rEINBErT DE LEEUW 75 jaar

DEN HaaGVr 27 | Za 28 SEPTEMBEr 2013

FESTIVaLMaGaZINE

KONINKLIjK CONSErVaTOrIUMrESIDENTIE OrKESTaSKO|SCHÖNBErGDaG IN DE BraNDING

2

PrOGraMMa OVErZICHT

Vr 27 SEPTEMBEr

20.15 UUr | Dr aNTON PHILIPSZaaL

Residentie Orkest Asko|Schönberg LudwigStudenten van het Koninklijk Conservatorium Den HaagEtienne Siebens, dirigentReinbert de Leeuw, dirigent

Hommage aan Reinbert - wereldpremièreClaude Vivier - Siddhartha Louis Andriessen - De Staat

Za 28 SEPTEMBEr

15.00 UUr | KOrZO THEaTEr

m.m.v. studenten van het Koninklijk Conservatorium Den Haag en de NJO Summer AcademyReinbert de Leeuw, pianoKatja Herbers, zang en spreekstem

Reinbert de Leeuw - Im wunderschönen Monat Mai (bewerking naar Franz Schubert en Robert Schumann)

16.30 UUr | NIEUWE KErK

Koor van het Koninklijk Conservatorium Den Haag m.m.v. leden van het Groot OmroepkoorMaNOj Kamps, dirigent

Claude Vivier - Jesus erbarme dich Olivier Messiaen - O sacrum conviviumClaude Vivier - Journal

18.00 UUr | THEaTEr aaN HET SPUI

Asko|SchönbergDansstudenten van het Koninklijk Conservatorium Den Haag en Codarts Rotterdam Etienne Siebens, dirigentRegina van Berkel, choreografi eDietmar Janeck, toneelbeeld en licht

Arnold Schönberg - Suite op. 29

20.15 UUr | Dr aNTON PHILIPSZaaL

Residentie Orkest Asko|Schönberg Studenten van het Koninklijk Conservatorium Den Haag en Codarts Rotterdam Reinbert de Leeuw, dirigentBarbara Hannigan, sopraan

Gérard Grisey - Quatre chants pour franchir le seuil Olivier Messiaen - Éclairs sur l’au-delà

rEIN

BErT

Kon

inkl

ijk C

onse

rvat

oriu

m 2

011:

Rep

etiti

e Sc

hönb

ergs

Gur

relie

der m

et st

uden

ten

van

het K

onin

klijk

Con

serv

ator

ium

en

Cod

arts

Rot

terd

am.

de wieg van het Fonds voor de Scheppende Toonkunst, waarmee het componeren in Nederland voor het eerst erkenning krijgt als volwaardig beroep. Gaandeweg ontstaat een oeuvre, niet dat van een componist, maar één dat de componist als onderwerp heeft. Dit oeuvre kenmerkt zich door een rusteloze, gepassioneerde en onophoudelijke nieuwsgierigheid naar dat wat de grote componisten van de 20e en 21e eeuw ons te zeggen hebben, om dat vervolgens te delen met uitvoerders en publiek. Zijn activiteiten met het Schönberg Ensemble, het latere Asko|Schönberg, worden al snel aangevuld met gastdirigentschappen en festivalbijdragen in binnen- en buitenland,

waar hij herkend wordt als uniek pleitbezorger en autoriteit. Zo is er geen Holland Festival editie denkbaar zonder zijn inbreng. In Tanglewood, bij the New World Symphony, het Nationaal Jeugd Orkest en bij vele Componistenprojecten op het Koninklijk Conservatorium weet hij zijn passie ook over te brengen op de jonge generatie. Zijn legendarische uitvoeringen van Schönbergs Die Gurrelieder (in 2011) zijn hiervan een prachtig voorbeeld.Terugkijken op een 50-jarige loopbaan is tegelijkertijd een terugblik op 50 jaar muziekgeschiedenis, waarin hij als geen ander de noodzakelijke verbondenheid van de componist met de uitvoeringspraktijk heeft aangetoond en vormgegeven.Muzikaliteit, toewijding, vasthoudendheid en eigenzinnigheid zijn daarbij zijn grootste wapens. Het is wrang dat veel van het in belangrijke mate door hem opgebouwde inmiddels onder grote druk is komen te staan.Maar wat blijft zijn de doorwerking, de invloed en de verworvenheden van een unieke loopbaan en een tot voorbeeld en inspiratie strekkende muzikale houding die zijn weerga niet kent.Kortom, er is geen betere persoon denkbaar om samen met onze partners het Residentie Orkest, Asko|Schönberg, de Johan Wagenaar Stichting, het Muziekgebouw aan ’t IJ en Codarts een spetterend festival aan te wijden dan Reinbert de Leeuw.

Henk van der MeulenDirecteur Koninklijk Conservatorium

3

75 jaarVOOrWOOrD

In september 1963 wordt een wat slungelige

jongeman, zelf nog student van het

Amsterdams Muzieklyceum, aan het Koninklijk

Conservatorium in Den Haag benoemd tot

docent theorie en bijvak piano. Hij is een paar

maanden eerder verslagen in de fi nale van een

muziekquiz voor de Nederlandse radio door de

Haagse compositieleerling Louis Andriessen. De

twee raken bevriend en Andriessen introduceert

de Amsterdammer in het ‘klasje van Van Baaren’,

de kweekvijver van compositorisch talent aan het

Haags conservatorium.

Daar valt hij op door zijn scherpe inzicht, zijn

kennis en zijn uitgesproken meningen. Directeur

Kees van Baaren biedt hem een aanstelling

aan. Precies 50 jaar later neemt deze musicus

afscheid van het Koninklijk Conservatorium als

docent met de langste staat van dienst.

In de tussentijd heeft hij als componist, met de andere Notenkrakers Jan van Vlijmen, Misha Mengelberg, Louis Andriessen en Peter Schat, het bedaagde Nederlandse muzieklandschap opgeschud. Ook als pianist laat hij van zich horen. Zijn opnames van het pianowerk van Eric Satie worden een hit. Als dirigent, pianist en programmeur van o.a. de Rondom Concerten geeft hij het repertoire van de Tweede Weense School na vele jaren een terechte plek op de concertprogramma’s. Als oprichter van het Schönberg Ensemble is hij één van de aanstichters van de Nederlandse ensemblecultuur. In de periode waarin hij voorzitter is van het Genootschap van Nederlandse Componisten, staat hij aan

4

rEIN

BErT

Ask

o|Sc

hönb

erg

repe

titie

met

Gyö

rgy

Kur

tág

(199

5).

5

75 jaarGENOT

Wat 's ochtends

absoluut móet:

Tijgerwitte boterham

met veel boter en pure

chocolahagel van

Van Avezaath

Croissant met

aardbeienjam

Jus d'orange

Ko� e met melk en niet

te weinig suiker

De eerste sigaret

(“de punten 1 tot en

met 4 zijn noodzakelijk

alvorens de eerste

sigaret genoten wordt,

want op een nuchtere

maag wordt niet

gerookt”)

“Hij houdt van radicale ideeën. En hij heeft gevoel voor theater.

A king, riding begint met alleen wat geroezemoes, er gebeurt nog

niets. Wat doe je dan met de dirigent? De regisseur, Christoph

Marthaler, vroeg aan Reinbert: ‘Wat doe je het liefst?’

Een sigaretje natuurlijk! Dus aan het begin van de voorstelling

zit Reinbert in een hoekje te lezen en te roken.”

Klaas de Vries

1

2

3

4

5

6

rEIN

BErT

VIEr COLLEGa’S EN OUD-LEErLINGEN OVEr rEINBErT DE LEEUW

Renee Jonker (1958) musiceerde lange tijd als slagwerker met De Leeuw, en is nu coördinator van de Music Master for New Audiences & Innovative Practice aan het Koninklijk Conservatorium.

Hoe heb je Reinbert ontmoet?“Reinbert leerde ik kennen toen ik studeerde aan het Koninklijk Conservatorium (KC) begin jaren ‘80. Hij dirigeerde daar de ensembles die nieuwe muziek brachten of werk van compositieleerlingen uitvoerden. Maar ik heb Reinbert pas echt goed leren kennen

toen twee studiegenoten Le marteau sans maître van Boulez op hun eindexamen wilden uitvoeren. Hij had dat stuk al eerder gedirigeerd maar het was de eerste keer dat hij een dergelijk veeleisend werk met onervaren studenten ging uitvoeren. Ik herinner me een schier eindeloze reeks repetities en een hoop gegil en gesputter. Studenten én Reinbert dreven elkaar tot wanhoop. Uiteindelijk hebben we toch een mooie lezing van het stuk kunnen geven en weet ik zeker dat iedereen er ongelofelijk veel van heeft opgestoken. Kort daarop werd

ik gevraagd als slagwerker annex roadie mee te gaan op een tournee met een ensemble dat jaarlijks onder zijn leiding naar Italië reisde voor concerten met hedendaagse muziek. Toen is ook onze vriendschap ontstaan.

Mij staat de première van De Tijd van Louis Andriessen nog voor ogen, bij de opening van het nieuwe gebouw van het KC. Reinbert die in zijn worsteling met de materie nogal eens uit het oog verloor dat hij ‘maar’ met conservatoriumleerlingen te maken had.

Interviews en tekst Marianne de Feijter | juli 2013

INTErVIEW

DOCENT ENINSPIRATOR

75 jaar

DOCENT EN

7

In die tijd is ook het beeld ontstaan van altijd wel een paar vioolmeisjes die huilend wegliepen uit de repetities. Het idee dat je kalm een stuk in de steigers zet, is hem tot op heden vreemd. Hij gaat er direct vol in en vanaf de eerste repetitie staat alles op scherp. Dat is soms even schrikken voor een gepamperde conservatoriumstudent. Maar aan de andere kant, de ervaring om met iemand te werken die zo bezeten is van muziek als Reinbert, lijkt mij vormender dan welke nette uitvoering van standaard repertoire dan ook.”

Speelde Reinbert een belangrijke rol bij de Componistenprojecten aan het KC?“Het grote Stockhausen project begin jaren ’80 heeft hij bewust ‘overgeslagen’. Gezien de reputatie van Stockhausen die toen als uiterst autoritair bekend stond, voelde hij niet voor een samenwerking. Bovendien had Stockhausen toen net een aantal controversiële werken geschreven waar Reinbert, die vooral de vroege werken van deze componist bewonderde en in Nederland verdedigd had, helemaal niets van moest hebben. Overigens kwam het later wel tot een samenwerking bij de uitvoering van

Gruppen waar Stockhausen toen zeer mee ingenomen was.

