26
Sachverzeichnis A ABC-Transporter 53 Abendgene 596 Abies 333 Abies alba 454, 520 Abies procera 415 Abschlussgewebe 393 – sekundȩr 392, 407 Abscisinsȩure (ABA) 194, 446, 547–548, 550–551, 558–559 Abscission 544 Abstammungslehre 239 Acacia heterophylla 442 Acer 425 Acer pseudoplatanus 438 Acetabularia 231, 270–271, 566 Acetabularia mediterranea 271 Acetabularia wettsteinii 271 Acetaldehyd 80 Acetyl-CoA 40, 87, 88, 90, 100–101, 137–138, 146–149, 193 Acetyl-Glucosamin 160 Ackerbauer 603 Aconitase 88 Aconitat 88 Acrasiobionta 311–313 Actin 70, 72, 143, 169, 539–540 – Cytoskelett 538 – Filamente 144–145, 162 a-Actinin 72 Actinomyceten 514 acyl carrier protein (ACP) 136 Acyl-CoA 40, 146, 148 Adenin 200, 246, 549 Adenosin-5l-phosphorylsulfat (APS) 216–217 Adenosinmonophosphat–(AMP) Cyclasen 554 – cyclisch (cAMP) 554 Adenosintriphosphat siehe ATP Adenylatsystem 28–30, 81–82 Adenylmethionin 40 Adhȩsion 220 Adiantum 428 Adkrusten 168 Aegialitis 475 Aegiceras 475 Aegilops speltoides 605–606 Aegilops squarrosa 605–606 Aeonium 384 Aeonium percaneum 429 Aerenchym 455, 489 Aeschynomene afraspera 213 Aesculus hippocastanum 427 Agave 502 Agave americana 438 AgrarÇkosystem 603–604, 615 – Belastbarkeit 604 – Produktivitȩt 604 Agrobacterium tumefaciens 514, 610, 613–614, 618 Akrotonie 385, 387 Aktionspotenzial 565, 567–570 – Alles-Oder-Nichts-Gesetz 567 – biphasisch 569 – elektrisch 565 – osmotisch aktiv 566 Aktivator 42–43, 81–82, 367 Aktivator-Inhibitor-Konzept 555, 561 Aktivierungsenergie 37, 39 Alanin 174 b-Alaninbetain 222 Alarmphase 483 Albizzia julibrissin 577 Alchemilla 455–456 Aldolasen 132 Aldosen 74 Aleuron 177 Algen – Abteilungen 289 – Entwicklungstendenzen 288 Algenvegetation, Zonierung 276 Alkaloide 191, 198, 200, 359 Alkohol-Dehydrogenase 80 Allele 240–242 Allelopathie 379 Alles-Oder-Nichts-Gesetz 567 Allium cepa 239, 432, 442 Allium ursinum 432 Allogamie 342–343 Allopolyploide 244, 606 allorhiz 351 allosterisches Enzym 497 Alluaudia procera 411 Alnus 514 Alpen 475 alpine Stufe 477 Alsomitra 633 Alsomitra macrocarpa 631 alternative Oxidase 98 Aluminium 225–226 Alyssum 226 AmÇbe 313 Amensalismus 513 Aminierung 186 – primȩre 186 Aminoacyl-t-RNA Synthetasen 249–250 d-Aminolaevulinsȩure 203–204 Aminopeptidasen 188 Aminosȩuren 100, 173, 198, 249–250, 252 – aktiviert 251 – basisch 175 – hydrophil 175 – Familien 186–187 – Gruppen 186 – hydrophob 175 – Ladungszustȩnde 176 – Positionen, essenziell 180 – proteinogen 173, 175 – saure 175 – Sequenz 179 – Synthese 186 Aminosȩurereste – Bindungsarten 180 – DisulfidbrÅcken 180 – hydrophobe Wechsel- wirkung 180 – Ionenbindung 180 – WasserstoffbrÅcken 180 Aminotransferasen 100, 151, 186 Ammoniak 186 AMP-Cyclasen 554 Amphigastrien 299, 309 amphistomatisch 437 amphoter 175 Amygdalin 543 a-Amylase 73 b-Amylase 73 Amyloplasten 72, 105, 107 Amylose 159 Anabasin 200 Analogieforschung 623 Ananas 188, 502 Anaphase 236, 238–239, 278–279 anaplerotische Reaktionen 98, 102 Andreaeopsida 296 Androeceum 347 Anemochorie 346, 631 Anemone nemorosa 409 Anemophilie 342–343 – sekundȩr 343 Botanik: Die einfÅhrende Biologie der Pflanzen. 6. Auflage. U. LÅttge und M. Kluge c 2012 Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA. Published 2012 by Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA.

luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

  • Upload
    others

  • View
    9

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Sachverzeichnis

AABC-Transporter 53Abendgene 596Abies 333Abies alba 454, 520Abies procera 415Abschlussgewebe 393– sekund�r 392, 407Abscisins�ure (ABA) 194, 446,

547–548, 550–551, 558–559Abscission 544Abstammungslehre 239Acacia heterophylla 442Acer 425Acer pseudoplatanus 438Acetabularia 231, 270–271, 566Acetabularia mediterranea 271Acetabularia wettsteinii 271Acetaldehyd 80Acetyl-CoA 40, 87, 88, 90, 100–101,

137–138, 146–149, 193Acetyl-Glucosamin 160Ackerbauer 603Aconitase 88Aconitat 88Acrasiobionta 311–313Actin 70, 72, 143, 169, 539–540– Cytoskelett 538– Filamente 144–145, 162a-Actinin 72Actinomyceten 514acyl carrier protein (ACP) 136Acyl-CoA 40, 146, 148Adenin 200, 246, 549Adenosin-5l-phosphorylsulfat

(APS) 216–217Adenosinmonophosphat–(AMP)

Cyclasen 554– cyclisch (cAMP) 554Adenosintriphosphat siehe ATPAdenylatsystem 28–30, 81–82Adenylmethionin 40Adh�sion 220Adiantum 428Adkrusten 168Aegialitis 475Aegiceras 475Aegilops speltoides 605–606Aegilops squarrosa 605–606Aeonium 384Aeonium percaneum 429

Aerenchym 455, 489Aeschynomene afraspera 213Aesculus hippocastanum 427Agave 502Agave americana 438AgrarÇkosystem 603–604, 615– Belastbarkeit 604– Produktivit�t 604Agrobacterium tumefaciens 514, 610,

613–614, 618Akrotonie 385, 387Aktionspotenzial 565, 567–570– Alles-Oder-Nichts-Gesetz 567– biphasisch 569– elektrisch 565– osmotisch aktiv 566Aktivator 42–43, 81–82, 367Aktivator-Inhibitor-Konzept 555, 561Aktivierungsenergie 37, 39Alanin 174b-Alaninbetain 222Alarmphase 483Albizzia julibrissin 577Alchemilla 455–456Aldolasen 132Aldosen 74Aleuron 177Algen– Abteilungen 289– Entwicklungstendenzen 288Algenvegetation, Zonierung 276Alkaloide 191, 198, 200, 359Alkohol-Dehydrogenase 80Allele 240–242Allelopathie 379Alles-Oder-Nichts-Gesetz 567Allium cepa 239, 432, 442Allium ursinum 432Allogamie 342–343Allopolyploide 244, 606allorhiz 351allosterisches Enzym 497Alluaudia procera 411Alnus 514Alpen 475alpine Stufe 477Alsomitra 633Alsomitra macrocarpa 631alternative Oxidase 98Aluminium 225–226Alyssum 226

AmÇbe 313Amensalismus 513Aminierung 186– prim�re 186Aminoacyl-t-RNA Synthetasen

249–250d-Aminolaevulins�ure 203–204Aminopeptidasen 188Aminos�uren 100, 173, 198,

249–250, 252– aktiviert 251– basisch 175– hydrophil 175– Familien 186–187– Gruppen 186– hydrophob 175– Ladungszust�nde 176– Positionen, essenziell 180– proteinogen 173, 175– saure 175– Sequenz 179– Synthese 186Aminos�urereste– Bindungsarten 180– DisulfidbrÅcken 180– hydrophobe Wechsel-

wirkung 180– Ionenbindung 180– WasserstoffbrÅcken 180Aminotransferasen 100, 151, 186Ammoniak 186AMP-Cyclasen 554Amphigastrien 299, 309amphistomatisch 437amphoter 175Amygdalin 543a-Amylase 73b-Amylase 73Amyloplasten 72, 105, 107Amylose 159Anabasin 200Analogieforschung 623Ananas 188, 502Anaphase 236, 238–239, 278–279anaplerotische Reaktionen 98, 102Andreaeopsida 296Androeceum 347Anemochorie 346, 631Anemone nemorosa 409Anemophilie 342–343– sekund�r 343

Botanik: Die einfÅhrende Biologie der Pflanzen. 6. Auflage. U. LÅttge und M. Klugec 2012 Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA. Published 2012 by Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA.

Page 2: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Angiospermen 12– Fossilfunde 346Angraecum eichleriana 378Animalia 261–262Anionenkan�le 558–559Anisogamie 281, 288, 315– physiologisch 281Anisophyllie 426– genotypisch bedingt 427– induziert 426–427Ankistrodesmus 80, 267Anodonta 570Anregungsenergie 118, 121Antagonismus 513Antarktis 525Antennen 118–119, 121– Komplex 119– Pigmente 118, 121, 452, 584Antheraxanthin 449Antheren 343Antheridien 281–283, 297, 303–306,

325, 327, 329–331, 333, 348Antheridienst�nde 306Antheridiumzelle 333, 337Anthoceros 301Anthocerotophytina 296–297, 301Anthropochorie 346Anthurium 350Anthurium andreanum 441Antibiotika 320, 611Anticodon 249–250Antipoden 337, 341Antisense, Technik 612– DNA 612– RNA 612Antithamnion 276Aperturen 336Apex 385�pfels�ure (siehe auch Malat) 33, 90,

211, 223, 491–492, 495, 497, 500– Speicherung 495, 500Apikaldominanz 542, 551Apikalmeristeme 386, 388, 391Apium graveolens 505Aplanosporen 267–268, 277Apomorphie 296, 299Apoplast 47, 50, 375, 418Apoptose 543–544Apothecien 523Apposition 167APS-Reduktase 217Aquaporine 54–55, 375– CO2 wegsam 490�quatorialebene 236�quatorialplatte 236

Aquilegia 625Arabidopsis 366–368Arabidopsis thaliana 52, 364, 508,

539, 541, 547, 583, 595, 597–599Arabinogalactan 164Arabinose 156, 158, 164Arachnoidiscus 628Araucarien 467Arbeit 23–28, 30, 90, 92– chemisch 26, 28, 118– elektrisch 26– mechanisch 25–26– Oberfl�che 26– photochemisch 116–117Arbeitskern 231Arbeitsteilung 357– Wurzeln und Bl�tter 212Arbuskel 519–520Archaea 9, 130, 221, 261–262, 290,

504– methanogen 19Archaefructus sinensis 346Archamoebae 17Archegonien 297, 303–306, 325,

327, 329, 330, 333, 335, 348Archegonienst�nde 306Archespor 327, 336Arctium lappa 623–624Areolen 411Arginin 175, 233aride Zonen 221Arillus 344Aronstab 97, 503Arsen 225–226Artemisia 474Arum maculatum 97Arundo donax 428–429, 626–627Ascomycota 312, 315, 317–318, 519,

521Ascophyllum nodosum 275–276Ascorbat/Dehydroascorbat-

Redoxsystem 449Ascosporen 315, 317–318Ascus 315, 317–318Asparagin 173, 175, 199Asparagins�ure 175, 199Asparagus officinalis 389Aspirin 549Assimilate 416, 418Assimilat-Ferntransport 274, 301,

398, 400, 407, 416–418– Druckstrommodell 417– MassenstrÇmung 417assimilatory power 127Atemwurzel 379, 455, 475

�therische �le 194Atmosph�re 37,130,444,446,482,497– O2-Anreicherung 37Atmung 11, 37, 87–101, 445, 450,

452, 480, 482, 503, 604– W�rmeproduktion 97Atmungskette 24, 37, 90–91, 95–97,

100, 149– Energiefreisetzung 95– Thermodynamik 92– Wirkungsgrad 92, 95ATP (Adenosintriphosphat) 30–32,

40, 76, 79, 81, 85, 95ATP binding cassette 53ATP-Bildung 34, 36, 77, 87, 92, 95,

123, 125, 127, 130ATP-Sulfurylase 216ATP/ADP-Translokator 99ATPasen 13, 48, 53, 57, 87, 91, 96,

122, 125, 559– Ca2+-pumpend 554– cytologische Anordnung 126– mitochondrial 96– Plasmalemma 51– Tonoplast 51–52Atriplex 499Atriplex hymenelytra 223Atropa bella-donna 199Atropin 199Außenfaktoren 481, 540, 542, 576Auftrieb 358–359Auslese 606Austauschmechanismen 99Austrocknung 503Austrocknungstoleranz 489Autochorie 346Autogamie 342–344– fakultativ 344– obligatorisch 344Autolyse 58Autopolyploidie 244, 606Autotrophie 207–208, 210, 217, 526Auxine 430, 543, 545, 547–552, 559,

610, 613–614Auxingradienten 430auxotroph 208Auxozygote 281–282Avena 553Avena-KrÅmmungstest 553Avicennia 379, 475Avicennia germinans 223Avicennia marina 408A-Z-LÇsung 209Azolla 213Azotobacter 515

642 Sachverzeichnis

Page 3: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

BB�rlappgew�chse 324BÅndelscheiden 440, 492–493, 495,

499Bacillus thuringiensis 615Bacteria 9, 261–262, 290Bacteriochlorophyll 34, 36, 112Bacteriorhodopsin 31Bakterien-Algen-Symbiose,

artifiziell (ARBAS) 636Bakterienphotosynthese 210Bakteroide 515, 517BambusblÅte 593Bariumsulfat 578Bartsia 528BasalkÇrper 12Basen 200– Paarung 246–247– Sequenz 180– Triplett 247, 250, 252Basensequenzen 180– codierend 247– Kontroll 247– nicht codierend 247– regulativ 247Basidien 317, 319Basidiomycota 312, 315, 317–319,

519, 521Basidiosporen 319Basitonie 385, 387Bast 373, 402–404, 407– Fasern 403, 407– Parenchym 403, 407– Strahlen 404, 407Bauchkanalzelle 333Befruchtung 333, 337, 341, 543– doppelte 337, 339, 341Berberis 441Bernsteins�ure 88, 92Bernsteins�ure-CoA 88Beschattungspigmente 584Best�ubung 333, 337, 342, 543Best�ubungsmechanismen 342Best�ubungstropfen 333, 342Beta vulgaris 377, 505Betula nana 474Bew�sserungskulturen 221Bewegungen 69, 218, 573, 576, 593– amÇboid 71– hygroskopisch 345– Reaktionsarten 569, 575– Reizarten 576–Verlauf 573Bewegungsmechanismen 344–345– aktiv 576

