BOMBARDEMENTEN & LUCHTVERKEER KAMPEN BOMBARDEMENTEN & LUCHTVERKEER KAMPEN BOMBARDEMENTEN & LU

2Bron

Bombardementen & Luchtverkeer

InleidingVliegtuigen werden zowel door de Duitse bezetter als door de Geallieerden (En-gelsen & Amerikanen) ingezet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze werden bij-voorbeeld ingezet om bombardementen uit te voeren of droppings te doen. In de gemeente Kampen was het vrij rustig als het gaat om de dodelijke of schadelijke gevolgen van bombardementen en luchtverkeer. Pas op 2 januari 1944 klonk het eerste luchtalarm door de straten. In dit thema leer je meer over de oorlogsschade die is ontstaan naar aanleiding van vliegtuigen, bombardementen, wraakacties en beschietingen.

LuchtalarmAl vóór het uitbreken van de oorlog werd er een Luchtbeschermingsdienst (LBD) ingesteld door Nederland. De stad werd voorzien van sirenes om de bevolking te kunnen waarschuwen voor mogelijke luchtaanvallen. De Nieuwe Toren werd een centrale uitkijkpost. De post werd dag en nacht bemand door de Luchtwachtdienst, die Kampen en omgeving scherp in de gaten moest houden.

Bekijk de bron links. 1. Wat is het? Geef een korte uitleg.

2. Noem de twee voorschiften (soort regels) die te maken hebben met vliegverkeer en bombardementen.

3

IJsselbrug

IJsselbrug

Vanaf de nieuwe toren konden ook andere zaken goed worden bekeken. Punt vier van de bron vertelt over het letten op ‘verduistering’ in de gemeente Kampen. 3. Weet jij wat ‘verduistering’ betekende in oorlogstijd? Leg het hieronder uit (tip: zoek op internet).

Tegenwoordig gaat er ook één keer per maand een luchtalarm af. 4. Zoek uit waarvoor dit alarm is en wat je moet doen als het echt af gaat.

5. Vind je een luchtalarm een goede manier om mensen te waarschuwen? Waarom wel of niet?

De IJsselbrugDe IJsselbrug heeft een belangrijke rol gespeeld in de oorlog. Aan het begin en aan het einde van de oorlog werd de brug opgeblazen. De ene keer door de Nederlanders (verzet) en de andere keer door de Duitsers.

6. Bekijk de foto’s en vul de ontbrekende woorden in de zin in. Kies uit: de Duitsers, het verzet.

Op 10 mei 1940 werd door ……………………………… de IJsselbrug opgeblazen toen de Duitse soldaten Kampen binnenvielen. Aan het einde van de oorlog hebben …………………………. bij hun aftocht de IJsselbrug opgeblazen. Dit was de tweede keer dat de brug in puin lag.

4

A

B

C

Duitse of Geallieerde vliegtuigen?Vanaf de uitkijkpost de Nieuwe Toren moest men ook de nationaliteit (welk land)van het vliegtuig opschrijven. Vloog er een Duits of een Geallieerd vliegtuig over?

Aan het logo op het vliegtuig kun je herkennen van wie het vliegtuig is. 7. Omcirkel op afbeelding A en afbeelding B het symbool / logo dat hier bedoeld wordt.

Bekijk afbeelding C. Dit zijn Duitse vliegtuigen. 8. Leg uit hoe je dat kunt zien.

Je weet nu van wie de vliegtuigen op afbeelding C zijn. Probeer nu de volgende vraag te beantwoorden (tip: zoek op internet).9. Van wie (twee landen) zijn de vliegtuigen op afbeelding A en B?

5

Tekening

10. Wat is het voordeel van verplaatsen via de lucht ten opzichte van verplaatsen via de grond. Leg je antwoord uit.

11. Stel jij mag een vliegtuig besturen. Welk symbool zou jij op jouw vliegtuig willen hebben? Teken jouw symbool op het vliegtuig. Kies zelf een plek en maak de tekening verder af. Vertel als de tekening klaar is, wat je hebt gemaakt en waarom.

6

Boerderij Post

Oorlogsschade Onderduikplekken De boerderij aan de Venedijk van de familie Post werd tijdens de oorlog een plek waar veel onder-duikers een schuilplek vonden.

12. Je ziet hier een foto van de boerderij na 27 juli 1943. Het is één grote ravage. Wat zou er gebeurd kunnen zijn?

13. Wie heeft dit gedaan en waarom?

7

Brief van Burgermeester Sandberg

Bommen op Kampen De enige bommen (twee) die in Kampen zijn gevallen, waarbij een slachtoffer is ge-vallen en schade is ontstaan, was op 31 augustus 1944. Bekijk de bron. Het is een brief van Bur-germeester Sandberg aan een andere be-langrijke man van de Provincie Overijssel. De burgermeester doet in de brief verslag van de bommen die zijn gevallen.

