Mašine Za Distribuciju Hraniva Djubriva

Fakultet tehničkih naukaInstitut za mehanizaciju i konstrukciono mašinstvo

MAŠINE ZA DISTRIBUCIJU HRANIVA BV/2004

UVOD

Distribucija hraniva je agrotehnička mera kojom se zemljištu dodaju organske i mineralne materije u cilju održavanja ili povećanja njegove plodnosti i dobijanja većih prinosa zasejanih kultura.

U savremenoj ratarskoj proizvodnji sve više se koriste razna hraniva koja doprinose znatnom povećanju prinosa. Pored klasičnog stajskog hraniva (stajnjaka) danas se najviše koriste mineralna hraniva sa azotom, fosforom i kalijumom (NPK). Pored toga u upotrebi su i čista azotna hraniva, kreč, krečnjak, gips, organomineralne smeše (retko u upotrebi) i ekstrakti raznih biljaka.

Da bi se potrebne količine ovih hraniva mogle pravilno i racionalno distribuirati po površini zemljišta, koriste se razlišite mašine. Pored samostalnih autonomnih mašina za izvođenje procesa distribucije hraniva koriste se i elementi drugih mašina (sejalice, kultivatori za međurednu obradu i dr.).

DISTRIBUTERI STAJNJAKA

Distributeri stajnjaka služe za prevoz i distribuiranje kabastih organskih hraniva po polju. To su, u stvari, posebne prikolice koje obično na zadnjem kraju imaju postavljen uređaj za distribuira nje stajnjaka. Ove mašine treba da ispune sledeće zahteve:

- ravnomerno distribuiranje po celoj širini zahvata,- fino, stepenasto, podešavanje količine distribuiranja,- maksimalno iskorišćenje nosivosti prikolice-distributera,- veliki površinski učinak,- komforno opsluživanje,- mogućnost korišćenja distributera i za druge svrhe.

Vozni postroj

Pri projektovanju distributera stajnjaka treba predvideti višenamenski vozni postroj koji može da posluži tokom cele godine za različite vrste transporta. Na taj način prikolica-distributer može da se iskoristi kao prikolica za spremanje krmiva ili u transportu kabastog materijala kao što je šećerna repa, sl. 1.

Postoje prikolice-distributeri nosivosti 1,5 – 10 t, dok su samohodni distributeri i 15 t. Za manje nosivosti prikolice-distributera su obično jednoosovinske, a za veće su najčešće sa tandem osovi-nom, sl 2. Za brdsko-planinske krajeve prikolica-distributer se izvodi najčešće kao jednoosovinska, sa što nižim težištem, sl. 3.

Uređaj za distribuiranje

Nalazi se na zadnjoj strani distributera stajnjaka. Obično je izveden od horizontalnih ili verti kalnih rotora koji po obodu imaju postavljene prste na pužnim spiralama. Obimna brzina rotora je 10 – 15 m/s, s tim što horizontalni rotori imaju isti smer obrtanja, sl. 4. Pri tome donji rotor izbacuje stajnjak napolje, a gornji vraća višak stajnjaka natrag u sanduk i donekle ga usitnjava. Time se postiže izbacivanje ravnomerne količine stajnjaka po širini zahvata. Širina zahvata distributera stajnjaka sa horizontalnim rotorima jednaka je širini prikolice. Kod distributera sa vertikalnim rotorima, kojih može biti 2 ili 4, smer obrtanja je suprotan, širina zahvata je 4-6 m, sl. 5.

Pogon rotora je najčešće od priključnog vratila traktora, preko kardanskog vratila. Razlikuju se dve osnovne grupe rotora, prema obliku:

- cilindrični rotor: sastoji se od valjka na kome su spiralno postavljeni nazubljeni ili ravni prsti (ili njihova kombinacija),

1



- pužni rotor: izveden je od valjka koji po obodu ima postavljenu nazubljenu pužnicu, pri čemu, obično, jedna polovina rotora ima jedan smer, a druga suprotni smer pužnice.

Pri ugradnji vertikalnih rotora, nakon njihovog servisiranja ili reparacije, potrebno je da se vodi računa o njihovom sinhronom obrtanju, tj. uklapanju elemenata spirale pri obrtanju, sl. 6. Nepažlji-vo postavljanje rotora može da dovede do nepotrebnog povećanja snage za razbacivanje stajnjaka i nejednakog opterećenja samog rotora.

