96

MANIFESTU KOMUNISTA › images › PDF › 01_marx-engels_manifestua… · MANIFESTU KOMUNISTA K. Marx eta F. Engels Itzulpena: Federiko Engels Fundazioko Itzulpen Taldea Lehenengo

  • Upload
    others

  • View
    6

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • MANIFESTUKOMUNISTA

    K. Marx / F. EngelsAlan Woodsen hitzaurrea

    Federiko EngelsFundazioa

  • MANIFESTU KOMUNISTAK. Marx eta F. EngelsItzulpena: Federiko Engels Fundazioko Itzulpen Taldea

    Lehenengo argitalpena: 2007ko Azaroa

    ISBN: 978-84-96276-42-0Lege-gordailua: M-52471-2007

    Argitaratzaile eta banatzaileak:Federiko Engels Fundazioa • Euskal Herria Sozialista

    www.engels.org • www.euskalherriasozialista.net

  • AURKIBIDEA

    Argitaratzaileen oharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Manifestu Komunistaren Euskarazko edizioarihitzaurrea (Alan Woods) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

    MANIFESTU KOMUNISTAI. Burgesak eta proletarioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

    II. Proletarioak eta komunistak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41III. Literatura sozialista eta komunista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

    1. Sozialismo erreakzionarioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51a) Sozialismo feudala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51b) Sozialismo burges txikia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53c) Sozialismo alemaniarra edo “egiazko” sozialismo . . . . . 55

    2. Sozialismo kontserbadorea edo burgesa . . . . . . . . . . . . . . . . 583. Sozialismo eta komunismo kritiko-utopikoak . . . . . . . . . . . 59

    IV. Oposizioko alderdi ezberdinekiko komunistek duten jarrera . . 63

    APENDIZEAI. Hitzaurrea 1872ko argitalpen alemaniarrari . . . . . . . . . . . . . 67

    II. Hitzaurrea 1883ko argitalpen alemaniarrari . . . . . . . . . . . . . 69III. Hitzaurrea 1888ko argitalpen ingelesari . . . . . . . . . . . . . . . . . 71IV. Hitzaurrea 1890eko argitalpen alemaniarrari . . . . . . . . . . . . 78V. Hitzaurrea 1892ko argitalpen poloniarrari . . . . . . . . . . . . . . . 84

    VI. Hitzaurrea 1893ko argitalpen italiarrari . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

  • ARGITARATZAILEEN OHARRA

    Ohore bat da Euskal Herria Sozialistarentzat eta FederikoEngels Fundazioarentzat Manifestu Komunistaren euskaraz-ko argitalpen berri bat ateratzea. Ez da noski lehendabizikoaldia Manifestua euskaraz ateratzen dena, baina hizkuntza-ren aldetik jada zaharkiturik geratu diren edizioak ikusiriketa garai historiko honetan, mundu mailan klase borroka han-ditzen ari den unean, munduan zehar berriro ere komunismo-aren mamua dabilela ikusten dugunean, Euskal Herriko lan-gile eta gazteengana modu argi eta ulerkor batean irits daite-keen testu bat prestatzen ahalegindu gara.

    Burgesiagatik datozen sozialismoaren aurkako erasoen au-rrean (ikusi besterik ez daude iraultza venezolarraren aurka-ko erasoak) beharrezkoa da marxismoaren oinarrietara itzult-zea. Orain dela 150 urte baino gehiago idatzi zen Manifestuhonek erakutsiko dio irakurleari marxismoaren ideiek inoizbaino aktualitate handiagoa dutela, eta balizko instrumentubat izaten jarraitzen duela munduko nazio zapaldu guztien as-kapen nazionalaren eta proletalgoaren askapen sozialarenalde borrokatzeko.

    7

  • Manifestu KomunistarenEuskarazko edizioari hitzaurrea

    Alan Woods

    Manifestu Komunistaren euskarazko argitalpena gertakaribenetan garrantzitsua eta nazioarteko edozein langile eta gaz-te iraultzailek ospatzeko arrazoia da.

    Ia bi hamarkada igaro dira Sobiet Batasunaren gainbehera-tik. Garai hartan, aldaketa sakonak jazo ziren, egungo mundumailako egoera eraldatzen ari direnak. “Komunismoaren” ko-lapsoaren ostean klase agintaria konfidantzaz beterik zegoen.Sistema kapitalista (“merkatu askeko ekonomia”) zen agintarigorena. Komunismoaren amaierari buruz hitz egin zuten, So-zialismoaren amaierari buruz, eta baita historiaren amaierariburuz ere.

    Gaur egun prozesuaren beste aurpegia ikusten dugu. “Mer-katu ekonomiaren” defendatzaileen euforiak bizitza laburraizan zuen. Beraien amets guztiak hauts bilakatu ziren. Egoe-ra osoa bere kontrakoa bilakatu da. Orain, Kapitalaren estra-tegen artikuluak, diskurtsoak eta adierazpenak pesimismoeta izu sakonez beterik daude. Denbora oso laburrean, ustez-ko merkatu askeko ekonomiak bere akats guztiak erakutsiditu. Kapitalismoak bere izaera erreakzionarioa erakutsi dumundu mailan.

    Marxismoak prozesu historikoa, azken instantzian, ekoiz-pen indarren garapenak baldintzatzen duela azaltzen du. Ka-pitalismoaren indar-motorea merkantzien ekoizpena da, etabatez ere kapital ondasunena. Garai batean zehar kapitalis-moak paper aurrerakoi bat jokatu zuen industria, nekazari-tza, zientzia eta teknologia garatuz, izaera esplotatzaile etazapaltzaile izugarria izan zuen arren.

    9

  • Ekoizpen indarrek, jabego pribatuaren eta estatu naziona-laren muga itogarrien aurka, egiten duten errebolta ageriangeratzen da egungo krisi global honetan. Maila guztietakoezegonkortasuna da munduko egoeraren ezaugarria. Kapita-laren estrategen beldurrak artikulutik artikulura azalera-tzen dira. Honek inflexio puntu bat errepresentatzen du ego-era orokorrean.

    Ekonomistek “paradigma ekonomiko berriari” buruz idatzizuten. Erreformistek burgesiari eta honen “merkatu” ideolo-giari jarraitu zioten. Langile klaseak ez zuen alternatibarikikusten eta euren arazoak konpontzeko irtenbide indibidualenbila hasi zen. Langileek halako presio izugarria, zorrak, orduluze akigarriak, estresa edota nekea zituzten arren, posiblezen denboraldi batean zehar bizi baldintzen hobetze erlatibobat lortzea. Erreformismoaren indarra eta batez ere bere es-kuin hegoarena eta Marxismoaren indarren isolazioa eta ahul-tasuna honetan baldintzaturik zeuden.

    Egungo nazioarteko ezegonkortasunak ez du aurrekaririk1945 geroztik. Hau munduko burtsen izugarrizko urduritasu-nean islatzen da, zeina mundu mailako errezesio baten prelu-dio bat den. Ekonomian, politikan bezala, Estatu Batuetakoinperialismoa oihan-suteen baliokidea den egoera batekinaurkitzen da edonon aurrez-aurre. Su bat hiltzen duten bezainazkar, su berri bat pizten da aurrekoa baino intentsitate han-diagoarekin. Hauxe da egungo garaiaren izaeraren adierazpengrafiko bat.

    Globalizazioa bera orain kapitalismoaren krisi orokor ba-ten adierazpena da. Agintzen ziguten bakezko, oparotasunez-ko eta demokraziazko etorkizun loriatsu bat izan beharrean,krisi ekonomikoak, langabezia eta murrizketak ditugu lekuguztietan. Erreformen ordez kontraerreformak ditugu. “Bake-aren dibidenduen” lekuan militarizazio orokorra eta gastu mi-litar erraldoiak. Gerra batek besteari jarraitzen dio.

    Honengatik, langileen eta gazteen belaunaldi berriak gerta-kari hauen atzean aurkitzen diren arazoen izaeraz ohartzen aridira eta konponbide erradikalen beharra sustraietik ulertzen.Elementu hoberenak irtenbide baten bila ari dira irteerarik ga-beko kale honetan, eta hau iraultza sozialistaren aldeko borro-kaz soilik lortu daiteke, bai nazio eta bai nazioarteko mailan.

    10

  • AURREIKUSPEN EGIAZTATUAK

    Burgesiaren ideologo nagusiek konfidantza osoz aldarrikatuzuten Marxismoaren heriotza. Izatez, Marxismoa hila aldarri-katu izan da urtero duela 150 urtetatik. Baina ulertezina dahainbeste denbora eta hainbeste diru hilik dagoen ideia batieraso egiten xahutu izana. Aitzitik, burgesiak oso bizirik dau-den ideiak bakarrik erasotzen ditu eta sistema kapitalistaizan da bere bankarrota erakutsi duena. Harri bat bera ere ezda mantentzen bestearen gainean Kapitalaren estrategekduela hogei urte egin zituzten aurreikuspenetatik.

    Bestalde, batek Manifestu Komunista irakurtzen badu, bigaztek 1847-48an idatzia, etengabe harriturik geldituko daduen freskotasun eta izaera kontenporaneo harrigarriagatik.Hemen duzue liburu bat, duela 150 urte baino gehiago idatzia,zehaztasunez egungo mundua deskribatzen duena. Izatez,egungo egoerari gehiago dagokio lehen aldiz idatzi zen garaia-ri baino. Manifestuan deskribatzen den mundua ez da 1848komundu hura, guk orain bizi dugun hau baizik.

    Har ditzagun begibistakoenak diren adibide batzuk. Eko-nomista modernoek globalizazioa aurkikuntza berri bat balitzbezala erreklamatzen dute. Bestalde, Marxek eta EngelsekManifestuaren orrietan iragarri zuten. Kapitalismoak, merka-tu nazional bat sortuz hasten denak, nahitaez mundu merkatubat bilakatzera jotzen duela azaldu zuten. Mundu merkatuarenaginte zapaltzailea gure garaiko fenomenorik garrantzitsuenada. Nazio batek berak ere, oso handia izanik ere, ezin dio aurreegin mundu merkatuaren erakarpen kolosalari; Sobiet Batasu-na eta Txina ere ez ziren gai izan hau egiteko.

    Izan ere, hau izan zen Sobiet Batasunaren kolapsoaren oi-narrizko arrazoietariko bat.

    “Herrialde bakar bateko sozialismoaren” teoria erreakzio-narioa historiaren garapen osoaren aurkako norantzan doa.Halako ideia bat ezin aurki daiteke Marxen, Engelsen edotaLeninen idatzietan. Abominazio bat da ikuspegi marxista ba-tetik. Leninek ez zuen sekula Errusiako Iraultza bere kabuzmanten zitekeen gertakari bat bezala ulertu, nazioartekoiraultzaren lehenengo maila bezela baizik. 1917 ostean hamai-ka aldiz adierazi zuen iraultzak beste herrialdeetan arrakas-

    11

  • tarik ez bazuen —batez ere Mendebaldeko herrialde aurrera-tuetan— Errusiako Iraultza ez zela bizirik mantenduko. Leni-nen iragarpena zuzena izan zela froga dezakegu orain.

    KAPITALAREN KONTZENTRAZIOA

    Burgesen itxaropenen aurka, globalizazioak ez ditu kapitalis-moaren oinarrizko kontraesanak ezereztu, iraganean bainoeskala zabalago batean birsortu ditu baizik. Estatu nazioenarteko kontraesanak, desagertzetik oso urrun, aurretik inoizikusi gabeko hedadura lortzeraino ari dira bortizten. Gerrabat dugu bestearen atzetik eta gatazka armatuak epidemiakontrolagaitz bat bailitzan zabaltzen ari dira. Hauek kapita-lismoaren krisi terminalaren sintomak dira, eta azken batean,ekoizpen indarren potentzial izugarria jabego pribatuaren etaestatu nazionalaren muga hertsiekin gatazkan aurkitzen de-naren adierazpen bat da soilik.

    Manifestuak duela asko iragarri zuen kapitalaren ezinbeste-ko kontzentrazio prozesua, aberastasunaren nahitaezko kon-tzentrazio lizun bihozgabea alde batetik, eta muturreko pobreziabestetik. Mundu ekonomia osoa ez dute 200 enpresa handik bai-no gehiagok kontrolatzen, batez ere Estatu Batuetan oinarritzendirenak. Banku handiak eta monopolioak geroz eta fusionatua-go daude estatu burokraziarekin. Demokrazia parlamentarioformala mahatsondo hosto soil bat da multinazional konpainiaerraldoien zuzendaritza kontseiluen diktadura ezkutatzeko.

    Garai modernoa gerra inperialisten eta iraultzen garaiada, Leninek liburu benetan moderno hartan azaldu zuen beza-la, Inperialismoa, Kapitalismoaren fase gorena liburuan. Mo-nopolio handien papera, Marxek ordurako iragarri zuena, ez-tabaidaezina den gertakari bat da orain. Historia osoan zeharez da inoiz hainbeste aberastasun eta botere hain esku gutxi-tan kontzentraturik egon.

