MADDEYİ TANIYALIM

Madde, kütlesi ve hacmi olan her şeye denir. Çevremizde sayısız

denecek kadar çok madde vardır. Bitkiler, hayvanlar, dağlar, insanlar, demir, altın, gümüş, hava gibi pek

çok şey maddeye örnektir.

ÇEVREMİZDE SAYISIZ MADDE VARDIR

Hava gibi gaz maddeleri göremediğimiz halde, varlıklarını

çeşitli etkileriyle hissedebiliriz. Esen rüzgârın derimiz üzerinde yaptığı

etkiyi, balonun üflenerek şişirilmesi, nefes alıp vermemiz bize havanın

varlığını gösteren olayların başında gelir.

Her maddenin;a) Görülebilir ve hissedilebilir

özellikleri veb) Ölçülebilir özellikleri vardır.

Maddelerin varlığını duyu organlarımızla (kulak, göz, burun, dil,

deri) algılarız. Maddeleri, duyu organlarımızla tanıyıp niteleriz. Maddeler, elle tutulabilir, gözle

görülebilir ve hissedilebilir özelliklerine sahiptir.

1. Maddeyi Niteleyen Özellikler

1)saydam (saydam olmayan), 2)sert yumuşak,

3)parlak mat, 4)kırılgan sağlam,

5)esnek berk (esnek olmayan), 6)su çeken su çekmeyen, 7)suda yüzen suda batan,

8)pürüzlü pürüzsüz gibi zıt anlamlı özellikler kullanırız

2. Nitelemek Ne Demek?Niteleme amacıyla;

Cam, asetat gibi ışığı geçiren, arkasında ne olduğunu gösteren

maddelere saydam maddeler; tuğla, duvar, tahta gibi ışığı geçirmeyen,

arkasında ne olduğunu göstermeyen maddelere ise opak (saydam

olmayan) maddeler denir. Buzlu cam, bazı plastikler ve defter yaprağı

gibi bazı maddeler ise ışığı az geçirirler. Bu maddelere de yarı

saydam maddeler denir.

Camın, ışığı geçirme özelliği olmasaydı, gözlükler ve otomobil pencereleri camdan yapılmazdı. Elmas, gümüş, altın yüzük gibi ışıltılar saçan maddeler, parlak

maddelerdir. Odun, bazı kömürler, kitap, defter, kum ise mat

maddelerdir.

Maddeler, farklı sertliğe sahiptirler. Sertlik, çoğunlukla çizilmeye

dayanıklı maddelerin bir özelliğidir. Bazı maddelere kolayca şekil

verebilirken bazılarına şekil vermek daha zordur.

Çeşitli nesneler kullanarak şekil verebildiğimiz maddeler yumuşak

maddelerdir. Kolayca şekil veremediğimiz maddeler ise sert maddelerdir. Örneğin; taş, duvar, tahta gibi maddeler sert; pamuk,

yün, lastik gibi maddeler ise yumuşaktır.

NOT: Elmas, doğada bulunan en sert maddedir. Diğer sert cisimleri kesmek için elmas kullanılır.

Bazı maddeler, gerdirdiğimizde esner ve bırakıldığında tekrar eski şekline

döner. Bu tür maddeler esnek maddelerdir. Esnemeyen maddeler

ise berktir.

Paket lastiği, tükenmez kalem yayı, sünger, esnek maddelerdir. Çekiç

sapı, çivi, kalem ise berk maddelerdir.

Cam bardak ya da porselen fincan elimizden düştüğünde kırılır.

Bu gibi maddelere kırılgan maddeler denir. Demir çubuğu ise kırmak zordur. Bu yüzden

demir gibi maddeler sağlamdır.

Cam ve ağaç, sert maddelerdir, ama cam daha kolay kırılır. Çatal ve kaşık,

sağlam bir madde olan çelikten yapılır. Sert plastikten yapılan ve

piknik için kullanılan çatal ve kaşıklar ise kırılgandır.

Yağmurlu günlerde şemsiye kullanırız. Çünkü şemsiye, su çekmeyen (su geçirmeyen)

kumaştan yapılır ve ıslanmamızı önler. Evimizdeki çiçeğe su

döktüğümüzde toprak, suyu hemen çeker.

Bu gibi maddelere de suyu çeken maddeler denir.

Maddelerin suyun içinde batmaları veya yüzmeleri maddelerin

büyüklüğüne değil, maddelerin cinsine bağlıdır. Küçük taşlar ve kum suda batar, taşınmayacak kadar ağır

tahta blok ise suda yüzer.

Bazı maddeler suda batar, bazıları ise suda yüzer.

Demir, çelik, nikel gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilirken ;

lastik, cam, taş ve ağaç gibi maddeler mıknatıs tarafından

çekilmez. Birçok maddenin kendine özgü rengi

vardır.

Tuz ve şeker beyaz renkli, kömür, siyah renklidir. Bunun yanı sıra

hava gibi bazı maddeler renksizdir.