Pomični pod

Izveden je od 2 ili 3 reda lanaca koji se kreću po podužnim žljebovima poda sanduka u kome se nalazi stajnjak. Za lance, na rastojanju 30 – 50 cm, vezane su poprečne letve po celoj širini sanduka. Pogon lančastog transportera pomičnog poda je od priključnog vratila traktora i kardanskog vratila, preko zapornog varijatora sa skakavicom i ekscentar polugom, sl. 8 i 9, odnosno skakavicom i bregastom pločom, sl. 10 ili jednosmernom spojnicom, sl. 11. Obezbeđenje zatezanja lanca lančastog transportera pomičnog poda izvodi se pomoću opruge, sl. 12 ili pomoću zateznog vijka, po potrebi, sl. 13. S obzirom da je stajnjak jako agresivan materijal potrebno je redovno podmazivanje prenos nih i rotirajućih elemenata.

DISTRIBUTERI TEČNOG STAJNJAKA

Za iznošenje i distribuiranje tečnog stajnjaka koriste se specijalne prikolice-cisterne sa uređa jem za crpljenje tečnog stajnjaka iz bazena i distribuiranje po polju, sl. 14. Cisterna se obično izvodi od lima debljine 5 mm, zapremine 2 - 5 m 3 . Pogon pumpe i uređaja za distribuiranje je od priključ nog vratila traktora, preko kardanskog vratila. Neke cisterne nemaju pumpu za punjenje već se koristi autonomna pumpa pogonjena elektromotorom, sl. 15. Po uzdužnoj osi cisterne, u njenom donjem delu, je postavljen uređaj za mešanje, izveden kao pužnica, na čijem zadnjem delu se nalazi uređaj za distribuiranje, sl. 16.

Za izvlačenje tečnog stajnjaka iz bazena i za njegovo distribuiranje po polju koriste se pumpe različitih konstruktivnih rešenja koje rade na vakuum principu. Kapacitet pumpe mora biti dovoljan da se punjenje cisterne izvrši za kratko vreme (do 5 min) . Na sl. 17 prikazana je prikolica-cisterna sa pužastom pumpom, a na sl. 18 sa kompresorskim uređajem. Oba sistema omogućuju mešanje stajnjaka u bazenu, punjenje cisterne stajnjakom iz bazena, distribuiranje stajnjaka po polju i mešanje stajnjaka u cisterni. Pogon pumpe je od priključnog vratila traktora, preko kardanskog vralila.

DISTRIBUTERI MINERALNOG HRANIVA

Mineralna hraniva se najviše koriste u čvrstom stanju, u obliku granula, ređe praškasta. Mine ralna hraniva su veoma higroskopna što otežava rad mašinama za distribuiranje jer se pri većoj vlažnosti smanjuje sipkost, povećava sabijenost i stvaraju grudve, a dešava se da se u sanduku stvaraju svodovi pa hranivo prestane da dotiče do aparata za izbacivanje. Zato se ova hraniva pakuju u plastične džakove koji ne propuštaju vlagu.

U zavisnosti od konstrukcije osnovnih radnih organa aparata za distribuiranje postoji više tipo-va distributera, pri čemu se danas neki koriste vrlo retko, a drugi se koriste češće. Primena pojedinih tipova distributera mineralnog hraniva uslovljena je njihovim ispunjavanjem osnovnih agrotehnič kih i tehnoekonomskih zahteva:

- ravnomerno distribuiranje hraniva po povr š ini zemljista ( dozvoljeno odstupanje je do 10 %, a maksimalno 20 % od pode š ene norme distribuiranja ),

- dobro distribuiranje raznih vrsta hraniva (granulastih, praškastih, kristalnih),- mogućnost podešavanja distribuiranja malih (ispod 100 kg/ha) i velikih (preko 1000

kg/ha) količina hraniva,

2



- održavanje podešene količine distribuiranja pri različitim napunjenostima sanduka za hranivo,

- pouzdano pražnjenje sanduka i čišćenje mehanizma za distribuiranje od zaostalog hraniva (zbog velike hemijske agresivnosti hraniva),

- jednostavna manipulacija sa mašinom, podešavanje i održavanje kao i niska nabavna cena.

Razlikuju se redni i površinski distributeri mineralnog hraniva. Na sl. 19 prikazan je redni distributer koji unose mineralno hranivo u uske trake, pored reda biljaka. Ovakvi distributeri obično idu u agregatu sa kultivatorom ili sejalicom. Površinski distributeri distribuiraju mineralno hranivo po površini zemljišta i mogu biti širokozahvatni i sandučasti.

Kod širokozahvatnih distributera, sl. 20 širina distribuiranja je mnogo veća od širine sanduka za hranivo, što uslovljava postojanje posebnih sistema za doziranje i distribuiranje.