Heel anders was het bij de projecten met Mauricio Kagel, Olivier Messiaen, György Ligeti en György Kurtág. Hieruit zijn niet alleen vriendschappen voor het leven ontstaan met deze componisten, ze boden Reinbert ook de kans om met grote orkestformaties te werken en zich in hele oeuvres te verdiepen. Ook dat is typisch Reinbert. Als hij een componist eenmaal bewondert, wil hij elke noot uitvoeren die maar door die man of vrouw op papier is gezet.”

Wat is de belangrijkste les die je van hem geleerd hebt?“Dat je je op het podium onvoorwaardelijk hebt in te zetten in dienst van de muziek die je op dat moment speelt.”

Violiste Heleen Hulst (1970) ontmoette De Leeuw toen ze 23 was en voor het eerst mocht meemusiceren in het Schönberg Ensemble. “Een hondsmoeilijk programma met werk van Colin Matthews”, weet ze nog.

“Studenten hebben meestal nog niet zoveel ervaring met nieuwe muziek. Je moet die goed aangereikt krijgen om de schoonheid ervan te zien. Ik heb daar heel veel geluk mee gehad, want ik stond bij Reinbert direct midden in de snoepwinkel. Ik ken hem niet anders dan dirigerend-docerend en heb enorm veel van hem geleerd. Als je werkt met een groot musicus, beschouw je die eigenlijk altijd als een leermeester, toch heeft het ook altijd als een gelijkwaardige relatie gevoeld. De dirigent zegt normaal gesproken hoe het moet, maar Reinbert luisterde er ook naar als je zelf suggesties of opmerkingen had.

Daarna ben ik twee zomers in Tanglewood geweest, Reinbert programmeerde daar het festival voor hedendaagse muziek. Je was er 8 of 9 weken en deed daar ook auditie voor. Je speelde naast het orkest ook kamermuziek met fantastische oude meesters zoals Julius Levine, Eugene Lehner, Leon Fleisher en Peter Serkin. De laatste twee weken was er het Festival of Contemporary Music. Er liepen dan heel veel componisten rond, Goebaidoelina, Messiaen, Benjamin, Oliver Knussen – Reinbert nam in 1994 de

8

rEIN

BErT

In die tijd is ook het beeld ontstaan van altijd wel een paar vioolmeisjes die huilend wegliepen uit de repetities. Het idee dat je kalm een stuk in de steigers zet, is hem tot op heden vreemd. Hij gaat er direct vol in en vanaf de eerste repetitie staat alles op scherp. Dat is soms even schrikken voor een gepamperde conservatoriumstudent. Maar aan de andere kant, de ervaring om met iemand te werken die zo bezeten is van muziek als Reinbert, lijkt mij vormender dan welke nette uitvoering van standaard repertoire dan ook.”

Speelde Reinbert een belangrijke rol bij de Componistenprojecten aan het KC?“Het grote Stockhausen project begin jaren ’80 heeft hij bewust ‘overgeslagen’. Gezien de reputatie van Stockhausen die toen als uiterst autoritair bekend stond, voelde hij niet voor een samenwerking. Bovendien had Stockhausen toen net een aantal controversiële werken geschreven waar Reinbert, die vooral de vroege werken van deze componist bewonderde en in Nederland verdedigd had, helemaal niets van moest hebben. Overigens kwam het later wel tot een samenwerking bij de uitvoering van

De

Doe

len

2011

: Gen

eral

e re

petit

ie S

chön

berg

s Gurrelieder m

et st

uden

ten

van

het K

onin

klijk

Con

serv

ator

ium

en

Cod

arts

Rot

terd

am e

n ko

or.

programmering van Knussen over. Hij is heel erg belangrijk geweest voor de studenten daar. Nieuwe, en trouwens ook oude muziek, waren er behoorlijk onontgonnen. En hij werkte op een hele leuke manier; hij is dan wel heel veeleisend

en legt iedereen het vuur voor de grote zaak enorm na aan de schenen, maar hij kon ook heel makkelijk zeggen ‘O sorry, I made a mistake!’ De studenten keken daar erg van op want ze waren gewend dat de dirigent boven hen stond, en zo was hij duidelijk niet, ze vonden ‘m maar een rare vogel, maar ook een waanzinnige inspiratie. Daaruit is weer zijn gastdirigentschap bij de New World

Symphony ontstaan, een soort Amerikaans NJO.”

Hoe is het om met hem te repeteren?“Reinbert is de allerbeste dirigent voor de eerste repetitie. Hij legt altijd uit waar

het stuk over gaat, je begrijpt meteen het karakter ervan en je eigen rol erin. Het moeilijke is wel dat hij het al helemaal in z’n hoofd heeft en weet hoe het moet klinken. Dan heeft hij niet altijd veel geduld. Hij is vooral in het doel geïnteresseerd en niet zozeer in de weg ernaartoe... Hij kan ook heel goed de dingen die niet belangrijk zijn, niet belangrijk laten zijn.

Neem bijvoorbeeld Ligeti’s Kammerkonzert, dat is zo snel, bijna niet te spelen. Maar wat onbelangrijk is dat doet er niet toe, dus moet je als musicus mee in de fl ow van wat de uitdrukking van het stuk is. Dat heb ik echt van hem geleerd: uitdrukking, daar gaat het over. Zeker studenten willen ontzettend graag meegaan in die wilde bevlogenheid.Ook heel bijzonder is zijn persoonlijke band met al die grote componisten, Messiaen, Ligeti, Kurtág, Goebaidoelina, Oestvolskaja...Dat vond ik het leukste toen ik jong was, dat je met z’n allen aan de muziek zit te werken, met die componisten erbij. De hiërarchie is dan compleet weg.”

Je stelt voor jullie eigen ensemble Nieuw Amsterdams Peil ook programma’s samen, heb je in die zin van hem geleerd? “Zijn manier van programmeren heeft zeker als voorbeeld gediend. Zoiets vormt je. Vroeger in zijn Rondomserie heeft hij zowel programmerend als spelend een standaard neergezet. Als ik denk aan al die fantastische projecten die ik met hem gedaan heb – de opera’s van Andriessen, Vivier, Ligeti en Messiaen – dan voel ik me bevoorrecht daarvan deel uit te hebben gemaakt.”

9

75 jaar

Neem bijvoorbeeld Ligeti’s Kammerkonzert, dat is zo snel, bijna niet te spelen. Maar wat onbelangrijk is dat doet er niet toe, dus moet je als musicus mee in de fl ow van wat de fl ow van wat de fl owuitdrukking van het stuk is. Dat heb ik echt van hem geleerd: uitdrukking, daar gaat het over. Zeker studenten willen ontzettend graag meegaan in die wilde bevlogenheid.Ook heel bijzonder is zijn persoonlijke band met al die grote componisten, Messiaen, Ligeti, Kurtág, Goebaidoelina, Oestvolskaja...Dat vond ik het leukste toen ik jong was, dat je met z’n allen aan de muziek zit te werken, met die componisten erbij. De hiërarchie is dan compleet weg.”

Je stelt voor jullie eigen ensemble Nieuw Amsterdams Peil ook programma’s samen, heb je in die zin van hem geleerd? “Zijn manier van programmeren heeft zeker als voorbeeld gediend. Zoiets vormt je. Vroeger in zijn Rondomserie heeft hij zowel programmerend als spelend een standaard neergezet. Als ik denk aan al die fantastische projecten die ik met hem gedaan heb – de opera’s van Andriessen, Vivier, Ligeti en Messiaen – dan voel ik me bevoorrecht daarvan deel uit te hebben gemaakt.”

“Hij is dan wel heel veeleisend en legt iedereen het vuur voor de grote

zaak enorm na aan de schenen, maar hij kon ook heel makkelijk

zeggen ‘O sorry, I made a mistake!’”

Susanne van Els (1963) studeerde aan het KC, speelde lange tijd altviool in het Schönberg Ensemble, later Asko|Schönberg, en is nu aan het Koninklijk Conservatorium hoofd van de afdeling Klassieke Muziek.

Hoe en wanneer leerde je Reinbert kennen?“In het orkest van het conservatorium. We deden de 6e van Tsjaikovski, de Pathétique. Dat was het eerste stuk waarin ik op altviool meespeelde, want oorspronkelijk was ik op het conservatorium als violist begonnen. Bij die Tsjaikovski kon ik nog niet eens mijn partij lezen. En naast wie zat ik op de achterste rij? Naast Henk Guittart (oprichter en altviolist van het Schönberg Ensemble)! Die hadden ze ‘ingevlogen’ want Reinbert vond natuurlijk dat het wel een beetje moest klinken. Ik herinner me nog precies dat prachtige thema uit het eerste deel. De muziek, wij én Reinbert, het zinderde.”

Wat is de belangrijkste les die je van hem geleerd hebt?“Dat zijn er twee: ten eerste het vanuit historisch perspectief zoeken naar de meest verantwoorde en beste weergave van de partituur. Ten tweede, een musicus kan veel, en laat heel graag zien en horen wat hij kan, maar in dienst van de muziek moet je soms ook iets ‘thuis kunnen laten’ en alleen leveren waar de partituur om vraagt. Dat is waanzinnig moeilijk! Je kunt nog zo vol zitten met allerlei instrumentale kwaliteiten, maar dat mooie vibrato niét gebruiken als het niet werkt is pas echte kwaliteit. In die zin zijn we door Reinbert opgeleid tot echte generalisten, wij leerden te geven wat hij van ons nodig had, en, meer dan

de gemiddelde musicus denk ik, te musiceren in dienst van de muziek, of je nu Beethoven, Brahms, Rihm, Cage of Reich speelt.

Die dingen probeer ik zeker ook mee te geven aan ‘mijn’ studenten hier op het KC.

Hoe lees je je partij, wat wil de componist, wat is belangrijk in welke muziek? De nadruk die we daar in Den Haag op leggen zit echt, mede dankzij Reinbert, in het DNA van dit instituut.”

