PUTEVI MEDAKROZ DURMITORI HERCEGOVINU
TERRA
MAPA LANCA VRIJEDNOSTI MEDA
This project is funded by the European UnionOvaj projekat nancira Europska unija
IPA Cross-border Cooperation ProgrammeBosnia and Herzegovina - Montenegro
3
Uvod ................................................... 5
1 Turistiki proizvod Putevi meda ... 6
1.1 Geografsko podruje ..................... 6
1.2 Sporazum sa akterima ................. 7
1.3 Sadraj rute .................................. 8
2 Lanci vrijednosti .............................. 9
2.1 Definicija lanca vrijednosti ............ 9
2.2 Lanac vrijednosti za med .............. 10
3 Mapiranje i verfikacija aktera .......... 11
3.1 Mapiranje aktera ........................... 11
3.1.1 Udruenja pelara ...................... 11
3.1.2 Hoteli i restorani ........................ 12
3.1.3 Proizvoai pelinjih proizvoda . 12
3.2 Lokacije za Kuice meda ........... 13
3.3 Fokus grupe .................................. 13
3.3.1 Gacko ......................................... 13
3.3.2 Mostar ....................................... 15
3.3.3 Ravno ......................................... 15
3.3.4 Trebinje ...................................... 17
4 Mapirani akteri ................................ 18
4.1 Pelari ........................................... 18
4.2 Restorani i hoteli .......................... 19
Sadraj
5
Uvod
Projekt Tipini proizvodi kao pokreta razvoja ruralnih podruja TERRA- Putevi meda kroz Durmitor i Hercegovinu je projekt koji financira Europska unija u ok-viru IPA programa prekogranine suradnje Bosna i Hercegovina Crna Gora 2007-2013. Nositelji projekta su: Udruenje za po-duzetnitvo i posao LiNK Mostar (BiH) i Savez pelarskih organizacija Crne Gore (Crna Gora), a partneri na projektu su: Centar za inicijative iz oblasti odrivog turizma (Crna Gora) i Udruenje Okusi Hercegovinu (BiH). Ukupna vrijednost projekta iznosi 412.464 od ega EU financira 84,70%. Projekt e se provoditi 22 mjeseca na podrujima gradova Trebinje i Mostar, te opina Nevesinje, Gacko, Bilea, Berkovii, Ravno, Stolac i Ljubinje (BiH) te opina abljak, Pluine, avnik, Niki, Mojkovac i Kolain (Crna Gora). Opi cilj projekta je unaprijediti ivotne standarde kroz podrku i promociju ruralnog razvoja i turizma putem tipinih proizvoda koji gener-iraju prihode i zapoljavanje. Projekt za cilj ima ubrzati razvoj ruralnih podruja kroz valorizaciju i komercijalizaciju meda kao tipinog proizvoda i omoguiti daljnji razvoj tipinih proizvoda na ciljanom podruju u skladu sa primjerima dobre prakse u EU.
Jednostavno reeno, projektom e se uspostaviti turistiki proizvod Putevi meda.
Prva provedena aktivnost za uspostavu turistikog proizvoda je istraivanje / ma-piranje koje je raeno u cilju identificiranja svih aktera, njihovog stava/spremnosti i mo-gunosti daljnjeg proirivanja ponude rute Putevi meda.
Mapiranje je ukljuilo identifikaciju sva-kog pojedinog aktera (pelare, udruenja pelara, poslove u turizmu, potencijalne poslove, turistike organizacije i promotivno/prodajna mjesta, organe vlasti).
Mapiranje je verfikovano na 4 fokus grupe koje su organizovane kako bi sve aktere uinili svjesnima o rezultatima istraivanja/mapiranja, informirali ih o njihovoj moguoj ulozi u razvoju tipinih proizvoda (s fokusom na Rutu Putevi meda), njihovim mogunos-tima i razini spremnosti. Fokus grupe su omoguile da se okupe akteri u male grupe za raspravu.
6
Turistiki proizvod Putevi meda kroz Durmitor i Hercegovinu po svome karakte-ru je tematski turistiki proizvod, definisane tematike i standarda ponude i usluga.
Putevi meda Durmitora i Hercegovine ima za tematiku antropoloke, etnoloke, kulturne, tradicionalne i gastronomske vrijednosti Bosne i Hercegovine i Crne Gore sa vodiljom u prezentaciji proizvoda na bazi meda. Tematika proizvoda se prezentuje na marketinkim materijalima i usmenom prezentacijom.
1.1 Geografsko podruje
Putevi meda obuhvataju pogranino podruje podruje Bosne i Hercegovine i Crne Gore. Protee se od Mostara u Hercegovini do Kolaina na sjeveru Crne Gore. U Bosni i Hercegovini Putevi meda su kruna ruta oko glavnih putnih pravaca Mostar Gacko Trebinje Ravno Stolac- (Berkovii) Mostar. U Crnoj Gori ruta obuhvata podruje oko puta Niki avnik Pluine Trsa abljak Mojkovac Kolain Boan.
1. Turistiki proizvod Putevi meda
Skica 1. Putevi meda kroz Durmitor i Hercegovinu
7
1.2 Sporazum sa akterima
U cilju implementacije projekta, sa ko-risnicima je potpisan sporazum o saradnji koji definie prava i obaveze aktera.
Korisnici projekta Tipini proizvodi kao pokreta ruralnog razvoja-TERRA-Putevi meda kroz Durmitor i Hercegovinu su na osnovu sporazuma suglasni da budu aktivni uesnici tematske rute. Tematska ruta e se sastojati od korisnika iji proizvodi i usluge ispunjavaju izvjesne standarde i uvjete postavljene od strane strunog pro-jektnog tima, koji e na licu mjesta ocijeniti mogunost njihovog ukljuenja u rutu, kao i potrebu i stepen unaprijeenja proizvoda i usluga.