Kod sandučastih distributera širina zahvata je jednaka širini sanduka za hranivo, sl. 21 i 22. Postoje različiti tipovi sandučastih distributera. Na sl. 21 je prikazan vučeni sandučasti distributer sa pužem za distribuiranje kroz zasun. Horizontalno vratilo sa pužem dobija pogon od voznih točkova distributera, a količina distribuiranja reguliše se veličinom otvora zasuna na donjoj strani sanduka. Sandučasti nošeni distributer prikazan je na sl. 22. Pogon puža na dnu sanduka se ostvaruje preko kardanskog vratila i prenosnog zupčastog i lančastog sistema postavljenog na distributeru.

Centrifugalni distributeri:

Centritfugalni distributeri kao radni organ za distribuiranje imaju jedan ili dva horizontalna diska sa radijalno postavljenim lopaticama, koje služe za distribuiranje hraniva, sl. 23 i 27. Mogu biti vučeni i nošeni, a pogon radnog organa dobijaju od priključnog vralila traktora, preko kardan skog vratila. Sanduk se obično izvodi kao obrnuta piramida ili kupa i izrađuje se najčešće od lima, a u poslednje vreme i od PVC materijala, zbog velike hemijske agresivnosti mineralnoghraniva. Na dnu sanduka, sl. 25, nalazi se rotor koji služi za mešanje hraniva kako ne bi došlo do stvaranja gru dava i zasvođenja. Ispod rotora nalazi se zasunski mehanizam, čijom promenom veličine izlaznog otvora posredstvom ručice, sl. 26, podešava se količina distribuiranja i mesto doziranja mineralnog hraniva na disk. Rotiranjem diska (obimna brzina 10 - 20 m/s) lopatice zahvataju hranivo, koje na disk dolazi gravitaciono iz sanduka i usled cenlrifugalne sile ga razbaciju po površini širine 10 do 15 m. Promenom mesta doziranja hraniva na disk podešava se pravac distribucije.

Kod uređaja za distribuiranje sa dva diska, sl. 27, diskovi su postavljeni jedna pored drugog i imaju suprotni smer obrtanja. Može da se isključi jedan disk ako se hranivo distribuira uz kraj par-cele.

Nedostatak centrifugalnih distributera je neravnomernost distribuiranja hraniva po širini zahvata, što je posebno izraženo kod hraniva nejednakog granulacijskog sastava. Karakteristike distributera u pogledu kvaliteta distribucije mineralnog hraniva u poprečnom pravcu utvrđuju se laboratorijskim ispitivanjima, sl. 28. Na osnovu ovih ispitivanja utvrđuje se slika poprečnog distribuiranja, sl. 29. Veoma je važno da distributer mineralnog hraniva kontinualno, pri različitim spoljašnjim uslovima, ostvaruje tačnu normu distribuiranja. Tada je moguće da se podešavanje norme distribuiranja, u zavisnosti od potrebne parcijalne količine distribuiranja na nekoj parceli, ostvari primenom GPS sistema navođenja, sl. 30. Pri tome se elektronski signal, dobijen od strane satelita preko elektronskog uređaja na distributeru, dovodi do servo cilindra koji otvara ili zatvara zasun na dnu sanduka za hranivo, sl. 31.

3



Kod distributera sa klatećom cevi, sl. 32, distribuiranje hraniva obavlja jedna horizontalna cev koja se pri radu klati levo-desno. Hranivo iz sanduka dospeva u klateću cev gravitaciono, a iz cevi izlazi velikom brzinom uz povoljniju raspodelu po širini zahvata nego što je to kod diskosnih distributera. Pogon klateće cevi ostvaruje se od priključnog vratila traktora, preko kardanskog vralila i ekscentričnog diska, sl. 33. Klateća cev je zamenljiva, što je u funkciji vrste hraniva i potrebne količine distribuiranja. Količina distribuiranja se još podešava promenom izlaznog otvora za hranivo iz sanduka i promenom brzine kretanja traktora sa distributerom. Širina distribuiranja obično iznosi 6 - 10 m, a može da se podešava promenom frekvencije oscilovanja klateće cevi. Na kraju klateće cevi nalazi se odbojni lim koji poboljšava raspršivanje hraniva pri njegovom napuštanju cevi, sl.34.