Reinbert is begonnen met de ensembles moderne muziek op dit conservatorium te leiden. Daarna kwamen Tanglewood, de NJO Summer Academy, de Ligeti Academy. In zijn lange carrière heeft hij heel veel jonge mensen met hedendaagse muziek in contact gebracht. “Klopt, hij is ontzettend goed in het werken met jonge mensen. Vergeet in dit kader ook de uitvoering in 2011 van de Gurrelieder niet. Het was een droom van ons (het KC) om dat stuk met studenten te doen, en toen het daadwerkelijk ging gebeuren, en er een rijtje namen van dirigenten circuleerde, hebben we gezegd: er is er maar één die dat kan gaan doen, hij heeft namelijk ook die droom: dat is Reinbert de Leeuw. Overigens wordt die lijn nu nóg verder door getrokken. Want in het Festival ter ere van zijn verjaardag gaan het Residentie Orkest – in z’n bezuinigde, afgeslankte vorm – studenten van het KC en solisten uit Asko|Schönberg onder leiding van Reinbert samenwerken om Éclairs sur l’au-delà, het laatste werk voor groot symfonieorkest van Messiaen uit 1992, uit te voeren. Door de

combinatie van studenten met professionals is dat project uniek en heel belangrijk, en gek genoeg is het bijna ook een lange neus naar ‘Den Haag’: we laten zien dat we de dingen waar Reinbert z’n hele leven voor heeft gestreden gewoon blijven doen, ondanks het feit dat de huidige tijdgeest ze stelselmatig lijkt af te breken.”

Er zijn nogal wat verhalen over huilende meisjes die uit de repetities liepen. Jij past niet in dat plaatje en ging regelmatig met hem in discussie. Kun je iets over jullie samenwerking vertellen?“Ik weet nog goed dat hij me vrij snel na mijn afstuderen, dat was in 1990, vroeg om de plek in te nemen van Henk (Guittart), die ziek was geworden. Ik werd bij hem thuis uitgenodigd. Hij vroeg heel omzichtig of ik misschien bereid zou zijn om vaste speler in het Schönberg Ensemble te worden. Hij bleef maar praten, terwijl ik dacht, joh, ik zit hier toch op m’n stoel al ‘ja natúurlijk!’ te schreeuwen! Hij had denk ik niet in de gaten hoe ontzettend graag ik dat wilde. Vrij snel daarna gingen we op tournee naar Wenen, ik stond meteen midden in de ‘echte wereld’. We speelden daar onder andere een door Reinbert gemaakte bewerking van het Vioolconcert van Reger, ik kreeg een enorm pak met noten mee. Het handschrift van Reinbert is voor de niet-kenner, en dat was ik toen nog, niet makkelijk te ontcijferen, een friemeltje is een noot, en een kruis is nauwelijks als zodanig te herkennen. Daartussen stonden dan nog correcties van Henk, een aantal maten doorgekrast en met een pijl onderaan de pagina opnieuw getekend. Dat studeren was dus een hel. Gelukkig kreeg Rosita (Wouda, destijds zakelijk leider van het Schönberg Ensemble) nog een paar centen los om een aantal partijen door een kopiist te laten bewerken. Andere zijn gewoon in hun originele staat gebleven, en me daarom eigenlijk nu des te dierbaarder.

Toen ik in 2009 afscheid nam van het ensemble, maakte hij me een groot compliment. Hij zei, ‘ik zat thuis maar dagenlang te studeren op die partituren, maar jij presteerde het altijd om er na vijf minuten repeteren al iets zinnigs over te

10

rEIN

BErT

Susanne van Els (1963) studeerde aan het KC, speelde lange tijd altviool in het Schönberg Ensemble, later Asko|Schönberg, en is nu aan het Koninklijk Conservatorium hoofd van de afdeling Klassieke Muziek.

Hoe en wanneer leerde je Reinbert kennen?“In het orkest van het conservatorium. We deden de 6e van Tsjaikovski, de Dat was het eerste stuk waarin ik op altviool meespeelde, want oorspronkelijk was ik op het conservatorium als violist begonnen. Bij die Tsjaikovski kon ik nog niet eens mijn partij lezen. En naast wie zat ik op de achterste rij? Naast Henk Guittart (oprichter en altviolist van het Schönberg Ensemble)! Die hadden ze ‘ingevlogen’ want Reinbert vond natuurlijk dat het wel een beetje moest klinken. Ik herinner me nog precies dat prachtige thema uit het eerste deel. De muziek, wij én Reinbert, het zinderde.”

Wat is de belangrijkste les die je van hem geleerd hebt?“Dat zijn er twee: ten eerste het vanuit historisch perspectief zoeken naar de meest verantwoorde en beste weergave van de partituur. Ten tweede, een musicus kan veel, en laat heel graag zien en horen wat hij kan, maar in dienst van de muziek moet je soms ook iets ‘thuis kunnen laten’ en alleen leveren waar de partituur om vraagt. Dat is waanzinnig moeilijk! Je kunt nog zo vol zitten met allerlei instrumentale kwaliteiten, maar dat mooie vibrato niét gebruiken als het niet werkt is pas echte kwaliteit. In die zin zijn we door Reinbert opgeleid tot echte generalisten, wij leerden te geven wat hij van ons nodig had, en, meer dan

DOCENT EN INSPIraTOr

“Het is zo belangrijk dat je, als je studeert of vroeg in je carrière,

iemand tegenkomt die iets in je wakker maakt. Dat heeft hij bij mij en bij vele andere jonge

muzikanten gedaan.”

11

75 jaar

12

zeggen!’ Die twee momenten kenmerken eigenlijk al hoe onze relatie van begin tot eind is geweest, ik heb me altijd door hem uitgenodigd gevoeld. Hij staat, meer dan welke dirigent ook, op de bok als een musicus. Status en hiërarchie zeggen hem niets, hij doorgrondt de muziek als geen ander en nodigt je als musicus uit tot hetzelfde begrip van de partituur. Als je de liefde voor de muziek kunt delen, is dat de meest persoonlijke band die je met iemand kunt hebben. Dat geldt denk ik voor ons allebei. Het is zo belangrijk dat je, als je studeert of vroeg in je carrière, iemand tegenkomt die iets in je wakker maakt, de musicus die je bent als het ware in je ‘wakker kust’. Dat heeft hij bij mij en bij vele andere jonge muzikanten gedaan. Ik ben hem er heel dankbaar voor.”

Wim Vos (1957), slagwerker, directeur van Asko|Schönberg en artistiek coördinator van de NJO Summer Academy, ging al op zijn 14e naar het Haags Conservatorium. “Vanaf mijn 16e kwam ik met Reinbert in contact, hij dirigeerde de ensemblestukken. Couleurs de la Cité Céleste van Messiaen was denk ik het eerste stuk dat ik met hem heb gespeeld, daarna wilde ik alle projecten met hem doen! Ik was al erg geïnteresseerd in moderne muziek, en daar kwamen Stravinsky, Hindemith, Satie, Messiaen, Varèse, in no time voorbij, voor mij was dat het walhalla! Stel je voor, vier jaar daarvoor liep ik nog met een trommel door Maasland te marcheren...”

Is hij werelden voor je blijven openen? “In zekere zin, maar op een gegeven moment ga je je eigen weg zoeken, ik ontwikkelde me meer in de richting van de Amerikanen, Reich, Adams, dat werk. Later kwam Reinbert met de Russen, Goebaidoelina, Oestvolskaja, met Kagel, Rihm. Daar zaten ook wel componisten tussen die me niet zo aanspraken. Maar door met hem te spelen ga je wel snappen waar die muziek over gaat, en als hij echt ergens in gelooft, dan brengt hij dat op iedereen over.”

Hoe gaat hij om met musici? “Als dirigent had ik in beginsel geen

vergelijkingsmateriaal. Ik weet wel dat er veel discussie was onder de studenten: dirigeert hij nou heel duidelijk of juist helemaal niet? Voor mij was het geen enkel probleem. Ik ben zo gewend aan hoe hij werkt. Hij leerde me al die muziek kennen. Ik kan niet beoordelen of we echt goed waren hoor, maar ik had toen (’75) het gevoel dat we het geweldig deden! Hij ging op een hele gelijkwaardige manier met zijn muzikanten om: was een van ons. Zo waren dirigenten in die tijd helemaal

niet. Ik ging wel eens naar Rotterdam, naar Jean Fournet luisteren of naar Haitink in het Concertgebouw, – dat waren onbereikbare mensen. Reinbert niet dus. Na mijn studententijd speelde ik wel eens mee in de Rondomserie, je ging met Reinbert in de auto naar de concerten. Hij reed zelf, in de kleinst mogelijke auto – daar rijdt ie nog steeds in trouwens – dus als er een trommel in de achterbak moest was dat nog wel eens een probleem! Altijd onder ons, samen de bar in, kaarten in de bus.”

Hoe kwam hij bij de NJO Summer Academy? “Omdat hij zich meer en meer ging toeleggen op het dirigeren kwam hij steeds minder vaak op het conservatorium en ging ook het pianospelen er min of meer aan. Heel jammer eigenlijk, want hij is een bijzondere pianist. Met jongeren werken heeft hij daarna nog 10 jaar gedaan in het kader van de NJO Summer Academy. Hij heeft die niet alleen bedacht, maar ook inhoud gegeven. In Tanglewood zag hij het voorbeeld. Hij wilde dat in Nederland ook. Niet meer met een symfonie-

orkest één programma instuderen en dan op tournee. Hij bedacht met toenmalig directeur Arthur van Dijk, dat ze op één plek konden blijven, en op die manier veel meer konden leren. Met een composer in residence - levende componist, héél inspirerend - nieuwe muziek als onderdeel van het programma en ensemblemuziek. Inmiddels doen we er ook muziektheater bij en is het inderdaad een soort Tanglewood op de Veluwe.Tijdens de Academy was ik een paar jaar

geleden coach van de slagwerkers voor Des Canyons aux Étoiles van Messiaen, ik moest drie dikke boeken met noten bestuderen, want die slagwerkers zitten in elk deel. Het is ongelofelijk complexe muziek, het tempo verandert soms per maat, en het is ook nog eens íets ingewikkelder opgeschreven dan strikt noodzakelijk…. Nu, je zult het niet geloven, er zat 10 jaar tussen de laatste keer dat ik dat stuk met hem speelde en het moment dat ik dat boek opensloeg. Ik keek..., O ja, o ja, het kwam allemaal weer terug. Het zit in je systeem! Hij repeteert het zo minutieus. Je doet dat een paar keer, maat voor maat en dan, ja dan kun je het gewoon niet meer vergeten, er is geen andere manier, hij heeft het er in-ge-ramd. Dus, ik hoefde me helemaal niet voor te bereiden, ik wist het gewoon! Dat vond ik zelf een ongelofelijke ervaring.”

