KABAG-OHAN SA KLIMA: .
KA PELIGRO
5. Kusog nga mga Bagyo namugna
Tungod sa kabag-ohan sa klima, adunay mga namugna ang mga bagyo
sa dapit diin wala pa gayud nakasinati og bagyo kaniadto. Ang
Su-per Typhoon Yolanda (Haiyan) maoy gitawag nga hilabihang kakusog
nga bagyo nga natala sa kasaysayan nagdalag dakung kadaut sa
Visa-
yas niadtong Nobyembre 8, 2013 nga dunay PhP89.6 billion ang
kantidad sa nangadaut ug 6,300 ka tao ang natala nga
nangamatay.
6. Kusog nga ulan ug baha magpadayun Ang kusog nga ulan magdala
og makalilisang nga
baha nga nagdaut sa mga agrikulura sa nagkalain-laing bahin sa
nasud.
Sumala sa PAGASA du-nay pagtaas sa tinuig nga ulan nga masinati
sa kadak-ang bahin sa Lu-zon ug Visayas apan ubos ang masinating
ulan sa Mindanao.
Ang Tacloban City nakasinati na og talagsaong su-kod sa bundak
sa tubig-ulan nga nitaas ngadto sa 257% gikan sa tuig 1998 hangtod
2011. Ang kusog ug taas nga sukod sa tubig-ulan maoy hinungdan sa
daghang baha ug maka aghat sa pagdahili sa mga yuta kon landslides
labina diha sa kumonidad sa ka-bungturan o sa hataas nga lugar ug
daplin sa mga kasubaan.
DENR Regional Office XIII
Brgy. Ambago, Butuan City, 8600 Website:
http://caraga.denr.gov.ph/
E-mail: [email protected] or [email protected]
Regional Public Affairs Office Tel. No.: (085) 341-32-29
Kabag-ohan sa Klima: 6 ka Peligro ♥ November 2015
http://issuu.com/cdo-caraga
Gipahaum ug gihubad sa
NagbagNagbagNagbag---o o o na ang na ang na ang
panahon. panahon. panahon. Panahon Panahon Panahon
na arun kita na arun kita na arun kita
magbagmagbagmagbag---o!o!o!
Suportahan ang National Greening Program (NGP). Manamum kita og
mga kahoy.
Hunongon ang ilegal nga pagpamutol og kahoy.
Ayaw pagsunog og basura. “Reduce, Re-use, Recycle, Rethink”.
Suportahan ang “decarbonized economy” diin gamiton ang
alternati-bong tinubdan sa enerhiya.
DENRDENRDENR---CCCARAGAARAGAARAGA
Ang mga siyentipiko nag-ingun nga ang mga kalihukan sa tao maoy
dakong responsable sa nagpadayung pagtaas sa kainit sa temperatura
sa kalibutan ug kini maoy hinungdan sa pagbag-o sa klima. Ang
padayun ug sobra nga pagbuga og carbon dioxide, methane, nitrous
oxide ug uban pang gases nga gitawag “greenhouse gasses” ngadto sa
kawanangan kon at-mosphere gikan sa mga paktorya nga gigamit sa
pagpadagan sa ekonomiya sa kalibutan ug ang mga sunog maoy dakong
hinungdan sa pagkainit sa kali-butan kon global warming.
Ang lugway nga pag-init sa kadagatan sa Pacifico nga gitawag El
Niño, pagtaas sa lebel sa dagat, pagka asedo sa mga kadagatan,
kusog nga baha, ug bagyo, mao ang pipila ka senaryo nga giatubang
sa mga nasud tungod sa kabag-ohan sa klima nga nahitabo na
karun.
Adunay dakong posibilidad nga ang mga lugar sa Pili-pinas
makasinati usab sa samang epekto.