– passiv 576– Photorezeptoren 584Bidens pilosa 570–571Biegefestigkeit 401Bier 320Bindebast 407Bio, Terminus 638Biodiversit�t 603Bioenergetik 23Bioindustrie 616Biokatalysatoren 184Biokatalyse 37, 39– Kinetik 39Biolistik 609biologische Uhr 597biologische Tests 553Biolumineszenz 591, 596, 598Biome 464, 466–467Biomembranen 145, 184– Lipoproteinmosaik 184Bionik– Abstraktion 622–623– Analogie 622, 629, 636– Energie 635– Evolutionsforschung 622, 637– Grenzen 638– molekular 636–637– Salzstreuer 621– Skalierung 622Biotechnologie– konventionell 603–604, 606, 618– molekular 607, 617–618Biotin 40, 137, 199Biotop 464BiozÇnose 464–465Bivalente 278Bl�tter 324, 358, 423–456– amphistomatisch 437– epistomatisch 436– hypostomatisch 436– Metamorphosen 440, 453– submers 456– xeromorph 454BlÅhhormon 505BlÅhinduktion 486, 505–506, 528,

593– molekulargenetisches

Regulationsnetz 507BlÅten 327, 329–331, 333, 344, 347,

350, 423– Bildung 505– Biologie 343– Bl�tter 424– Determination 505– Evolution 327

– Farben 194, 198– HÅllbl�tter 329– Induktion 505– Schein- 347, 350BlÅtenst�nde 331, 333, 347, 350, 385Blatt (siehe auch Bl�tter) 423– Abwurf 503– Aderung 426, 428– Anlagen 389, 430– �quifazial 431–432– Bewegungen 591, 598– bifazial 431–432– Dornen 440–441– Epidermis 433– Fall 486– Grund 424, 426– homologe Organe 423– invers bifazial 432– LeitbÅndel 440– Metamorphose 440, 453– unifazial 431–432– L�use 417– Primordien 392–393, 423–425,

428, 430, 433– Ranken 441– Rosette 429– Scheide 426– Spreite 431– Sukkulenz 441–442, 453, 502– Wasserpotenzial 445Blattstellung 428– dekussiert 429– distich 429–430– wirtelig 429– zerstreut 429Blaualgen 10, 16, 203Blaulichtrezeptor 486Blaulichtwirkungen 444, 486Blaus�ure 542–543Blauschimmel 315Bodenversalzung 221Bor 226border cells 362Borke 168, 407, 409Botrychium lunaria 327Botschafter– prim�r 546– prim�r molekular 546– sekund�r 555, 557– sekund�r molekular 554, 557Bougainvillea 441Bradyrhizobium 213, 514Braktee 440–441Brassica 505Brassica napus 615

Sachverzeichnis 643

Page 4: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Brassica rapa 438Brassinolid 548Brassinosteroide 548–550, 559Braunalgen 112, 262, 264, 274–275,

281, 311Brennhaar 435, 437Brenztraubens�ure (siehe auch

Pyruvat) 73, 75–77, 79–80, 82,87, 101, 493

– oxidative Decarboxylierung 88, 97Brettwurzeln 378Bromeliacee 435, 437, 502Bromus racemosus 361BruchfrÅchte 344Bruguiera 475Brutbecher 298, 306Bryonia dioica 575Bryophytina 296–297, 299Bryopsida 296BT-Gen 615, 617Buche 467

CC3/CAM-intermedi�re Pflanzen 502C3-Photosynthese 129, 497C4-Photosynthese 109, 184,

491–493, 495, 497–499– Çkophysiologische

Anpassungen 497Ca2+ 223, 544, 554–555, 558– Konzentration,

cytoplasmatisch 559, 566– Kan�le 554, 559– Speicher 554– Transporter 558Ca2+/2H+-Austausch-Carrier 554Caius Plinius Secundus 603calcicol 223calcifug 223Calluna vulgaris 453Calmodulin 554–556, 559Calvin-Zyklus 128–131, 134–136,

151, 184, 452, 491, 493, 495,497–498

CAM (Crassulaceen-S�urestoff-wechsel) 184, 409, 442, 445, 448,491–493, 495, 497, 500–501, 593

– Idling 502– Modi 500– Çkophysiologische

Anpassungen 497– Phasen 500– Plastizit�t 500– polyphyletisch 502– Produktivit�t 502

– Rhythmus 596– Wassereinsparung 502Camellia sinensis 199capsale Organisationsstufe 277Capsella bursa-pastoris 339–340Carbamylphosphat 202Carboanhydrase 490–491Carboxylierung 128–129Carboxypeptidasen 188Carboxysomen 490Carica papaya 188Carnivoren 208, 217, 442, 480–481– Fangorgane 218Carotin 114, 262–264a-Carotin 195b-Carotin 194–195Carotinoide 105, 110, 112–114, 119,

121, 194, 262, 486Carrier 48, 53–54, 58, 87, 99,

134–135, 148, 182, 184, 559– Chloroplasten 134– Oxalacetat 135– Phosphat 135Casparyscher Streifen 360, 369–370,

375–376Cassiope 475Caulerpa 270Cauloid 274, 289Cellobiose 158–159Cellulosane 156Cellulose 156, 158–161, 164,

166–168, 315Cellulosefibrillen 162, 164, 166–167– Textur 166Cellulosepilze 311–312, 314Cellulosestruktur, Hierarchie 164Cellulosesynthase 161–162, 166Centromer 234–235Cephalodien 523Cephalotus 219Cereus aethiops 411Ceriops 475Cetraria islandica 525Chalaza 337–338Chamaecyparis lawsoniana 415Chaperone 182, 184–185Chara 71, 273, 566Characeae 69, 273, 282–283, 289,

291, 566–567, 569, 578, 581Charakterarten 464Charaktere– dominante 239– rezessive 239Chelatasen 203–204Chelatbildner 225

Chelate 225Chelatoren 224chemo-autotroph

(chemo-lithotroph) 130, 208Chemo-Nastie 445–446, 576–578Chemo-Tropismus 576Chemosynthese 130, 207–208, 210Chemotaxis 573, 598Chemotaxonomie 191Chinin 199Chinolins�ure 198, 201Chinone 122, 124, 193Chitin 159–160, 314–315, 526Chitinpilze 311–314Chitobiose 159Chlamydomonas 144, 266Chlamydomonas botryoides 281Chlamydomonas braunii 281Chlamydomonas nivalis 504Chlamydomonas oogamum 281Chlamydomonas reinhardtii 597–598Chlorella 267–268– Virus 183Chlorobiaceen 34–35Chlorobionta 289, 312Chlorococcales 267Chlorococcum 267–268Chloroflexaceen 34–36Chloronema 585–586Chlorophyceae 265–266, 272, 281Chlorophyll 31, 105, 112–114,

118–119, 121, 124, 179, 203,262–263, 289

– Absorptionsspektren 113– Anregungsenergie 118– Anregungszust�nde 116– Fluoreszenz 117, 121, 448– Lichtabsorption 113– Phytylrest 194chlorophyll-a-binding proteins 119Chlorophyta 262, 265–266, 272,

281, 283, 286, 289Chloroplasten 11–13, 15–17, 70, 72,

94, 105, 107, 109–110, 125–129,134, 151

– Algen 107, 109– Bewegung 573–575– Carrier-Systeme 135– Export von Metaboliten 134– HÅllmembranen 19, 107, 109,

135, 265, 289Chlororespiration 150Cholin 5Chondriom 17, 19, 243Chondrus crispus 276

644 Sachverzeichnis

Page 5: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Chorikarpie 347Chromatiaceen 34–35Chromatiden 234–236– Tetrade 278Chromatin 185, 231, 233–235– geschlossen 255– Methylierung 254– offen 255Chromatinfibrille 233, 235Chromatophoren 105, 107Chromomeren 233, 235Chromonema,

Chromonemen 233, 235Chromophor 484Chromoplasten 105, 107Chromoproteide 179Chromosomen 9, 11, 13, 15, 231–

236, 238–239, 242, 244, 254, 278– Homologe 233, 239–241, 242,

278, 283– Mutation 244– Sch�den 233– Transportform 236– Zahlen 277Chromozentren 235Chroococcales 10Chroococcales-Coenobium 10Chrysanthemum 488Chrysophyceae 266Chytridiomycota 312Ciliaten 17– Chloroplasten 17Cinchona succiruba 199Cissus discolor 575Citrat 81, 88, 101, 146–147, 226– Synthase 88, 147– Translokator 102Cl–-Kan�le 566Cladonia pyxidata 523Cladonia rafte 523Cladonia rangiferina 523, 525Cladonia stellaris 525Cladophora 270, 283, 286Clavata-Gene 390–391Clivia nobilis 454clock controlled genes, CCGs 597Clostridium 515CO2 (Kohlendioxid)– Assimilation 448– Aufnahme, n�chtlich 500– Dunkelfixierung 500– Kompensationspunkt 497–498– Konzentration 444–445, 497–498,

500– Speicher 495

– Konzentrierungs-mechanismus 498

– Reduktion, Energiebilanz 127– S�ttigungskurve 498Cobalamin 203Cocain 199coccale Organisationsstufe 267–268,

277Coccales 288Code, genetischer 245Codium 270, 282, 286–287Codogen 247, 249–250Codon 247, 249–250Coelastrum 267Coenobien 10, 267, 269Coenokarpie 347Coenozygote 317Coenzym A (CoA-SH) 40–41, 87Coenzyme 38, 40Coevolution 17, 342Cofaktoren 38, 41Coffea arabica 199Coffein 199–200Colchicin 199, 238, 606Colchicum autumnale 199, 238Coleochaete 272, 283Coleus 529Columella 305, 362–364Commelina benghalensis 557Commelina communis 557Conidien 315, 317Coniferen 170Coniferopsida 331, 335, 350Coniferylalkohol 160, 197–198Coniin 199Conium maculatum 199Conocephalum conicum 296, 298Convallaria majalis 397, 409Cordyline 409Corpus 387, 389–390Corralina 276Corynebacterium fascians 552Cosmea 425Cotransformation 613Cotransport 48, 53–54, 57–58Crassula argentea 438Crassulaceae 502Crassulaceen-S�urestoffwechsel siehe

CAMcrossing over 278Cryptochrom 484, 486, 594– Proteine 486Cryptophyta 289Cucumis sativus 575Cucurbita maxima 610

Cucurbita melanosperma 575Cucurbita pepo 394–395, 397Cumarylalkohol 160, 198Curare 199Cuscuta 410, 488, 528–529Cuticula 306, 434, 443, 453–456Cutin 168, 434, 454Cutleria 286–287Cutleria multifida 281Cutleriales 281Cyanobakterien 9–11, 16–17,

34–36, 112–113, 121, 211, 263,504, 514, 517, 523, 525–526

Cyanobakterien-Symbionten,N2 fixierend 523

Cycadeen 12Cycadopsida 350Cycas media 329Cyclasen 555Cycline 236–237cyclisches Adenosinmonophosphat

(cAMP) 313, 554cyclisches Guanosinmonophosphat

(cGMP) 554Cyclopentanon 548Cystein 174, 176, 216–217, 225Cysten 267, 271Cytochrome 92, 94–95, 124, 203– a/a3-Komplex 92– b/c1-Komplex 91–92– b6f-Komplex 122–126Cytochromoxidase-Komplex 92, 95Cytokinine 359, 547–552, 583–584,

610, 613–614cytoplasmatisches Kontinuum 266Cytosin 200, 246Cytoskelett 13, 69–72, 143–144,

162, 166, 168, 539, 580Cytosol 11, 69, 71–72

DDÅnger 211DÅngung 207D1-Protein 450Dalton 176Darlingtonia 219Dattelpalme 335Davidia involucrata 441Deckschuppe 333Deepoxidase 449Deetiolement 484Dehydrochinas�ure 196Dehydroshikimis�ure 196Delesseria 276Dendrochronologie 404

Sachverzeichnis 645

Page 6: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Denitrifikation 210Dereprimieren 253Desmidiaceae 267Desmodium motoricum 593Desmotubulus 168–169Desoxyribonucleins�ure siehe DNADesoxyribose 6, 8, 247Destruenten 320Desulfurikation 210Determination 391, 393, 540– aitionom 540Determinationszone 391, 393Devon 290DiÇzie 342–343Diacylglycerol (DAG) 554–555Diakinese 278–279diaphototrop 586Diasporen 344, 346Diatomeae 267–269, 281–282, 628– Auxozygote 281Dicarboxylat-Translokator 102Dichasium 386Dichogamie 342–343Dichotomie 384Dickenwachstum– prim�r 393, 409– sekund�r 373, 388, 392, 402, 407,

409–410Dictyopteris polypodioides 273Dictyosomen 11–13, 72, 143–145,

160, 163, 578, 581– abschnÅrend 144– Polarit�t 143– Prim�rvesikel 143Dictyota 286–287Dictyota dichotoma 274, 276, 281,

283, 593Dictyotales 281Differenzierung 167, 391, 393,

535–536, 540– Regulation 551Diffusion 4, 26, 48, 50–51, 57, 442– elektrisch neutraler Teilchen 49– Elektrolyte 49– frei 54– katalysiert 54Diffusionskoeffizient 49Diffusionspotenzial 49–51– elektrisch 49, 51Diffusionswiderst�nde 442–443Digeneasid 222Digitalis purpurea 505Dihydroxyacetonphosphat (DHAP)

74, 76–77, 135–136, 149Dikotyledonen 350–351

Dilatation 404, 407Dilemma, „Verdursten“ oder

„Verhungern“ 499Dimethylallylpyrophosphat 193Dinitrogenase 214–215– Sauerstoffempfindlichkeit 215Dinitrogenase-Reduktase 214Dinkel 605–606Dinophyta 266, 289Dionaea muscipula 218, 565, 566,

570, 577–578Dioscorea batatas 377Dioscorides 603Dipeptidasen 188Dipeptide 1761,3-Diphosphoglycerins�ure 77–79,

130–131Diplohaplonten 285, 287– heteromorph 286– isomorph 286diploid 233, 239–241, 244, 277, 282Diploneis 268Diplonten 277, 282–283, 285–288Diplot�n 242, 278–279Dipol, elektrisch 177–178Disaccharide 74–75Distress 481, 483DisulfidbrÅcken 180–181Diterpene 193–194, 548DNA (Desoxyribonucleins�ure)

6, 8–11, 17, 245–249– autokatalytische Funktion 245, 248– Code 247– Codogen 249– codogener Strang 247–248, 250– Doppelhelix 245–248– heterokatalytische Funktion 245,

247–248– Polymerase 247, 249, 609– Rekombination 254– Reparatur 254, 247– Replikation 238, 254– Sequenz 254– Welt 8Dom�ne 261, 290Doppelbindungen,

konjugiert 112, 114Dornen 440Dorsiventralit�t 433– morphogenetisch 575– physiologisch 575DrÅsen 194, 218–221, 238, 455, 475,

566– Salz 223DrÅsenhaar 435, 437

DrÅsenzellen 85Dracaena 409Dracaena draco 410Drosera 218, 435, 576Drosera spathulata 218Druck– hydrostatisch 59, 61– osmotisch 59–62Druckkammer 62Druckmesssonde 62–63DruckstrÇmung 416–418Druckstrommodell, F. MÅnch 417Dryas octopetala 514DuftdrÅsen 221d-Dulcitol 222Dunkelkeimer 484Durchlasszellen 360, 370, 372Dynamit 629Dynein 13, 236