12

rEIN

BErT

zeggen!’ Die twee momenten kenmerken eigenlijk al hoe onze relatie van begin tot eind is geweest, ik heb me altijd door hem uitgenodigd gevoeld. Hij staat, meer dan welke dirigent ook, op de bok als een musicus. Status en hiërarchie zeggen hem niets, hij doorgrondt de muziek als geen ander en nodigt je als musicus uit tot hetzelfde begrip van de partituur. Als je de liefde voor de muziek kunt delen, is dat de meest persoonlijke band die je met iemand kunt hebben. Dat geldt denk ik voor ons allebei. Het is zo belangrijk dat je, als je studeert of vroeg in je carrière, iemand tegenkomt die iets in je wakker maakt, de musicus die je bent als het ware in je ‘wakker kust’. Dat heeft hij bij mij en bij vele andere jonge muzikanten gedaan. Ik ben hem er heel dankbaar voor.”

Wim Vos (1957), slagwerker, directeur van Asko|Schönberg en artistiek coördinator van de NJO Summer Academy, ging al op zijn 14e naar het Haags Conservatorium. “Vanaf mijn 16e kwam ik met Reinbert in contact, hij dirigeerde de ensemblestukken. de la Cité Céleste van Messiaen was denk ik het eerste stuk dat ik met hem heb gespeeld, daarna wilde ik alle projecten met hem doen! Ik was al erg geïnteresseerd in moderne muziek, en daar kwamen Stravinsky, Hindemith, Satie, Messiaen, Varèse, in no time voorbij, voor mij was dat het walhalla! Stel je voor, vier jaar daarvoor liep ik nog met een trommel door Maasland te marcheren...”

Is hij werelden voor je blijven openen? “In zekere zin, maar op een gegeven moment ga je je eigen weg zoeken, ik ontwikkelde me meer in de richting van de Amerikanen, Reich, Adams, dat werk. Later kwam Reinbert met de Russen, Goebaidoelina, Oestvolskaja, met Kagel, Rihm. Daar zaten ook wel componisten tussen die me niet zo aanspraken. Maar door met hem te spelen ga je wel snappen waar die muziek over gaat, en als hij echt ergens in gelooft, dan brengt hij dat op iedereen over.”

Hoe gaat hij om met musici? “Als dirigent had ik in beginsel geen

DOCENT EN INSPIraTOr

“Hij repeteert het zo minutieus. Je doet dat een paar keer, maat voor maat en dan, ja dan kun je het gewoon niet meer vergeten, er is geen andere manier, hij heeft het er in-ge-ramd.”

13

75 jaar

“Dertig jaar geleden was hij aanwezig op een concert in De Suite waar ik Misha

Mengelbergs Trois pièces voor piano uitvoerde.

Dat begint met een acht tellen aangehouden lage As, in het tempo MM 30. Toen ik een

oneindige tijd later, nadat ik die As toch wel zeer lang

aangehouden had, eindelijk de tweede noot speelde, boog Reinbert zich over naar zijn

buurvrouw en fluisterde: ‘Hij raffelt het af.’”

Louis Andriessen

SNELHEID

Reinbert's eerste

vijf auto's:

Fiat 600 (“want Louis

Andriessen had er ook

een")

Mini Cooper (“trekt

lekker snel weg maar

was op de grote weg

toch te traag met

een top van maar 150

kilometer per uur”)

Alfa Romeo (“heerlijk

180 rijden, bracht je in

een half uur naar Den

Haag. Daarna kwam het

besef dat almaar sneller

een verslaving zou

worden dus terug naar

een wat tragere auto”)

Fiat Innocenti (“maar

dan wel de opgevoerde

versie”)

Terug naar de Mini

1

2

3

4

5

TOT NU

14

rEIN

BErT

19 OKTOBEr 1971

Reinbert de Leeuw, pianist in Ittrospezione III van Louis Andriessen

31 MaarT 1979

Reinbert de Leeuw solist in Concerto for prepared piano and orchestra

5 OKTOBEr 1979

Reinbert de Leeuw dirigentVera Beths vioolGrethe de Vink sopraanJard van Nes altHein Meens tenorLieuwe Visser basMilhaud l’Homme et son désirHindemith Kammermusik nr. 4Reich OctetLigeti Aventures et Nouvelles Aventures

19 MaarT 1982

Reinbert de Leeuw dirigentMarjanne Kweksilber sopraanLieuwe Visser basRathaus Sonate voor viool en klavierSchnabel Strijkkwartet nr. 1Hindemith Concert voor orkestBusoni Sarabande en CortègeBusoni Vijf Goethe-liederenSchrecker Vom Ewigen LebenWeill Symfonie nr. 2

26 MaarT 1983

Reinbert de Leeuw dirigentAnna-Marie Dur sopraanJard van Nes altGuy de Mey tenorLieuwe Visser baritonGerhard BlaaskwintetRoussel Tweede sonateMilhaud l’Homme et son désirSatie ParadeVarèse O� randesRuggles Men and MountainsMossolov Zavod

23 FEBrUarI 1991

Reinbert de Leeuw dirigentSasjko Gavrilov vioolVolker Banfi eld pianoHerman Jeurissen hoornKoor Nieuwe MuziekLigeti Idegen FöldönLigeti Matraszentimrei DalokLigeti Clocks and CloudsLigeti Vioolconcert (Nederlandse première) Ligeti Etudes voor pianoLigeti Trio voor viool, hoorn en pianoLigeti Vioolconcert (reprise)Ligeti San Francisco Polyphony

20 OKTOBEr 1995

Reinbert de Leeuw dirigentBoris Berezovsky pianoRomain Bischo� basIan Carey tenorWout Oosterkamp basKoor Nieuwe MuziekMessiaen Un sourireVivier OrionKnussen Symfonie nr. 3Kagel Liturgien

CONCErTEN

TOTrEINBErT DE LEEUW

MET HET rESIDENTIE OrKEST

15

75 jaar

25 aPrIL 1997

Reinbert de Leeuw dirigentHans Colbers klarinetPenelope Walmsley-Clark sopraanWebern Im SommerwindBrahms/Berio Klarinetsonate in fRihm Mein Tod. Requiem in memoriam Jane S. (Nederlandse première)

16 jaNUarI 1998

Reinbert de Leeuw dirigentSlagwerkgroep Den HaagScelsi Hymnos (Nederlandse première)Takemitsu From me fl ows what you can call time (Nederlandse première)Scelsi Riti – I funerali d’Achille (Nederlandse première)Messiaen Chronochromie

5 FEBrUarI 1999

Reinbert de Leeuw dirigentm.m.v. 3 solo-kinderstemmenZuidam Trance Figuration (wereldpremière)Dutilleux The Shadows of Time, Cinq épisodes pour orchestre (Nederlandse première)Rihm Vers une Symphonie fl euve IV (Nederlandse premiere)

5 MaarT 1999

Reinbert de Leeuw dirigentAntje Weithaus vioolJolivet Symphonie de dansesMessiaen L’AscensionGoebaidoelina O� ertorium

15 OKTOBEr 2000

Reinbert de Leeuw dirigentIrvine Arditti vioolMessiaen Un sourireDutilleux L’arbre des songesWagemans Symfonie nr. 7 (wereldpremière)

5 OKTOBEr 2001

Reinbert de Leeuw dirigentAnnette Elster mezzosopraanNeuwirth Clinamen / Nodus (Nederlandse première) Rihm Drei späte Heiner Müller Lieder (Nederlandse première)Messiaen Hymne au Saint-SacrementDutilleux Timbres, espace, mouvement

8 FEBrUarI 2002

Reinbert de Leeuw dirigentChris Leenders slagwerkGerard Bouwhuis pianoJolivet SlagwerkconcertMessiaen Couleurs de la cité célesteKabelác Acht InventiesVarèse Arcana

13 DECEMBEr 2002

Reinbert de Leeuw dirigentSusan Narucki sopraanRoland Hermann basRihm Spiegel und FlussKagel DuodramenLigeti LontanoKagel Broken Chords

15 NOVEMBEr 2008

Maximaal MessiaenReinbert de Leeuw dirigentRalph van Raat pianoNederlands KamerkoorValérie Hartmann-Claverie ondes MartenotMessiaen O sacrum conviviumMessiaen Cinq rechantsMessiaen Couleurs de la Cite CelesteMessiaen Trois petites liturgies de la Présence Divine.Messiaen Les o� randes oubliéesMessiaen ChronochromieMessiaen Et exspecto ressurectionem mortuorum

12 MaarT 2011

Reinbert de Leeuw dirigentBrett Dean altvioolMaster Orkest Koninklijk ConservatoriumStravinsky Jeu de cartes (door Master Orkest)Dean Altvioolconcert (Nederlandse première) Sjostakovitsj Symfonie nr. 6

23 jUNI 2012

Muziekgebouw aan ‘t IJReinbert de Leeuw dirigentErik Bosgraaf blokfl uitSimone Lamsma vioolVocaalLAB koorAyres nr. 46De Roo Im grossen Schweigen Skordis The deeper you go… The deeper you go… The deeper you go… The deeper you go…you go…you?