1. Lugwayng kainiton sa Dagat Pacifico kon El Niño
Ang El Niño nga usa ka talagsaong panghitabo diha sa ibabaw sa
habagatang bahin sa dagat Pacifico nahimong abnormal. Ang kainiton
nga enerhiya maoy da-kong rason sa dili balanse nga lakat sa
panahon. Ga-ni nahimong abnormal nga uga o mala ang panahon diha sa
habagatang bahin
sa Asya tungod sa El Niño apan kusog ang ulan sa
laing nasud.
Adunay dili matagna nga panahon, bisan
gani ang mga bagyo dili matagna ang iyang ka-kusugon. Ang
panahon hilabihang kainit o grabi ka ulan nga makaapekto sa maayong
pagplano alang sa kalambuan ug negosyo. Adunay dakong hulaw kon
drought sa laing bahin sa nasud nga nakadaut sa agrikultura;
hinungdan sa pagkunhod sa produksyon sa palay ug nagkalain-laing
lagotmon. Kini nakaapektu sa tinubdan sa pagkaon ug sa
panginabuhian sa mga mag-uuma.
2. Pagtaas sa temperature sa dagat
Ang siyentipikanhong pagtuon nagmantala nga ang kainiton iba-baw
sa kadagatan motaas gikan 1oC ngadtos 4oC human sa usa ka siglo.
Kini nga talimad-on maoy hinungdan sa pagla-lang sa daghan ug kusog
nga mga bagyo tungod kay
ang kalig-on sa bagyo gikan man sa taas nga kai-niton sa
dagat.
Sa Pilipinas dunay gitala nga 4oC ug 5oC kainiton nga taas sa
normal nga kainiton sa kadagatan. Ang init nga kadagatan mopatay sa
mga ka-gaangan kon coral reefs nga maoy pinuy-anan ug itloganan sa
mga nagkalain-laing isda ug uban pang mga mananap nga ana sa
kadagatan. Ang pagkapatay sa mga kagaangan maoy hinungdan sa
pagkunhod sa dinakpang isda nga maoy usa sa kinadak-ang tinubdan sa
pagkaon ingun man sa negosyo ug panginabuhian.
3. Pagka asedo sa Kadagatan
Ang taas nga buga sa car-bon dioxide (CO2) ngadto sa kawanangan
maoy da-kong hinungdan sa pagka asedo sa kadagatan nga nagpatay sa
pipila ka maayong coral reefs sa atong kadagatan. Ang mga pasayan
kon shrimps dili na maka debelop sa ilang panit, samtang ang
mga talaba kon oysters dili na usab maka debelop og tipaka kon
shell. Ang gagmayng isda dili na maka debelop og mga bukog. Kini
makahatag og kakuyaw sa tinubdan sa pagkaon ingon man sa
panginab-uhian sa mga mangingisda.
4. Pagtaas sa lebel sa tubig-dagat ngadto sa +4 hangtud +6 ka
metros
Ang mga siyentipiko nag-ingon nga ang pagtaas sa lebel sa dagat
maoy re-sulta sa pagkatunaw sa palid sa yelo kon ice sheets didto
sa amihan bahin sa Antartika ug Greenland.
Sumala pa sa Philippine Atmospheric, Geophysical and
Astronomical Ser-vices Administration
(PAGASA), ang pagtaas sa lebel sa tubig-dagat ma-ghatag og
peligro sama sa baha ug storm surge nga masinati diha sa mga
kumunidad nga naa sa kabaybayunan. Ang abnormal nga pagtaas sa
tubig-dagat nagpalutaw sa pipila ka bahin sa Tacloban City ug laing
mga isla nga ubos sa lebel sa dagat.
Hinubad gikan sa http://wwf.org.ph/ ug sa
http://www.rappler.com/ Kabag-ohan sa Klima:
ka PELIGRO
http://www.binisaya.com/cebuano/kagaanganhttp://www.binisaya.com/cebuano/kagaanganhttp://www.rappler.com/nation/48599-six-ways-climate-change-affects-ph-cities