EEcballium 345Ecballium elaterium 344Echinocactus grusonii 441Echinops 347Ectocarpales 281Ectocarpus siliculosus 281Effektor 42–43, 81, 253–254, 554–555– allosterisch 42– dereprimierend 253– isosterisch 42– reprimierend 253Einh�usigkeit 343EinschnÅrung, sekund�r 234–235EinzelkanalstrÇme 55–56Eisbildung 503Eisen 223–224– Aufnahme 224– Effizienz 224– Mangel 224–225, 615Eisen-Schwefel-Zentrum 215, 217Eiszeiten 473Eizellen 243, 281, 303–304, 327,

330, 333, 337, 341, 348Ektoparasitismus 514Ektosymbiose 514, 521Elaisomen 346Elastizit�tsmodulus, volumetrisch 63Elateren 296–297, 305Eledone moschata 570elektrisches Feld 539Elektronen 92, 95– p 112–113– s 112– Spin 118

646 Sachverzeichnis

Page 7: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

ElektronenÅbertragung 37ElektronenÅbertragungsketten– Evolution 36– mitochondrial 87, 90– photosynthetisch 124Elektronentransport 126–127– nicht-zyklisch 34–37, 122–123,

125– zyklisch 34–37, 122, 125Elektrophorese 177Elektroporation 609Elektrotropismen 576Elementarfibrille 161, 164Elementarprozesse 324Elemente, essenzielle 208Elodea canadensis 71, 389Embryo 329–330, 333–335,

337–341, 348Embryogenese 541Embryophyten 295–296Embryosack 333–334, 337, 341, 348Embryosackkern– sekund�r 337Embryosackmutterzelle 333, 337, 348Emergenzen 218, 434–435Emmer 605Enantiomere 175Encelia farinosa 412endergon 27–30Endknospe 393Endocytobiose 312Endodermis 368–371, 373–376– prim�r 360, 370– sekund�r 360, 370, 372– terti�r 360, 370, 372Endokarp 346Endomembransystem 16Endomitosen 238Endoparasitismus 514Endopeptidasen 188Endoplasmatisches Reticulum (ER)

11–13, 16, 143–145, 160, 162, 168,236, 252, 554, 569, 580, 582

Endopolyploidie 238Endosperm 185, 339– prim�r 333–335, 348– sekund�r 335, 337– triploid 335, 337, 341, 348, 351– triploid sekund�r 339Endosporen 315Endosymbiose 11, 16, 19, 261, 289,

351, 514, 519, 525– Chloroplasten 19– prim�r 19– rezent 17, 514

– sekund�r 17, 19, 263– terti�r 17, 19– Phagocytose 19Endosymbiontentheorie 15–16, 71,

312, 514, 526– seriell 16Endothecium 336Endoxidation 76, 87Endozoochorie 346Energide 270Energie 25–28, 31–32, 37, 79, 85,

92, 95, 97, 110, 116, 118, 123, 480,603

– Fluss 480– Koppelung 28–32– Transfer 117, 121– Zerlegung 90Enhancer 247Enoyl-CoA 148Enteromorpha 276Enth�rtungsphase 482–483Enthalpie 25, 27Entkoppler 96, 127Entrainment 594Entropie 26–28Enzym 37–38– allosterisch 41–43, 81, 182– allosterische Zentren 42– katalytisches (aktives)

Zentrum 38–39, 42, 182– kompetitive Hemmung 42– Konformation 182– pH-Optimum 42, 69– positive Kooperativit�t 42–43– regulierbar 42– Selbstorganisation 184– Sekretion 221– Substrataffinit�t 41– Substratspezifit�t 39– Terti�rstruktur 39, 42, 182Enzym-Substrat-Komplex 38–39Enzymprotein 38, 184– Oxidation 185– Phosphorylierung 42– Reduktion 185– Terti�rstruktur 39Epichorie 623Epidermis 393, 407, 433, 443,

453, 455epigenetisch 254–255Epikotyl 383, 543Epiphyten 378, 435, 452, 470, 527epistomatisch 436Epitheka 269Epithemhydathode 456

Epizoochorie 346Equisetopsida 324, 350Equisetum 329, 537Equisetum arvense 168Equisetum hyemale 626Erbgang– dominant 241– intermedi�r 241Erdatmosph�re 36– O2-Anreicherung 36Erholungsphase 483Erregung– Alles-oder-Nichts-Prinzip 566– elektrisch 565– Formative Wirkungen 570– Reaktionen 569Erregungsleitung 566, 568–570– chemisch 569– elektrotonisch 568–569– Geschwindigkeit 569ErschÇpfungsphase 483Ertragssicherung 615Ertragssteigerung 615, 617–618Erythrose 74, 193Erythrosephosphat 131Erythroxylum coca 199Escherichia coli 9, 252, 608, 611, 613Essigs�ure, aktiviert 88Ethanol 76, 80Ethylalkohol 80Ethylen 545–548, 551, 615Etiolement 484Etioplasten 107, 110Etrich-Taube 633Eubakterien 9, 261– Photosynthese 34Eucalyptus 194, 415, 426, 432, 545Eucalyptus globulus 427Eucarya 261–262Euchromatin 235, 247Eucytenschema 126Eudikotyledonen 351Eudorina 266Euglena 16, 203, 265, 598Euglena gracilis 265Euglenophyta 262, 289Eukaryonten– Geißel 265– Zellen 11–12, 16–17Eumycota 311Euphorbia grandicornis 441Euphorbia griffithii 441Euphorbia pseudocactus 411Euphrasia 527eusporangiat 331

Sachverzeichnis 647

Page 8: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Eusporangiatae 350Eustress 482–483Evaporation 411Evapotranspiration 411Evolution 11, 15, 51, 130, 279, 288,

305, 324–325, 327, 331, 335, 398,463, 467, 593, 606

– Atmung 36– Photosynthese 36– chemisch 3– eukaryotische Zellen 11– Organismen 3– Photosystem II 36exergon 27–30, 37Exine 331, 333, 336Exkretion 58Exocytose 69, 144, 161, 539Exodermis 369, 373–374, 379, 544Exoenzyme 220Exokarp 346Exon 249–250Exosporen 315, 317Exosymbiose 11Exothecium 330–331, 333Expansine 160Explosionsmechanismus 344–345Exteine 185Extensin 160

FF0/F1–ATPase 125Fabaceae 345Fagus 425Fagus sylvatica 432, 438, 451, 467,

520Fallenpigment 118, 121–123– Reduktionsmittel 121b-Faltblatt 181Fangorgane 218Farne– eusporangiat 325, 327– heterospor 329–331, 336– isospor 325, 336– leptosporangiat 325, 327Farnesol 194Farnesylpyrophosphat 193–194, 548Faserzellen 407Feigen 344Fenton-Reaktion 225Ferredoxin 122–124, 211–212,

214–215, 217Ferulas�ure 197Festigungsgewebe 156, 359, 393–394Festuca ovina 453–454Fette 4–5, 101, 146, 148

Fetts�uren 5, 82, 100–101, 135,146–147, 168

– b-Oxidation 146–148– Biosynthese 134–135, 137– Synthetase 136, 1381. Ficksches Gesetz 49, 442Ficus 378Ficus elastica 438Fittonia verschaffeltii 428Flachblatt– �quifazial 432– bifazial 432– invers bifazial 432– unifazial 432Flagellaten 12,155,265,267,277,288Flagellin 9Flagellum 12Flaumeichenw�lder 474Flavan 198Flavin-adenin-dinucleotid (FAD) 93Flavin-Coenzyme 40Flavine 486Flavinmononucleotid (FMN) 92–93Flavone 198Flavonoide 515, 518Flavoproteide 93, 584Flavoproteine 486Flechten 11, 320, 521, 523–526– Gallert 523– Haar 523– Krusten 523– Laub 523– Stoffe 525– Stoffwechselbeziehungen 525– Strauch 523– Symbiose 525– Thallus 524– WÅsten 525Fließgleichgewicht 8, 23–24, 90,

143, 364–365, 390Fließgleichgewichtskette 24, 90floral dip 611Floridosid 222Florigen 488, 505FluorbÇden 225Fluoreszenz 117, 121Folgebl�tter 426–427Folgemeristeme 388Fols�ure 40Fontinalis 295Fortpflanzungstod 545FrÅchte 336, 344– �ffnungs- 344, 346– Bruch- 344– saftig 346

– Schließ- 344, 346– Selbstverbreitung 344– Spalt- 344– Streu- 346– trocken 346FrÅhjahrsblutungssaft 395Fraßschutz 198Fransenmicelle 164–166Freie Energie DG 24, 27–28, 30, 34Fremdbest�ubung 343–344Frost 453, 503– H�rtung 503– Resistenz 486, 503–504– Sch�den 503Fruchtbl�tter 329, 336–337, 344,

346–348Fruchtfolge 213Fruchtholz 385FruchtkÇrper 315, 317, 319Fruchtknoten 337, 342– chorikarp 338, 346– coenokarp 338, 346– synkarp 338Fruchtst�nde 344Fruchtwand 346Fructose 74Fructose-6-phosphat 75–81, 148–149Fructose-1,6-bis-P-Phosphatase

148–149Fructose-1,6-bis-phosphat 76–77,

81, 148–149Fructose-2,6-bis-phosphat 148–149Frullania 307Frullania tamarisci 309Fucales 274Fucose 158Fucoxanthin 112Fucus 112, 276, 281–283, 286–287,

289, 537, 539–540Fucus serratus 274Fucus vesiculosus 275Fumarase 90Fumarat 90–91, 101, 147Funaria hygrometrica 304Fungi 261–262Funiculus 337Furcellaria 276Fusarium 519Fusicoccin 552, 558–559Fusicoccum amygdali 552

GG�rung 76, 79– alkoholisch 80, 320– Milchs�ure 80–81

648 Sachverzeichnis

Page 9: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

G-Protein 554–555G-Actin 72G-Phasen 236Galactose 156, 158, 164Galacturon 164Galacturons�ure 156–157Galium mollugo 429Gallen 551–552Gallenfarbstoffe 203Gallertflechten 523Galvanotropismen 576Gametangien 281, 288, 301,

303–304, 315– Entwicklungstendenz 281– Moose 303Gametangiogamie 315, 317Gameten 12, 155, 241–243, 277,

279, 281–282, 285, 287–288, 315,327, 330, 335, 337

– unbegeißelt 335Gametophyt 285–288, 302–303,

305, 325, 327, 329–330, 333–336,341, 348

– Reduktion 329Gamocyste 317Gasaustausch 150, 407, 433, 442– cuticul�r 443– Diffusionswiderst�nde 442– stomat�r 443– Transportwiderst�nde 443Gaswechseldilemma 453Gef�ßpflanzen 357Geißeln 9, 12–14, 71–72, 184,

265–268, 303, 313, 576– Bakterien 9– Bewegungen 184– Eukaryonten 12, 15Geleitzellen 85, 231, 395, 398–399,

401, 403, 418Gemini 278Gen 239, 242–244, 247, 250,

253–254, 279– Aktivierung 252, 254– Aktivit�t,

Regulation 252– Bank 606– Bibliothek 608– dominant 241– Duplikation 255– Durchmischung 282– Expressionsmuster 254– Familien 254, 584– Hierarchie 254– homolog 254–255– intermedi�r 241

– Isolierung 607– Kanone 610, 614– Klonierung 607–608– mobil 244– Mutationen 243– Neukombination 279–282– Operator 253– Positionseffekt 244– Regulator 253– rezessiv 241– Silencing 433– Struktur 253– Synthese 608– Transfer 19, 610, 618Generation 277Generationswechsel 282, 284,

287–288, 295, 303–305, 325, 327,329–330, 333, 336, 338, 341, 351

– antithetisch 282, 287– heteromorph 282, 285, 287, 301,

325– heterophasisch 283, 285, 287,

301, 310, 325– isomorph 282–283, 285, 287Genetik 240genetische Sklaverei 610genetischer Code 245Genom 19, 243–244Genommutationen 244Gentechnologie 607, 610, 612,

616–617– AnwendungsmÇglichkeiten 616– Erkenntnisgewinn 616geoelektrischer Effekt 582–583Geophyten 442, 473Geosiphon pyriforme 525, 526Geranium 425Geranyl-Geranylpyrophosphat 193,

548Geranylpyrophosphat 193Gerbstoffe 168, 406Getreide 335, 604, 612Gewebe 273–274– Kultur 541, 606– Druck 61Gewebethalli 274, 277, 288Gezeiten 276, 291– Algen 291– Rhythmus 475, 593– Zone 291Gibbanskelett 547, 549Gibberella fujikoroi 551Gibberelline 194, 505–506, 547–551Gibberellins�ure (GA3) 548–549Ginkgo 12, 331, 335

Ginkgo biloba 427–428Ginkgoopsida 335, 350Gleichgewicht 27– chemisch 23Gleitfallen 218Gleitflieger 631Glomeromycota 312, 519Glomus 519Glucane 72–73Gluconeogenese 147–149, 497Glucose 72–77, 79, 97, 131,

158–159, 164Glucose-1-phosphat 73, 75Glucose-6-phosphat 75, 77, 131Glucose-Oxidation 131Glutamatsynthase 214Glutamatsynthase-Zyklus 211, 213Glutamin 173, 175, 199, 213, 215Glutamins�ure 175, 186, 213Glutathion (GSH) 217, 225–226Glycerat 151Glycerin 5, 101, 146–147Glycerinaldehyd 74Glycerinaldehyd-3-phosphat 76–78,

130–131, 149Glycerinaldehyd-3-phosphat-

Dehydrogenase 78, 131Glycerol 222Glycin 151–152, 173–174, 186, 248Glycinbetain 222Glycine max 517, 615Glykogen 72, 311Glykolat 150–151Glykolatweg 150–152, 186Glykolyse 72–73, 76–78, 80, 82, 90,

97, 99–100, 148, 186, 190, 497, 593– ATP-Bildung 77– Energiebilanz 79– Oszillationen 593– Regulation 76, 81Glykophyten 221, 466Glykoproteide 179, 185Glyoxylat 146, 150–151Glyoxylatzyklus 146–147, 152Glyoxysomen 145–148Glyphosat 615Glycerat 151GMP-Cyclasen 554Gnetopsida 350Gnom-Mutante 540–541Goldman-Gleichung 51Golgi-Apparat 143–144, 160–161,

539Golgi-Vesikel 143–145, 162–163,

236, 578, 580–581

Sachverzeichnis 649

Page 10: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Gonen 278, 282Gonidien 523Gonium 266Gonyaulax polyedra 591, 596, 598Gossypium hirsutum 431Gr�tzel-Zelle 633–634GrÅnalgen 262, 264–265, 267, 276,