11 MEI 2013

Reinbert de Leeuw dirigentTomoko Mukaiyama pianoAsko|SchönbergTarnopolski Foucault’s PendulumRaskatov Pianoconcert (wereldpremière)Sjostakovitsj Symfonie nr. 9

12 DECEMBEr 2003

Reinbert de Leeuw dirigentSepp Grotenhuis pianoEllen Corver pianoRavel BoléroPärt Cantus in memoriam Benjamin BrittenReich The Four SectionsAndriessen De Staat

4 MaarT 2005

Reinbert de Leeuw dirigentMartine van der Loo fl uitHuug Steketee trompetMurk Jiskoot slagwerkDe Bondt Madame La Daufi neRihm MarsyasKagel Das KonzertDean Beggars and Angels

17 MaarT 2007

Reinbert de Leeuw dirigentSusan Narucki sopraanVivier OrionKagel Andere GesängeBerio EindrückeStravinsky Divertimento (uit Le baiser de la fée)

6 OKTOBEr 2007

Reinbert de Leeuw dirigentMichael Collins klarinetStravinsky Symphonies of wind instrumentsTurnage Ri� s and refrains, voor klarinet en orkest (Nederlandse première)Jeths Ombre cinesiMessiaen L’Ascension

16

rEIN

BErT

17

75 jaar

“Toen ik hem vertelde dat het een soort opera

werd, maar dat het ruim een half uur zou

duren voordat de eerste zanger zijn entree maakte, werd hij

meteen enthousiast.”

Klaas de Vries

Tekst Jacqueline Oskamp

INTErVIEW

VERTROUWENVERTROUWENHET VOLLEHET VOLLE

In 1989 dirigeerde Reinbert de Leeuw voor het eerst een werk van In 1989 dirigeerde Reinbert de Leeuw voor het eerst een werk van Klaas de Vries (1944): sub nocte per umbrassub nocte per umbras. “Ik was ontzetten d blij, maar ook zenuwachtig”, herinnert De Vries zich. “Het was blij, maar ook zenuwachtig”, herinnert De Vries zich. “Het was een jubileumconcert van het Schönberg Ensemble dat steunde op een jubileumconcert van het Schönberg Ensemble dat steunde op hun drie artistieke poten: het KammerkonzertKammerkonzert (1925) van Berg als Kammerkonzert (1925) van Berg als Kammerkonzertrepresentant van de Tweede Weense School, het representant van de Tweede Weense School, het Kammerkonzert(1970) van Ligeti als een van ‘de grote levende componisten’ en (1970) van Ligeti als een van ‘de grote levende componisten’ en een opdrachtwerk aan mij. Dus tegenover die twee reuzen stond ik een opdrachtwerk aan mij. Dus tegenover die twee reuzen stond ik daar met sub nocte. En met veertig minuten was het ook nog eens . En met veertig minuten was het ook nog eens verreweg het langste stuk.”

“Bij de eerste repetitie werd ik nog nerveuzer. Die was in Den Haag “Bij de eerste repetitie werd ik nog nerveuzer. Die was in Den Haag in de huiskamer van de violiste Janneke van der Meer. De eerste helft in de huiskamer van de violiste Janneke van der Meer. De eerste helft van sub nocte is een soort unisono gregoriaans en het klonk daar zo is een soort unisono gregoriaans en het klonk daar zo dood als een pier. Ook had iedereen moeite met de stemming, terwijl dood als een pier. Ook had iedereen moeite met de stemming, terwijl het haarzuiver moet worden gespeeld. Ik had het gevoel dat het hele het haarzuiver moet worden gespeeld. Ik had het gevoel dat het hele ensemble, inclusief Reinbert, naar me keek: ‘Waar komt-ie nou mee ensemble, inclusief Reinbert, naar me keek: ‘Waar komt-ie nou mee aan?’”

18

rEIN

BErT

“Die indruk werd weggenomen bij de eerste repetitie in Vredenburg, waar het concert zou worden gegeven. Op een gegeven moment keek Reinbert stralend achterom: ‘Dat klinkt wel even anders hier!’ Maar ondertussen had hij toch keihard aan de juiste klank gewerkt. Zonder dat we daarover hadden gesproken, destilleerde hij mijn bedoelingen uit de partituur. En dat smeekt hij dan af bij de musici. Geen enkele andere dirigent doet dat zo. ‘Néé, néé, we moeten…’ En dan gaan ze vreselijk hun best doen. Toen realiseerde ik me dat hij precies begrijpt wat er moet gebeuren. Hij tovert tevoorschijn – ik beschouw het echt als toveren – waarvan ik altijd had gehoopt dat het zou klinken.”

Ook Rob Zuidam (1964) roemt De Leeuws vermogen het juiste aspect uit de partituur naar de oppervlakte te halen. “Hij heeft me een enorm vertrouwen gegeven in wat er mogelijk is. Als hij dirigeert kan er iets gebeuren waardoor je van de aarde wordt opgetild. Dat hoeft maar een enkel moment op een avond te zijn. Hij herkent dat moment uit duizenden – dat schuilt in een intuïtieve emotionele benadering van muziek.”

“Het is mijn ambitie om langere stukken te maken en Reinbert heeft me laten zien dat zo’n lange boog werkt. Hij weet vorm te geven aan de dramaturgie van het stuk. Dat koppelt hij aan een ongeloofl ijke nauwgezetheid. Mijn opera Rage d’amours is in 2003 in Tanglewood uitgevoerd en dat was zowel technisch als muzikaal een steengoede productie. Maar toen Reinbert in 2005 de Amsterdamse uitvoering voorbereidde, kwam hij met een waslijst van foutjes en onduidelijkheden. Hij haalt zo’n partituur door een zeef en alles wat groter is dan een zandkorreltje, blijft liggen. ‘Bij de fl uit staat een cis, bij de strijkers een c, klopt dat wel?’ Als een schoolmeester ging hij door partituur en ik dacht: ‘Oei, die man heeft het wel in de gaten!’ Daarna is er geen twijfel meer mogelijk over hoe het stuk moet worden gespeeld. Dan komt hij met de beste uitvoering, hij laat de boel broeien en zinderen.”

Klaas de Vries gaat nog een stap verder: zonder De Leeuw had hij zijn muziektheaterwerk A king, riding (1996) waarschijnlijk nooit geschreven. “Zijn engagement en vertrouwen had ik nodig om zo’n groot werk te maken. Toen ik hem vertelde dat het een soort opera werd, maar dat het ruim een half uur zou duren voordat de eerste zanger zijn entree maakte, werd hij meteen enthousiast. Hij houdt van radicale ideeën. En hij heeft gevoel voor theater. A king, riding begint met alleen wat geroezemoes, er gebeurt nog niets. Wat doe je dan met de dirigent? De regisseur, Christoph Marthaler, vroeg aan Reinbert: ‘Wat doe je het liefst?’ Een sigaretje natuurlijk! Dus aan het begin van de voorstelling zit Reinbert in een hoekje te lezen en te roken.”

Hoe onderscheidt De Leeuw zich van andere dirigenten? Klaas de Vries denkt terug aan de keer dat Peter Eötvös, toch een formidabele dirigent, zijn nieuwe pianoconcert (1998) dirigeerde. “De eerste repetitie ging zo goed, dat ik dacht ‘nu hebben we nog een week om intensief aan de klank te werken’. Bijvoorbeeld aan het begin van het stuk dat superzacht moet. De strijkers spelen daar unisono een lange melodie door allemaal pianogepriegel heen. Ik had daar pppp genoteerd. Ik wijs Eötvös daarop, hij draait zich om naar het orkest

en zegt: ‘Am Anfang machen wir leise.’ Dat was alles! Toen miste ik Reinbert, die had gezegd: ‘Dames en heren, zachter. Néé, néé, nog véél zachter!!’”

“Carlos Kleiber, een tijdgenoot van Von Karajan, dirigeerde nog extremer dan Reinbert. Dat is het nec plus ultra. Die zei op een gegeven tegen het orkest over de eerste maten van een symfonie: ‘U moet niet beginnen. U moet gewoon níet beginnen. Wacht op uw buurman en als die begint, dan zou u heel voorzichtig…’ Reinbert zegt vergelijkbare dingen. Beroemd is zijn uitspraak als iemand te vroeg inzet: ‘Níet in de rusten spelen!’”

Veel van Zuidams stukken zijn door Oliver Knussen uitgevoerd, die hij als dirigent ‘een onvergelijkbare grootheid’ noemt. “Ollie is afstandelijker en geserreerder, de kampioen van het detail. Met die precisie geeft hij de muzikanten een heel ander soort vertrouwen. Als iemand eruit valt, kijkt hij even en diegene kan de draad meteen weer oppikken.”

Per saldo heeft Knussen ook meer betekend voor de carrière van Zuidam dan De Leeuw. “Ollie is een spin in het web, die iedereen kent. Via hem ben ik in contact gekomen met Hans Werner Henze. En zelfs Reinbert heb ik via Ollie leren kennen. Aan de andere kant, als Reinbert eenmaal begint te praten over mijn muziek, raakt hij zo lyrisch dat dat ongetwijfeld blijft hangen bij zijn gesprekspartners. Hij is een levende reclamezuil voor mijn muziek.”

Ook Klaas de Vries meent dat De Leeuw geen netwerker is. Voor zover hij weet, heeft hij geen compositieopdrachten aan hem te danken. “Maar het is een mooi visitekaartje als je kunt zeggen: ‘Première onder leiding van Reinbert de Leeuw’. En nog veel belangrijker: het geeft veel zelfvertrouwen als iemand in je muziek gelooft. En dat heeft hij altijd voor de volle honderd procent gedaan.”

HET VOLLE VErTrOUWEN

19

75 jaar

Grootste ergernissen:

Traagheid

In de rij staan

Auto's voor je die sloom

optrekken bij een groen

stoplicht

Platheid

Pow News (“hoewel

ik er expres naar kijk

om me te ergeren

met name aan Rutger

Castricum en het totale

gebrek aan humor”)

1

2

3

4

5

ErGErNISSEN

Aan het begin van de zestiger jaren woonde Reinbert de

Leeuw in bij de familie De Swaan aan de Keizersgracht

in Amsterdam. De gedrevenheid die hem typeert

hield de toen 12-jarige dochter Carrie de Swaan regelmatig

uit haar slaap. “Waarom studeert u toch altijd zoveel op de piano?” vroeg ze op een dag

aan De Leeuw. En die antwoordde: “Omdat niet studeren nog veel erger is!”

20

rEIN

BErT

De

mak

ers v

an d

e op

era Reconstructie

Mis

ha M

enge

lber

g, Ja

n va

n V

lijm

en, H

arry

Mul

isch

, Pet

er S

chat

, Hug

o C

laus

en

Rei

nber

t de

Leeu

w in

retr

aite

in h

et k

loos

ter.