Širokozahvatni mehanički distributeri:

Širokozahvatni distributeri sa mehaničkim aparatom za distribuiranje praškastih mineralnih hraniva obično imaju sanduk u obliku izdužene prizme, prema dole sužen, nosivosti 3 do 15 t hraniva. Na dnu sanduka je postavljen uređaj za transportovanje hraniva (trakasti transporter, puž ili lančasti transporter) do otvora kroz koji pada na uređaj za distribuiranje. Uređaj za distribuiranje može biti izveden na različite načine, a najčešće kao pužni, sl. 35.

Kod uređaja sa pužem radni organ-puž smešten je u levo i desno krilo horizontalne cevi koja na donjoj strani ima otvore kroz koje izlazi hranivo donešeno pužnom spiralom, sl. 36. Količina distribuiranja podešava se ili pomoću zasuna na dnu sanduka ili promenom veličine otvora na donjoj strani cevi sa pužem. Širina distribuiranja jednaka je dužini krila bočnih cevi i kod postojećih konstrukcija iznosi 6 - 8 m.

Širokozahvatni pneumatski distributeri:

Pneumatski distributeri mineralnog hraniva su novijeg datuma, sl. 37. Karakterišu se ravnomer nom raspodelom hraniva po širini zahvata. Sanduk za hranivo je zapremine 800 do 1600 1, pa i više. Hanivo iz sanduka najčešće se zahvata pomoću rebrastih valjaka na bočnoj strani sanduka, pri dnu i dovodi do injektora gde se meša sa vazdušnom strujom proizvedenom pomoću visokopritis nog ventilatora, pogonjenog od priključnog vratila traktora, preko kardanskog vratila, sl. 39 i 40. Dobijena mešavina vazduha i hraniva se dalje transportuje plastičnim cevima do mlaznica koje lepezasto rasipaju hranivo po širini. Razmak između mlaznica je oko 70 cm, sl. 38, a ima rešenja kod kojih je razmak oko 3 m, sl. 41.

Pneumatski distributeri mogu distribuirati kvalitetno veoma male količine hraniva (oko 30 kg/ha), kao i hranivo neujednačenog granulacijskog sastava, a širina zahvata se kreće od 12 do 24 m.

4



Sl. 1 Distributer stajnjaka kaovišenamenska mašina:a – za prevoz i istovar

ubranog krmivab – za prevoz i istovar

kabastog materijala

Sl. 2 Distributer stajnjaka sa tandem osovinom

Sl. 3 Jednoosovinski distributer stajnjaka niskog težišta,za brdsko-planinska područja

Sl. 4 Radni organi za distribuiranje stajnjakasa dva horizontalna rotora

Sl. 5 Radni organi za distribuiranje stajnjakasa 4 vertikalna rotora sa nazubljenimprstima spiralno raspoređenim

5



Sl. 6 Postavljanje vertikalnih rotora

Sl. 7 Izgled pomičnog poda sa letvamapričvršćenim na podnim lancima

Sl. 8 Šema skakavičastog mehanizma za pogon podnih lanaca: 1- lanac za pogon rotora, 2- vratilo rotora, 3- zatezač lanca, 4- po-gonski zupčanik sa ekscentrom, 5- kreta-ča, 6- njihajuća poluga, 7- kretni zub, 8- graničnik njihanja poluge (6), 9- po-gonsko vratilo“pomičnog poda”, 10- zup-časti točak, 11- ručica za regulisanje ko-raka pomicanja “pomičnog poda”, 12- za-državajući zub sa oprugom, L- pogonsko vratilo, Q- bočno vratilo.

Sl. 9 Jedno rešenje skakavičastog mehanizma za pogon podnih lanaca:1- pogonski zupčanik sa

ekscentrom,2- kretača,3- njihajuća poluga,

6



4- zupčasti točak,5- kretni zub,6- zadržavajući zub.

Sl. 10 Skakavičasti mehanizam sa bregastim elementom:

1- bregasti element, 2- njihajuća poluga,3- kretni zub, 4- zupčasti točak, 5- zadrža-vajući zub, 6- pogonski lančanik podnih lanaca, 7- ručica za podešavanje dužine pomicanja “poda”.

Sl. 11 Mehanizam za pogon podnih lanaca pomoću jednosmerne spojnice:1- ekscentar ploča, 2- kretača, 3- povratna opruga, 4- lančanik podnog lanca, 5- jed-nosmerna spojnica sa kuglicama, 6- letva “pomičnog poda”, 7- ručica za podešava-nje dužine pomicanja "“omičnog poda”, 8- poluga graničnika dužine pomicanja “poda”.