283GrÅndÅngung 213GrÅnlÅcke 113Grana (Singular: Granum) 109– Stapel 452– Thylakoide 109, 122Grassteppe 467Graviperzeption 580–582Gravitationsreiz 578, 580– Pr�sentationszeiten 580Gravitaxis 598Gravitropismus (Schwerkraft-

reaktion) 362, 365, 576,578–579, 581–584

– ageotrop 579– Bewegungsmechanismus 578– negativ orthotrop 579– negativ plagiotrop 579– Perzeptionsort 580– plagiotrop 361, 579– positiv 361– positiv orthotrop 579– positiv plagiotrop 579– Reaktionsort 580– Reizaufnahme 578Grenzplasmolyse 61Grenzschicht 443, 455Grenzschichtwiderstand 444, 453,

455Griffel 337, 342–343Grundgewebe 394Grundplasma 69GrÅndÅngung 214Guanin 200, 246Guanosinmonophosphat

(GMP)-Cyclasen 554Guanosintriphosphat (GTP) 554Gummiherstellung 195Gunnera 514Guttapercha 195Guttation 416, 455–456, 528Gynoeceum 337, 347– chorikarp 337– coenokarp 337

HH�m 94H�min 203H�moglobin 215H�rtungsphase 482–483HÇhenstufen 477– alpine Stufe 477– kolline Stufe 475, 477– montane Stufe 477– nivale Stufe 477– planare Stufe 475– subalpine Stufe 477– submontane Stufe 475, 477– subnivale Stufe 477H+-ATPase 51, 495H+-Cotransport 418H+/Na+-Austausch-Carrier 222H2S 36H+-Ionen, Signalwirkung 557HÅlsenfrÅchte 335Haare 218, 434, 437, 454–455– lebend 434, 455– tot 435Haarflechten 523Haber-Bosch-Verfahren 211Haemanthus 70Haematomma 523Haftwurzeln 377–378Halbschmarotzer 526–528HalbwÅsten 467, 470, 472Halicystis-Derbesia 283, 286Halimeda 270Halobacterium halobium 31Halobakterien 31, 221Halocnemum strobilaceum 221Halophyten 221–223, 466Halskanalzellen 333Hangneigung 631hapaxanth 545haploid 233, 241, 277, 282– ZÅchtung 606Haplonten 277, 282–283,

285–288Hapto-Nastie 576Hapto-Tropismus 576Haptophyta 289Hartbast 407Hartigsches Netz 517HartlaubgehÇlze 472Hartlaubstr�ucher 470Hartlaubvegetation 472– mediterran 472Hartlaubw�lder 473Harze 198Harzkan�le 404, 454

Haustorien 305, 325, 329–330, 514,519, 523, 527–529

Hedera helix 378, 426Hefe 317, 320Hefepilze 317Heilkunde 603Helianthus annuus 438Heliotropismus 430a-Helix 181–182Helleborus 439–441Helleborus foeditus 441Hemicellulosen 156,158, 166–167Hemiparasiten 526–527Hemiterpene 194Hemmung, kompetitiv 42Heptose 131, 134Herbivoren 208, 480–481Herbizide 615, 617– Toleranz 615Herzglykoside 194Heterochromatin 234–235, 247Heterochronie, Gene 507Heterocyten 10, 215Heterokontobionta 289, 311, 314Heterokontophyta 266, 269, 274,

277, 281–282, 286, 312Heterophyllie 426–427– induziert 426heterotrichal

Organisationsstufe 274heterotroph 207–209, 265, 311,

526heterozygot 240–242Heuschnupfen 337Hevea brasiliensis 195Hexenbesen 552Hexosane 158Hexose– Isomerase 75– Oxidation 128– Phosphat 131– Synthese 128Hildegard von Bingen 603Himanthalia elongata 275Hippopha� 514Hippuris vulgaris 384, 429Histidin 175Histoautoradiographie 302Histone 185, 232–233, 235, 255Hitzesch�den 503Hitzeschock 503Hochbl�tter 423–424, 440–441Hochmoor 307, 309, 474HoftÅpfel 170, 405, 415Holoparasiten 526–528

650 Sachverzeichnis

Page 11: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Holz 373, 392, 402–404– Angiospermen 406– Gymnospermen 404– Fasern 395, 398, 403–405, 406– Parenchym 395, 403–406, 416– Strahlen 404, 407homÇotische Gene 507–508homoiochlorophyll 489homoiohydre Pflanzen 453homoiotherm 503Homologien 351Homorhizie 351homozygotisch 240–242Honckenya peploides 429Honigtau 417Hormogonales 10Hormon 546Hornmoose 295–296, 301HS-CoA 146Humus 207Humustheorie 207Hybride 239–240Hybridisierung 242– somatische 607Hydathoden 416, 455– Epithem 456HydrathÅlle 177, 179– Proteine 177Hydro�de 301–302Hydrochinon 193Hydrochorie 346Hydrogen-Hypothese 19Hydrogenase 215Hydrokultur 209, 606Hydrolasen 58, 544Hydrolyse 73Hydronastie 445, 576hydrophil 178hydrophob 178hydrophobe Wechselwirkungen

178, 181Hydrophyten 453, 455–456Hydroponik 207, 606Hydropterides 350Hydrotropismus 578Hydroxyacyl-CoA 1482-Hydroxybenzoes�ure 548Hydroxyprolin 160Hydroxypyruvat 150–151Hydrozoen 17Hygromorphie 455Hygrophyten 453, 455, 470hygroskopisch 305Hymenium 319Hyoscyamus 488

Hyoscyamus niger 486, 505–506hypersensitive Reaktion 544Hyphen 314–315, 317– siphonal 315Hypodermis 369Hypokotyl 377, 383, 543hypostomatisch 436Hypotheka 269

IIES (Indol-3-Essigs�ure) 193,196,

362, 364–367, 551–553, 546, 582,584, 586–587

– Carrier 546– Gradient 365, 586– Import 365– Fließgleichgewichte, gravitropische

Bewegungsreaktionen 583– polarer Transport 547– Transport 365, 546, 584, 587– Verteilung 585IESH-Carrier 546Illicium religiosum 193Impatiens 344–345Impfstoffantigene 616in�quale Zellteilung 537, 539Indol 200Indol-3-Essigs�ure siehe IESinduced fit 39Indusium 327Infektionsschlauch 515, 517–518Information 9, 245, 546Inhibitoren 42–43, 81– allosterisch 148Initialzellen 362–363, 366Inkompatibilit�t, genetisch 342Inkompatibilit�tsgene 344Inkrusten 167–168Inosin 200Inosin-5l-P 199Inosithexaphosphors�ure 217Inositol 2171,4,5-Inositol-trisphosphat (IP3)

554–555, 558–559Insekten, Exoskelett 314Insektizidverbrauch 617Insulin 616Integration 463Integumente 333–335, 337–338Intein 185interfibrill�re R�ume 166, 168Interkinese 278Interkostalfelder 427Intermicellarr�ume 164, 166

Internodien(Singular: Internodium) 383–384

Interphase 234, 238Interphasekern 238Interzellularen 155, 164, 444, 455Interzellularenluft 445Intine 331, 333Intron 249–250Ionenaustausch 57Ionenbindungen 181Ionengradient, elektrochemisch 32Ionenkan�le 54, 559Ionenpermeabilit�t 51Iononring 194Iris pseudacorus 432Iris germanica 370Isidien 523Isocitrat 88, 101, 146–147Isocitrat-Lyase 146–147isoelektrischer Punkt 175–177Isoenzyme 43–44, 254Isoetales 502Isogamie 281, 288, 315Isoleucin 174Isopentenylaminopurin 549, 552Isopentenylpyrophosphat 191, 193

JJacob-Monod-Hypothese 253Jahresrhythmen 593Jahresringe 404–405Jahresringgrenze 405Jahreszeit 488Jasmons�ure 547–548, 551, 559Jungermanniopsida 296–297, 299Juvenilphase 545

KK�se 320KÇpfchenschimmel 315, 317K+-Kan�le 556, 558Kalancho� 442, 598Kalancho� beharensis 538Kalancho� daigremontiana 501, 596Kalancho� tubiflora 400, 441–442Kalium 577Kallose 156, 160–161, 168–169, 395,

399–400Kallus 542, 552, 584– Kultur 551, 584, 606, 613–614Kalyptra 303, 305, 359, 362, 366, 375Kambium 373, 392, 396–397,

402–403, 409, 542– Aktivit�t 486– faszikul�r 388, 402, 541

Sachverzeichnis 651

Page 12: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

– interfaszikul�r 388, 402, 541– prim�r 402– Regeneration 542– Ring 402– sekund�r 374, 402– Zylinder 402Kamille 194Kampfgleichgewicht 513–515, 521Kan�le 54, 58, 184– Anionen 54– gating 55– Ionen 54, 56– K+ 55–56– Kationen 54Kanamycin 608, 611, 613–614Kantenkollenchym 393–394Karpelle 337, 344, 346Karposporen 288Karposporophyt 288Kartoffel 409Karyogamie 279, 314, 317, 319Katalase 145, 203Katalysator 7–8, 37Katalyse 9, 37–38Kataster, Gene 507Kauren 548Kautschuk 195Keimbl�tter 340, 423–426, 543Keimf�higkeit 545Keimpflanze 341Keimruhe 545Keimung 543– epig�isch 426, 543– hypog�isch 426, 543Keimungsprozess, Regulation 542Keimungssperre 542Keimwurzel 340Kerben 631–633Kerbspannung 631–632Kern– �quivalent 9–10, 17– HÅlle 11, 16, 231–232, 236– Membran 11, 231, 236– Plasma 11, 231, 233– Poren 232–233– Spindel 71, 236– Teilung 234Kernholz 406Kernphasenwechsel 277, 282, 284,

287–288, 327, 330, 333, 341– gametisch 285, 287, 289– zygotisch 282, 285, 287Ketosen 74Kieselalgen 112, 269Kieselgur 628–629

Kiesels�ure 168Kinetin 549, 551–552, 583Kinetochor 234–236Klappfallen 218Klebeenden 608Klebefallen 218Kleistogamie 342, 344Kletterpflanzen 377, 410, 452Klettverschluss 623–624Klimazonen 466Klinostat 580, 578Klon 277, 281KnÇllchen 213, 215, 515, 517–518– Bakterien 17– Bildung, Signalkette 518– Meristem 515– O2-Haushalt 215Knallgasreaktion 37, 90Knospen 385, 409, 426, 505Knospenschuppen 393, 426Knoten 383KNOTTED-Gen 425Ko-Evolution 342Koazervate 4Koeleria glauca 474Kofaktoren 38, 41Koh�sion 178, 220Koh�sionsmechanismen 331, 334,

576Kohlendioxid (siehe auch CO2) 560– Konzentrierungs-

mechanismen 490–491– SignalmolekÅl 560Kohlenhydrat 72– Abbau 73Kohlenmonoxid 274Kohlhernie 313Koleoptilen 553, 579, 582–583,

586– phototrope KrÅmmung 587Kollenchyme 393kolline Stufe 475Kolonien 265, 267–268, 277Kommensalen 220, 513Kompartimente 11, 13– Transportprozesse 13Kompartimentierung 12Kompasspflanzen 430kompatible Substanzen 222, 503Konformation 181Konformations�nderungen 182Konjugation, Bakterien 281Konkurrenz 465Konsumenten 480, 482Konvektion 444

Konvergenz 467– biochemisch 193, 199, 203– morphologisch 410– Natur und Technik 623Kooperation, Wurzel- und

Sprosssystem 215Koppelungsfaktor (ATPase) 32Kopulation 284Kork 156, 373, 392, 407–408, 544– Kambium 373, 388, 392, 407–408– Poren 407– Stoffe 168Kormophyten 357Kormus 357–358Korrelationen 540–541, 546– Wurzel- und Sprosssystem 211Kotyledo, Kotyledonen; 333–334, 425Krebs-Zyklus 88Kreuzung 239, 241–242, 606Kriechsprosse 410Krustenflechten 523Kugelsymmetrie 537Kulturpflanzen 604, 615– gentechnisch ver�ndert 617Kupfer 124Kurztag 528Kurztagpflanze (KTP) 486, 488–489,

528– qualitativ 486– quantitativ 486Kurztrieb 385

LLactat-Dehydrogenase 80Lactobacillus 80Lactose 252–253Lactuca sativa 484Lactuca serriola 430Ladungstrennung 31–32, 36, 96,

121, 126Lagerpflanzen 357Laguncularia 475Laminaria 274, 286–287Laminaria digitata 276Laminaria hyperborea 275–276Laminaria saccharina 275–276Laminariales 277Lamium 344Landleben 291, 295, 303, 315, 415– Anpassung 334– Ern�hrung 357– mechanische Probleme 357–358– Wasserhaushalt 357Landwirtschaft 604, 610, 617– Anf�nge 603

652 Sachverzeichnis

Page 13: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

– grÅne Revolution 604– Hochkulturen der

Menschheit 603– molekularbiologische

Revolution 604Langtag 528Langtagpflanzen (LTP) 486,

488–489, 505, 528– qualitativ 486– quantitativ 486Langtrieb 384–385Latex 195Lathraea 528Lathyrus aphaca 440Lathyrus latifolius 441Laubbl�tter 423–426– bifazial 438Laubblattdorn 440Laubflechten 523Laubmischw�lder 473Laubmoose 295–296, 299, 301–305– Generationswechsel 303Laubw�lder, sommergrÅn 467, 473Lebensformen 464Lebensgemeinschaften 463–464Lebensmittelindustrie,

ProduktprÅfung 618Lebensphase– adult 545– juvenil 545Lebensr�ume 463Lebermoose 295–296, 305– folios 296, 299– Gametangienst�nde 305– Gametophyt 298– thallos 296Lectine 515, 518Legh�moglobin 215, 203Leguminosen 198, 213Leichenbildung 535, 544Leichtbauweise 626, 628LeitbÅndel 156, 301, 324, 395–396,

398, 401–402, 410, 440– bikollateral 397– geschlossen kollateral 396– konzentrisch 397– offen kollateral 396– radi�r 369LeitbÅndelscheide 493, 495, 498LeitbÅndelverlauf– Dikotyledonen 401– Monokotyledonen 401Leitf�higkeit, hydraulisch 63Leitgewebe 394Lemna 593

Lentizellen 407–408, 489Leontopodium 347Lepidium sativum 582–583Lepidodendrales 334, 350Lepto�de 301–302Leptosporangiatae 350Leptot�n 278–279Leucin 174, 248Leucobryum 307Leucobryum glaucum 309Leukoplasten 105, 107Lianen 395, 414, 452, 470Licht 112, 123, 483, 593– Energie 123– Keimer 484– Kompensationspunkt 448,

451–452– Perzeption 488– Quanten 110–111, 113, 116, 118,

121, 127– Sammelantennen 112, 118, 121– Sammelkomplex 113, 118–119,

121– S�ttigung 451– S�ttigungskurven 447–448,

450–451– Signale 50Liebig, Gesetz des begrenzenden

Faktors 446Ligasen 608Lignifizierung 168Lignine 160, 162, 166, 168, 197–198,

297Liliidae 350–351Limonium vulgare 223Linde 194Linolens�ure 548Linum perenne 394Lipasen 147–146Lipiddoppelfilm 47Lipiddoppelmembran 4Lipide 4–5, 47, 100, 145– Membran 48Lipidstoffwechsel 82Lipoproteide 179litho-autotroph 130Lockstoffe, phenolisch 611Lophophora 199Lorbeerw�lder 474Lotos 625Lotus 625Lotuseffekt 434, 456, 624–626Luftfeuchte 446, 455Luftstickstoff (N2),