    Gerra inperialisten aurkako borroka erabat beharrezkoada langile klasearentzat eta mundu osoko herrientzat. Bainalangile klaseak bataila honetan, beste edozein batailatan be-zala, bere banderarenpean, bere programarekin eta bere bo-rroka metodoekin egingo du borroka. Banku handien eta mo-

    12

  • nopolioen diktadura mantenduz inperialismoa eta gerra aboli-tu daitezkeenaren ideia ilusio inozo bat da.

    Gerra abolitzeko bide bakarra kapitalismoa nazionalki etainternazionalki abolitzea da. Ekoizpenaren planifikazio sozia-lista demokratiko baten oinarriekin soilik lortuko da EuskalHerriko jendearen oinarrizko arazoak konpontzea eta soilikEuropako Herri Sozialisten eta Munduko Federazio Sozialis-taren oinarriekin izango da posible gizateriak aurre egin beha-rreko arazoak ebaztea eta nazioen arteko liskarrak eragitendituzten oinarri materialak eraldatzea.

    MARXISMOA ETA ARAZO NAZIONALA

    Marxen eta Engelsen internazionalismoa ez zen kapritxo bat,edota kontsiderazio sentimentalen emaitza bat. Kapitalismoamundu mailako sistema gisa garatzen denaren izatetik erato-rri zen.

    Egungo garaiaren paradoxetako bat globalizazioak munduosoa mundu merkatuaren burdinezko agintearenpean lotuduen bitartean, arazo nazionala, desagertu beharrean, edononberragertzen ari dela da. Kapitalismoaren zahartzaroko dege-nerazioa antagonismo nazional eta razialen areagotzean es-presatua izaten ari da, ondorio okerrenekin.

    Marxek eta Engelsek dagokion garrantzia eman zioten ara-zo nazionalari, baina beti ere “langileen auziari” subordinatu-rik kontsideratu zuten, hau da, beti langile klasearen etairaultza sozialistaren ikuspuntutik esklusiboki kontsideratuzuten. Herri irlandarrari euren babesa eman zioten aginte in-gelesaren aurkako askapen nazionaleko borrokan, baina betiklase independentziako posizio bat hartuz.

    Fenianoak kritikatu zituzten, mugimendu demokratikoiraultzaile irlandarreko hegalik aurreratuena, euren borrokametodoengatik, euren hertsitasun nazionalagatik eta langileingelesen mugimenduarekin elkartzeko beharra onartzeariuko egiteagatik. 1867an, Feniano batzuek Londoneko Cler-kenwell Presondegian leherketa bat burutu zutenean arrakas-tarik gabeko atentatu batean euren lagun presoak askatzeko,Marxek Engelsi sumindurik idatzi zion:

    13

  • “Fenianoen Clerkenwelleko azken leherketa benetan gau-za inozoa izan da. Londoneko masek, Irlandarekiko izugarriz-ko sinpatia erakutsi dutenak, zentzua galduko dute eta go-bernuko alderdiaren besoetara jausiko dira. Batek ezin espe-ro dezake Londoneko proletalgoa bere burua lehertaraztenutziko denik emisario Fenianoen ohoretan. Beti dago nolabai-teko zorigaitza halako sekretuekin, konspirazio mota melodra-matikoekin.”

    Marx eta Engels ez ziren pazifistak. Marx, Engels, Lenineta Trotskyk ez zuten sekula ukatu armak erabiltzearen beha-rra burgesiaren aurka. Baina noski, gauza guztiekin gertatzenden bezala, armak nola erabili behar diren da kontua. Langi-leen miliziak eta ejertzito gorria gabe Errusiako Iraultza ezzen posible izango adibidez. Marx eta Engels ez zeuden fenia-noen ekintza horien aurka arrazoi sentimental edo moralenga-tik. Erabilgarritasun gabekoak eta kontraeraginkorrak zirela-ko zeuden aurka, eta lortzen ziren emaitzak beti lortu nahi zi-renen aurkakoak zirelako. Estatu burgesa ez ahuldu baiziketa indartu egiten zuten ekintza armatu konkretu hauenezaugarri erreakzionarioena langile klasea zatitzeko baliozuela da eta hauek ahultzen zituela zapaltzaileen aurrean.

    Irakasgai oso garrantzitsuak dira Euskal Herriko langileeta gazteentzat. Zeren batetik, Euskal Herriko borrokalari bi-kain askoren heriotza edota kartzelaratzea eman da, eta bes-tetik, Estatu espainiarra eta bere aparatu errepresiboa indar-tu dira.

    IRLANDAKO ESPERIENTZIA

    Ipar Irlandako esperientzia abisu bat da. Hamarkadetan ze-har Behin-behineko IRAk borroka armatua eraman du aurre-ra tropa britainiarren erretiratzea bultzatzeko eta Irlandarenbatasuna burutzeko. Baina hiru hamarkada eta gero Sinn Fei-neko eta Behin-behineko IRAko buruzagiek Ostiral SantukoAkordioa sinatu zuten eta ondoren koalizioko gobernu bateansartu dira Ian Paisley protestante erreakzionarioarekin. Bes-te hitz batzuetan, Irlandaren batasunaren kausa traizionatudute modu irekian.

    14

  • Ostiral Santuko Akordioa inperialismo britainiarrarekineginiko hitzarmen bat da batasun irlandarra alde batera uz-ten duena. Honek, 30 urte eta gero, Errepublikanismo ez so-zialistaren estrategiak, metodoek eta taktikek erabateko po-rrotean amaitu dutela esan nahi du. Atzo Irlandaren batera-tzea armen bidez egiteaz hitz egiten zuten Sinn Feinekoburuzagiek borroka armatua ministro karterengatik aldatudute.

    Emaitza bakarra, milaka borrokalari gazteren heriotzazgain, Sei Konderrietako langile klasea goitik behera zatitzeaizan da, eta sektarismo erlijiosoaren erokeria eta elkarrenga-nako gorrotoa eta mesfidantza aurrekaririk gabeko maileta-raino intentsifikatzea. Zenbat jendek daki Belfasteko lekuezberdinetan protestanteak eta katolikoak fisikoki bereiztendituzten hormak daudela, eta Ostiral Santuko Akordioa si-natu zenetik hauek ugaritu egin direla? Polarizazio sekta-rioak okerrera egin du urteetako gatazka armatuagatik etahonek langile klasea lerro nazional eta erlijiosoetan bereizidu. Oinarri hauekin, ez da posible inongo aurrerapausurikbatasuna lortze aldera. Irlanda batu baten ikuspegia urruna-go dago gaur historiako beste edozein momentutan baino.Behin-behineko IRAren metodoek, beraz, justu lortu nahi zi-tuzten helburuen diametralki kontrakoak diren emaitzak es-kuratu dituzte.

    Ondorio negatiboenak izan dira Irlandaren askapen nazio-nalaren borrokarentzat eta langile klasearentzat. Milaka gaz-te adoretsu suntsituak izan dira, baina Irlandaren birbatera-tzearen kausak ez du pausu bat bera ere eman aurrera. Bes-talde, kausa hamarkadetan atzera eraman da.

    Sinn Feinen buruzagiak publikoki ukatzen saiatzen badiraere, Irlandaren unifikazioa agendatik kanpo dago, eta agen-datik kanpo mantenduko da denbora luzean zehar. Marxistekhau duela denbora luze aurrikusi zuten. Behin-behinekoIRAren borroka armatuaren porrota ezinbestekoa zen hasera-haseratik.

    Marxismoak beti egin dio aurre borroka modu konkretuhoni. Lehen Mundu Gerran zehar Leninek zera idatzi zuen:“Propaganda egon behar da ekintza terrorista isolatuen aur-ka (garai hartan “terrorista” hitzak beste konnotazio bat

    15

  • zuen) eta armadaren sekzio iraultzailearen borroka langile-riaren eta orokorrean esplotaturiko populazioaren mugimen-duarekin elkartzearen alde.” (Ezkerreko ZimmerwaldistenEginkizunak, Collected Works, 21.bol,144. orria) Leninen etaTrotskyren idatzietan espiritu bereko pasarteak aurki ditza-kegu.

    IRTENBIDERIK EZ OINARRI KAPITALISTEKIN

    Leon Trotskyk duela urte asko azaldu zuen: garai modernoan,iraultza demokratiko-burgesaren eginkizunak soilik langileklaseak konpon ditzakeela, iraultza sozialistaren bitartez.Burgesia irlandar ustelak mugaren auzia konpondu ezin deza-keen bezala, euskal burgesia nazionalista ere ez da gai EuskalHerriaren arazoak konpontzeko. Burgesia txiki nazionalistakere ezin ditu konpondu.

    Azken hiru hamarkadetako esperientzia honen froga biri-bila da. Soilik proletalgoak ebatz dezake arazo nazionala, etabide iraultzaileak erabiliz bakarrik lor dezake, boterea bereeskuetan hartuz. Ez dago inongo aukerarik oinarri kapitalis-tetan konpontzeko. James Conolly marxista irlandar handiakduela denbora asko ohartarazi zuen hori:

    “Bihar Ejertzito ingelesa botatzen baduzue eta banderaberdea Dublingo Gazteluan eskegi, Errepublika Sozialista ba-ten antolaketari ekiten ez badiozue behintzat zuen esfortzuakalferrikakoak izango dira. Ingalaterrak zuek menderatzen ja-rraituko du. Beraien kapitalisten bidez menderatuko zaituzte,lurjabe handien bidez, finantziarien bidez, herrialde honetanlandatu dituzten merkataritza erakunde eta erakunde indibi-dualisten bidez, gure amen malkoez eta gure martirien odolezureztaturik”.

    Historiak erakutsi digu zenbat arrazoi zuen Connollyk. He-rri euskaldunaren emantzipazio nazionalaren eta sozialarenalde gaude. Baina hau klaseko politiken bitartez soilik lor dai-teke, Marxen eta Leninen ideien eta espirituaren berpizkundebaten bitartez. Euskal Herriko arazo nazionala gizarteareneraldaketa sozialistaren bitartez konponduko da, edo bestelaez da inolaz ere konponduko.

    16

  • MARXISMOAREN IDEIAK ZABALDU!

    Mugimendu marxistaren fundazio dokumentuan, ManifestuKomunistan, Marxek eta Engelsek hau azaltzen zuten:

    “Komunistek ez dute alderdi bereizitu bat osatzen, bestelangile alderdiei kontrajarria.

    “Ez dute proletalgoaren interes orokorretatik bereizten deninteres propiorik.

    “Ez dute langile mugimendua beraiek nahi luketen printzi-pio berezi batzuetara modelatzeko printzipiorik aldarrikatzen.

    “Komunistak langile klasearen beste alderdietatik bereiz-ten dituena zera da, batetik, proletarioen borroka nazional ez-berdinetan, behin eta berriz lehen lekuan proletalgo osoareninteres komunak jartzen dituztela, beraien nazionalitatea edo-zein dela ere; eta bestetik, proletalgoaren eta burgesiaren ar-teko borrokak igaro behar dituen garapen fase ezberdinetan,beti eta edonon mugimenduak osotasunean dituen interesakordezkatzen dituztela.

    “Ekintzaren unean, beraz, komunistak herrialde guztieta-ko langile alderdietako sektorerik ausartena dira, beste guz-tiak aurrera bultzatzen dituen sektorea da; aspektu teorikoan,mugimendu proletarioaren baldintzen, ibilbidearen eta emai-tza orokorren ikuspegi argi bat izatearen abantaila dute gai-nerako proletalgoaren gainean.”

    Marxismoaren ideiak klaseko gehiengoarengana eta masen-gana orokorrean zabaltzeko borrokatu beharra dago. Funtsez-koa da gainera erreforma bakoitzaren alde borroka egitea,partziala izanik ere, izan ere kapitalismoarenpean aurreraegiteko eguneroko borrokarik gabe gizartearen eraldaketa so-zialista ezinezkoa litzateke.

    Langile klaseak bere esperientziaren bitartez bakarrikikasten du, batez ere gertakari handietako esperientzietatik.Leninek, zeinak langile klasea nola mugitzen den oso ongiulertzen zuen, beti gomendatzen zien iraultzaileei pazientziaasko izatea: “Pazientziarekin azaltzea” izan zen 1917koiraultzan Boltxebikeei eman zien aholkua. Leninek, Boltxebi-keek boterea lehen aldiz konkistatu ahal izan aurretik masakkonkistatu behar izan zituztela ulertzen zuen. Honetarako be-harrezkoa zen flexibilitate izugarria izatea.

    17

  • Marxistok irmo zutitzen gara Marxek, Engelsek, Lenineketa Trotskyk ezarritako ideien, metodoen eta tradizioen gaine-an. Funtsean ideia hauek euren baliagarritasun eta egunero-kotasun osoa mantendu dituzte. Hala ere, oinarrizko ideiakberrestea ez da nahikoa, hau egiteko nahitaezkoa da masen-gana iristea.

    Boterearen konkista agendan ipini aurretik, lehenbizi ma-sak konkistatu behar dira. Masen artean lan oparo bat egite-ko bidean, beharrezkoa da metodo zuzen batzuk elaboratzea.Taktika eta estrategia iraultzailearen auziek garrantzia izu-garria hartzen dute.