Bazı maddelerin de kendine özgü kokuları vardır.

Gül, çikolata, sarımsak, soğan kokulu maddelerdir. Koku, onları tanımamıza yardımcı olan önemli

bir özelliktir. Ancak taş, su ve cam, kokusuz maddelerdir.

Her maddenin kendine özgü bir tadı vardır. Farklı yiyecekler

yediğimizde farklı tatlar alırız. Örneğin; limon ekşi, kırmızı biber acı, şeker de tatlı bir yiyecektir.

Bazı maddeleri de pürüzlü olup olmadıklarına bakarak tanımlamaya çalışırız. Halı, duvar, ağaç kabuğunun

yüzeyi pürüzlü, çelik tencere, televizyon ekranı ise pürüzsüz bir

yüzeye sahiptir.

MaddeNiteleme Özellikleri

Su

Havlu

Parfüm

Demir kaşık

Taş

Her maddenin kendine özgü özellikleri vardır. Maddelerin özellikleri ile günlük hayatta

kullanımları arasında önemli bir ilişki vardır. Örneğin;

Kışlık botlarımız deri yerine kumaştan yapılıyor olsaydı

yağmurlu-karlı günlerde ayaklarımız ıslanırdı.

3. Maddenin Nitelikleri ve Kullanım Alanları

Yemek pişirilen tencereler çelik yerine plastik veya tahtadan yapılsaydı, ateşin üstüne

konulan tencere yanardı. Evimizdeki ya da sınıfımızdaki pencerelerde cam yerine demir kullanılsaydı Güneş ışığı

içeri giremezdi.Bu gibi nedenlerden dolayı, günlük hayatta bir

madde kullanılırken onun sahip olduğu özellikler dikkate alınarak yapacağımız iş için

en uygun özellikteki madde seçilmelidir.

Nesneler kullanıldıkları yere göre cisim, eşya, malzeme, alet gibi farklı isimler alırlar. Bu nedenle, nesneleri

sınıflandırırken kesin sınırlar çizilmemelidir.

Sandalyenin ağaç kısmı berk, ama çelik ayakları daha berktir.

4. Nesneleri Sınıflandırmak Kolay Mıdır?

Bıçak esnek olabilir ama sünger daha esnektir. Bu nedenle maddeleri

nitelerken kesin sınırlar çizilmemelidir. Bilim insanları,

maddeyi nitelerken özelliklerine kesin sınırlar koymaz.

Bilim, anlaşmazlıkları kabule zorlamaz, çözmeye çalışır. Aynı

konuda olabilecek farklı düşünceleri tartışarak, bunların anlam, önem ve

sonuca yönelik kullanımını değerlendirir.

Atatürk de sorunları akıl ve bilim ile çözmek gereği üzerinde durmuştur.

Ona göre akıl ve bilime dayanan uygarlık yolu toplumlar için temel

yaklaşım olmalıdır. Bu nedenle bizlerin de bilimle iç içe olmamızı

istemiştir.Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlim ve fennin dışında mürşit aramak gaflettir, dalâlettir.”

sözü, bizim ilkemiz olmalıdır.

Madde, hacmi ve kütlesi olan her şeye denir. Örn: demir, altın,

gümüş, tahta, …

5. MADDE, CİSİM, MALZEME, ALET, EŞYA

Cisim, maddenin şekil almış haline denir. Örn: masa, sandalye, kalem, bilezik, yüzük, pencere, bardak, …

ÇOK ÖNEMLİ NOT: HER CİSİM AYNI ZAMANDA BİR MADDEDİR. AMA HER MADDE AYNI ZAMANDA BİR CİSİM DEĞİLDİR.Malzeme, kullanıldıkça biten, yerine yenisi alınan maddedir

Başka bir deyişle; birçoğunu bir araya getirerek bir tüketim

maddesine dönüştürdüğümüz maddelerdir. Her malzeme

kullanılır ve tükenir. Örn: Un, şeker, yumurta gibi malzemeler

kullanılarak kek yapılır.

Alet, cisimlere şekil vermek ya da onlar üzerinde bir iş yapmak için kullanılan varlıklara denir. Örn:

Matkap, tornavida, makas, çekiç, …Eşya, günlük hayatımızı kolaylaştıran,

yaşamımızda kullandığımız varlıklardır. Eşyalar eskir, ama

tükenmez.

Uzun süre dayanır. Örn: Kanepe, sehpa, televizyon, masa, …Marangozun çeşitli eşyaları

yapabilmek için kullandığı ağaç, bir maddedir

Kereste, ağaca şekil verilerek elde edilmiş bir

cisimdir. Masa ve sandalye yapımında

kullanıldığında malzemedir. Marangozun keresteden yaptığı

masa ve sandalyegibi maddeler birer eşyadır.

Sandalye yaparken kullanılan keser, tornavida, çekiç ve testere birer alettir.