Stoga, korisnici projekta su spremni na punu saradnju i u cilju unapreenja svoje turistike ponude, obavezuju se da ispune sljedee uslove:
1. Radionice i seminari: aktivno uestvuju na edukativnim radionicama i seminarima. Teme radionica i seminara e biti u skladu sa potrebama korisnika projekta u cilju kreiranja standardizirane turistike ponude i proizvoda na bazi meda.
2. Pilot ture: izabrani uesnici rute su obavezni da realizuju pilot turistiku ponudu na bazi ugoavanja za najmanje 5 turistikih posjetilaca.
3. Studijsko putovanje: izjasne se o sprem-nosti prikljuivanja studijskom putovanju koje e biti organizovano tokom 2016. godine, a u okviru kojega e aktivno uestvovati na uza-jamnoj razmjeni znanja i iskustava izmeu lokalnih zajednica i turistikih poduzetnika Crne Gore i Bosne i Hercegovine.
S druge strane, projektni tim se obavezuje da:
1. Radionice i seminari: organizuje, aktiv-no uestvuje i snosi trokove edukativnih ra-dionica i seminara sa ciljem da se uspostavi i usaglasi nain upravljanja tematskom rutom i nakon zavretka projekta.
2. Pilot ture: angauje i pokrije trokove strunog konsultantskog tima koji e posjeti-ti korisnike projekta, dati miljenje o njihovoj ponudi i stepenu zadovoljenja standarda za ukljuenje u tematsku stazu i shodno tome sugerisati smjernice za njeno unapreenje.
8
3. Studijsko putovanje: odabranim predstavnicima turistikih agencija pokrije trokove 3-dnevnog studijskog putovanja u Crnu Goru i Hercegovinu kao i trokove profesionalnog fotografa i kamermana koji e tokom putovanja napraviti foto materijal i video zapis za koritenje u svrhe promovi-ranja jedinstvene turistike ponude - Putevi meda kroz Durmitor i Hercegovinu.
4. Infrastrukturni radovi: snosi trokove izrade, ureenja i postavljanja 7 signalnih tabli i 4 objekta koji e biti na raspolaganju korisnicima projekta za potrebe organizova-nog izlaganja i prodaje proizvoda od meda.
5. Marketing i odravanje: snosi trokove izrade i distribucije promotivnog materijala, izrade i pozicioniranja web site-a u okviru postojeeg web portala www.ethnogas-tro-balkan.net, kao i njegovog odravanja najmanje godinu dana nakon zavretka projekta.
1.3 Sadraj rute
Turistiki proizvod odnosno ruta Putevi meda ukljuuje:
etiri promotivno/prodajna mjesta Kuice meda na podruju Bosne i Hercgovine i 4 promotivno/prodajna mjesta na podruju Crne Gore koje e biti motori razvoja i djelovanja rute. PredvienA promotivno/prodajna mjesta u Bosni i Hercegovini su: Mostar, Gacko, Ravno i Trebinje.
Proizvoai meda koji e funkcionisati kao obrazovno prodajne take.
Restorani i hoteli koji e distribuirati promotivni materijal i ukljuiti proizvode bazirane na medu u njihovu turistiku ponudu.
Predane lokalne vlasti, akteri razvoja turizma i akademska zajednica koji e svojim radom obogaivati i dalje razvijati turistiki proizvod.
9
2.1 Definicija lanca vrijednosti
Lanac vrijednosti predstavlja niz aktiv-nosti (kojima upravljaju akteri razvoja) koje su potrebne da bi proizvod ili uslugu doveli od stvaranja, posredstvom faza proizvodnje, do krajnjeg potroaa i ukljuuje proiz-voaa (registrirani mali biznis i porodino poljoprivredno gazdinstvo/poljoprivrednik koji obavlja poljoprivrednu proizvodnju), i posrednike (subjekte koji se bave trans-
portom, procesuiranjem, skladitenjem, pakovanjem, marketingom, te zadruge), kao i maloprodajne i veleprodajne subjekte kao subjekte putem kojih poljoprivredni proizvod dolazi do krajnjeg potroaa kao posljednje instance u lancu. U definiciju ukljuujemo i subjekte koji pruaju poslovno-savjetodavne usluge odnosno tzv. aktere razvoja koji svojim aktivnostima pomau malom proizvoau da se ukljui u lanac vrijednosti, odri i razvije svoje poslovanje (Slika 1.).
2. Lanci vrijednosti
Slika 1. Lanac vrijednosti
10
2.2 Lanac vrijednosti za med
U lancu vrijednosti meda, sirovinu obezbjeuju proizvoai rojeva i matica sa podruja Hercegovine. Osiguranje dovoljne koliine i kvaliteta rojeva i matica predstavlja poseban izazov za ovaj lanac vrijednosti, budui da je prinos meda izuzetno osjetljiv na klimatske uslove. Dodatna pitanja u lancu vrijednosti jesu a) kako doi do pouzdanih informacija o sirovinama i b) na koji nain se moe utje-cati na poveanje sirovinske baze.
Raznolikost klime i vegetacije, ist okoli i postojanje tradicije u pelarstvu dobri su preduvjeti za proizvodnju visokokvalitet-nog meda. Najvaniji pelarski proizvodi su med, pelinji vosak, matina mlije, po-len i pelinji otrov. Pelarstvo predstavlja 1% od ukupne poljoprivredne proizvodnje u BiH. Ukupna proizvodnja meda u BiH ne mo