Fixierung 210–211

Luftwurzeln 378–379– Photosynthese 379Lumineszenz, stimuliert 591Lutein 114, 118, 121, 195Lycopodiales 350Lycopodiopsida 324, 330, 334, 350,

502Lycopodium 329Lycopodium cernuum 447Lysin 175, 200, 233Lysosomen 13, 58, 144

Mm-RNA (Messenger-RNA,

siehe auch RNA) 231–232, 247,249–250, 252, 255

– Code 250– Codon 249Macchie 472Macrocystis 274, 358Macrocystis luetkeana 277Macrocystis pyrifera 275MADS-Box-Gene 507Magnolia 329Magnoliidae 350–351MaiglÇckchen 194Mais 604Makrofibrillen 164, 166–167Makrogametangien 281Makrogameten 281Makrophylle 324–325Malat (siehe auch �pfels�ure) 90, 98,

101–102, 135, 146–148,226, 493,495, 497, 500, 556–558

– Decarboxylierung 493, 500– Dehydrogenase 493, 495, 497– Synthase 146–147Malat2–, Kanal 495Malat/Oxalacetat-Shuttle 100malic enzyme 495, 497Malonyl-CoA 137–138Maltase 73Maltose 73, 159Mangan 124Mangan-stabilisierendes Protein

(MSP) 119Mangelerscheinungen 209Mangrove 223, 378–379, 474–476Mannitol 222Mannose 158Marchantia 305Marchantia polymorpha 296, 298,

305–306Marchantiophytina 295, 297Marchantiopsida 296–297

Sachverzeichnis 653

Page 14: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Mark 393–394MarkhÇhle 394Markstrahlen 402, 404, 406–407– Parenchym 402, 404–405– prim�r 373–374, 392, 394, 402– sekund�r 373, 392, 402– Tracheide 405MassenstrÇmung 417Matrix 87Meeresleuchten 591Megaphylle 324–325Megaprothallium 329–330,

333–335, 348Megasporangien 329–330, 333–335,

348Megasporen 329–330, 333, 337, 341,

348Megasporenmutterzelle 333, 341, 348Megasporophyll 329–331, 333,

336–337, 348Megasporophyllst�nde 331Mehltau 315– falscher 315Meiose 241–242, 277–279, 281–282,

284, 286–287, 327, 341– Funktionen 278Meiosporen 278, 285, 287–288, 327Melampyrum 527Membran(en) 4, 6, 9, 11, 13, 16,

47–48, 51, 57–58, 72, 107– EinstÅlpung, endocytotisch 515– Flusskoppelungen 57– Modell 47– Proteine 54– Rezeptoren 555– semipermeabel 59–60– Struktur 48– Systeme 11Membranfluss 12Membranpotenzial– elektrisch 50–51, 54–55, 582–583,

593– Messung 50Mendelsche Regeln 239, 241– Aufspaltung 242– freie Kombinierbarkeit 242– Genkoppelung 242– Reziprozit�t 242– Uniformit�t 241Mentha 194Menthol 193–194Meristem 234, 236, 359, 363, 373,

388–391, 402, 424–425, 535, 545– apikal 388–389, 392– basal 423–424

– Blattrand 388– lateral 388– prim�r 388– randst�ndig 424–425– Scheitel 388– sekund�r 388Meristemoide 388Merkmal 239– dominant 239– rezessiv 239Merulius tremellosus 319Mescalin 199Mesembryanthemum crystallinum 630Mesokarp 346Mesophyll 438, 495– Widerstand 443Mesosom 9Messenger-RNA siehe m-RNAMetaboliten, Transport 98Metalle 225– Hyperakkumulatoren 226– redoxaktiv 225Metallproteide 179Metamorphosen 218, 323, 329, 377,

409, 423, 440–441, 453Metaphase 236, 238–239, 278–279metastabil 37Metaxylem 360Methanbildung 19, 203Methionin 174, 176, 548d-1-O-Methylmucoinositol 222Mevalons�ure 193Micellarstr�nge 161–162, 164, 166Micelle 164, 166Michaelis-Konstante (KM) 39Michaelis-Menten-Kinetik 39, 41Micrasterias truncata 268Microbodies 13, 145Mikrofibrillen 161,164, 166Mikrofilamente 70–72Mikrogametangien 281Mikrogameten 281Mikrogametophyt 329Mikrophylle 324–325, 329Mikroprothallien 335, 348Mikropyle 333, 337–339, 342Mikrosporangien 329–331, 333,

336–337, 348Mikrosporen 329–331, 337, 341, 348Mikrosporenmutterzelle 331, 341,

348Mikrosporentetrade 333Mikrosporophyll 330–331, 333, 336,

348Mikrosporophyllst�nde 331, 333

Mikrotubuli 70–71, 161–162, 166,184, 236, 291

– organisierende Zentren(MTOC) 71

Milchs�ure 76, 80Milchsaft 195Mimosa pudica 576, 591Mimosen 567, 570Mirabilis jalapa 241–242mischerbig 240–241Mistel 527Mitchell-Hypothese 96Mitochondrien 11–13, 15–17, 19,

57, 146, 151– ATPase 86– Cristae 87– Cristae-Typ 86– Feinbau 86– Matrix 85–87– MembranhÅlle 16, 85, 93, 98– Struktur 85– Transport von Metaboliten 98– Tubuli 87– Tubulus-Typ 86Mitoplasma 12Mitose 69, 199, 234, 237–239, 245,

277, 313, 598– Anaphase 69– Telophase 69Mitosezyklus 234Mittellamelle 155, 163–164, 169–170,

408mixotroph 208Modifikationen 243molecular farming 616molekularbiologische Revolution 603– Ambivalenz 616– Fluch 616– neue Produkte 615– Segen 616Molybd�n-Cofaktor 215MonÇzie 342–343monadale Organisationsstufe

265–266, 277Monadales 288Mondphasenrhythmen 593Monochasium 386Monokotyledonae 350–351Monolignole 197–198Monopodium 386Monosaccharide 74Monosomie 244Monoterpene 193–194Monsunregenwald 470montane Stufe 477

654 Sachverzeichnis

Page 15: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Moose– Assimilationsorgane 306– Wasserhaushalt 306– wasserspeichernd 309Moospolster 307Morgengene 596Morphin 199Morphogene 364, 560Morphogenese 560Motoren, molekular 125–126Mougeotia 573–574, 585–586Mucigel 362Mucor mucedo 315, 317Mumienweizen 545Mureinsacculus 9–10Muropeptide 9Muskelbewegung 13Musterbildung 438, 540–542,

560–561, 565– korrelativ 542Mutagene 243Mutation 180, 243– Chromosomen 244– Gen 243– Genom 244– Punkt 244– Rate 243– Segment 244MutationszÅchtung 606Mutualismus 342–343, 513Mycobionta 311–312, 314–315Mykorrhiza 320, 375, 517– Ekto 517, 519, 521– ektotroph 520– Endo 517, 519, 521– endotroph 520– Orchideen 519– VA 519–521MykorrhizabrÅcke,

Superorganismus 521Mykosen 320, 551Myosin 72, 169Myrica gale 514Myrmecochorie 346MyxamÇben 313–314Myxobionta 311–313Myxoflagellaten 313–314Myzelien 314–315, 319

NN�hrelemente 207–208N�hrgewebe 329, 334, 338N�hrsalzaufnahme 369N�hrsalze 371, 375N�hrstoffe 358

N�hrstoffreserven 335N2-Fixierung 213–214N2-Reduktion 214N-Acetyl-Glucosamin 159NaCl– Akkumulation 222– Kompartimentierung 222– Speicherung 221NAD+ siehe Nicotins�reamid-Adenin-

DinucleotidNAD-Isocitrat-Dehydrogenase 88NAD-Malat-Dehydrogenase 90Nadelbl�tter 453– �quifazial 432Nadelw�lder 467, 474Nadelwaldzone 474NADH-Dehydrogenase-Komplex

91–94, 98–99NADP+ siehe Nicotins�reamid-

Adenin-Dinucleotid-PhosphatNADP-Reduktase 122Nahrungsaufnahme 358Nahrungsketten 480–481Nahrungsmittel,

qualitative Verbesserung 615Nahrungsvakuole 15Narben 337, 342–343Narbenpapillen 343–344Nastie 575–576Nebenbl�tter 424, 426Nebenblattdornen 440Nebenzellen 435Nekrose 543Nektar 343Nektarien 218, 221, 342– extrafloral 218Nelumbo nucifera 545, 625Neophytikum 346Neottia nidus-avis 521Nepenthes 218–220, 442Nereocystis luetkeana 274–275Nerium oleander 453–454Nernstsche Gleichung 50Netzwerke 594–595, 597Neutralismus 513Nicotiana tabacum 55, 70, 199, 505,

598Nicotin 32, 199–200, 359Nicotins�ureamid 33, 40Nicotins�ureamid-Adenin-Dinucleotid

(NAD+) 32–33, 79, 201Nicotins�ureamid-Adenin-Dinucleo-

tid-Phosphat (NADP+) 32–33, 40Nicotins�ure 198, 201Niederbl�tter 423, 425–426

Nitella 273, 569Nitellopsis 273Nitrat– Assimilation 212– Aufnahme 211, 253– Carrier 211– Reduktase 211, 213– Reduktion,

assimilatorisch 210–211, 213Nitrit– Reduktase 211, 213Nitrogenase 10, 214–215, 515nivale Stufe 477Nod-Faktoren 518Nodien (Singular: Nodus) 383–384Noduline 518Noea mucronata 109Nopaline 610Nornicotin 200Nostoc 10, 523, 525–526Nostoc muscorum 635–636Nothofagus 467Nucellus 333–335, 337, 341, 348Nucleins�uren 134, 231nucleo-cytoplasmatische

Mischphase 12, 233Nucleoide 17Nucleolus 231, 233–236– Organisator 234–235Nucleomere 233, 235Nucleomorph 19Nucleoproteide 179Nucleoside 6Nucleosomen 185, 233–235Nucleotid-Cyclasen 554Nucleotide 6Nutationsbewegung 576, 578Nutzpflanzen,

Sonnenpflanzen 452nyktinastisch 576–577Nymphaea 437

OO-Acetylserin 216–217O2-Mangel 455O2-Radikale 116Ober-Kreide 346Oberblatt 426Octopine 610Octoploidie 238Octopus 570�ffnungsfrÅchte 344, 346OH–-Entgiftung 211Ohmsches Gesetz 443Oidien 315

Sachverzeichnis 655

Page 16: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

�kologie, Begriff 480�kosph�re 480–481, 604�kosystem 464, 466– Belastbarkeit 480– C-, N- und S-Kreisl�ufe 209– Energie 480– Gleichgewicht 466– offene Systeme 480– Stoffkreisl�ufe 480–482– StÇrungen 466– Selbstregulation 480�koton 464�kotyp 463–464�le 146Olea europaea 438, 473Oleosomen 146–147Oligopeptide 7–8, 176Oligosaccharide 74–75, 417�lkÇrper 297�ls�ure 5Oltmannsiella 266Omnipotenz 366Oogamie 281, 288–289, 315, 334Oogonien 281–283, 288Oomycota 311–312, 314–315Operator 253Operatorgen 253Operon 253–254– Kaskadeneffekte 254Opine 610Opium 199Optimumskurven 481, 503– Temperatur 503–504Opuntia 411Orchideen 346, 502, 519Organellen 11, 15Organidentit�t,

Gene 507–508Organisationsstufe– capsal 267, 277– coccal 267, 277– monadal 265, 277, 288– siphonal 270, 277– siphonocladal 270, 277– trichal 269, 277Ornithin 200Orobanche 528Orobanche cumana 530Orobiome 474Orots�ure 202Orthostichen 301orthotrop– negativ 579– positiv 579Oscillatoria 10–11

Osmoregulation 265– pulsierende Vakuole 265Osmose 58Osmotikum 221osmotische Zellen 417osmotischer Druck 556osmotisches System 59Osmunda cinnamomea 327Osmunda regalis 327Oszillator 594–595, 597– intern 594– molekular 595, 597– Vielzahl 597– zentral 597Oxalacetat 88, 90, 98, 101–102, 135,

146–149, 495, 497– Translokator 99Oxalessigs�ure 33, 88, 90, 100, 186,

491Oxalis 344Oxals�ure 224Oxidation 31Oxidationsmittel 31oxidative Phosphorylierung 92,

95–97oxidativer Abbau der Glucose,

Energiebilanz 97Oxoacyl-CoA 148a-Oxoglutarat 88, 100–101– Dehydrogenase 88– Translokator 102a-Oxos�uren 100, 186Oxygen Evolving Complex (OEC) 124

Pp-Cumars�ure 196–198p-Cumarylalkohol 197p-Hydroxybenzoat 196p-Hydroxyphenylpyruvat 196P-Protein 399, 417Pachyt�n 278–279Palisadenparenchym 431–432, 438,

451–452, 454–455Palmitins�ure 5, 136Pampas 473Panaschierung 242–243Pandanus 378, 429Pandorina 266Pantethein 41, 136, 138Pantoins�ure 41Pantothens�ure 40–41Papain 188Papaver somniferum 199Paralleltextur 166–167

Paramylum 265Parasexualit�t 281Parasiten 480–481, 514, 610– Befall, morphogenetische

Wirkung 551– Rotalgen 526– Xylem 528Parasitismus 311, 513, 521, 526– Flechten 526Parenchyme 277, 289, 394Parmelia tubulosa 523Passiflora 399Passiflora gracilis 575Pasteur-Effekt 81Patch-Clamp-Technik 54, 56Pathogenresistenzen 615Pectin 156–157, 162–163– Lamelle 236– S�ure 156–157Pectinasen 164Pediastrum 267–268Pedicularis 527Pedobiome 474Pelagophycus 274Pellicula 155, 265Pelomyxa palustris 17Peltigera aphtosa 523Pendel 594Penicillin 320Penicillium 320Pennales 269Pentosane 158Pentose 134Pentosephosphat 131Pentosephosphatzyklus– oxidativer 128, 131–132, 134, 136– reduktiver 128, 131–132, 134PEP (Phosphoenolpyruvat, Phos-

phoenolbrenztraubens�ure) 77,79, 81, 102, 147–149, 491, 495, 497

PEP-Carboxylase (PEPC) 184, 491,493, 495, 497–498, 500–502

– Feedback-Regulation 497PEP-Carboxykinase 147–149Pepsin 220Peptidbindung 7–8, 176–177,

251–252Peptide 7–8, 176– Hydrolasen 188– Synthese 250Peptidkette 180, 182– C-Terminus 177– N-Terminus 177Peptidyltransferase 249, 252Pereskia 411