    Internazional Komunistaren Lehen Bost Urteak liburuan,Trotskyk taktikaren eta estrategiaren arteko desberdintasu-nak azaltzen ditu:

    “Taktika bezala klase borrokaren momentuko eginkizunsoil baterako edota borrokaren adar baterako balio digutenneurrien sistema bat ulertzen dugu. Estrategia iraultzaileak,bestalde, euren asoziazioaren, koherentziaren eta hazkunde-aren bitartez, proletalgoa boterearen konkistaruntz zuzendu-ko duten ekintzen sistema konbinatu bat hartzen du berebaitan.”

    Erlazio dialektiko bat dago taktiken eta estrategiaren arte-an. Esan dezadan berriro ere marxismoaren taktikek sozialis-moaren aldeko borrokaren helburu orokorren finalitateari etaespirituari egokiturik egon behar dutela, nazionalki eta inter-nazionalki. Baina taktikek, langile klasearekin lokarri sendo-ak ezartzea ahalbidetzeko adinako malgutasuna izan behardute, klasearen kapa kontzienteenetatik eta aktiboenetatikhasita. Langile aurreratuenekin konektatzen lagunduko digu-ten kontsignak bilatu behar ditugu eta ohiartzun bat izan eu-ren artean.

    Sektarioentzat honako hau liburu itxi bat da. Ez dute ar-gudioen eta pazientziazko lanaren bitartez konbentzitzearenbeharrik sentitzen. Bestalde, langileek beraiengana hurbildubehar dutela pentsatzen dute. Hau nola burutuko den miste-rio bat da. Langile klaseak ez du atentziorik ipiniko marxis-moarekiko ez badira ideia zuzen batzuk aurretik ipintzen.

    Arau orokor bezala, langile klaseak bere esperientziarenbidez bakarrik ikas dezake. Gertakarietatik ikasten dute, ba-

    18

  • tez ere gizartea bere egunerokotasunetik astintzen duten ger-takari handietatik. Sozialismoaren gailentasuna aldarrikatuzsoilik —hau da, propagandaren bidez— langileak irabaz dai-tezkeela pentsatzea erabat utopikoa da. Dialektika marxistaformalismoaren eta arrazionalismoaren metodoagatik ordez-katzen du.

    Estrategia iraultzailearen kontzeptzioa terminologia mili-tarraren eraginetik dator. Paralelismo asko daude klaseen ar-teko borrokaren eta nazioen arteko gerraren artean. Burgesiaeraisteko helburuz, langile klasea eta bere abangoardia era-kunde zentralizatu eta disziplinatu boteretsu baten jabe izanbehar dira. Euren buruzagi nagusiek aurrera eta atzera noizegin behar den jakiteko beharrezko ezagutzak izan behar di-tuzte, bataila noiz egin behar den, edota noiz ekidin behar denjakiteko.

    Agindu bakar bat dakien jeneralak: “Aurrera!”, bere ejertzi-toa puskatxotan apurtzea lortuko du. Baina euren buruairaultzaile intransigentetzat duten askok ez dute agindu batbera ere gehiago ikasi. Intransigentzia formala iraultzaileta-sunarekin nahasten dute. Baina honek ez du ezer amankomu-nean Leninen kontzeptzioekin.

    Ezagutza honek, esperientziarekin batera, iraganeko ba-tailen, garaipenen eta porroten, azterketa zaindu eta zehatzbat suposatzen du. Beste hitz batzuekin, teoriaren ezagutzaaurresuposatzen da. Teoriarekiko jarrera arduragabe eta mes-pretxati bat onartezina da, teoria, hein batean, herrialde guz-tietako langile klasearen esperientzia historikoaren orokortzebat baita. Historiatik ikasten ez duena hau errepikatzera kon-denaturik dago, George Santayana filosofo amerikarrak esanzuen bezala. Alderdi iraultzailea eta bere buruzagitza, beraz,langile klaseraren memoria historikoa dira. Alderdi errefor-mista bat ez da memoria laburreko alderdi bat besterik.

    Dena dela, ezinezkoa da erreformismoa salaketa zara-tatsuaren metodoaren bitartez garaitzea. Metodo hauek, iza-tez, zuzendaritzaren eskuin hegala indartzeko balio izatendute, eta hauek ez daude batere arduraturik halako erasoetaz.Langile erreformistengana hurbiltzeko bidea oso desberdinada honetatik eta Marxek, Engelsek, Leninek eta Trotskykmaiz azaldu zuten berau.

    19

  • ZEIN DA EUSKAL HERRIKO GAZTE IRAULTZAILEENTZAKO BIDEA?

    Langile klasea ez da burgesia txikia bezalakoa, eta modu era-bat ezberdinean mugitzen da. Burgesia txikiak politikoki eze-gonkorra izatera jo ohi du. Ikasle batek bere ideiak kamixetabat bailiran alda ditzake: astelehenean anarkista, astearteanmaoista, asteazkenean trotskista eta honela modu jarrai bate-an, titulazioa lortu, lanpostu on bat eskuratu, trajea eta kor-bata ipini eta euren aitaren irudiko kontserbadore bat bilaka-tzen den arte.Proletalgoa ez da modu honetan adierazten. Orokorrean den-bora bat hartzen du bere erabakia hartu aurretik, baina be-hin erabakia hartu eta gero, ez da azkar aldatuko. Gazteiraultzaileek masenganako bide bat aurkitu behar dute, lan-gile klasearenganako bide bat. Bizi baldintzen, soldata duinbaten, etxebizitzaren, hezkuntzaren eta enpleguaren hobetzebaten aldeko masa borroka guztietan hartu behar dute parte.Sozialismoruntz aurrera egiteko eguneroko borrokarik gabeiraultza sozialista ezinezkoa izango da. Marxismoa eta erreformismoa artikuluan, 1913ko irailaren12an idatzia, Leninek marxismoaren eta erreformismoarenarteko desberdintasuna azaltzen du:“Anarkistek ez bezala, marxistek erreformen aldeko borroka,hau da, klase agintariaren boterea suntsitu gabe pertsonenlan baldintzak hobetzeko neurrien aldeko borroka errekono-zitzen dute. Aldi berean, halaber, marxistek borroka tinko batmantentzen dute erreformisten aurka, zeintzuek zuzenki edozeharka, erreformak eskuratzearen aldeko borrokan langileklasearen helburuak eta ekintzak mugatzen dituzten. Errefor-mismoa langileentzako iruzur burges bat da, zeinak hobekun-tza indibidual batzuk lortuta ere, beti soldatapeko esklabuakmatentzen jarraituko duen, kapitalaren agintea mantentzenden bitartean.

    “Burgesia liberalak esku batekin erreformak eman eta bes-tearekin kendu egiten ditu beti, ezerezera murriztu, langileakesklabizatzeko erabili, klasea talde ezberdinetan zatitzekoerabiltzen ditu honela soldataren esklabutza mantenduz. Ho-nengatik, erreformismoa, oso zintzoa denean ere, praktikanburgesiak erabiltzen duen arma bat bilakatzen da langileak

    20

  • usteltzeko eta ahultzeko. Herrialde guztietako esperientziakerakutsi du erreformistengan konfidantza ipintzen duten lan-gileak engainatuak izaten direla.

    “Eta alderantziz, Marxen teoria asimilatu duten langileek,hau da, kapitalisten aginteak irauten duen bitartean soldata-peko esklabutza nahitaezkoa izango denaz konturatu direnek,ez dute onartuko erreforma burges bakar batek ere engaina-tuak izatea. Kapitalismoak bizirik jarraitzen duen lekuetanerreformak ez direla oso iraunkorrak eta hedadura handikoakizango ulertuz, langileek baldintza hobeagoen alde egiten duteborroka eta hau soldatapeko lanaren esklabutzaren aurkakoborroka intentsifikatzeko erabiltzen dute. Erreformistak lan-gileak zatitzen saiatzen dira, klase borrokatik desbideratzekokontzesio txikien bitartez. Baina langileek, erreformismoarenfaltsutasuna ikusirik, erreformak klase borroka garatzeko etazabaltzeko erabiltzen dituzte.

    “Erreformistek langileengan zenbat eta eragin handiagoaizan, orduan eta ahulago egongo dira hauek, handiagoa izan-go da burgesiarekiko dependentzia, eta errazagoa izango daburgesiarentzat erreformak ezeztatzea trikimailu ezberdinakerabiliz. Langile klasearen mugimendua zenbat eta indepen-dienteagoa izan, bere helburuen aldeko borroka zenbat eta za-balagoa izan, askeago ikusten da erreformismoaren hertsike-riatik eta orduan eta errazago lortzen dute zenbait hobekun-tza finkatzea eta erabiltzea.” (V. I. Lenin, Collected Works, 13bol., 372-75 orriak).

    Sindikatuen eta alderdi erreformisten aktibitate arruntak,batez ere borroka ekonomikoak eta ekintza parlamentarioak,ez dira egungo gizartearen mugetatik haratago igarotzen. Eu-ren taktikek, beraz, ez dituzte egunean eguneko eskaeren etaeginkizunen mugak igarotzen. Baina klase borroka, nahitaez,kapitalismoaren mugetatik haratago doa. Euren esperientziapropioaren biartez langileak gizartearen oinarrizko eraldake-ta baten beharra ulertzera iristen dira.

    Urriko Iraultzaren esperientzia, boltxebismoaren ideiak,Leninek eta Trotskyk Hirugarren Internazionalaren lehen laukongresuetan landu zituzten estrategia eta taktikek baliodute nazioarteko mugimenduaren berrarmatzearen oinarrigisa.

    21

  • Marxismoa erreforma ausartenen alde dago. Baina egun-go baldintzenpean, borroka orokorrik gabe ezin da erreformaesanguratsurik lortu. Langileek grebaren mehatxua erabilizsoldaten igoera izugarriak lor zitzaketen garaiak amaitudira. Nagusiek egungo soldaten maila mantentzeko aukera-rik ez dutela diote, eta are gutxiago kontzesioak emateko.Sindikatuetako eskuin hegalek enpresariekin eta Estatuare-kin akordio tentagarriak sina zitzaketen garaiak historiadira.

    Gauza hauekin amesten dutenak iraganean bizitzen aridira, jada existitzeari utzi dion kapitalismoaren fase batean.Ez dira marxistak utopikoak direnak! Behar dena militantziakementsu bat da eta klase borrokaren berpizte bat.

    Baina azken finean, militantzia ez da nahikoa. Krisi kapi-talistako baldintzetan langile klasearen lorpenek ere ezin duteiraupen luzekoak izan. Nagusiek eskuinarekin ematen digute-na ezkerrarekin berreskuratuko dute. Soldata igoerak infla-zioak eta zerga igoerek anulatuko dituzte. Lantegiak itxi egi-ten dira eta desenplegua hazi. Erreformak anulatuak ez dire-la bermatzeko modu bakarra gizartearen eraldaketa erradikalbaten alde borrokatzea da. Gainera, erreformen aldeko borro-kek arrakasta izateko aukera bakarra borroka honek hedadu-ra iraultzaile zabalena lortzea da. Historiak erakutsi du klaseagintariak dena galtzeko arriskuan sentitzen denean bakarrikegiten dituela kontzesio serioenak.

    IKUSPEGI IRAULTZAILEAK

    Manifestu Komunistak proletalgoaren politika zientifikoa-ren aroari eman zion hasera. Klase borrokako euren espe-rientzia oinarri bezala hartuz euskal langile klaseak ondorioaurreratuenak aterako ditu. Langile klasean errotutako mar-xismoaren indarrak arrakastaren bermerik garrantzitsuenadira.

    Egungo garaia historiako unerik ezegonkor eta konbultso-ena da. Klase borrokaren berpizte orokor baterako eszenato-kia prestaturik dago. Baina ez da erraza izango. Panorama ezda soilik bataila handientzako ireki, baita zuzendaritzaren on-

    22

  • dorio diren proletalgoaren porrotentzako ere. Masa erakunde-en zuzendaritzak, sindikatuekin hasita, egoera tamalgarrianaurkitzen dira edonon.

    Langile erakundeen zuzendaritzak burgesiaren presioperamakurtu dira historiako beste edozein momentutan baino aregehiago. Mugimenduaren fundazioan oinarri izan ziren ideiakalde batera utzi dituzte eta ordezkatu beharko luketen klase-tik dibortziatu dira. Iragana errepresentatzen dute, ez orainaedo etorkizuna. Paretik kenduak izango dira orain irekitzenden garai ekaiztsu honetan.

    Marxismoaren ideiak ez dira inoiz egun diren bezain ga-rrantzitsuak eta beharrezkoak izan. Euskal presoek espainiarkartzeletan aztertuak izaten ari dira, langileek eta ikasleekaztertuak, iraganeko porrotetatik ikasten saiatzen ari direnborrokalari hoiek guztiek aztertuak etorkizuneko garaipenakprestatzeko.

    Ezker Abertzaleak Euskal Herriko militante iraultzailee-nak biltzen ditu eta garbi dago bere militanteek paper prota-gonista izango dutela Euskal Herriko marxismoaren zutabeakeraikitzen. Lan hori bultzatzeko Euskal Herria Sozialista al-dizkariak marxismoaren ideiak zabaltzeko hartu duen kon-promisoa berri on bat da mundu osoko zapalduentzat.