21

75 jaar

22

rEIN

BErT

Favoriete series:

Dexter (“een eitje in

de pan is nooit meer

hetzelfde”)

Mary Hartman (“de

gekte van Amerika”)

The Sopranos

Six feet under

Penoza ex aequo met

Oud Geld

1

2

3

4

5

BEZETEN

“In die tijd is ook het beeld ontstaan van altijd wel een paar vioolmeisjes die huilend wegliepen uit de repetities. Het idee dat je kalm een stuk in de steigers zet, is hem tot op heden vreemd. Hij gaat er direct vol in en vanaf de eerste repetitie staat alles op scherp. De ervaring om met iemand te werken die zo bezeten is van muziek als Reinbert, lijkt mij vormender dan welke nette uitvoering van standaard repertoire dan ook.”

Renee Jonker

27 - 28 SEPTEMBER DEN HAAGDR ANTON PHILIPSZAALKORZO THEATERNIEUWE KERKTHEATER AAN HET SPUI

PrOGraMMa INFOrMaTIE

23

Reinbert: “De première van De Staat sloeg destijds in als een bom. Daar klonk opeens in volle kracht de eigen stem van Louis Andriessen.”

24

25

Voor het programma van zijn verjaardagsconcert bij het Residentie Orkest stelde De Leeuw een muzikaal verlanglijstje samen. Daarop onder meer Siddhartha, het eerste grote orkestwerk van componist Claude Vivier. Vivier schreef het stuk in 1976, in opdracht van het Nationaal Jeugdorkest van Canada. Het gezelschap zou de partituur evenwel nooit op de lessenaars zetten. ‘Te moeilijk’, zo luidde het oordeel. De muziek, een wonderlijk amalgaam van Viviers uiteenlopende muzikale interesses, is dan ook geen gemakkelijke kost. Geavanceerde technieken die de componist zich eigen maakte bij mentor Karlheinz Stockhausen gaan in het werk een mystiek verbond aan met traditionele Aziatische muziek. Even mystiek is de achterliggende thematiek van Siddhartha. Vivier liet zich namelijk inspireren door Herman Hesses gelijknamige roman, waarin een jongeman op zoek gaat naar spirituele verlichting. Die sferen hoort men terug in de muziek: exotisch slagwerk, plechtig gereciteerde melodische formules en klankaura’s van boventonen maken Siddhartha tot een werk met een sterk rituele inslag.

1976 was tevens het jaar waarin Louis Andriessens De Staat zijn spraakmakende première beleefde. Een kleine veertig jaar na dato vormt het stuk nog altijd een mijlpaal in de Nederlandse muziekgeschiedenis. Een mijlpaal uit massief beton weliswaar. Met de grote, elektrisch versterkte bezetting van het stuk schiep Andriessen anno 1976 een ruw gebolsterd klankidioom dat een blijvende inspiratiebron zou zijn voor de Haagse School. Met zijn obsessieve herhalingen is De Staat bovendien hoorbaar geënt op de indertijd revolutionaire minimal music, al zette Andriessen een en ander resoluut naar eigen hand. De componist had maar weinig op met het meditatieve gezwijmel dat aan de muziek van zijn Amerikaanse collega’s kleefde en wist met abrupte montages, knarsende dissonanten en spijkerharde blokakkoorden een dwars eigen stempel te drukken.

VRIJDAG 27 SEPTEMBER 20.15 UUR DR ANTON PHILIPSZAAL

Residentie Orkest Asko|Schönberg Ludwigm.m.v. studenten van het Koninklijk Conservatorium Den HaagEtienne Siebens, dirigentReinbert de Leeuw, dirigent

WERELDPREMIÈREHOMMAGE AAN REINBERT CLAUDE VIVIER SIDDHARTHA LOUIS ANDRIESSENDE STAAT

19.15 UUR | LEVI LASSEN FOYER

INLEIDING door Michel Khalifa (reserveren via www.residentieorkest.nl)

Hommage aan Reinbert is een wereldpremière voor twee ensembles en orkest, een verrassingscompositie voor Reinbert door een bevriend componist. Het is de wens van de componist dat de jubilaris niet zelf dirigeert maar als luisteraar in het publiek deze nieuwe muziek tot zich neemt.

PrOGraMMa INFOrMaTIE

26

In 1984 voerde het Schönberg Ensemble Schönbergs Pierrot lunaire voor het eerst uit. De muzikale leiding lag in handen van Reinbert de Leeuw, actrice Barbara Sukowa vertolkte het roemruchte Sprechgesang. Het was een uitvoering die menigeen zich lang zou herinneren. Zo ook de dirigent en de soliste die in de loop der jaren het idee opvatten om een dergelijke productie te wijden aan een gedeelde voorliefde: het Duitse romantische lied. En zo ging op het Holland Festival van 2003 dan eindelijk Im wunderschönen Monat Mai in première. Een compositie ‘over’ het romantische lied. Beter: een muziektheatrale bewerking van ‘drie keer zeven liederen van Franz Schubert en Robert Schumann’. De Leeuw zette de 19e-eeuwse liedparels feitelijk op nieuw op scherp voor 21e-eeuwse oren, gewend als die zijn aan hardere woorden en hardere noten. Geciteerd, geparafraseerd en bijgekleurd, beurtelings bekort, verlengd, intact gelaten, uit elkaar gehaald en opnieuw verlijmd, speelt Schumann in De Leeuws ‘hercompositie’ krijgertje met Schubert. Liefl ijke maten en herhalingen vervallen hier en daar, het grillige, extreme en obsessieve krijgt nadruk. Verstilling wordt nog stiller, bij een � f klinkt een overweldigend fortissimo. Waar de ‘ik’ van de tekst zo zielsgraag wil ‘küssen’, zo zielsgraag ‘dahin’ wil, blijven die woorden de vocaliste in de mond steken. Zij moet spreken, zingen en spreekzingen, maar als ze één opdracht heeft, is het deze: vooral niet op een liedzangeres lijken. Zelfs geen poging doen daarbij in de buurt te komen.

Tekst: Joep Christenhusznaar een toelichting van Jacques Kruithof

ZATERDAG 28 SEPTEMBER15.00 UUR KORZO THEATER

Studenten van het Koninklijk Conservatorium Den Haag en de NJO Summer AcademyReinbert de Leeuw, pianoKatja Herbers, zang en spreekstem

REINBERT DE LEEUW IM WUNDERSCHÖNEN MONAT MAI (bewerking naar Franz Schubert en

Robert Schumann)

27

Reinbert: “Er bestaat zoiets als het Elisabeth Schwarzkopf-syndroom. Als die een masterclass gaf, ging het helemaal over de P en de T en de Ssss, over dat verantwoorde plaatsen van medeklinkertjes. Ik denk dan: ‘nee verdomme, het is ICH GROLLE NICHT!’ Niet: (piepstemmetje) ‘ich grôlllle niichttt’. Afgrijselijk. Wie leest er nou zo een gedicht.”

PrOGraMMa INFOrMaTIE

28

Jesus erbarme dich (1974) voor a capella koor en sopraansolist is een zeer kort werk, waarin Vivier muzikaal een 'zucht' uit componeert. De bijna naïef te noemen muziek is Viviers persoonlijke kijk op het Kyrie uit de katholieke mis.

In 1937 zet Olivier Messiaen zich aan een kort communiemotet: O Sacrum Convivium op een Tridentijnse tekst over de transsubstantiatie (lees: de verandering van brood en wijn in het lichaam en bloed van Christus). Hoewel het een vroeg werk betreft, zijn er toch enkele ‘vintage’ Messiaen kenmerken te onderscheiden. De harmonische kleurenpracht bijvoorbeeld, maar ook zijn volstrekt eigen behandeling van tempo en ritmiek, waardoor de muzikale tijd lijkt te stollen.

“Bij Vivier gaat het altijd over zingen”, aldus Reinbert de Leeuw in de documentaire-serie Toonmeesters. In de muziek van de Canadese componist is het alsof er een collectieve vocale lijn door de partituur loopt, alsof de noten bewegen op een gezamenlijke adem. Bovendien heeft de menselijke stem een belangrijke plaats in zijn oeuvre. Of het nu een vroeg werk als Chants (Viviers o� cieuze opus 1) betreft, of zijn muzikale zwanenzang Glaubst du an die Unsterblichkeit der Seele?Ook in Journal, voor vier solisten, gemengd koor en slagwerk staat het vocale aspect op de voorgrond. Samengesteld uit eigen teksten, maar ook bijbelfragmenten, Novalis-citaten en tekstfl arden van Lewis Carroll, vormt het stuk een intieme bespiegeling op het leven. Journal is in wezen een muzikaal dagboek, een werk met een indringend autobiografi sch karakter. Des te indringender omdat Vivier zijn echte ouders nooit heeft gekend en zijn leven lang tevergeefs zocht naar zijn wortels.

ZATERDAG 28 SEPTEMBER16.30 UUR NIEUWE KERK

Koor van het Koninklijk Conservatorium Den Haag m.m.v. leden van het Groot OmroepkoorMaNOj Kamps, dirigent Stefanie True, sopraanNoa Frenkel, mezzo-sopraanMarcel Beekman, tenorKees Jan de Koning, bas

Reinbert: “Ik was geschokt “Ik was geschokt toen ik voor het eerst werk toen ik voor het eerst werk van Claude Vivier hoorde. van Claude Vivier hoorde. Hij heeft mijn beeld over Hij heeft mijn beeld over muziek compleet veranderd.”muziek compleet veranderd.”

CLAUDE VIVIERJESUS ERBARME DICH OLIVIER MESSIAENO SACRUM CONVIVIUM CLAUDE VIVIER JOURNALI. ChildhoodII. LoveIII. DeathIV. After death

29

In 1921 begon Arnold Schönberg aan zijn eerste geheel dodecafone stuk, de Pianosuite opus 25. Hierin vormt het viertonige BACH-motief (klinkende noten: Bes-A-C-B) onderdeel van de twaalftoonsreeks. Ook in zijn drie jaar later begonnen Suite op. 29, voor piano, drie klarinetten en strijktrio neemt hij zijn hoed af voor het verleden. In de ironisch-opgewekte Ouverture herkennen we aanzetten tot een wals. Zelf omschreef hij dit deel als ‘licht, elegant, vlot, bluf’. Het derde deel is gebaseerd op een, uiteraard tonaal, volksliedje en in de afsluitende Gigue (een barokdans!) horen we echo’s uit Mozarts strijkkwartet KV 574.