656 Sachverzeichnis

Page 17: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Perianth 331, 347Periblem 392Periderm 373–374, 407Perikambium 368–369Perikarp 346perimitochondrialer Raum 85Perine 297, 299perinucle�rer Raum 232Periodenl�nge 593– temperaturkompensiert 594Periplasmodialtapetum 327Perisperm 335Peristom 303, 305Perizykel 360, 364, 368–370,

372–374, 376, 388Permafrost 474Permeabilit�t 48–49, 51Permeabilit�tskoeffizient 49Permeasen 54Permeation 48– Lipidtheorie 48– Ultrafiltertheorie 48Peronospora tabacina 315Peroxidasen 145–148, 151, 203Peroxisomen 57, 145, 149–151Pflanzen– Unterreiche 289– Formationen 464, 466– Gesellschaften 463–466– Soziologie 464Pflanzenhalm, technischer 626–627PflanzenzÅchtung,– herkÇmmlich,

konventionell 604, 606, 617– Mais 604– Weizen 604Pfropfreis 488Pfropfungen 505, 541Ph�n 239Ph�notyp 243pH-Wert 175, 177, 223– cytoplasmatisch 51, 69pH-stat 102PHABULOSA 433Phaeophyceae 277, 281, 286–287,

289, 311Phaeoplasten 105Phagocytose 15–17, 69, 71, 313, 525– Vakuolen 16Ph�ophytin 119Pharbitis nil 598Pharmaindustrie 603Phaseolus 598Phaseolus vulgaris 543Phellem 407–408

Phelloderm 407–408Phellogen 407Phenole 191, 193, 196Phenylalanin 174, 186, 196, 198Phenylalanin-Ammonium-Lyase 196Phenylcarbons�ure 548Phenylpropanverbindungen 168,

193, 196Phenylpyruvat 196Pheromon 546– SignalmolekÅl 560Philodendron 378Phloem 134, 371, 393, 395–399,

402, 407, 410, 415–418– Beladen 418– DruckstrÇmung 416– Entladen 418– Faser 398, 401– Ferntransport 416– Parenchym 398–399, 401, 407– prim�r374– Saft 400– sekund�r 373, 392Phosphat 217– Speicherform 217– Stoffwechsel 217– Translokator 99Phosphatids�ure 554–555Phosphatidylinositol-4,5-bis-

phosphat 554–555, 558Phosphoenolbrenztraubens�ure siehe

PEPPhosphoenolpyruvat siehe PEPPhosphofructo-2-Kinase 149Phosphofructo-Kinase 76, 81–82Phosphogluconolacton 132Phosphoglucons�ure 1322-Phosphoglycerins�ure 77, 79, 1493-Phosphoglycerins�ure (3-PGS)

77–79, 129–131, 135, 149, 493, 495Phosphoglykolat 150–151Phosphoglykols�ure 129–130Phospholipase-C (PLC) 554, 558Phosphoproteide 179Phosphoreszenz 118Phosphoribosylpyrophosphat 202Phosphorolyse 73, 79Phosphorylierung 28–31– oxidative 95Phosphorylierung/

Dephosphorylierung 497photo-autotroph,

photo-lithotroph 11, 130, 208photo-organotroph 130, 208Photodestruktion 116, 118, 448, 450

Photoinhibition 152, 194, 448Photolyse, des Wassers 36Photomorphose 484, 487Photon 110, 119, 121, 127Photonastie 444, 576Photoperiodismus 486, 488, 506,

594, 599– Lichtperzeption 488– Vollmondlicht 488Photophosphorylierung 123, 125– nicht-zyklisch 125– zyklisch 125, 127, 493Photorespiration 116, 130, 149–151,

186, 448, 498–499, 604Photorezeptoren 584Photosynthese 9, 11, 24, 31, 34, 36,

411, 482, 593– Aktionsspektrum 113– Elektronentransport 122–124– KohlenstoffÇkonomie 491– Lichtreaktionen 35– Lichts�ttigung 447, 451– �kophysiologie 117– Pigmente, Absorptions-

spektren 113– Prim�rprozess 110– Quantenausbeute 448– Rate, CO2-S�ttigungskurve 497– Reaktionszentrum 119– Sekund�rprozess 110– Wirkungsgrad 127– Wirkungsspektrum 113Photosysteme 31, 35–37, 118,

121–123– Oxidationsmittel 123– Reaktionszentren 119– Reduktionsmittel 121Photosystem I 36Photosystem II 36, 450Phototaxis 573, 598Phototropismus 576, 578, 584–586– diaphototrop 586– Koleoptilen 586– negativ 586– positiv 585–586– transversal 586Phototropin 484, 486, 584Photovoltaik 633Phragmoplast 162–163, 236, 239,

289, 291Phycobiline 10, 112–114, 121, 179,

203, 262–263Phycobiliproteide 203Phycobilisomen 10, 121, 262Phycocyan 10, 203, 263–264

Sachverzeichnis 657

Page 18: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Phycocyanin 112Phycocyanobilin 10, 112, 114, 203,

263Phycoerythrin 10, 112, 203, 262, 264Phycoerythrobilin 10, 112, 203,

262–263Phycoplast 162, 289, 291Phyllocladien 411Phyllodien 441–442Phylloide 274, 289Phyllotaxis 428, 430Phytins�ure 217Phytoalexine 198Phytochelatin-Synthasen 225Phytochelatine 225Phytochrom 203, 211, 484–486,

489, 575–577, 584–585, 594– Absorptionsspektren 486– Autophosphorylierung 485– dichroitische Anordnung 573– Fließgleichgewicht 484– Proteine 484–485– SignalÅbertragung 487– StÇrlicht 489Phytoextraktion 226Phytofarming 616Phytohormone 184, 193–194, 359,

505–506, 542–546, 562, 583, 606,613

– Bildungsorte 550– biologische Tests 553– Biosynthese 611– chemische Charakterisierung 547– Fundorte 550– Rezeptor 554– Transport 546– Wirkungen 549–551– Wirkungsweise 554– Verh�ltnisse 551Phytophthora 519Phytosanierung 226Phytylrest 114, 194Pigmente 110, 112–113, 262– akzessorisch 113– Lichtabsorption 264– Photosynthese 112–114PigmentmolekÅl– Anregungszust�nde 113, 116– Grundzustand 113Pilze 272, 311Pilzsporen 315PIN-Gene 430, 583PIN-Proteine 365, 583–584Pinguicula 218, 576Pinitol 222

Pinus 329, 333, 405Pinus longaeva 537Pinus monticula 415Pinus nigra 432Pinus pinea 473Piperidin 198, 200Pisum sativum 438, 440Plagiochila asplenioides 299Plagiomnium undulatum 301–302plagiotrop 579– negativ 579– positiv 579planare Stufe 475Plantae 261–262Plasmalemma (Plasmamembran)

47–48, 50–52, 61, 69, 72, 105, 144,584

– ATPase 51, 552, 558– Ca2+-ATPase 558– semipermeabel 418Plasmamembran,

siehe PlasmalemmaPlasmastrÇmung 69, 71, 85, 184,

576, 593plasmatische Vererbung 242plasmatisches Kontinuum 168Plasmide 9, 608–610Plasmodesmen

(Singular: Plasmodesmos) 47,160, 162, 168–170, 233, 269, 272,274, 400, 408, 495, 569

– Felder 170– prim�r 162Plasmodium 155, 313–314– Aggregation 313– Pseudo 313Plasmodium brassicae 313Plasmogamie 314, 317, 319Plasmolyse 61Plasmopara viticola 315Plastiden 13, 57, 72, 105, 107, 110,

112, 135–136, 242– Genom 609– prim�r 312– sekund�r 312– Thylakoidsystem 109Plastochinon 94, 119, 122–124,

126–127, 193– Membran gebundenes 123–124– mobiles 123–124– Pool, PQ 119, 122–124Plastocyanin 122–124Plastoglobulus 107, 109Plastom 17, 19, 243Plastoplasma 12, 107

Plattenkollenchym 393–394Platycladien 411Plazenta 337Plektenchym 272, 277, 315, 523Pleodorina 266Plerom 392Plesiomorphie 296Ploiarium alternifolium 447Pneu 629–630Pneumatophoren 489Poaceen 224Pocilopora 17Podetien 523Podocarpaceae 467Poikilochlorophyllie 489–490poikilohydre 307, 489polarisiertes Licht 574–575, 586Polarisierung 538Polarit�t 537, 539–540– autonom 537– Induktion 537, 539, 565Polarotropismus 585Polkappen 71, 236Polkerne 337, 341, 348pollakanth 545Pollen 333, 336, 342–343, 348– Allergien 337– Analyse 336, 466– Flugkalender 337– KÇrner 243, 331, 333, 336–337,

341, 343, 348– Mutterzelle 333, 336, 341, 348– S�cke 331, 333, 336, 348– Schlauch 331, 333, 336–337,

341–342, 593– �bertragung 342Polyandrie– prim�r 347– sekund�r 347polyenergid 270, 313Polygalacturons�ure 156Polymerase-Kettenreaktion 607, 609Polynucleotide 7–8, 245Polypeptide 7, 176, 179, 188Polyphosphat 217Polyploidie 238, 244– generativ 238, 244, 606– somatisch 238, 244Polysaccharide 48, 74, 156, 158Polysomen 252Polyt�nie 238Polyterpene 195Polytrichum 309Polytrichum commune 301–302, 304Porine 57, 85

658 Sachverzeichnis

Page 19: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Porphobilinogen 204Porphyra 276Porphyrine 191, 203Positionsinformation 391Post-Harvest-Maßnahmen 615Potentilla 425Potenzial– chemisch 50– elektrisch 50Pr�rie 473pr�RNA-Welt 8Prephens�ure 196Prim�rwand 170prim�r aktiver Transport 51, 53Prim�rbl�tter 426–427Prim�rproduktion,

Energieausbeute 604Prim�rtranskript 249Prim�rwand 155, 163–164, 166–167,

169, 408– Texturen 166Prim�rwurzel 362Primeln 343Produktivit�t,

photosynthetisch 499–500Produzenten– prim�r 480–482– sekund�r 480–481Proembryo 337, 340Progenoten 3, 8–9, 261–262, 290Prokambium 393Prokaryonten 8–9, 16–17, 231, 312ProlamellarkÇrper 107, 110Prolin 174, 222Prolinbetain 222Promotoren 247, 253–255, 367Prophase 236, 238–239, 278–279Proplastiden 105, 107Prostele 301prosthetische Gruppe 38Proteasen 188, 220Proteasomen 188Proteide 179, 189Protein 7–8, 38, 47, 100, 176, 249,

255– Acetylierung 185– Aminos�uresequenz 179– Biosynthese 252– C-Terminus 177– Denaturierung 181– Enzym 184– Faltblattstruktur 182– Fibrillen, kontraktil 576– genregulierend 554, 556– globul�r 182

– Glykosilierung 185– identische Quart�rstruktur 184– integral 47– Ketten 184– Kinasen 42, 44, 176, 185, 236,

554, 556, 559, 584– Konformation 181– Ladungszustand 177– limitierte Quart�rstruktur 184– Membran 48– mitogenaktivierend 237– Methylierung 185– Modifikationen,

posttranslational 185– MolekÅl, Masse 176– motorisch 184– N-Terminus 177– nicht limitierte

Quart�rstruktur 184– nicht identische

Quart�rstruktur 184– peripher 47– Phosphorylierung 176, 185, 367,

486, 554– Prim�rstruktur 179, 181– Quart�rstruktur 184– Quellungszustand 177– Rezeptor 184– Sekund�rstruktur 180, 182– Speicher 185– Strukturhierarchie 179– Synthese 232, 245, 247, 250, 253– Terti�rstruktur 180–181, 183– Transport 184– Turnover 186Proteom 177, 184Proterandrie 342–343Proterogynie 342–343Prothallium 325, 327, 330–331, 339,

348Prothalliumzellen 329–331, 333Protista 261–262Protoeukaryonten 16Protonema 303–305Protonen 51–52, 92– Fluss 126– Gradient, elektrochemisch 31, 32,

34, 51, 57, 87, 91, 96, 123, 125–126– Pumpen 31, 51–52, 57– Transport 126Protopectine 167, 156Protophloem 392–393Protoplasten 69, 156Protoporphyrin 204Protoxylem 360, 392–393

Prozessieren 249Pseudevernia 524Pseudoparenchyme 272Pseudoplasmodium 313Pseudotsuga menziesii 415Pseudotsuga taxifolia 333Psilophytopsida 323, 350Psilotopsida 350Psilotum 329, 384, 400Pteridophytina 290, 297, 324, 330,

336, 350– heterospor 348– isospor 348Pteridopsida 325, 327, 350Pteris vittata 226Pulvinus (Plural: Pulvini) 570, 577– Bewegungen 598Punktmutationen 180, 244Purin 6, 198–200, 202, 246Purinbiosynthese 199, 548Purpurbakterien 17, 34, 36– schwefelfrei 34Pyrenoid 265, 490Pyridin 198, 200Pyridinbiosynthese 198Pyridoxalphosphat 186Pyrimidin 6, 198–200, 202Pyrimidinbase 246Pyrimidinbiosynthese 199Pyrophosphat 247Pyrrol 200, 203Pyrrolidin 200Pyruvat (siehe auch

Brenztraubens�ure) 82, 87, 90,98, 100, 102, 196, 495, 497

– Carrier 87– Decarboxylase 80– Dehydrogenase 87–88– Kinase 79, 82– oxidative Decarboxylierung 87, 90– Oxidation 87– Pi-Dikinase 495, 497– Translokator 99Pythium 519Pythium debaryanum 315

QQuantenflussdichte (PPFD) 118,

447–448, 451–452Quellbewegungen 305Quelle 417–418d-Quercitol 222Quercus 425Quercus ilex 473Quercus suber 407, 473

Sachverzeichnis 659

Page 20: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

RRaffinose 75, 417Rafflesia arnoldii 528, 530Randmeristeme 425Ranken 440, 575, 593– Bewegungen 575– Dorsiventralit�t 575Ranunculus aquatilis 426, 456Ranunculus ficaria 377Raphe 269Re-Embryonalisierung 237Reaktionszentrum 121– photochemisch 110– photosynthetisch 118– Photosystem II 119, 121Redox– Energie 95– Ketten 32–34, 36–37, 90– Potenzial 32, 35, 90, 92, 95, 123,

130– Potenzialdifferenz 123– Potenzialgradient 34, 36– Reaktion 31– System 9, 32–34, 90, 92, 94, 121,

123–124Reduktase 213Reduktion 31Reduktions�quivalente 36, 99,

134–135, 149Reduktionsmittel 31, 34Reduktionsteilung 277, 279, 285,

303, 327, 330, 333, 341Reduplikation, identisch 234, 245Reflexionskoeffizient 60Refrakt�rstadium 567–568– absolut 568– relativ 567–568Regenw�lder 470– Etagenbau 470–471– temperiert 473– tropisch 467, 470Regressionen 513Regulation 23, 38, 252– Expression 252– genetisch 245, 252–253Regulator 253Regulator-Operator-Hypothese 253Reifeteilung 278–279, 284, 317, 319reinerbig 239–240Reis, goldener 616Reisanbau 213Reiz 576– Aufnahme 568, 580Reizerscheinungen, elektrisch 565Rekombinasen 615