    Euskal langile klaseak tradizio luze eta loriatsu bat du.Mugimendu sozialista gaztearen abangoardian zegoen XIX.mendearen amaieratik. Adorez borrokatu zuen faxismoarenaurka euskal kapitalistek Bilbo Francoren esku utzi zuteneantiro bat bera ere bota gabe. Bilboko, Gasteizko eta Iruñeakolangileak Frankoren diktadura gorrotatua eraitsi zuen borro-karen lehen lerroan egon ziren. Marxismo iraultzailearenideiez armaturik, garaitezinak izango dira.

    Euskal Herriko langileak eta gazteak paper garrantzitsu batjokatzera destinaturik daude sozialismoaren aldeko borrokan.Baina borroka hau ezin da Euskal Herrian bertan bakarrik ira-bazi. Kapitalismoa eta inperialismoa mundu mailan antolatu-rik daude. Langile klaseak ere nazioartean antolatu behar du.Euskal burgesiak gehiago du amankomunean Espainiako ban-kari eta kapitalistekin euskal langileekin baino, hauek demago-gia nazionalistarekin engainatzen saiatzen direlarik. Euskallangileen etsaiak dira, zeintzuek oinarrian langile espainiarren,

    23

  • frantziarren, britainiarren, errusiarren edota amerikarren in-teres berberak dituzten.

    Nagusien aurkako borrokan langile klaseak duen arma ba-karra batasuna da. Langile klasearen batasunaren alde gaudemuga guztien gainetik, hizkuntza, kolore, arraza edota erlijiodesberdintasun ororen gainetik. Zapalkuntza nazional edo ra-zial ororen aurka egingo dugu borroka, baina guk, benetazkoaskapena eskuratzeko bide bakar bezala, kapitalismoarensuntsiketa eta Europako Herri Sozialisten eta Munduko Fede-razio Sozialistaren ezarpena ulertzen ditugu.

    Leloa Manifestu Komunistakoa izan dadila:Herrialde guztietako langileak elkar zaitezte!

    London, Irailaren 11a, 2007

    24

  • Alderdi Komunistaren Manifestuaren lehenengo argitalpenaren azala

  • 27

    Mamu bat dabil Europan zehar: komunismoaren mamua. Eu-ropa zaharreko botere guztiak gurutzada santuan elkartu diramamu horren aurka, Aita Santua eta Tsarra, Metternich etaGuizot1, erradikal frantsesak eta polizonte alemaniarrak.

    Zein oposizioko alderdi ez da komunistatzat izendatuz gai-tzetsia izan agintaritzan dauden bere etsaien eskutik? Zeinoposizioko alderdik ez die, era berean, bai oposizioko ordezka-ri aurreratuenei, edota bai etsai erreakzionarioenei ere, komu-nistaren epiteto iraingarria ipini?

    Gertakari honetatik irakaspen bikoitza dator: Europako potentzia guztiek komunismoa indar bat bezala

    onartzen dutela. Komunistek mundu guztiari euren ideiak, helburuak eta

    tendentziak azaltzeko ordua dela; komunismoaren mamuarenleiendari alderdiaren beraren manifestuarekin aurre egin die-zaiotela.

    Helburu honekin nazionalitate ezberdinetako komunistakbildu dira Londresen, eta honako Manifestu hau erredaktatudute, ingelesez, frantsesez, alemanieraz, italieraz, flandrierazeta danieraz argitaratuko dena.

    1. Pio IX Aita Santua, 1846an tronurako aukeratua, “liberal” bat kontsideratzen zengarai haietan, baina Nikolas I.a Tsar errusiarra bezain etsaia zen sozialismoa-rentzat, azken honek 1848ko iraultzatik baino lehenagotik Europako gendarmea-ren papera betetzen zuelarik.Metternich, Inperio austriarreko kantzilerra eta erreakzio europearraren buruerrekonozitua, Guizotekin kontaktuan ipini zen, historialari eta ministro frant-ziar nabarmendu batekin, burgesia finantzieroaren eta industrialaren ideologoeta proletalgoaren etsai amorratu izan zelarik. Gobernu prusiarraren eskaeraga-tik, Guizotek Marx Paristik erbesteratu zuen. Polizia alemaniarrek komunistakAlemanian bakean ez uzteaz gain, Frantzian, Belgikan edota baita Suizan ere ber-din egiten zuten, beraien propaganda indar eta baliabide guztiak erabiliz ezabat-zen saiatuz.

  • 29

    I. BURGESAK ETAPROLETARIOAK2

    Orain arteko gizarte guztien historia3 klase borrokaren historia da.Gizon aske eta esklabuak, patrizioak eta plebeioak, jaunak

    eta morroiak, maisuak4 eta ofizialak, hitz batean: zapaltzaile-ek eta zapalduek aurrez aurre elkarren aurka egin zuten beti,borroka konstante bat mantendu zuten, ixila batzuetan, etanabarmena eta irekia besteetan; gizarte osoaren eraldaketa

    2. Burgesia bezala kapitalista modernoen klasea ulertzen da, ekoizpen sozialaren ba-liabideen jabe direnak eta soldatapeko lana enplegatzen dutenak. Proletario beza-la soldatapeko langile modernoen klasea ulertzen da, zeinak euren ekoizpen ba-liabide propiorik gabe, euren lan indarra saltzera beharturik dauden biziraunahal izateko. (Engelsen oharra 1888ko argitalpen ingelesari).

    3. Hau da, historia idatzia. 1847an, historia idatziaren aurrekari izan zen antolake-ta sozialaren historia, prehistoria, ia ezezaguna zen. Gerora, Haxthausenek5 lu-rraren jabego komunala aurkitu du Errusian; Maurerrek6 hau tribu germaniarguztiek abiapuntutzat hartu zuten oinarri soziala izan zela frogatu du, eta pixka-naka-pixkanaka nekazal komunitatea, lurraren jabego kolektiboarekin, gizartea-ren forma primitiboa izan dela agertuz joan da, Indiatik hasita Irlandararte. Gi-zarte komunista primitiboaren barne antolaketa argi ipinia izan da, bere bereiz-garri tipikoetan, Morganek7 gensaren izaerari buruz eta honek tribuan duenlekuari buruz eginiko aurkikuntza gorenean. Komunitate primitibo hauen desin-tegrazioarekin gizartea klase ezberdinetan, eta azkenik, antagonikoetan, bereiz-ten hasi zen. Prozesu hau azaltzen saiatu nahiz Familiaren, jabetza pribatuareneta Estatuaren jatorrian. (Engelsen oharra 1888ko argitalpen ingelesari).

    4. Zunftbürger, hau da, gremio bateko kidea eskubide guztiekin, bertako maisua, etaez bere zuzendaria. (Engelsen oharra 1888ko argitalpen ingelesari).

    5. Haxthausen, August von (1792-1868): baroi prusiarra, Nikolas I.aren eskutikErrusiara joan eta bertako nekazal erregimena eta nekazari errusiarren bizitzaaztertzeko baimena jaso zuena (1843-1844). Errusiako nekazal erlazioetan erregi-men komunalaren hondarrak deskribatzen dituen obraren egilea.

    6. Maurer, Georg Ludwig von (1790-1872): historialari alemaniarra, Aintzin Arokoeta Erdi Aroko Alemaniaren erregimen sozialak aztertu zituena; ekarpen handiaegin zion ertaroko komunitatearen historiaren ikerketari.

    7. Morgan, Lewis Henry (1818-1881): etnografo, arkeologo eta historialari iparrame-rikarra. Indio amerikarren erregimen sozialaren eta bizitzaren ikerketan zeharjasotako datu etnografiko ugari erabiliz, gensaren garapenari buruzko doktrinaargudiatu zuen, berau komunitate primitiboko erregimeneko forma nagusia zelaazalduz. Honetaz gain, klase aurreko gizartearen historia periodizatzen saiatuzen. Marxek eta Engelsek asko baloratu zituzten Morganen lanak. Marxek Mor-ganen Ancient Society (Aintzinako Gizartea) liburuaren laburpen detailatu bategin zuen eta Engelsek Familiaren, jabetza pribatuaren eta Estatuaren jatorria li-burua idazteko Morganek bildutako materiala erabili zuen.

  • 30

    iraultzailearekin edota borrokan ari ziren klaseen hondorake-tarekin amaitu zen borroka beti.

    Aurreko garai historikoetan ia leku guztietan gizartearenerabateko diferentziazioa aurkitzen dugu hainbat estamentu-tan, baldintza sozialen eskala gradual anitz bat. AintzinakoErroman patrizioak, plebeioak eta esklabuak aurkitzen ditu-gu; Erdi Aroan jaun feudalak, basailuak, maisuak, ofizialaketa morroiak, eta gainera, ia klase hauen guztien barneanoraindik gradazio bereziak aurkitzen ditugu.

    Gizarte burges modernoak, gizarte feudalaren hondakine-tatik atera denak, ez ditu klase kontraesanak abolitu. Klasezaharrak, zapalketa baldintza zaharrak, borroka modu zaha-rrak berriago batzuengatik ordezkatu ditu soilik.

    Gure garaia, burgesiaren garaia, halaber, klaseko kontrae-sanak sinplifikatu izanagatik bereizten da. Gizarte osoa be-reizten ari da, are eta gehiago, bi alde etsaietan, bi klase han-ditan, zuzenki elkarri aurre egiten diotelarik: burgesia etaproletalgoa.

    Erdi Aroko morroietatik sortu ziren aurreneko hirietakobizilagun askeak; estamentu hiritar honetatik irten ziren bur-gesiaren lehenengo elementuak.

    Amerikaren aurkikuntzak eta Afrikaren zirkunnabiga-zioak aktibitate eremu berri bat eskeini zioten goraka zeto-rren burgesiari. Indiako eta Txinako merkatuek, Amerikarenkolonizazioak, koloniekin eginiko elkartrukeak, truke-balia-bideen eta merkantzien biderkatzeak orokorrean ordurarteezagutzen ez zen bultzada eman zioten merkataritzari, na-bigazioari eta industriari eta honekin deskonposizioan zego-en gizarte feudaleko elementu iraultzailea garatzea azkartuzuten.

    Industriaren aintzinako antolaketa feudalak edo gremia-lak ezin zuen jada eskaria hasebete, zeina haziz zihoan mer-katu berrien irekitzearekin. Manufaktura etorri zen haren le-kua hartzera. Estamentu ertain industrialak gremioetakomaisuak ordezkatu zituen; korporazio ezberdinen arteko lanbanaketa desagertu egin zen tailerraren barneko lan banake-taren aurrean.

    Baina merkatuak etengabe hazten ziren; eskaria beti ziho-an goraka. Jada manufaktura ere ez zen aski. Lurrunak eta

  • makineriak ekoizpen industriala irauli zuten orduan. Indus-tria moderno handiak manufaktura ordezkatu zuen; estamen-tu erdi industrialaren lekua hartzera indutrial milionarioak—benetako ejertzito industrialen ugazabak— burges moder-noak etorri ziren.

    Industria handiak nazioarteko merkatua sortu du, Ameri-karen aurkikuntzak jada prestatu zuena. Nazioarteko mer-katuak harrigarriro azkartu zuen merkataritzaren, nabiga-zioaren eta lurreko garraiobideen garapena. Garapen honek,era berean, industriaren goraldian eragin zuen, eta indus-tria, merkataritza, nabigazioa eta burdinbideak hedatzen ariziren neurrian, burgesia garatuz zihoan, bere kapitalak bi-derkatuz eta Erdi Aroak utzitako klase guztiak bigarren le-kura zokoratuz.

    Burgesia modernoa, ikusten dugunez, jada izatez garapenprozesu luze baten fruitua da, ekoizpen eta truke modueniraultza sail batena.

    Burgesiak iragandako eboluzioaren etapa bakoitza dago-kion aurrerakuntza politikoarekin lagundurik joan da. Jaunfeudalen agintearen menpeko estamentu bezala, burgesiak el-kargo armatu eta autonomo bat eratzen du komunan8; lekubatzuetan hiri errepublika independiente bezala; beste bat-zuetan monarkiaren hirugarren estatu zergadun moduan9;gero, manufakturaren aldian, nobleziaren kontrapisua da mo-narkia estamentaletan, absolutuetan, eta orokorrean, monar-kia handien harri angularra da, industria handiaren eta mer-katu unibertsalaren ezarpenaren ostean burgesiak azkenikEstatu ordezkagarri modernoan botere politikoaren hegemo-

    31

    8. Komunak Frantzian hiri jaio berriei deitzen zitzaien oraindik euren nagusiei etajaun feudalei lekuko autonomia eta “hirugarren estatu” bezala zituzten eskubidepolitikoak erauzi aurretik. Termino orokorretan, hemen Ingalaterra burgesiarengarapen ekonomikoaren herrialde tipiko bezala hartu da, eta Frantzia burgesia-ren garapen politikoaren herrialde tipiko bezala. (Engelsen oharra 1888ko argital-pen ingelesari).Honela deitzen zieten Italiako eta Frantziako hirietako biztanleek komunitate hi-ritarrei, behin jaun feudalei lehenengo autonomia eskubideak erosi edota kenduostean. (Engelsen oharra 1890eko argitalpen alemaniarrari).