Blij als een kind met zijn nieuw ontwikkelde compositiemethode en zijn tweede echtgenote, Gertrude Schönberg, begint Schönberg zijn twaalftoonreeks bovendien met de noten G-Es, de initialen van zijn geliefde. Als waar kind van zijn tijd verwerkte hij in het tweede deel elementen uit populaire dansen (‘Jo-Jo-Foxtrott’), op andere momenten klinken referenties aan het impressionisme en de sfeervolle ‘nachtmuziek’ waarmee Bartók furore maakte. Met deze Suite schreef Schönberg een van zijn meest aanstekelijke, lichtvoetige composities.Tekst: Thea Derks

ZATERDAG 28 SEPTEMBER18.00 UUR THEATER AAN HET SPUI

Asko|SchönbergDansstudenten van het Koninklijk Conservatorium Den Haag en Codarts Rotterdam Etienne Siebens, dirigentRegina van Berkel, choreografieDietmar Janeck, toneelbeeld en licht

ARNOLD SCHÖNBERGSUITE OP. 29I. OuvertureII. TanzschritteIII. Thema mit VariationenIV. Gigue

Reinbert: “In zekere zin is Schönberg een soort demon in de muziek. Hij heeft iets stuk moeten maken dat hem onwaarschijnlijk dierbaar was: de tonaliteit. Daarin schuilt voor mij de onvoorstelbare tragiek van zijn werk.”

PrOGraMMa INFOrMaTIE

Reinbert: “Messiaens muziek is compleet vrij van ironie. Op het naïeve af soms, maar altijd zo waar. Hij kan een E-majeur akkoord schrijven dat je van je stoel doet vallen. Alsof je het voor het eerst hoort. Ongelooflijk vind ik dat.”

30

31

Residentie Orkest Asko|Schönberg Studenten van het Koninklijk Conservatorium Den Haag en Codarts Rotterdam Reinbert de Leeuw, dirigentBarbara Hannigan, sopraan

Bij het Residentie Orkest en Asko|Schönberg dirigeert Reinbert de Leeuw twee zelf gekozen werken. De Canadees-Nederlandse sopraan Barbara Hannigan soleert in Gérard Griseys Quatre chants pour franchir le seuil.

Deze compositie voor sopraan en vijftien instrumenten was het laatste werk dat Gérard Grisey voltooide. Alsof hij zijn vroegtijdige einde voorvoelde, wordt de dood in alle vier delen gethematiseerd. De teksten betrok Grisey uit vier verschillende tijdperken en culturen: versregels van de Franse Christian Guez-Ricord (1948-1988); grafi nscripties uit het Egyptische Middenrijk (ca. 2040-1783 v.Chr.); verzen van de Griekse dichteres Erinna (ca 600 v.Chr.) en fragmenten uit het Gilgamesj-epos (ca. 2112-2000 v.Chr.). Opvallend is dat geen enkele tekst het stervensproces als angstwekkend beschouwt, maar als overgang naar een andere bestaansvorm - vandaar de titel ‘vier gezangen om de drempel over te steken’.

De ‘spectralist’ Grisey was een meester in het creëren van zinderende klanklandschappen en heeft zich in zijn zwanenzang nog overtro� en. Ritselende brushes op een grote trom; reciterend, soms stamelend gezang, en microtonale stemmingen evoceren een klinkend schimmenrijk. Berusting en kalmte overheersen, maar dalende, lamento-achtige mineurdrieklanken grijpen je onverbiddelijk bij de strot. Met minimale middelen schept Grisey een maximum aan zeggingskracht.Tekst: Thea Derks

Van Messiaen klinkt Éclairs sur l’au-delà, zijn laatste grootschalige compositie, geschreven voor het New York Philharmonic Orchestra. Volgens Messiaens weduwe, Yvonne Loriod, zijn de elf afzonderlijke delen op te vatten als “meditaties omtrent het hiernamaals en het hemelse Jeruzalem”. Tegelijkertijd vormt het werk een staalkaart van Messiaens componeren, waarin ‘sterrenmuziek’ klinkt naast ‘vogelzang’. Het Residentie Orkest werkt in dit muzikale testament samen met Asko|Schönberg en het Koninklijk Conservatorium Den Haag. Maar liefst 128 musici bevolken het podium.

PrOGraMMa INFOrMaTIEZATERDAG 28 SEPTEMBER20.15 UUR DR ANTON PHILIPSZAAL

ZATERDAG 28 SEPTEMBER20.15 UUR DR ANTON PHILIPSZAAL

GÉRARD GRISEY QUATRE CHANTS POUR FRANCHIR LE SEUIL PréludeD’après Les heures à la nuit de Guez RicordiInterludeD’après Les sarcophages égyptiens du moyen empireInterludeD’après ErinnaFaux InterludeD’après L’épopée de Gilgamesh

OLIVIER MESSIAENÉCLAIRS SUR L’AU-DELÀI. Apparition du Christ glorieuxII. La constellation du sagittaireIII. L’Oiseau-lyre et la ville-fi ancéeIV. Les élus marqués du sceau 1V. Demeurer dans l’amourVI. Les sept anges aux sept trompettesVII. Et Dieu essuiera toute larme de leurs yeux VIII. Les élus marqués du sceau 2: les étoiles et la gloire IX. Plusieurs oiseaux des arbres de vieX. Le chemin de l’invisibleXI. Le Christ, lumiere du paradis

19.15 UUR | LEVI LASSEN FOYER

INLEIDING door Michel Khalifa (reserveren via www.residentieorkest.nl)

32

rEIN

BErT

Loui

s And

riess

en, R

einb

ert d

e Le

euw

, Mis

ha M

enge

lber

g en

Pet

er S

chat

(op

een

zebr

apad

in d

e A

mst

erda

mse

Em

mas

traa

t).

33

75 jaar

BIOGraFIEËNBIOGraFIEËN

Het Residentie Orkest bewijst dat symfonische muziek ook in de 21e eeuw de kracht en de schoonheid bezit om een groot publiek te raken. Het orkest verzorgt concertseries en projecten in zijn thuishaven de Dr Anton Philipszaal en is te horen op diverse grote podia in binnen- en buitenland. Daarnaast geeft het orkest (openlucht)concerten in de stad Den Haag, zoals het Nieuwjaarsconcert en het Zuiderparkconcert. Jaarlijks terugkerende hoogtepunten zijn onder andere het Hofvijverconcert tijdens het Haagse Festival Classique en de begeleiding van operaproducties van De Nederlandse Opera.

Asko|Schönberg legt zich in verschillende bezettingen toe op 20e- en 21e-eeuws repertoire. Niet alleen komen grote, gevestigde namen als Andriessen, Goebajdoelina, Kagel, Kurtág, Ligeti, Rihm en Stockhausen aan bod, het ensemble besteedt ook ruime aandacht aan jongere componisten als Van der Aa, Padding, Widmann en Zuidam. Daarnaast verschijnt er van de jongste generatie regelmatig werk op de lessenaars en worden de grondleggers van de 2oe-eeuwse muziek niet vergeten. Naast dirigent Reinbert de Leeuw en vaste gastdirigent Etienne Siebens werkt Asko|Schönberg geregeld met gastdirigenten als Oliver Knussen, Stefan Asbury, Emilio Pomárico en Peter Eötvös. Dit alles met een gedreven groep veelzijdige musici. Asko|Schönberg is ensemble in residence bij Muziekgebouw aan ‘t IJ.

Ludwig is een zelfstandig ensemble, gevormd door ambitieuze topmusici uit de Radio Kamer Filharmonie, het Radio Filharmonisch Orkest en het Metropole Orkest.

34

rEIN

BErT

BIOGraFIEËN

Het Koninklijk Conservatorium Den Haag staat al decennia lang garant voor topkwaliteit in het muziekonderwijs. Tal van internationale topmusici zijn als docent verbonden aan het instituut, waar traditie en ambacht onlosmakelijk zijn verweven met experiment en vernieuwing. De primaire doelstelling van het Koninklijk Conservatorium is jonge talenten de hoogste artisticiteit, technische vaardigheid en veelzijdigheid bij te brengen om te kunnen functioneren in de veeleisende en voortdurend veranderende beroepsomgeving van vandaag.

Etienne Siebens studeerde orkestdirectie bij Lucas Vis, Hiroyuki Iwaki en Jorma Panula. Zijn gedrevenheid en passie voor hedendaags repertoire maken hem tot een allround dirigent. Hij verzorgde creaties van componisten als György Kurtag, Mauricio Kagel, Jonathan Harvey, Harisson Birtwistle, Peter Eötvös, Louis Andriessen, Michel van der Aa en Luc Brewaeys. Ook staat hij regelmatig voor gezelschappen als het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Residentie Orkest, het Nederlands Kamerkoor, het Nederlands Philharmonisch Orkest, Asko|Schönberg, MusikFabrik, Klangforum Wien en Collegium Vocale Gent. Op internationale festivals is hij een graag geziene gast. In juni 2014 zal Siebens een nieuwe opera van Martijn Padding dirigeren bij De Nederlandse Opera.

Katja Herbers studeerde aan de Amsterdamse Toneelschool. Al tijdens haar studie was ze te zien in de speelfi lm Pietje Bell (Maria Peters). Daarna volgden rollen in De uitverkorene (Theu Boermans), Amsterdam (Ivo van Hove), De storm (Ben Sombogaart), Loft (Antoinette Beumer), Sonny boy (Maria Peters) en Mijn opa de bankrover (Ineke Houtman). Recentelijk heeft Katja de opnames van de speelfi lm Süskind (Rudolf van den Berg) afgerond en werkte zij aan de familiefi lm Brammetje Baas (Anna van der Heide). Op televisie speelt Katja Herbers regelmatig in het improvisatie programma De vloer op en in Het klokhuis. Ook was zij te zien in Lieve lust (Mark de Cloe) en S1ngle. In het theater maakte Katja het afgelopen seizoen furore met de solovoorstelling Fräulein Else, in de regie van Theu Boermans. Momenteel speelt zij in Duitsland bij de Münchner Kammerspiele onder regie van Johan Simons.