RekombinationszÅchtung 606Reliktpflanzen 474Reliktstandorte 474Reparaturphase 483Replikation 245, 248–249– autokatalytische Funktion 248Replikationsgabel 247Reportergene 615Repressoren 253, 367Reservefette 146–147Reservekohlenhydrate 73, 75– Mobilisierung 73Reservestoffe 335Resistenzen 615Resistenzphase 482–483Restitutionskerne 238Restmeristeme 388, 393Restriktionsenzyme 608, 611Resultantengesetz 586Retinal 31Retrovirus 249Revolution, grÅn 604Rezeptoren 554–555, 594Rezeptorproteine 184Rhamnogalacturonan 164Rhamnogalacturonat 164Rhamnose 156, 164Rhinanthus 527Rhizobien 17, 198Rhizobium 213, 514–515Rhizoctonia 519Rhizodermis 369, 371, 374–375Rhizoide 274, 289, 296, 299, 301,

305, 323–324, 359, 580–581Rhizome 323, 409, 411, 426, 473Rhizophora 475Rhizosph�re 379Rhodobionta 289, 312Rhodophyta 272, 287, 289Rhodoplasten 105Rhodopseudomonas sphaeroides 130Rhodospirillaceen 34–35Rhoeo discolor 61Rhynia 323–324, 357, 359Rhythmen 486, 591–592, 595– circadian 593–594, 596, 598–599– circadiane Resonanz 599– D�mpfung 592– Desynchronisation 597– Eingangsnetz 594–595– endogen 591–592, 594, 597– Evolution 598– Fitness 598– Gating 594–595– Gene 594, 597

– ged�mpft 591– infradian 593– Kontrollparameter 594– molekulare Grundlagen 594– Periodenl�nge 592, 594– Phasenreaktion 596– Regulationsnetzwerke 594–595– Selektionsvorteil 598– Temperaturabh�ngigkeit 594, 596– ultradian 593,598– Zeitgeber 594– Zeitnehmer 594Rhythmusforschung, Begriffe 592Ribitol 525Riboflavin 40Ribonucleins�ure siehe RNARibose 6, 8, 74, 247Ribosomen 13, 17, 184, 232–233,

235–236, 250, 252Ribulose-1,5-bisphosphat

(RubP) 129Ribulose-bisphosphat-Carboxylase-

Oxygenase siehe RUBISCORiccia fluitans 298Ricinus communis 151Rinde 393–394– prim�r 374, 409– sekund�r 392, 402, 407, 409ringporige HÇlzer 406Ringtrache�de 403Ringtracheen 395RISC-RNAase-Komplex 433Rivularia 10RNA (Ribonucleins�ure) 6, 8–9, 17,

232–233, 235, 247– Code 247, 250– Interferenz, Technik 612–613– Messenger (siehe auch m-RNA)

231–232, 247, 249–250, 252, 255– Micro 433– Polymerase 247, 249–250, 255,

612– ribosomal (r-RNA) 249– Welt 8t-RNA, Anticodon 249–251Roesleria pallida 317Rollbl�tter 453–454Rosette 384Rosidae 350–351Rot- und Blaulichtrezeptoren 557Rotalgen 112–113, 203, 262, 264,

272, 276, 287–288, 312, 526Roundup 615RÅben 377RÅckkreuzung 242

660 Sachverzeichnis

Page 21: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

RUBISCO (Ribulose-bisphosphat-Carboxylase) 19, 129–130, 149,151, 184, 448, 491, 493, 495, 497–502

– Carboxylierung 498– Evolution 130, 490– Oxygenierung 498– Substrataffinit�t 490– Substratspezifit�t 130Ruellia portellae 455ruhendes Zentrum (RZ) 363–365,

367–368Ruheperioden 486Ruhepotenzial 567–568Rundblatt– �quifazial 432– unifazial 432

SS�urerhythmus, diurnal

(siehe auch CAM) 495S-Phase 236Saccharose 75, 134–135, 417– Synthese 136Saccharum officinarum 500Salicornia 466Salicylat 550Salicyls�ure 548–549Salinit�t 221, 475, 503Salix 550Salix herbacea 474Salsola kali 474Salz– Akkumulation 475– Ausscheidung 475– Ausschließung 222– DrÅsen 223– Haare 223– Marschen 221Sambucus nigra 394Samen 217, 331, 333–335, 338, 344,

346, 348, 545– Banken 606– Bildung 543– Keimung 484, 505, 542– N�hrstoffreserven 335– Ruhezustand 545– Schale 333–335, 338, 344– Schuppe 333– Selbstverbreitung 345– Verbreitung 344Samenanlage 331, 333, 336–337,

342, 344– anatrop 337, 339– atrop 337, 339– kampylotrop 337, 339

Sammelpigmente 118Sammler 603Saprophyten 208, 311, 320Sarracenia 219SAT 235Satellit 234–235Sauerstoff 3, 36, 81, 85, 87, 92, 95,

100, 123, 130, 151, 215, 444– Radikale 118, 450– Singulett-aktiviert 448–450Sauerstoff produzierender

Komplex 122Sauerstoffspezies, reaktiv 559Saughyphen 523Saugspannung 414Savanne 470– Baum 471– Dornbusch- 470– Feucht- 470– Trocken- 470Saxifraga lingulata 456Scabiosa canescens 361Scenedesmus 80, 267–268Schattenbl�tter 450–452Schattenpflanzen 440, 450–451, 470Schauapparate 342–343ScheinblÅten 347, 350Scheitelgrube 393Scheitelzelle 269, 273–274, 276,

362–363, 384–385, 390, 423– dreischneidig 299, 301– einschneidig 273–274– fÅnfschneidig 274– Protonema 301– vierschneidig 273, 359, 362– zweischneidig 273, 423Schildhaar, Bromeliacee 435, 437Schimmel 320Schimmelpilze 315Schlauchpilze 315SchleimdrÅsen 221Schleimpilze 69, 155, 311, 593– echt 313–314– zellul�r 313Schleudermechanismus 344–345SchlickbÇden 379SchließfrÅchte 344Schließzellen (siehe SpaltÇffnungen)Schluckfallen 219Schlussgesellschaft 464, 466Schnallenbildung 319Schnecken 17– Chloroplasten 17Schott 221Schrotschussmethode 607–608

Schuppenbl�tter 442Schwachlicht 452Schwammparenchym 431–432,

440, 451, 454–455Schwefel– Kreislauf 210– Stoffwechsel 215Schwefelbakterien 34–36– grÅne 34Schwefeldioxid 525Schwefelpurpurbakterien 34Schwefelwasserstoff 34Schwellenreiz 568Schwerkraftreaktion

siehe GravitropismusSchwimmbl�tter 426, 455Schwimmblasen 274Sechium edule 575secondary messenger 554, 559Sedoheptulosephosphat 131Sedum 442Sedum acre 432, 438Sedum stahlii 441Segmentmutation 244Seismonastie 576Seismotropismus 576Seitenwurzeln 360–361, 369, 371–373Sekretion, granulocrin 144Sekretionstapetum 327sekund�r aktiver Transport 57sekund�res Dickenwachstum 373Sekund�rproduktion 481Sekund�rwand 155, 166–170, 408– Texturen 166Selaginella 329–331, 334, 426–427Selaginella selaginoides 329Selaginellales 334, 350Selbstbest�ubung 343–344Selbstreinigungseffekt 624Selbststerilit�t 344Selektion 281Selen 226–227SelenbÇden 225Sempervivum 442Senecio stapeliiformis 411Seneszenz– sequenziell 544– synchron 544Senken 416–418Sensorpigment 484Seqouia sempervirens 415Sequenz– codierend 247– Kontroll- 247– nicht codierend 247

Sachverzeichnis 661

Page 22: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Sequoiadendron giganteum 415, 537Serin 151–152, 174, 176, 186, 248Serinkinasen 176SerpentinbÇden 225Sesbania rostrata 213Sesquiterpene 193–194, 548Seta 305Sexualit�t 277, 279, 281– fakultativ277Shikimis�ure 196– Reaktionswege 186, 193, 196,

198, 548, 615Shuttlemechanismen 99–100Sicyos angulatus 575Siebplatten 277, 395, 399–400, 417Siebporen 160, 398–399Siebporenfelder 400SiebrÇhren 85, 231, 274, 398–401,

403, 416–418– Beladen 417–418– Entladen 418SiebrÇhrenglieder 231, 399–401SiebrÇhrenmutterzelle 403SiebrÇhrensaft 416–417– Blattlaus-Methode 416Siebzellen 398, 416Signale 185, 484, 546, 554, 557, 571,

580, 585, 594–595– Ausbreitung 560– elektrisch 565– Systeme 546– Transduktion 555– �bermittlung 580– �bertragungsketten 554Signalnetze 546, 554–556– molekular 555Silencer 247Silikate 225Silur 290Sinapins�ure 197Sinapis alba 375Sinapylalkohol 160, 197–198Singulettzust�nde, angeregt 116–118siphonale Organisationsstufe 270,

277, 314–315siphonocladale

Organisationsstufe 270, 277Siroh�m 203, 211, 213, 217Sisal-Agave 502Sklerenchymen 156, 393, 401, 440,

544Sklerenchymfaser 394Sklerenchymzelle 401Sokrates, Becher 199Solenoid 233–235

Somatogamie 315, 317Sonnenbl�tter 450–452Sonnenenergie 604– globale Ausbeute 604Sonnenpflanzen 440, 447, 450–452Sonnenstrahlung 111–112Sonnentau 435Sonneratia 475Sorale 523d-Sorbitol 222Soredien 523Sorghum 500Sorus (Plural: Sori) 325, 327Spacer 249SpaltÇffnungen (Stomata) 56, 324,

433–436, 438–440, 443–446, 448,453–455, 499–502, 538, 552, 556–560, 559, 575–576, 593

– Anzahl 438– Apparat 435, 557– Bewegungen 556–598– Dichte 438– Gametophyt 301– Gramineen-Typ 439– Helleborus-Typ 439– Schließzellen 575– Typen 435, 439– Weite, Regulation 556, 593SpaltÇffnungsbewegung 444–446– chemonastisch 444, 500– hydroaktiv 446– hydronastisch 444– hydropassiv 446– photonastisch 444– Regulation 558– RÅckkopplungssystem 445– SignalÅbertragung 558– Steuerung, CO2 445– thermonastisch 444SpaltfrÅchte 344Spargel 484Spathiphyllum wallisii 441Speicherfette 145Speicherfunktionen 58Speichergewebe 335, 338, 418Speicherkohlenhydrate 101Speicherorgan 486Speicherproteine 177, 185, 187–188– kristallin 177Speicherung 409Speicherwurzeln 377Spektrum– Absorptions 113– Wirkungs 113Spermakerne 333, 337, 341

spermatogene Zelle 333Spermatophytina 290, 297, 350–351Spermatozoide 12, 281, 303–305,

325, 327, 329–330, 335, 348Spermazellen 331, 333, 337, 341,

348Sphagnaceae 306–307Sphagnopsida 296Sphagnum 309, 309Sphagnum rusowii 309Spiegelbildisomerie 173, 175Spindelapparat 70, 184, 238Spindelfaser 236Spiraltracheen 395, 403Spirogyra 107, 117, 161Spitzenmeristeme 273, 423Spleißen 185, 249Splintholz 406Sporangien 281, 313, 323–325, 327,

329, 333, 348– endst�ndig 334Sporen 281, 334–335, 348Sporenkapsel 303, 305Sporenmutterzellen 327, 348Sporoderm 331, 333Sporogon 305Sporophylle 285, 327, 329, 336–337,

348Sporophyllst�nde 329, 331Sporophyt 285–287, 303, 305, 325,

327, 330–331, 333–335, 341, 348Sporopollenine 331Spross 358, 383–418– Dorn 411– Kambium 403– Knollen 409– Metamorphose 409, 411– physiologische Leistungen 411– prim�r 392–394– Ranken 410– Scheitel 385, 402– sekund�r 392– Sukkulente 502Spurenelemente 207, 209, 225Squalen 193–194St�nderpilze 315St�ngel 383St�rke 72, 77, 105, 134, 159, 335,

497– Abbau 73– Speicher 72– transitorisch 134StÅckaustausch 242, 244Stachyose 75, 417Stammsukkulenz 409

662 Sachverzeichnis

Page 23: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Stammzellen 363–364, 366, 368,385, 388, 390–391

– Nische 363–365, 367– Rinde-/Endodermis 366–368– Zentrum 388–389Standortfaktoren 446, 464–466– abiotisch 464– biotisch 464Stapelia grandiflora 411Starklicht 452, 499Starklichtpflanzen 450Statenchym 580, 584Statocyten 580, 582–583Statolithen 578, 580–582– Bariumsulfat 578– Rhizoid 578– St�rke 362, 578, 580Staubbl�tter 329, 336, 347–348Staubfadenhaare 231Stearins�ure 5Stecklinge 541Stele 324Stelzwurzeln 378, 475–476Steppe 473– Federgras 473Steppenroller 344Steran 194Steroidalkaloide 198Steroide 194, 549Stickstoff– Bindung 515– DÅngung 515– Fixierer 517– Kreislauf 210– Stoffwechsel 211Stickstoffoxid (NO) 560– SignalmolekÅl 560Stigeoclonium 272Stipa capillata 474Stipa pennata 474Stipa sareptana 473Stoffaufnahme 369Stoffkreisl�ufe 210, 480–482, 604Stoffleitungsbahnen 289Stoffwechsel 211, 215– Vernetzung 14Stomata siehe SpaltÇffnungenStrahlung,

elektromagnetische 110, 112Strahlungsintensit�t 118Strahlungsspektrum 111Strain 481– elastisch 481– plastisch 481Stratifikation 505

Strauchflechten 523Streckungswachstum 366, 393, 398,

424, 543, 582, 593Streckungszone 366, 393, 424–425Streptococcus lactis 80Streptophyta 262, 267, 272–273,

289, 350Stress 481–482– irreversibel 481– Konzept 481, 483, 503– Resistenz 483– reversibel 481– Toleranz 483, 503– Vermeidung 483, 503Stressor 481, 483Streuungstextur 166–167Stroma 12, 105, 107, 109–110, 122,

125–127, 134, 136Stromathylakoide 109, 122Stromatolithen 11Strukturgene 253Strukturproteine 184Strychnin 199Strychnos nux-vomica 199subalpine Stufe 477Suberine 168, 408submontane Stufe 475subnivale Stufe 477Substratinduktion 252–253– Nitrataufnahme 253Substratkettenphosphorylierung

78–79Succinat 88, 91, 101, 146–148– Dehydrogenase 88, 91–93– Thiokinase 88, 90Succinyl-CoA 88Suchbewegungen 528, 593Sukkulente 472Sukzessionen 464–466, 480Sulfat– Reduktion 215– Assimilation 212Sulfit-Reduktase 217Sulfoniumderivate 222Sulfurikation 210Sumpf 379Suspensor 329–330, 338–340Symbiogenese 17Symbiose 213, 320, 342, 513–514, 517– Actinomyceten 514– Gleichgewicht 515– N2-fixierend 514Symmetrie, Gene 507Symmetriebrechung 537, 539–540,