    9. 1888ko argitalpen ingelesean, Engelsek erredaktatuan, “hiri errepublika indepen-diente”-ri “Italian eta Alemanian bezala” gehitu zaio eta “monarkiaren hirugarrenestatu zergadun”-ari “Frantzian bezala”.

  • nia esklusiboa konkistatu zuen arte. Estatu modernoaren go-bernua ez da klase burges osoaren negozio komunak kudea-tzen dituen kontseilu bat besterik.

    Burgesiak paper erabat iraultzailea jokatu du historian. Boterea konkistatu duen tokian, burgesiak erlazio feuda-

    lak, patriarkalak, idilikoak suntsitu ditu; gupidarik gabe urra-tu ditu gizakia bere “gaineko kide naturalekin” lotzen zituenlotura feudalak, interes hotzarekin zerikusia ez duen gizakienarteko lokarri orori bizirauten ez uzteko, “eskurako ordainke-ta” krudela; sugar erlijiosoaren estasi sakratua, zalduntasunirrika eta burges txikiaren sentimentalismoa ito ditu kalkuloegoistaren ur izoztuetan; duintasun pertsonala truke-baliosinple bilakatu du; eskrituratutako eta eskuratutako askata-sun anitzak merkataritzaren askatasun bakar eta arima gabe-koarengatik ordezkatu ditu. Hitz batean, ilusio erlijiosoek etapolitikoek estalitako esplotazioaren lekuan, esplotazio irekibat, lotsagabe bat, zuzen bat eta anker bat ezarri du.

    Burgesiak bere aureola kendu die ordurarte agurgarritzateta errespetu gupidatsua merezi zutenentzat hartzen zirenogibideei. Medikua, legelaria, abadea, poeta, zientzia gizona,bere zerbitzari soldatapeko bilakatu ditu.

    Familia erlazioak estaltzen zituen sentimentalismo hunki-garrizko beloa urratu du burgesiak, eta diru erlazio sinpleeta-ra murriztu ditu.

    Burgesiak ezagutaraztera eman du Erdi Aroko indar era-kustaldi bihozgabeak, erreakzioak hainbeste miresten zue-nak, bere osagarri naturala zuela alferkeria erlaxatuan. Beraizan da giza aktibitateak egin dezakeena erakusten lehena;Egiptoko piramideekiko, erromatar akueduktuekiko eta kate-dral gotikoekiko oso ezberdinak diren marabilak sortu ditu,eta herri migrazioekiko eta Gurutzadekiko10 oso bestelakoakdiren kanpainak burutu ditu.

    Burgesia ezin daiteke existitu ekoizpen instrumentuaketengabe irauli gabe, eta ondorioz, ekoizpen erlazioak, eta ho-

    32

    10. Gurutzadak: Mendebaldeko Europako jaun feudalek eta zaldunek XI. mendetikXIII.era Ekialdea kolonizatzeko hasitako espedizio militarrak, musulmandarrei“Lur Santuen” (Jerusalem eta beste batzuk) jabetza kentzearen lelo erlijiosoaerabiliz.

  • nekin erlazio sozial guztiak irauli gabe. Lehengo ekoizpen mo-duaren kontserbazioa, ordea, aurreko klase industrial guztienexistentziaren lehen baldintza zen. Ekoizpeneko iraultza eten-gabe bat, baldintza sozial guztien dardara amaigabeak, asal-dura eta mugimendu konstanteak garai burgesa aurreko guz-tietatik bereizten dute. Estankatutako eta lizundutako erla-zio guztiak, mendeetan zehar gurtutako sineskeria eta ideienbere komitibarekin, apurtuta geratzen dira; berriak zaharki-turik geratzen dira osifikatu aurretik. Estamentala eta estan-katua den oro desagertu egiten da; sakratua den oro profana-tua da, eta gizakiak, azkenean, bere existentziaren baldintzaketa elkarrenganako erlazioak lasaiki kontsideratzera behartu-rik ikusten dira.

    Bere produktuei geroz eta irteera handiagoa emateko be-harrak bultzatuta, burgesiak mundu osoa igarotzen du. Lekuguztietan habia egin behar du, leku guztietan ezarri, leku guz-tietan loturak sortu.

    Mundu merkatuaren esplotazioaren bitartez, burgesiakizaera kosmopolita eman dio herrialde guztietako ekoizpena-ri eta kontsumoari. Erreakzionarioen atsekaberako, indus-triari bere oinarri nazionala kendu dio. Aintzinako industrianazionalak suntsituak izan dira eta suntsitzuz doaz etenga-beki. Lehengai nazionalak beharrean munduko eskualde urru-nenetatik ekarritako lehengaiak erabiltzen dituzten indus-triengatik ordezkatuak dira, hauen sartzea nazio zibilizatuguztientzat ezinbesteko bilakatzen delarik, eta hauen pro-duktuak ez dira herrialdean bertan bakarrik kontsumitzen,globoaren alde guztietan baizik. Produktu nazionalek asetzenzituzten beharrizan zaharren lekuan, herrialde baztertuene-tako eta klima desberdinenetako produktuekin asebetetzeaizatea eskatzen duten behar berriak sortzen dira. Eskualdeeneta nazioen isolamendu eta autarkia zaharraren lekuan, el-kartruke unibertsal bat ezartzen da, nazioen interdependen-tzia unibertsal bat. Eta hau bai ekoizpen materialari eta baiintelektualari dagokio. Nazio baten ekoizpen intelektuala de-nen ondare amankomuna bilakatzen da. Hertsikeria eta esklu-sibismo nazionalak egunetik egunera ezinezkoago suertatzendira; literatura herrikoi eta nazional anitzetatik literatura uni-bertsala eratzen da.

    33

  • Ekoizpen baliabideen hobekuntza azkarrari eta komunika-bideen garapen konstanteari esker, burgesiak zibilizazioarenkorrontera eramaten ditu herrestan nazio guztiak, barbaroe-nak ere. Euren merkantzien prezio baxuek osatzen dute Txi-nako harresi guztiak suntsitzen dituzten artileria astuna etaatzerritarrekiko fanatikoki arerioenak diren barbaroak kapi-tulatzera bultzatzen dituzte. Nazio guztiak, lur jo nahi ez ba-dute behintzat, ekoizpen modu burgesa hautatzera behartzenditu, zibilizazioa deiturikoa sartzeraino estutzen ditu, hau da,burgesak izatera. Hitz batean: bere irudiko eta antzeko mun-du bat forjatzen da.

    Burgesiak landa hiriaren agintera azpiratu du. Hiri izuga-rriak sortu ditu; hirietako populazioa izugarri hazi du landa-koarekin konparatuz, populazioaren zati handi bat landa-bi-zitzako ezjakintasunetik atereaz. Landa hiriaren menpe jarriduen moduan, herrialde barbaroak edo erdi-barbaroak he-rrialde zibilizatuen menpe ipini ditu, nekazari herriak herriburgesen menpe, Ekialdea Mendebaldearen menpe.

    Burgesiak geroz eta gehiago ezabatzen du ekoizpen balia-bideen, jabetzaren eta biztanleriaren zatiketa. Biztanlegoametatu du, ekoizpen baliabideak zentralizatu ditu eta jabetzaesku gutxi batzuetan kontzentratu du. Honen ondorio behar-tua zentralizazio politikoa izan da. Probintzia independente-ak, elkarren artean ia lokarri federalengatik soilik lotutakoak,interes, lege, gobernu eta aduana tarifa ezberdinekoak, naziobakar batean bateratuak izan dira, gobernu bakar batenpean,lege bakar batenpean, klaseko interes nazional bakar baten-pean eta aduana lerro bakar batenpean.

    Burgesiak, bere klaseko agintean zehar, zeinak ez duen ia-ia mende bateko existentzia ere, aurreko belaunaldi guztiekbatera sortu zutena baino ekoizpen indar oparoagoak eta itze-lagoak sortu ditu. Naturaren indarren menperatzea, makinenerabilera, kimikaren aplikazioa industrian eta nekazaritzan,lurrun bidezko nabigazioa, trenbidea, telegrafo elektrikoa,kontinente osoak laborantzarako asimilatzea, nabigaziorakoibaiak irekitzea, sorginkeria bidez hiri osoak sortuz lurretikaterako balira bezala. Aurreko zein mendek susma zezakeenbederen halako ekoizpen indarrak lozorroan aurkitzen zireniklan sozialaren barrenean?

    34

  • Ikusi dugu, bada, burgesiaren eraketaren oinarri izan di-ren ekoizpen eta truke baliabideak gizarte feudalean sortu zi-rela. Ekoizpen eta truke baliabide hauek garapen maila jakinbatera iritsi zirenean, gizarte feudaleko ekoizpen eta trukebaldintzak, nekazaritzaren eta industria manufaktureroarenantolaketa feudala, hitz batean, jabetza-erlazio feudalak, ekoiz-pen baliabideen garapen mailarekin bat ez zetozela suertatuzen. Ekoizpena oztopatzen zuten bultzatu beharrean.

    Bere lekuan lehia askea ezarri zen, honentzat egokiak zi-ren konstituzio sozial eta politikoekin eta klase burgesaren do-minazio ekonomiko eta politikoarekin.

    Gure begien aurrean mugimendu analogo bat ari da gerta-tzen. Ekoizpen eta trukaketa erlazio burgesak, jabetza-erla-zio burgesak, gizarte burges moderno honek guztiak, sorgin-keria batekin bailitzan halako ekoizpen eta truke baliabideboteretsuak sortarazi dituenak, bere konjuruekin askatutakoinfernuko indarrak jada dominatzeko gai ez den mago batenantza du. Duela hainbat hamarkadetatik, industriaren etamerkataritzaren historia ez da ekoizpen baliabide modernoekoraingo ekoizpen erlazioen aurka eginiko erreboltaren historiabaino, burgesiaren existentzia eta bere dominazioa baldintza-tzen duten jabetza-erlazioen aurkako errebolta baino. Eurenaldizkako itzulerekin, geroz eta modu mehatxagarriagoan, gi-zarte burges osoaren existentziaren auzia planteatzen dutenmerkatal krisiak aipatzearekin aski da. Merkatal krisian ze-har ez da landutako produktuen zati esanguratsu bat soiliksuntsitzen sistematikoki, sorturik dauden ekoizpen baliabide-en beraien zati esanguratsu bat ere bai. Krisietan zehar, au-rreko edozein garaitan absurdutzat hartuko zen izurri sozialbat gizarte osora hedatzen da: gainprodukzioaren krisia. Gi-zartea bat-batean ustekabeko barbarie egoera batera lehengo-raturik aurkitzen da: esan liteke goseak, nazioarteko gerrasuntsitzaile batek bere biziraupen baliabide guztietatik gabe-tu duela; industriak eta merkataritzak ezereztatuak dirudite.Eta hau dena, zergatik? Gizarteak zibilizazio gehiegi, bizi ba-liabide gehiegi, industria gehiegi, merkataritza gehiegi duela-ko. Dituen ekoizpen baliabideek ez dute jada jabego burgesa-ren erregimena mesedetzen; alderantziz, boteretsuegiak suer-tatzen dira erlazio hauentzako, zeintzuek oztopo bat

    35

  • 36

    suposa-tzen duten euren garapenerako; eta ekoizpen indarrekoztopo hau gainditzen duten aldiro, gizarte burgesa nahas-mendura amiltzen dute eta jabetza burgesaren existentziamehatxupean ipintzen dute. Erlazio burgesak estuegiak suer-tatzen dira bere barnean sorturiko aberastasunak barnean ja-sateko. Nola gainditzen ditu krisi hauek burgesiak? Alde ba-tetik, ekoizpen indar masa baten suntsipen behartuarekin;bestetik, merkatu berrien konkistarekin eta zaharren esplo-tazio bortitzago batekin. Zein modutan egiten du, beraz? Kri-si zabalago eta bortitzagoak prestatuz eta hauek prebenitze-ko baliabideak murriztuz.

    Burgesiak feudalismoa eraisteko erabili zituen armak orainburgesiaren beraren aurka itzultzen dira.

    Baina burgesiak ez ditu heriotza emango dioten armak ba-karrik forjatu; arma horiek erabiliko dituzten gizakiak eresortu ditu: langile modernoak, proletarioak.

    Burgesia, hau da, kapitala, garatzen den proportzio bere-an, proletalgoa ere garatzen da, langile modernoen klasea,lana bilatzearen baldintzapean bizi dena eta hau bere lanakkapitala hazten duen bitartean bakarrik topatzen duena. Lan-gile hauek, euren burua pusketaka saltzera beharturik daude-nak, merkantzia bat dira beste edozein merkatal artikulu be-zala, eta beraz, lehiaren gorabehera guztiei eta merkatuarenfluktuazioei loturik daude.