7



Sl. 12 Automatsko zatezanje podnih lanaca pomoću opruge

Sl. 13 Zatezanje podnog lanca pomoću vijka (1) i navrtke (2)

Sl. 14 Prikolica-cisterna za distribuiranje tečnog stajnjaka

Sl. 15 Punjenje cisterne tečnim stajnjakom iz podzemnog rezervoara pomoću prenosne pumpe

Sl. 16 Uređaj za mešanje i distribuiranje tečnog stajnjaka : 1- vratilo pužnog mešača, 2- puž, 3- disk sa lopaticama, 4- kućište uređaja za rasipanje, 5- zasun, 6- široko-zahvatna mlaznica, 7- poluga zasuna za daljinsko upravljanje.

Sl. 17 distribuiranje tečnog stajnjaka sa pužastom pumpom: 1- cisterna, 2- pumpa, 3- providna cev za kontrolu nivoa tečnog stajnjaka, 4- oduška, 5- usisna cev, 6- dizna za distribuiranje, 7- višepoložajni regulacioni ventil u usisnom vodu, 8- višepoložajni regulacioni ventil u potisnom vodu.

8



Sl. 18 Distributer tečnog stajnjaka sa kompresorkim uređajem:1- kompresor, 2- višepoložajni regulacioni ventil (nacrtežu je u položaju “usisavanje“), 3- odvajač vode, 4- slavina, 5- ventil za ograničenje pritiska, 6- ventil sa plovkom, 7- oduška, 8- zasunski ventil, 9- usisnacev, 10- dizna za distribuiranje, 11- blenda dizne sa različitim prečnicima otvora, 12- odbojni lim.

Sl. 19 Redni ulagač mineralnog hraniva Sl. 20 Površinski širokozahvatni distributer

mineralnog hraniva

9



Sl. 21 Sandučasti vučeni distributer mineralnog hraniva

Sl. 22 Sandučasti nošeni distributer mineralnog hraniva

Sl. 23 Nošeni centrifugalni distributer mineralnog hraniva sa jednim diskom

Sl. 24 Nošeni centrifugalni distributer mineralnog hraniva sa jednim diskom u radu

10



Sl. 25 Dozirni zasuni na dnu koša za min. hranivo Sl. 26 Ručica za podešavanje:

1- norme distribuiranja,

2- pravca distribuiranja.ć

Sl. 27 Nošeni centrifugalni distributer mineralnog hraniva sa dva diska

Sl. 28 Laboratorijsko ispitivanje karakteristike distribucije mineralnoghraniva u poprečnom pravcu

11



Sl. 29 Slika poprečnog distribuiranja granulatostog hraniva pomoću centrifugalnog distributera mineralnog hraniva sa dva diska

Sl. 30 Kontinualno podešavanje norme distribuiranja mineralnog hraniva pomoću GPS sistema

12



Sl. 31 Elektronski sistem za podešavanje norme distribuiranja mineralnog hraniva preko servo cilindra poluge koja otvara zasun na dnu koša za hranivo

Sl. 32 Nošeni distributer mineralnog hraniva sa klatećom cevi

Sl. 33 Šematski prikaz pogona klateće cevi

Sl. 34 Detalj klateće cevi

13



Sl. 35 Širokozahvatni rasipač mineralnog hraniva sa pužnim uređajem za distribuciju mineralnog hraniva

Sl. 36 Širokozahvatni distributer mineralnog hraniva:1- hidraulična pumpa pogonjena preko priključnog vratila traktora,2- ruda, 3- koš za min. hranivo (8,7-13 t), 4- Plastični pokrivač koša, 5- hidromotor za pogon pužnog distributera hraniva, 6- tera-pneumatik, 7- držač puža pri transportu, 8- tandem oslanjanje točkova, 9- blatobran,10- puž dužine 6 ili 8 m, prečnika 95 ili 130 mm, 11- hidraulično crevoza napajanje hidrauličnog motora puža, 12- opružno držanje puža, 13- hid.uređaj za podizanje i zakretanje uređaja za distribuiranje mineralnog hraniva,14- platneni štitnik od vetra.

14



Sl. 37 Pneumatski distributer mineralnog hraniva AMAZONE radnog zahvata 18 m

Sl. 38 Raspršivači mineralnog hraniva kod pneumatskog distributera AMAZONE

Sl. 39 Pneumatski distributer mineralnog hraniva ACCORD-TURBO

15



Sl. 40 Dozirni uređaj mineralnog hraniva kod pneumatskogdistributera ACCORD-TURBO

Sl. 41 Raspršivač mineralnog hraniva kod pneumatskog distributera ACCORD-TURBO

16

Documents

Mašine Za Distribuciju Hraniva Djubriva