571

Symplast 47, 168, 375, 418symplastisches Kontinuum 47Symplocarpus foetidus 503Sympodium 386Synechococcus 598Synechococcus elongatus 597Synergiden 337, 341System– geschlossen 23– offen 4, 8, 23

TTabakalkaloide 200Taeniophyllum 379Tagesl�nge 488, 506Tagesrhythmik 593, 597– endogen 593Tagetes 520Taiga 474Tange 274, 398Tannine 168, 406Tapetum 327, 330–331, 336– plasmodial 336– Sekretion 336T�uschblumen 343Taxien (Singular: Taxis) 573– negativ 573– positiv 573Teich, verlandend 465Teilung, in�qual 538–539Telome 323–325, 384Telomer 234–235Telomtheorie 323–324Telophase 163, 236, 238–239,

278–279– KombinationsmÇglichkeiten 278Temperatur 41, 444, 498, 503–504,

594– Optimum, Photosynthese 450– Signalwirkung 505–506Tentakel 218, 435Terpene 331– offen 193– zyklisch 193Terpenoide 134, 191, 193–194– Biosynthese 193– Stoffwechsel 547, 549Terti�rwand 155, 167, 408Tetrahydrofols�ure 40, 199, 486tetraploid 238, 244Tetrapyrrolsysteme 94, 203, 484– offen10, 203– ringfÇrmig 203Tetrasaccharid 75Tetrasporophyt 288

Sachverzeichnis 663

Page 24: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Tetraterpene 194, 449Tetrose 131, 134Thalli 270, 272– heterotrich 270, 277Thallophyten 357Thallus 274, 276, 296, 314– AtemÇffnung 299– Gasaustausch 299Theka 336Theobroma cacao 199Theobromin 199–200Theophrastus Eresios 603Theophyllin 199–200Thermodynamik 24–28– 1. Hauptsatz 25–26, 28– 2. Hauptsatz 27Thermonastie 444Thigmonastie 575–578Thigmotropismus 575–576Thioethanolamin 41Thiolyse 146Thioredoxine 42, 44, 134Thlaspi 226Threonin 174, 176Threoninkinasen 176Thylakoide 9–10, 13, 16, 109–110,

121–122, 125–126– Grana 109– Membranen 34, 36, 110, 119,

121–122, 125–126, 449– Stroma 109Thymin 200, 246–247Thymol 193Ti-Plasmid 608, 610–611, 613–614TierblÅtigkeit 343Tierfang 442Tilia cordata 405Tintenstriche 11Tonoplast 47–48, 50–52, 58, 61, 69,

495, 554Torf 307, 309Torfmoore 336Torfmoose 306–307, 309– Wasserspeicherung 307Tortula muralis 307Tozzia 528TrÅffel 315Trabant 234–235Trache�den 170, 395, 398, 404–406,

414–415– StrÇmungswiderstand 406Tracheen 395, 398, 404–406,

414–415Tracheophyten 297, 350Tradescantia 231–232

Tragopogon pratensis 631Transaldolase 132Transaminasen 100, 186, 196Transfer-DNA (T-DNA) 608, 610, 614Transfer-RNA (t-RNA) 250Transferzellen 224, 371, 376–377,

398Transformation 609, 612, 614– Vektoren 608– Wege 609– Zielorte 609Transfusionsgewebe 454transgene Pflanzen 613, 617transgene Kulturpflanzen 607Transketolasen 132Transkript, prim�r 249Transkription 246–250, 252–255,

556– heterokatalytische Funktion 248– invers 249, 612– Substratinduktion 252Transkriptionsfaktoren 185, 253,

363–368, 390–391Transkriptosom 367Translation 247, 249–251, 254Transpiration 398, 411, 413–415,

433, 443–444, 446, 453, 455, 482,491, 499–500, 502–503

– cuticul�r 453– KÅhleffekt 503Transpirationsquotient 491Transpirationsschutz 434Transpirationssog 414Transpirationsstrom 376, 413–415– Geschwindigkeit 406, 414– Kr�ftebedarf 414– StrÇmungswiderst�nde 414Transport 48– ABC 48– apoplasmatisch 375–376– prim�r aktiv 51, 53– Proteine 182, 184– sekund�r aktiv 48, 57–58– symplasmatisch 168, 376Transposon 244– Maiskolben 244Traumatonastien 576Trennungsgewebe 544Triacylglyceride 82, 145–147trichale Organisationsstufe 269,

273, 277Trichales 289Trichoblasten 369Trichogyne 288Trichom 435

Trichomhydathoden 455Tridacna 17Triose 493, 497Triose-Isomerase 76Triosephosphat 130–131, 135, 495– Dehydrogenase 495– Isomerase 132Tripeptid 176Triplett 116–118, 245, 247, 250, 252,

450– Anticodon 250– Codon 250Trisaccharid 75Trisomie 244Triterpene 193–194, 198Triticum aestivum 605–606Triticum boeoticum 604–606Triticum dicoccoides 605–606Triticum dicoccon 605–606Triticum monococcum 605–606Triticum spelta 605–606Trockenheit 472Trockenperiode 502Tropaeolum majus 456Tropho-sporo-phylle 324, 327Trophophylle 327, 329–330Tropismen 575–576, 578– diatrop 575– negativ 575– plagiotrop 575– positiv 575Tryptophan 174, 186, 193, 196,

200–201, 548–549Tubulin 13, 71, 184Tumor 610Tumor-induzierendes Plasmid 610Tundren 467, 474–475, 477– alpin 467– arktisch 467Tunica 386–387, 389TÅpfel 155, 170, 398–399, 415– Felder 399– Schließhaut 170– Trachee 403, 405– Trache�de 403Turgor 58, 61–62, 155, 435, 439,

444, 446, 556, 577, 629–630Turgorbewegung 576– nastisch 435Turnover 186, 255– MakromolekÅle 255Tyrosin 174, 176, 186, 196, 198Tyrosin-Ammonium-Lyase 196Tyrosin-Proteinkinasen 176

664 Sachverzeichnis

Page 25: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

U�berflutungstoleranz 489�berwinterung 409Ubichinon 92–95, 98, 124, 193Ubiquitin 185, 188Ulothrix 283, 286Umfallkrankheit 315Umweltfaktoren 243– Kohlendioxid 479– Licht 479– Mineralstoffe 479– Temperatur 479– Wasser 479Umweltperioden 591Umweltrhythmen 593– Periodenl�ngen 593Uncaria 437Uniport 58unsterblich, potenziell 267, 535–536Unterblatt 424, 426Ur-Sprosspflanzen 323Uracil 200, 247Uratmosph�re 3Urfarne 323Urgewitter 3Uridindiphosphat (UDP) 136Uridindiphosphatglucose

(UDP-Glucose) 40Uridinmonophosphat (UMP) 202Uridintriphosphat (UTP) 136Urkaryonten 15–17, 19Urlandpflanze 324Urmark 392–393Urmeere 3Urmeristem 402Uromyces pisi 551–552Uroporphyrinogen 203–204Urrinde 392–393Ursuppe 3, 6, 8Urtelome 323–324Urtica 241, 242, 425Urtica dioica 435Urtica urens 435, 437Urzellen 3Utricularia 219–220

VV-ATPase 51–52, 558Vakuole 11–13, 47, 58, 61, 495, 497,

500, 554Vakuom 58Valin 174Valonia 270van’t Hoffsches Gesetz 59Variation 578

Variationsbewegungen 576Vegetationskegel 385, 387, 389,

392–393– Palmen 389Vegetationskunde 464Vegetationszonen 466Vektor 610–612, 614Vektorzellen 611Velamen radicum 379Venus-Fliegenfalle 218, 566, 578VerdauungsdrÅsen 221Verdauungssaft 577Vererbung 239– Gesetze 605– extrachromosomal 242–243– mÅtterlich 243– plasmatisch 242Vergeilung 484Verholzung 168VerjÅngungsschnitt 541Vernalin 505Vernalisation 505–506Verzweigung 486– dichotom 274– monopodial 385–386– sympodial 385–386Vesikeltransport 144–145, 161, 184Vicia faba 56, 395–396, 517Vielzelligkeit 288Viola 344Violaxanthin 449Viren 170, 249– Retro 249– RNA 249– Transport 528Viscum album 527Vitamine 40, 208Vitamin A 194, 616Vitamin B 186, 203Vollmond 488Vollschmarotzer 526, 528Volumenfluss 63Volvocaceae 265Volvocales 265, 267, 281Volvox 266–267, 535, 537, 544Volvox globator 266

WW�rme 37, 92, 97, 116, 482W�rmeproduktion 97–98WÅsten 467, 470–471, 525– Halb- 472– K�lte- 471– Pflanzen 362– Trocken- 471

Wachstum 167, 535, 540, 576– Differenzierung 540– interkalar 383–384– logarithmisch 536– Regulation 551– Streckung 540– Teilung 540Wachstumsbewegung 576Wachstumshormon, menschlich 616Wandlabyrinth 371W�rme 25, 30Wasser 177, 301, 303–304, 306, 325,

358–359, 375, 418, 453, 455, 489,499, 502

– Aufnahme 369– DrÅsen 528– Ferntransport 395– Kultur 207– Mangel 446, 453, 502Wasser spaltender Komplex 124Wasserdampfs�ttigungs-Defizit,

Atmosph�re 413Wasserhaushalt 306–307, 357, 453– Regulation 446Wasserhaushaltsparameter,

Messung 62Wasserleitung 301– Moos 301WassermolekÅle 177– Adh�sion 220, 415– Dipol 177–178– Koh�sion 220, 415Wasserpotenzial 59–60, 62, 221,

417, 445–446, 453, 500, 528Wasserpotenzialgradient 412Wasserspaltung 119, 126– photochemisch 123Wasserspeichergewebe 502Wasserspeicherung 307, 442Wasserstoff-Farmen 635WasserstoffbrÅcken 164, 178, 182,

245Wasserstoffperoxid (H2O2)

145–146, 151, 560– SignalmolekÅl 560Wasserstrukturen, molekular 221Wassertransport 398, 406– Reibungswiderst�nde 414– StrÇmungswiderst�nde 414– Widerst�nde 398, 413– Xylem 411water use efficiency 497Weichbast 407Wein 320Weinbau 610

Sachverzeichnis 665

Page 26: luettge umbruch 04 1. - Wiley-VCH · border cells 362 Borke 168, 407, 409 Botrychium lunaria 327 Botschafter – primr 546 – primr molekular 546 – sekundr 555, 557 – sekundr

Weizen 604–606– ZÅchtung 618– ZÅchtungsgeschichte 606Welken 413WeltbevÇlkerung, Ern�hrung 616Weltraumstationen 578Welwitschia mirabilis 398Widerstand– cuticul�r 443– Diffusion 444– Grenzfl�chen 444– Mesophyll 443– stomat�r 443, 453, 499Wiese 604Wind 305, 342, 444WindblÅtigkeit 342–343Winddruck 359, 401, 626, 631Winterannuelle 505Wirkungsgrad 92, 97Wundkallus 541Wurzel 357–379, 446, 517– allorhiz 361– Apikalmeristem 363–364, 367– Bluten 416– Differenzierungszone 360, 366– Druck 416, 455– Exsudate 379– F�ule 519– Gesamtl�nge 358– Haar 231, 360–361, 369, 371,

375–376, 518–519– Haube 359–360, 362–364– Holz 373– Kalyptra 359, 362–363– Kambium 373– KnÇllchen 198, 213, 215, 395, 514–515– Meristem 363, 365, 367– Metamorphosen 377– Oberfl�che,

Reduktionskapazit�t 224– Parasiten 530– prim�r 360– Radialtransport 376– Ranken 377–378– Rinde 369– sekund�res

Dickenwachstum 373–374– Spitze 365– Stammzellen 363– Streckungswachstum 366– Streckungszone 366– Vegetationspunkt 359, 362–363– Zentralzylinder 369Wurzelspitze/Boden-Grenzzellen

362, 365

Wurzelsystem– allorhiz 361– homorhiz 361–362Wuschel-Gene 390

XXanthium pennsylvanicum 486Xanthophylle 112–114, 121,

194–195, 262–263Xanthophyllzyklus 194, 448–449Xanthosin 200Xeromorphie 453, 472Xerophyten 453, 472–473Xylem 371, 392–393, 395–398, 402,

410, 413–415, 418– Embolien 415–416– Parasiten 528– Parenchym 85, 222, 360, 371,

376–377, 395, 398, 416– prim�r 374– sekund�r 373, 392Xylogenese 544Xyloglucan 158, 164, 167Xyloglucan-Endotransglycosylasen

(XET) 160Xylose 158, 164Xylulose 158, 193

YYucca 409

ZZÅchtung 604, 606– Mutation 606Zanonia macrocarpa 631Zapfen 333Zea mays 169, 370, 396, 438, 493, 500Zeatin 549Zeaxanthin 449, 486Zebrina pendula 400Zeitgeber 592, 594, 596Zeitmessung 591Zeitnehmer 594Zellkern 9, 11–13, 16, 19, 231–232,

234, 270Zellkultur 536, 606Zellplatte 162–164, 167, 236, 239Zellsuspension, Kulturen 613Zellteilung 234, 237, 291Zelltod, programmiert 543Zellwand 10, 13, 61, 63, 155, 164– elastisch 62, 167–168– Enzyme 160– Invertase 418– Labyrinth 225

– plastisch 167–168– Proteine 160, 167– Protuberanz 371Zellzyklus 236–237Zentrifugalapparat 578, 580Zersetzer 480–482Zersetzung 210zerstreutporige HÇlzer 406Zieralgen 267Zimts�ure 196–198Zinnkraut 168Zitronens�ure 88Zitronens�urezyklus 87–89, 92,

97–98, 100–102, 146–149, 186– Bilanz 90ZonoÇkotone 469Zonobiome 467–468– �quatorial 467–468– arid temperiert kontinental

469–470, 473– arktisch und antarktisch 469, 474– kalt temperiert boreal 469, 474– mediterran 468, 472– subtropisch arid 468, 470– tropisch 467–468, 470– typisch temperiert nemoral 468– warm temperiert 468– warm und kalt temperiert 473Zoochorie 346, 623– Endo- 346– Epi- 346Zoophilie 342–343Zoosporen 267–268, 277, 285, 315Zuchtziele– Ertragssteigerung 606– Resistenz 606Zuckeralkohole 417Zuckers�uren 156Zufallskn�uel, random coil 181Zugkr�fte 369Zweih�usigkeit 343Zwiebel 442, 473ZwitterblÅten 343Zwitterionen 175, 179Zygnematophyceae 267Zygomorphie 347Zygomycota 312, 317Zygospore 317Zygot�n 278–279Zygote 277–278, 281, 283–285, 287,

303–304, 327, 329–330, 334–335,337, 339, 341, 348

ZygotenfrÅchte 282–283

666 Sachverzeichnis