    Makinen erabilpenaren ugaritzeak eta lan banaketak be-rezko izaera guztia kentzen diote langilearen lanari, eta langi-learenganako erakarpen osoa galduarazten diote. Hau maki-naren apendize soil bat bihurtzen da, eta soilik operazio sin-pleenak exijitzen zaizkio, monotonoagoak eta ikasterrezagoak.Beraz, langile batek gaur egun balio duena bizitzeko eta bereleinua mantentzeko behar dituen biziraupen baliabideetaramurrizten da gutxi gora behera. Baina lan ororen prezioa11,merkantzia ororena bezala, ekoizpen kostuen berdina da. On-dorioz, lana zenbat eta gogaikarriagoa izan, orduan eta gehia-go murrizten dira soldatak. Are gehiago, makineria eta lan ba-

    11. Geroago, Marxek eta Engelsek “lanaren balioa” edota “lanaren prezioa” bezalakokontzeptuak erabili beharrean, Marxek sartutako kontzeptu zehatzagoak erabi-liko zituzten: “lan indarraren balioa”, “lan indarraren prezioa”.

  • naketa garatzen diren heinean, handitu egiten da lan kantita-tea, bai lan-egunaren luzapenaren bidez, bai denbora jakin ba-tean egitera behartutako lana handitzeagatik, makinen errit-moaren azkartzeagatik, etab.

    Industria modernoak maisu patriarkalaren tailer txikiakapitalista industrialaren lantegi handi bilakatu du. Langilemasak, lantegian pilatuak, militarki antolatuak dira. Indus-triako soldadu soil moduan, ofizial eta subofizial jerarkia osobaten zaintzapean ezarririk daude. Ez dira klase burgesaren,Estatu burgesaren, esklabuak bakarrik, egunero, orduro, ma-kinaren, kapatazaren, eta batez ere, lantegiaren patroia denburges indibidualaren esklabuak dira. Eta despotismo hau or-duan eta zekenagoa, gorrotagarriagoa eta asaldagarriagoa da,helburutzat etekina besterik ez duela aldarrikatzean zenbateta zintzotasun handiagoa adierazi.

    Esku lanak trebetasun eta indar gutxiago eskatu ahala,hau da, industria modernoaren garapena zenbat eta handia-goa izan, orduan eta handiagoa da emakumeek eta haurrekordezten duten gizonen lanaren proportzioa. Langile klasearidagokionean, adin eta sexu ezberdintasunek esangura sozialguztia galtzen dute. Lanerako instrumentuak besterik ez dau-de, hauen kostea adinaren edo sexuaren arabera aldatzen de-larik.

    Behin langileak fabrikatzailearen esplotazioa jasan etabere soldata metalikoan jaso duenean, burgesiako beste ele-mentuen biktima bilakatzen da: maizterrarena, dendariarena,mailegariarena, etab.

    Industrialari txikiak, merkatari txikiak eta errentariak, ar-tisauak eta nekazariak, beste garaietako klase ertainetako az-pieneko maila proletalgoaren lerroetara erortzen da; batzuk,euren kapital txikiak enpresa industrial handiak ekiteko iris-ten ez zaizkielako eta kapitalista indartsuenekiko lehian jaus-ten direlako, besteak, euren abilezia profesionala gutxietsiaikusten delako ekoizpen metodo berrien aurrean. Honela, pro-letalgoa biztanlegoko klase guztietatik erreklutatzen da.

    Proletalgoa garapen fase ezberdinetatik igarotzen da. Bur-gesiaren aurkako bere borroka bere sorrerarekin hasten da.

    Haseran, borroka langile isolatuek hasia da; gero, fabrikabereko langileek; beranduago, herriko ogibide bereko langile-

    37

  • 38

    ek egina da zuzenki esplotatzen dituen burges indibidualarenaurka. Ez dute aski euren erasoak ekoizpen erlazio burgesenaurka zuzentzearekin, eta ekoizpen instrumentuen beraienaurka zuzentzen dituzte; konpetentzia egiten dieten atzerrikomerkantziak suntsitzen dituzte, makinak apurtzen dituzte,lantegiei su eman, Erdi Aroko artisauak galdutako lekua inda-rrez birkonkistatzen saiatzen dira.

    Etapa honetan, langileek herrialde osoan barreiaturik etakonpetentziagatik banaturik aurkitzen den masa bat osatzendute. Langileek masa trinkoak osatzen badituzte, gertakarihau ez da oraindik beraien batasun propioaren ondorio, burge-siaren batasunarena baizik, zeinak bere helburu politikoak es-kuratzeko proletalgoa mugimenduan jarri behar duen —etaoraingoz egin dezake—. Etapa honetan zehar, proletarioek ezdute borrokatzen, beraz, euren etsaien kontra, euren etsaienetsaien kontra baizik, hau da, monarkia absolutuaren, lur ja-been, burges ez industrialen eta burges txikien aurka. Mugi-mendu historiko guztia, era honetara, burgesiaren eskuetankontzentratzen da; baldintza hauetan lortutako garaipen ba-koitza burgesiaren garaipen bat da.

    Baina industriak, bere garapenean, ez du proletarioen kan-titatea soilik handitzen, hauek masa esanguratsuetan erekontzentratzen ditu; euren indarra handitu egiten da eta ho-rren kontzientzia handiagoa hartzen dute. Proletarioen inte-resak eta existentzia baldintzak geroz eta gehiago berdintzendira makinek lanen desberdintasuna ezabatu eta soldatakmailu baxu berera, ia leku guztietan, murrizten dituzten hei-nean. Burgesen arteko lehia hazkorraren eta honek eragitendituen merkatal krisien emaitz gisa, soldatak geroz eta gora-beheratsuagoak dira; makinaren hobekuntza etengabeak etaazkarrak langilea egoera are prekarioagoan ipintzen du; lan-gile indibidualaren eta burges indibidualaren arteko kolisioekbi klaseren arteko kolisioen izaera hartzen dute geroz eta ge-hiago. Langileak koalizioak12 eratzen hasten dira burgesenaurka eta euren soldaten defentsarako amankomunean joka-tzen dute. Elkarte iraunkorrak sortzeraino iristen dira beha-

    12. 1888ko argitalpen ingelesean, “koalizioak” hitzaren ostean “sindikatuak” hitzagehitua izan da.

  • 39

    rrezko baliabideak segurtatzeko, noizbehinkako talka hauenaurrean neurriak hartuz. Hemen eta han borrokak altxamen-du bezala egiten du eztanda.

    Batzuetan langileek garaitzen dute; baina garaipen ira-gankor bat da. Beraien borroken benetako emaitza ez da bere-halako arrakasta, geroz eta zabalagoa den langileen batasunbat baizik. Batasun hau industria handiek sortutako komuni-kabideen hazkuntzak ahalbidetua da eta herri desberdinetakolangileak kontaktuan jartzen dituzte. Eta nahikoa da kontak-tu hau borroka lokal ugariak, zeinak izaera berberaz horniturikdauden leku guztietan, borroka nazional batean zentralizatze-ko, klase borroka batean. Baina klase borroka oro borroka po-litiko bat da. Eta Erdi Aroko hirietako biztanleen batasuna,euren auzo bideekin mendeak kosta zitzaiena ezartzea, langi-le modernoek, trenbidearekin, urte gutxi batzutan ezartzendute.

    Proletalgoaren klaseko-erakunde hau, eta beraz, alderdi po-litikoa, behin eta berriz zulatua da langileen beraien artekokonpetentziagatik. Baina berriro sortzen da, eta beti indartsua-go, zurrunago, boteretsuago. Burgesiaren barne liskarrak ba-liatzen ditu langile klasearen zenbait interes legez onartzerabehartzeko; adibidez, hamar orduko lanegunaren legea Inga-laterran.

    Orokorrean, gizarte zaharraren kolisioek modu anitzetanlaguntzen diote proletalgoaren garapen prozesuari. Burgesiaborroka etengabean bizi da: haseran, aristokraziaren aurka;gero, industriaren aurrerapena dela eta euren interesak kon-traesanetan sartzen diren sektore bereko burgesiaren aurka,eta beti, azken finean, beste herrialde guztietako burgesiarenaurka. Borroka guztietan proletalgoari dei egitera beharturikikusten da, bere laguntza eskatzera, honela mugimendu poli-tikora herrestan eramanez. Modu honetan, burgesiak berehezkuntza propioaren elementuak13 ematen dizkie proleta-rioei; hau da, bere buruaren aurkako armak.

    Gainera, ikusi dugun bezala, industriaren garapenak pro-letalgoaren lerroetara amiltzen ditu klase agintariko kapa

    13. 1888ko argitalpen ingelesean, “bere hezkuntza propioaren elementuak”-en le-kuan “bere hezkuntza politiko eta orokor propioaren elementuak” ipini da.

  • osoak, edo, behintzat, bere existentzia baldintzak arriskuanjartzen ditu. Hauek ere proletalgoari hezkuntzako elementuaskoren ekarpena egiten diote.

    Azkenik, klase borroka bere amaierara iristen ari den al-dietan, klase agintariaren desintegrazio prozesuak, gizarte za-har osoarenak, hain izaera biolento eta zorrotza hartzen duezen klase horren zati txiki batek ukatu egiten duela beragan-dik eta klase iraultzailera gehitzen dela, etorkizuna bere es-kuetan duen klasera. Eta lehen nobleziaren zati bat burgesia-ra igaro zen bezala, gure egunetan burgesiaren sektore batproletalgora igarotzen da, partikularki mugimendu historiko-aren osotasunaren ulerkuntza teorikora iritsi diren burgesideologoen sektore hau.

    Gaur burgesiarekin aurrez aurre dauden klase guztietatik,soilik proletalgoa da egiazki klase iraultzailea dena. Beste kla-seak degeneratuz doaz eta desagertu egiten dira industriahandiaren garapenarekin; proletalgoa, ordea, bere produktuapartekoena da.

    Erdiko estamentuek —industrial txikiak, merkatari txi-kiak, artisauak, nekazariak—, hauek denek burgesiaren aur-ka borroka egiten dute erdiko estamentu bezala duten exis-tentzia hondamenditik salbatzeko. Ez dira, beraz, iraultzaile-ak, kontserbadoreak baizik. Are gehiago, erreakzionarioakdira, Historiaren gurpila atzeraka biratzea nahi baitute. Eu-ren aurrean proletalgora igarotzeko ikuspegia dutenean soilikdira iraultzaileak, honela ez beraien oraingo interesak defen-datuz, etorkizuneko interesak baizik, euren ikuspuntuak albo-ratzen dituztelarik proletalgoarenak hartzeko.

    Lunpenproletalgoa, gizarte zaharraren kapa baxuenen us-teltzearen produktu pasibo hori, batzuetan iraultza proletariobaten aldeko mugimendura erakarria izan daiteke; hala ere,bere bizi baldintzak direla eta, gertuago dago erreakzioaribere burua saltzera bere azpijokoetan zerbitzatzeko.

    Gizarte zaharraren existentziaren baldintzak aboliturikdaude jada proletalgoaren existentziaren baldintzetan. Prole-talgoak ez du jabetzarik; emaztearekin eta seme-alabekin di-tuen erlazioek ez dute zerikusirik familia erlazio burgesekin;lan industrial modernoak, kapitalaren uztarri modernoak,berbera denak Ingalaterran edo Frantzian, Iparramerikan edo

    40

  • Alemanian, proletalgoa izaera nazional orotik gabetzen du.Legeak, morala, erlijioa aurreiritzi burgesak bakarrik dira be-rarentzat zeintzuen atzean burgesiaren beste hainbat interesezkutatzen diren.

    Iraganean agintari bilakatzea lortu zuten klase guztiaklortu berri zuten egoera finkatzen saiatu ziren gizarte osoa eu-ren jabekuntza moduaren baldintzetara azpiratuz. Proleta-rioek ezin dituzte ekoizpen baliabide sozialak konkistatu inda-rrean dagoen jabetze modua abolitzen ez badute, eta beraz,gaur egun arteko jabetze modu guztiak abolitu gabe. Proleta-rioek ez dute ezer babesteko; jabetza pribatu existentea orainarte bermatu eta segurtatu duen guztia suntsitu behar dute.

    Orain arteko mugimendu guztiak gutxiengoek eginak edogutxiengoen mesedetan eginak izan dira. Mugimendu proleta-rioa gehiengo handiaren mugimendu propioa da gehiengo han-diaren mesedetan. Proletalgoa, oraingo gizartearen kapa be-herengoena, ezin da altxa, ezin da zutik ipini gizarte ofiziale-ko kapek eratutako superestruktura guztia erauzi gabe.

    Bere formagatik, baina ez bere edukiagatik, burgesiarenaurkako proletalgoaren borroka haseran borroka nazionalada. Naturala da herrialde bakoitzeko proletalgoak lehen le-kuan bere burgesia propioarekin amaitu behar izatea.

    Proletalgoaren garapeneko fase orokorrenak zirriborratze-an, egungo gizartearen barnean gutxiago edo gehiago ezkuta-tzen den gerra zibilaren garapenaren ibilbidea jarraitu dugu,iraultza ireki bat bilakatzen den unerarte, eta proletalgoak,burgesia bortizkeria bidez eraitsiz, bere agintea ezarri arte.