35

75 jaarBIOGraFIEËN

Katja Herbers studeerde aan de Amsterdamse Toneelschool. Al tijdens haar studie was ze te zien in de speelfi lm

(Maria Peters). Daarna volgden De uitverkorene (Theu Boermans),

(Ivo van Hove), De storm (Ben Sombogaart), Loft (Antoinette Beumer), Loft (Antoinette Beumer), Loft

(Maria Peters) en Mijn opa de (Ineke Houtman). Recentelijk

heeft Katja de opnames van de speelfi lm (Rudolf van den Berg) afgerond en

werkte zij aan de familiefi lm Brammetje Baas(Anna van der Heide). Op televisie speelt Katja Herbers regelmatig in het improvisatie

De vloer op en in Het klokhuis. Ook was zij te zien in Lieve lust (Mark de Lieve lust (Mark de Lieve lust

S1ngle. In het theater maakte Katja het afgelopen seizoen furore met de solovoorstelling Fräulein Else, in de regie van Theu Boermans. Momenteel speelt zij in Duitsland bij de Münchner Kammerspiele onder regie van Johan Simons.

MaNOj Kamps studeert orkestdirectie bij Jac van Steen, Kenneth Montgomery en Alex Schillings aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag. Dit met fi nanciële ondersteuning van het Kersjes Fonds. Eerder studeerde MaNOj compositie (bij Roderik de Man en Calliope Tsoupaki) en koordirectie (bij Jos van Veldhoven en Jos Vermunt) waarvoor hij in 2011 summa cum laude afstudeerde. MaNOj volgde masterclasses bij onder anderen Jorma Panula, George Hurst en Simon Halsey. Als directieassistent werkte hij met onder meer Reinbert de Leeuw, Ed Spanjaard, Etienne Siebens, Lucas Vis en Lawrence Foster. Ook dirigeerde en assisteerde hij bij het Noord Nederlands Orkest, de Dutch National Opera Academy, de Ligeti Academy van Asko|Schönberg, VocaalLAB, De Nederlandse Bachvereniging, Cappella Amsterdam en het Groot Omroepkoor.

Regina van Berkel danste bij Djazzex, Jan Fabre, Saburo Teshigawara en van 1993 tot 2000 bij William Forsythes Ballett Frankfurt. Sinds 1998 werkt zij als choreografe voor het Pretty Ugly Ballet in Freiburg, het Nederlands Dans Theater, het Gulbenkian Ballet Lissabon, het Göteborg Ballet, het Cedar Lake Contemporary Ballet in New York en Ballett am Rhein. Ze kreeg opdrachten van het Holland Dance Festival, het Steps Festival en het Weimar Arts Festival en begeleidde met haar choreografi sche inbreng muziekwerken voor het Heiner Goebbels Festival, de Chopin & Schumann Marathon, Festival Freispiel en de NJO Muziekzomer. Regina werkte samen met onder anderen Jaap van Zweden, Catherine Rückwardt, het Residentie Orkest, het Göteborg Opera Orchestra, het Philharmonisches Staatsorchester Mainz, Ensemble Klang en de Junge Deutsche Philharmonie.

De ensceneringen van Dietmar Janeck kenmerken zich door eenheid in ontwerp, belichting en projectie. Sinds 1998 werkt hij nauw samen met choreografe Regina van Berkel. Zij maakten producties voor onder meer het Pretty Ugly Ballet in Freiburg, het Nederlands Dans Theater, het Gulbenkian Ballet Lissabon, de Rotterdamse Dansacademie, het Koninklijk Conservatorium Den Haag, het Göteborg Ballet en het Residentie Orkest. In 2011 ontwierp hij de set en het licht voor Van Berkels choreografi e Frozen echo bij Ballett am Rhein en voor Forgotten horizon, een samenwerking met accordeonduo Toeac tijdens de NJO Muziekzomer. In 2012 ging Simply marvel in première bij het Cedar Lake Contemporary Ballet in New York. Inclination, zijn meest recente productie samen met Regina van Berkel, kwam uit in april 2013 bij Ballett am Rhein in Düsseldorf.

36

rEIN

BErT

MaNOj Kamps studeert orkestdirectie bij Jac van Steen, Kenneth Montgomery en Alex Schillings aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag. Dit met fi nanciële ondersteuning van het Kersjes Fonds. Eerder studeerde MaNOj compositie (bij Roderik de Man en Calliope Tsoupaki) en koordirectie (bij Jos van Veldhoven en Jos Vermunt) waarvoor hij in 2011 summa cum laude afstudeerde. MaNOj volgde masterclasses bij onder anderen Jorma Panula, George Hurst en Simon Halsey. Als directieassistent werkte hij met onder meer Reinbert de Leeuw, Ed Spanjaard, Etienne Siebens, Lucas Vis en Lawrence Foster. Ook dirigeerde en assisteerde hij bij het Noord Nederlands Orkest, de Dutch National Opera Academy, de Ligeti Academy van Asko|Schönberg, VocaalLAB, De Nederlandse Bachvereniging, Cappella Amsterdam en het Groot Omroepkoor.

BIOGraFIEËN

BIOGraFIEËN

Sopraan Barbara Hannigan is geregeld te gast bij de Berliner Philharmoniker, maar ook bij andere toonaangevende orkesten over de hele wereld, waar zij werkt met dirigenten als Simon Rattle, Pierre Boulez, Reinbert de Leeuw, Vladimir Jurowski en Esa-Pekka Salonen. Zelf debuteerde ze als dirigent in 2010 in Parijs met Stravinsky’s Renard. Hannigan bracht meer dan 75 werken wereldwijd in première, meest hedendaags repertoire. Recent vervulde zij de rol van Agnes in George Benjamins Written on skin en de rol van Lulu in de gelijknamige opera van Alban Berg. Volgend seizoen zal ze debuteren als Donna Anna in Mozarts Don Giovanni, als Melisande in Debussy’s Pelleas and Melisande en als Marie in Zimmermanns Die Soldaten. Barbara Hannigan komt oorspronkelijk uit Canada. Ze behaalde haar Master of Music aan de Universiteit van Toronto waar ze studeerde bij Mary Morrison. Hannigan vervolgde haar opleiding aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag bij Meinard Kraak en nam privélessen bij Neil Semer. 

Dag in de Branding is het Haagse Festival voor Nieuwe Muziek. Dit festival vindt vier keer per jaar plaats op diverse, vaak ongewone locaties in Den Haag en wordt altijd op een zaterdag gehouden. Culturele instellingen als het Korzo theater, het Koninklijk Conservatorium, Paard van Troje, de Dr Anton Philipszaal, Theater aan het Spui en het Residentie Orkest leveren bijdragen aan het festival. De samenwerkende partijen stellen programma’s op die een mengeling vormen van eigen programmering en bijzondere projecten met een uniek festivalkarakter. Via onze website www.dagindebranding.nl kunt u zich abonneren op onze digitale nieuwsbrief. U wordt dan vanzelf op de hoogte gebracht van alle activiteiten van Dag in de Branding.

Dag in de Branding wordt mede mogelijk gemaakt door Gemeente Den Haag

Den Haag: Huis voor de Nieuwe Muziek REINBERT is een initiatief van het Huis voor de Nieuwe Muziek (HNM), een samenwerkingsverband van Haagse podia, uitvoerders en organisatoren. Een virtueel huis waarin makers en liefhebbers van hedendaagse muziek een onderdak kunnen vinden. Een huis voor opleiding en talentontwikkeling, ensembles en orkesten, Haagse podia, programmering en festivals. Een huis dat inspiratie als fundament heeft. HNM is een samenwerking van het Residentie Orkest, Koninklijk Conservatorium, Johan Wagenaar Stichting, Dag in de Branding, Korzo theater, Paard van Troje, Dr Anton Philipszaal, Theater aan het Spui, Het Nutshuis, Asko|Schönberg, New European Ensemble, Ensemble Klang, Modelo62, DoelenKwartet, David Kweksilber BigBand, POW Ensemble, Theater Dakota en Studio Loos.

37

75 jaarBIOGraFIEËN

Den Haag: Huis voor de Nieuwe Muziek REINBERT is een initiatief van het Huis voor de Nieuwe Muziek (HNM), een samenwerkingsverband van Haagse podia, uitvoerders en organisatoren. Een virtueel huis waarin makers en liefhebbers van hedendaagse muziek een onderdak kunnen vinden. Een huis voor opleiding en talentontwikkeling, ensembles en orkesten, Haagse podia, programmering en festivals. Een huis dat inspiratie als fundament heeft. HNM is een samenwerking van het Residentie Orkest, Koninklijk Conservatorium, Johan Wagenaar Stichting, Dag in de Branding, Korzo theater, Paard van Troje, Dr Anton Philipszaal, Theater aan het Spui, Het Nutshuis, Asko|Schönberg, New European Ensemble, Ensemble Klang, Modelo62, DoelenKwartet, David Kweksilber BigBand, POW Ensemble, Theater Dakota en Studio

Dag in de Branding is het Haagse Festival

COLOFON

REINBERT

is een initiatief van:

en wordt mede mogelijk gemaakt door:

FESTIVAL MAGAZINE

Redactie: Joep Christenhusz

Tekstbijdragen:Joep Christenhusz, Thea Derks, Marianne de Feijter, Renee Jonker, Jacqueline Oskamp, Jan Jaap Zwitser

Samenstelling: Caroline Bakker, Carine Bijlsma, Yvonne Boon, Renee Jonker, Marleen Leroy

Grafi sche vormgeving: Jan Heijnen, Den Haag

Druk: Drukkerij Aktief, Den Haag

FOTO CREDITS

Maria Austria: pag. 39Carine Bijlsma: pag. 1 / 7 / 16 / 18 / 23 / 40Pieter Boersma: pag. 32 / 33Marco Borggreve: pag. 35, Etienne Siebens / 37, Barbara HanniganMarrie Bot: pag. 2Iris van de Broek: pag. 3 / 8 / 15 / 27Co Broerse: pag. 24R. Haus: pag. 4Jan Heijnen: pag. 37, Dag in de BrandingHans Hijmering: pag. 34, Asko|SchönbergSerge Ligtenberg: pag. 11Iris Planting: pag. 35, Katja HerbersJ.H. Rutgers: pag. 20Alex Schroder: pag. 35, KC

ès G société Gavigniès

38

rEIN

BErT

39

“Níet in de rusten spelen.”