    Aurreko gizarte guztiak, ikusi dugun bezala, klase zapal-tzaileen eta zapalduen arteko antagonismoaren gainean sos-tengatzen dira. Baina klase bat zapaldu ahal izateko beha-rrezkoa da, gutxienez, bere esklabutasun existentzia herres-tan eramatea ahalbidetuko dioten baldintzak segurtatzea.Morroia, morrontza erregimen bete-betean, komunako kideizatera iritsi zen, burges txikia burgesaren kategoriara igo zenmoduan absolutismo feudalaren uztarripean. Langile moder-noa, halaber, industriaren aurrerapenarekin goratu beharre-an, geroz eta gehiago jeisten da bere klasearen bizi baldintzenazpitik. Langilea miserian erortzen da, eta pauperismoa biz-tanlegoa eta aberastasuna baino azkarrago hazten da. Begi

    41

  • bistako da, beraz, burgesia jada ez dela gai gizartearen klaseagintari papera burutzen jarraitzeko, ezta honi, lege erregu-latzaile moduan, bere klasearen biziraupen baldintzak inpo-satzeko ere. Ez da gai agintzeko ez baita gai bere esklabuariere bere biziraupena segurtatzeko esklabutasunaren markoa-ren barnean; gainbeheran erortzera uztera beharturik ikustenda mantendu behar izaterainoko puntura iritsi arte, eskla-buak bera mantendu beharrean. Gizarteak ezin du bere agin-tepean bizitzen jarraitu; beste modu batean esanda, burgesia-ren existentzia, datozen garai hauetan, bateraezina da gizar-tearen existentziarekin.

    Klase burgesaren existentziaren eta agintearen oinarrizkobaldintza aberastasuna esku partikularretan pilatzea, kapita-laren sorkuntza eta hazkuntza dira. Kapitalaren existentzia-ren baldintza soldatapeko lana da. Soldatapeko lana langileenarteko konpetentziaren gainean sostengatzen da esklusiboki.Industriaren garapenak konpetentziatik datorren langileenisolamendua ordezkatzen du elkarketa bidezko batasuniraultzailea sortuz, burgesia prozesu honi aurre egin ezin dionagente inboluntario bat delarik. Honela, industria handiarengarapenak burgesiaren oinenpean aurkitzen diren ekoizte etaekoitzitakoaren jabetze oinarriak zulatu ditu. Burgesiak, oro-ren aurretik, bere lurperatzaileak ekoizten ditu. Bere hondo-raketa eta proletalgoaren garaipena ekidin ezinak dira.

    42

  • 43

    II. PROLETARIOAK ETAKOMUNISTAK

    Zein erlazio dute komunistek proletarioekin orokorrean?Komunistek ez dute alderdi bereizitu bat osatzen, beste

    langile alderdiei kontrajarria.Ez dute proletalgoaren interes orokorretatik bereizten den

    interes propiorik.Ez dute langile mugimendua beraiek nahi luketen printzi-

    pio berezi14 batzuetara modelatzeko printzipiorik aldarrika-tzen.

    Komunistak langile klasearen beste alderdietatik bereiz-ten dituena zera da, batetik, proletarioen borroka nazional ez-berdinetan, behin eta berriz lehen lekuan proletalgo osoareninteres komunak jartzen dituztela, beraien nazionalitatea edo-zein dela ere; eta bestetik, proletalgoaren eta burgesiaren ar-teko borrokak igaro behar dituen garapen fase ezberdinetan,beti eta edonon mugimenduak osotasunean dituen interesakordezkatzen dituztela. Ekintzaren unean, beraz, komunistakherrialde guztietako langile alderdietako sektorerik ausartenadira, beste guztiak aurrera bultzatzen dituen sektorea15 da; as-pektu teorikoan, mugimendu proletarioaren baldintzen, ibilbi-dearen eta emaitza orokorren ikuspegi argi bat izatearenabantaila dute gainerako proletalgoaren gainean.

    Komunisten berehalako helburua gainerako langile alder-di guztiek duten bera da: proletarioak klase gisa eratzea, agin-te burgesaren eraistea, proletalgoak botere politikoa konkis-tatzea.

    Komunisten tesi teorikoak ez dira munduaren erreformatzai-leren batek asmaturiko ideia edota printzipioetan oinarritzen

    14. 1888ko argitalpen ingelesean, “berezi” beharrean “sektario” agertzen da.15. 1888ko argitalpen ingelesean, “beste guztiak aurrera bultzatzen dituen sektorea”

    beharrean “sektorerik aurreratuena” agertzen da.

  • 44

    inondik ere. Existitzen den klase borroka baten baldintza erre-alen osotasunaren adierazpena dira ez besterik, gure begienaurrean garatzen ari den mugimendu historiko baten baldin-tzen adierazpena alegia.

    Aurretik existitzen diren jabetza erlazioen abolizioa ez dakomunismoaren ezaugarri propio bat. Jabetza erlazio guztiekaldaketa historiko etengabeak jasan dituzte, itxuraldaketahistoriko jarraiak. Iraultza frantsesak, esaterako, jabetza feu-dala abolitu zuen jabetza burgesaren mesedetan.

    Komunismoaren ezaugarri bereizgarria ez da jabetzarenabolizioa orokorrean, jabetza burgesaren abolizioa baizik. Bai-na jabego pribatu burges modernoa klase antagonismoetan,hau da, besterengatiko batzuen esplotazioan16, oinarriturikoekoizpen eta ekoitzitakoaren jabetzeko moduen azken espre-sioa da ordea. Zentzu honetan, komunistek euren teoria for-mula bakar honetan laburtu dezakete: jabego pribatuarenabolizioa.

    Komunistoi pertsonalki eskuratutako jabegoa abolitu nahiizatea aurpegiratu zaigu, lan propiotik datorren fruitu hori,gizabanakoaren askatasun, aktibitate eta independentzia oso-aren oinarria osatzen duen jabetza hori!

    Eskuratutako jabetza, lanaren fruitua, esfortzu pertsona-larena! Burges txikiaren, nekazari txikiaren jabegoari buruzari al zarete beharbada, jabego burgesaren aurrekoa izan denjabego forma horretaz? Ez dugu abolitu beharrik: industriarengarapenak abolitu du eta abolitzen ari da egunero.

    Edo agian jabego pribatu burges modernoari buruz ari za-rete?

    Soldatapeko lanak, proletarioaren lanak, proletarioarentzatjabetzarik sortzen al du bada? Ezta inondik ere. Sortzen due-na kapitala da, hau da, soldatapeko lana esplotatzen duen ja-begoa, eta soldatapeko lan berri bat ekoitzi gabe hazi ezindena, hau berriro ere esplotatzeko. Egungo forman, jabetzakapitalaren eta soldatapeko lanaren arteko antagonismoanmugitzen da. Azter ditzagun antagonismo honetako bi kon-tzeptuak.

    16. 1888ko argitalpen ingelesean, “besterengatiko batzuen esplotazioan” beharrean“gutxiengoarengatiko gehiengoaren esplotazioan” agertzen da.

  • Kapitalista izateak ez du ekoizpenean posizio pertsonalhuts bat betetzea soilik esan nahi, baita posizio sozial batmantentzea ere. Kapitala produktu kolektibo bat da; ezin damugimenduan ipini gizarteko kide askoren elkarrarteko akti-bitate bat gabe, eta azken instantzian, gizarteko kide guztienelkarrarteko aktibitate bat gabe.

    Kapitala, beraz, ez da indar pertsonal bat; indar sozial batda.

    Ondorioz, kapitala jabego kolektibo bilakatzen bada, gizar-teko kide guztiei dagokiena, jabego soziala bilakatzen dena ezda jabego pertsonala. Jabegoaren izaera soziala soilik eralda-tzen da. Honek bere klase izaera galtzen du.

    Azter dezagun soldatapeko lana.Soldatapeko lanaren bataz besteko prezioa soldataren mini-

    moa da, hau da, langileak bere bizitza langile bezala kontser-batzeko behar dituen biziraupen baliabideen batuketa. Horre-gatik, soldatapeko langileak bere aktibitatetik bereganatzenduena justu-justu bere bizitzaren erreprodukziorako beharduena da. Ez dugu inolaz ere lanaren emaitza den jabetzepertsonal hau abolitu nahi, giza bizitzaren erreprodukziorakonahitaezkoa dena (beste lan baten gaineko boterea ezartzekoere irabazi likidorik uzten ez duen jabetzea, bestalde). Ezaba-tu nahi duguna jabetze horren izaera miserablea da, langileakapitala handitzeko ez besterik bizi dadin egiten duena, etasoilik klase agintariaren interesek langilea bizi dadila exiji-tzen duten neurrian.

    Gizarte burgesean, lan bizia ez da lan metatua handitzekobide bat baino. Gizarte komunistan, lan metatua ez da langi-leen bizitza handitzeko, aberasteko eta errazago egiteko bidebat baino.

    Modu honetan, gizarte burgesean oraina iraganaren men-pe dago; gizarte komunistan oraina da iragana menperatzenduena. Gizarte burgesean kapitala independientea da etapertsonalitatea du, lan egiten duen gizabanakoa independen-tziarik gabe eta despertsonalizaturik dagoen bitartean. Etaburgesiak halako egoeraren abolizioa pertsonalitatearen etaaskatasunaren abolizioa dela dio! Eta arrazoi guztiarekin.Izan ere, pertsonalitate burgesaren, independentzia burgesa-ren eta askatasun burgesaren abolizioa baita.

    45

  • Ekoizpen burgesaren egungo baldintzetan, merkataritzaaskatasuna, erosteko eta saltzeko askatasuna, ulertzen da as-katasun gisa. Salerosketa desagertuta, salerosketa askatasu-na ere desagertuko da. Salerosketa askatasunari buruzko de-klamazioek, gure burgesiaren gainerako harrokeriazko me-hatxu liberalek bezala, Erdi Aroko salerosketa kateatuareneta burges oinperatuaren testuinguruan aplikaturik bakarrikdute zentzua: baina ez ekoizpen burgesaren erlazioen barnekosalerosketaren eta burgesia beraren abolizio komunistarenaurrean.

    Guk jabego pribatua abolitu nahi izateak izuikaratu egitenzaituzte. Baina, egungo zuen gizartean, jabego pribatua aboli-turik dago bertako kideen bederatzi hamarrenentzat; bedera-tzi hamarren horientzat existitu ere ez delako egiten hain jus-tu. Gizartearen gehiengo handi batek jabetzarik ez izatea bereexistentziarako baldintzatzat duen jabego forma bat abolitunahi izatea aurpegiratzen diguzue, beraz.

    Hitz batean, zuen jabegoa abolitu nahi izateaz salatzengaituzue.

    Hain zuzen ere, horixe da nahi duguna.Zuentzat, lana kapital, diru, lur errenta, hitz batean, mono-

    polizagarria izan daitekeen botere sozial bilakatu ezin daiteke-en momentutik; hau da, jabetza pertsonala jabetza burges bi-lakatu ezin daitekeen une beretik, mementu horretatik pertso-nalitatea ezerezturik gelditzen da.

    Onartzen duzue, beraz, pertsonalitate bezala soilik burge-sa ulertzen duzuela, jabe burgesa. Eta pertsonalitate honekezereztua izan behar du hain zuzen. Komunismoak ez dio in-ori produktu sozialetaz jabetzeko gaitasuna kentzen; jabetzemodu honen bitartez besteren lana menderatzeko botereakentzen du bakarrik.

    Jabetza pribatuaren abolizioarekin aktibitate oro gelditukolizatekeela eta alferkeria orokortu bat etorriko litzatekeelaegotzi da.

    Horrela balitz, duela denbora askotik egongo zen gizarteburgesa utzikeriaren eskuetan jausita, izan ere lan egiten du-tenek ez dute ezer bereganatzen eta bereganatzen dutenek ezdute lanik egiten. Objekzio guztia tautologia honetara murriz-ten da: ez dago soldatapeko lanik kapitalik ez dagoen lekuan.

    46

  • Ondasun materialen jabetze eta ekoizpen modu komunista-ren aurka zuzendutako objekzio guztiak lan intelektualaren pro-duktuen jabetze eta ekoizpenera ere zabaltzen dira era berean.Burgesarentzat klaseko jabetzaren desagerpenak ekoizpen osoa-ren desagerpena adierazten duen bezala, klaseko kulturarendesagerpenak ere kultura ororen desagerpena adierazten du.

    Kultura hau, zeinaren galera burgesiak deitoratzen duen,gizakien gehiengo handiarentzat ez da gizaki hauek makinabilakatzen dituen heziketa besterik.

    Baina ez ezazue gurekin eztabaidatu jabego burgesarenabolizioari zuen askatasun, kultura, zuzenbide,... nozio burge-sen irizpideak aplikatzen dizkiozuen bitartean. Zuen ideiakere ekoizpen eta jabego burgesaren erlazioen produktu dira,zuen zuzenbidea zuen klasearen borondatea lege bihurturikden bezalaxe; borondate honen edukia zuen klasearen esis-tentziaren baldintza materialek determinatzen dutelarik.

    Zuen ekoizpen eta jabego moduetatik eratorritako erlaziosozialak —ekoizpenaren joanean sortzen eta desagertzen di-ren erlazio historikoak—, Naturaren eta Arrazoiaren betiere-ko lege bilakatzera eraman zaituzten kontzeptzio interesatua,egun desagerturik dauden aurreko klase agintari guztiekin el-karbanatzen duzue. Aintzinako jabetzarentzat irudikatzenduzuena, jabetza feudalarentzat irudikatzen duzuena, ez zare-te jabetza burgesarentzat onartzera ausartzen.

    Familia abolitu nahi izatea! Erradikalenak ere sumintzendira komunisten xede doilor honen aurrean.

    Baina zein oinarriren gainean sostengatzen da egungo fami-lia, familia burgesa? Kapitalaren gainean, lukru pribatuarengainean. Erabat garatutako familia burgesiarentzat bakarrikexistitzen da; baina bere konplementua aurkitzen du proletal-goarentzat familia oro indarrez ezerezten duenean eta prosti-tuzio publikoan.

    Familia burgesa, beraz, desagertu egiten da osagarri honekexistitzeari uzten dionean, eta biak desagertu egiten dira ka-pitala desagertzen denean.

    Gurasoen semeenganako esplotazioa abolitu nahi izatea aur-pegiratzen diguzue? Krimen hori aitortzen dugu.

    Baina lokarri estuenak suntsitzen ditugula esaten duzue,hezkuntza etxetiarra hezkuntza sozialagatik ordezkatuz.

    47

  • Eta zuen hezkuntza, ez al dago ba, baita ere, gizarteak de-terminaturik, zuen semeak hezten dituzuen gizarteko baldin-tza sozialengatik, eskolaren bitartez ematen den gizartearenesku-hartze zuzen edo zeharkakoagatik, etab? Komunistek ezdute hezkuntzan gizarteak duen mutur-sartze hau asmatu;bere izaera aldatu eta hezkuntza klase agintariaren eragine-tatik askatu besterik ez dute egiten.

    Familiari eta hezkuntzari buruzko deklamazio burgesak,gurasoak seme-alabekin batzen dituzten lokarri gozoei buruz-koak, nazkagarriagoak bilakatzen dira industria handiak pro-letarioarentzako familia lokarri oro suntsitzen dituen heineaneta haurrak merkatal-gai sinple bilakatzen dituenean, lan ins-trumentu sinple.

    Baina zuek, komunistek, emakumeen komunitatea ezarrinahi duzue! —oihukatzen digu burgesia osoak koroan.

    Burgesarentzat, bere emaztea ez da ekoizpen instrumentubat baino. Ekoizpen instrumentuek erabilera komunekoakizan behar dutela entzuten du, eta, noski, emakumeek ere so-zializazioarekin zori berbera izango dutela besterik ezin dupentsatu.

    Ez du susmatzen emakumeak ekoizpen instrumentu sinplebezala duen egoera horrekin amaitzeaz ari garela hain zuzenere.

    Ez dago ezer irrigarriagorik, bestalde, gure burgesei, ko-munistei egozten zaien ustezko emakumeen komunitate ofi-zial horrek, eragiten dien izuikara ultramoral hori baino. Ko-munistek ez dute emakumeen komunitate bat ezartzeko beha-rrik: ia beti existitu izan da.

    Gure burgesek, euren langileen emazteak eta alabak, pros-tituzio ofiziala ahaztu gabe, euren esanera izatearekin gusto-ra ez eta plazer berezi bat aurkitzen dute elkarren arteanemazteak limurtuz.

    Ezkonkidetza burgesa, errealitatean, emazteen komunita-tea da. Gehienez ere, komunistak hipokritaki disimulatutakoemakumeen komunitate bat komunitate zintzo eta ofizial ba-tengatik ordezkatu nahi izateaz salatu daitezke. Begibistakoada, halaber, egungo ekoizpen erlazioen abolizioarekin honta-tik eratortzen den emakumeen komunitatea desagertuko dela,hau da, prostituzio ofiziala eta ez ofiziala.

    48

  • 49

    Komunistak aberria, nazionalitatea, abolitu nahi izateazere salatuak dira.

    Langileek ez dute aberririk. Ezin zaie kendu ez dutena.Baina proletalgoa, lehen lekuan botere politikoa eskuratu be-har duen heinean, klase nazionalaren kondiziora igo17, naziobezala eratu, oraindik nazionala da, baina ez inondik ere zen-tzu burgesean.

    Isolamendu nazionala eta herrien arteko antagonismoakegunetik egunera desagertuz doaz burgesiaren, merkataritzaaskatasunaren eta nazioarteko merkatuaren garapenarekin,ekoizpen industrialaren eta honi dagokien bizi baldintzen uni-formetasunarekin.

    Proletalgoaren aginteak oraindik eta azkartasun handia-goz desagertaraziko ditu. Ekimen amankomuna, herrialde zi-bilizatuena behinik behin, euren askapenerako lehen baldin-tza da.

    Indibiduo baten besterengatiko esplotazioa abolitzen denneurri berean abolituko da nazio baten besterengatiko esplo-tazioa.

    Nazioen barnean klase antagonismoa desagertzen den aldiberean desagertuko da nazioen arteko etsaigoa.

    Komunismoaren aurka jaurtiki diren salaketek, orokorre-an erlijioaren, filosofiaren eta ideologiaren ikuspuntutik abia-tuta, ez dute detailezko azterketarik merezi.

    Izan ere jakituria handia izan behar al da bizi baldintzen,erlazio sozialen, existentzia sozialaren aldaketa ororekinideiak, nozioak eta ikusmoldeak, hitz batean, gizakiaren kon-tzientzia ere aldatzen dela ulertzeko?

    Zer erakusten du ideien historiak ekoizpen intelektualaekoizpen materialarekin eraldatzen dela baino? Edozein aro-tan gailendu diren ideiak klase agintariarenak izan dira beti.

    Gizarte oso bat asaldatzen duten ideiei buruz hitz egitendenean, gizarte zaharraren barnean berri baterako elemen-tuak eratu direla adierazten da soilik, eta ideia zaharrendesagerpena bizi baldintza zaharren desagerpenarekin bate-ra doa.

    17. 1888ko argitalpen ingelesean, “klase nazionalaren kondiziora igo” beharrean “na-zioaren klase zuzendariaren kondiziora igo” agertzen da.

  • Antzinako munduaren gainbeheran, erlijio zaharrak kris-tau erlijioak garaituak izan ziren. XVIII. mendean Ilustrazioa-ren ideiek ideia kristauak garaitu zituztenean, gizarte feuda-la hil arteko borroka bat ari zen burutzen burgesiaren aurka,orduan iraultzailea zena. Erlijio askatasunaren eta kontzien-tzia askatasunaren ideiek ez zuten jakintzaren eremuko lehiaaskearen erreinua besterik islatu.

    “Zalantzarik gabe —esango digute— ideia erlijiosoak, mo-ralak, filosofikoak, politikoak, juridikoak, etab. aldatuz joandira garapen historikoaren ibilbidean. Baina erlijioa, morala,filosofia, politika, zuzenbidea beti mantendu izan dira eralda-keta horien bitartez. Gainera, betiereko egiak daude, askata-suna, justizia, etab. bezalakoak, amankomunak direnak gizar-tearen egoera orotarako. Baina komunismoak betiereko egiahauek abolitu nahi ditu, erlijioa eta morala abolitu nahi ditu,forma berri bat eman beharrean, eta horregatik sartzen dakontraesanean aurreko garapen historiko osoarekin”.

    Zertara murrizten da salaketa hau? Gaur egun arte existi-tu diren gizarte guztien historia klaseen arteko kontraesanenartean garatzen da, garai ezberdinetan forma anitzak hartzendituzten kontraesanen artean.

    Baina kontraesan hauek izan duten forma edozein izandela ere, gizartearen zati baten besteagatiko esplotazioa ger-takari amankomun bat izan da aurreko mende guztietan. On-dorioz, mende hauetako kontzientzia soziala, bere aldaerekineta aniztasunarekin, beti forma amankomun batzuen arteanmugitu izana ez da harritzekoa, klase antagonismoen erabate-ko desagerpenarekin guztiz desagertuko diren forma batzuen—kontzientzia formen— artean alegia.

    Iraultza komunista jabetza erlazio tradizionalekiko haus-turarik erradikalena da; ez da arraroa bere garapenaren ibil-bidean ideia tradizionalekin haustea modurik erradikalenean.Baina hemen uzten ditugu burgesiak komunismoari egin diz-kion objekzioak. Gorago ikusi dugun bezala, langile iraultza-rako lehen pausua proletalgoa klase agintari bezala zutitzeada, demokraziaren konkista.

    Proletalgoa bere aginte politikoaz baliatuko da burgesiarigradualki kapital guztia erausteko, ekoizpen instrumentuguztiak Estatuaren, hau da, klase agintari bezala antolatuta-

    50

  • 51

    ko proletalgoaren eskuetan zentralizatzeko, eta ekoizpen in-darren kopurua ahal bezain azkar handitzeko.

    Hau, noski, hasera batean ezingo da jabetza eskubide etaerlazio burgesen bortxaketa despotikorik gabe burutu, hau da,ekonomiaren ikuspuntutik urriegiak eta sostengaezinakemango duten neurriak onartu gabe, zeinak mugimenduarenibilbidean euren burua gaindituko duten18 eta ezinbestekoakizango diren ekoizpen modu osoa erradikalki eraldatzeko ba-liabide gisa.

    Neurri hauek, jakina, desberdinak izango dira herrialdebakoitzean.

    Hala ere, herrialde aurreratuenetan ondorengo neurrihauek ia leku guztietan ipin daitezke praktikan:

    1. Lur jabegoaren desjabetzea eta lur errentaren erabileraEstatuaren gastuetarako.

    2. Zerga progresibo indartsua.3. Herentzia eskubidearen abolizioa.4. Emigratu eta matxinatu guztien jabetzen konfiskazioa.5. Kredituaren zentralizazioa Estatuaren eskuetan Esta-

    tuaren kapitala eta monopolio erregimena dituen Banku na-zional baten bitartez.

    6. Garraiobide guztien zentralizazioa Estatuaren eskuetan.7. Estatuaren jabetzako fabrika-enpresen, eta ekoizpen

    instrumentuen biderkaketa, lur landugabeen goldatzea eta lu-rren hobetzea, plan orokor baten arabera.

    8. Lana egiteko denen betebeharra; ejertzito industrialenantolaketa, batez ere nekazaritzarako.

    9. Nekazaritzaren eta industriaren konbinazioa; gradualkihiriaren eta landaren arteko diferentziak desagertzera era-mango dituzten neurriak.19

    18. 1888ko argitalpen ingelesean, “euren burua gaindituko duten”-en ostean “be-harrezkoa izango da errejimen sozial zaharraren aurkako erasoekin jarraitzea”gehitu da.

    19. 1848an “hiriaren eta landaren arteko oposizioa” esaten zen. 1872ko edizioaneta ondorengo edizio alemaniarretan, “oposizio” hitza “diferentzia”-gatik ordez-katua izan zen. 1888ko argitalpen ingelesean, “hiriaren eta landaren arteko di-ferentzien desagerpen gradualari ekarpena” egiteaz hitz egin beharrean “hiria-ren eta landaren arteko diferentzien desagerpen graduala populazioa herrial-dean modu uniformeago batean birbanatuz” esaten zen.

  • 10. Haur guztien hezkuntza publiko eta doako bat; lante-gietako umeen lanaren abolizioa egun ezagutzen dugun beza-la; ekoizpen materialarekin konbinaturiko hezkuntza erregi-mena, etab.

    Behin garapenaren ibilbidean klase desberdintasunak des-agertzen direnean eta ekoizpen guztia gizabanako erkidetueneskuetan kontzentratzen denean, botere publikoak bere izae-ra politikoa galduko du. Botere politikoa, zehazki hitz eginez,biolentzia antolatu bat da klase batek bestea zapaltzeko. Bur-gesiaren aurkako borrokan proletalgoa garaitua izan gabe kla-se moduan osatzen bada, iraultzaren bitartez klase agintaribilakatzen bada, eta klase agintari bezala, indarrez ekoizpenerlazio zaharrak ezereztatzen baditu, ekoizpen erlazio haue-kin batera aldi berean klase antagonismoaren eta orokorreanklaseen existentziarako baldintzak ezabatzen ditu, eta beraz,baita bere klaseko agintea ere.

    Gizarte burges zaharra, bere klaseekin eta klase antagonis-moekin, ordezkatuz norbanakoaren garapen askea guztien ga-rapen askearen baldintza izango duen elkarte bat sortuko da.

    52

  • 53

    III. LITERATURA SOZIALISTAETA KOMUNISTA

    1. SOZIALISMO ERREAKZIONARIOA

    a) Sozialismo feudala

    Euren posizio historikoagatik, aristokrazia frantziarra eta in-gelesa gizarte moderno burgesaren aurkako libeloak idazteradeiturik zeuden. 1830eko uztaileko iraultza frantziarrean etaerreforma parlamentarioaren20 aldeko mugimendu ingelesean,berriro ere etorri-berri gorrotatuaren kolpeen aurrean erori zi-ren. Handik aurrera ezin zitekeen ezta borroka politiko seriobati buruz ere hitz egin. Ez zitzaien borroka literarioa baino ge-ratzen. Baina literatur eremuan ere, Errestaurazio21 garaikofraseologia zaharra aplika ezina izatera iritsi zen. Begikotasu-na sortzeko, beharrezkoa zen aristokraziak bere interesak kon-tutan hartzen ez zit