14. Op welke twee plekken zijn de bommen gevallen?

15. Er is één dodelijk slachtoffer gevallen. Wie was dat?

8

Brief

Meldingsplicht Er zijn verder een paar kleine gebeurtenis-sen geweest waarbij vliegtuigen een rol hebben gespeeld. Er moest namelijk ge-regeld gemeld worden door de Luchtbe-schermingsdienst of er bommen gevallen of bomscherven zijn gevonden in de ge-meente Kampen. Meestal waren dat wei-nig tot geen bommen. In deze brief kun je een voorbeeld van zo’n brief lezen, die gericht was aan de burgermeester van Kampen. Er werd dus vrij weinig gevonden, maar in de tweede alinea van de brief kun toch nog een ge-beurtenis lezen.

16. Wat is er gebeurd?

17. Op welke datum was dat?

9

Brief

Gevolgen verzetsactiesAls gevolg van verzetsacties (bijvoorbeeld door sabotage) werd door de Duitse be-zetter regelmatig een waarschuwing of bevel afgegeven. Zo ook in deze brief. De burgemeester van IJsselmuiden krijgt enkele dagen uitstel om de sleutel van de kluis waarin het bevolkingsregister ligt, te vinden.

Het bevolkingsregister was voor de Duit-sers belangrijk om mensen op te kunnen sporen (die gevlucht of ondergedoken wa-ren).

18 Wat zou er kunnen gebeuren als de sleutel niet werd teruggebracht?

10

Bron

Bron

Aftocht en vertrek DuitsersIn de avond van 14 april 1945 toen de Canadezen van Zwolle ‘s-Heerenbroek binnen trokken wer-den zij vanuit Zalk beschoten. Hieronder zie je een foto van het gevolg van de beschietingen.

19. Door wie werden de Canadezen beschoten?

Het vertrek van de Duitse soldaten ging niet zonder problemen. Op de foto zie je mensen die staan te kijken naar het postkantoor in de Oudestraat. De Duitsers hebben in de nacht van 16 op 17 april dit gebouw vernield. 20. Noem een reden waarom de Duitsers bij hun vertrek nog belangrijke gebouwen vernielden?

11De opgeblazen wissel bij de brug over de Bischopswetering in de Mastenbroekpolder.

Kamperlijntje De spoorlijn Kampen Zwolle (Kamperlijntje) bestond op 10 mei 1940 precies 75 jaar. Op die dag vielen ook de Duitse soldaten Nederland binnen. In een poging de Duitsers tegen te houden werd de Willemsvaartsbrug in Zwolle kapot gemaakt door een locomotief in de geopende burg te rijden. Hierdoor kon de spoorlijn naar Kampen tijdelijk niet meer gebruikt worden. Kort daarna, op 25 juni 1940 kon alweer tot aan Zwolle worden gereden. Tussentijds, op 22 maart 1944 werd de trein beschoten. De Locomotief was stuk en de machinist gewond. In de nacht van 12 op 13 april 1945 werd de spoorlijn bij de aftocht van de Duitsers opgeblazen. Bij de voormalige halte Mastenbroek werd de wissel vernield. Hieronder zie je daar een foto van.Op 16 juli 1945 werd het spoor weer hersteld en konden er weer treinen rijden.

Ga naar de website van het Kamperlijntje, www.hetkamperlijntje.nl.21. Welk treinstel reed er in de oorlogsjaren op deze spoorlijn?

12

Bron

Oorkonde

Einde van de oorlogOp de foto is een bootje te zien met drie Canadezen en de booteigenaar die als één van de eersten de IJssel overstaken, onder de verwoeste brug door. De verwoeste brug is pas later weer helemaal hersteld. De ‘oorkonde’ (soort diploma) heeft ook te maken met de herstelde IJsselbrug.

22. Waarvoor is deze oorkonde gemaakt (ter gelegenheid van wat)?

23. Op welke dag vond de opening plaats?

Links bovenin en rechts bovenin op de oorkonde zie je een tekening van de oude en de nieuwe brug.24. Noem een verschil en een overeenkomst.

13

Monument in Mastenbroek.

Monument in Grafhorst

Monumenten voor vliegtuigslachtoffersEr zijn naast Nederlandse slachtoffers (burgers, verzetmensen, Joden) ook Duitsers en Geallieer-den om het leven gekomen. De slachtoffers vielen bijvoorbeeld tijdens vliegtuigrampen. Het toeval wil dat zowel op 13 juni 1943 en 13 juni 1944 vliegtuigen zijn neergestort in de omgeving van de Ge-meente Kampen. Voor beide vliegtuigongelukken is een monument opgericht. Het ene monument staat in Grafhorst en de andere in Mastenbroek.

Op de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei (zij organiseren jaarlijks de Nationale Herden-king op 4 mei en de Bevrijdingsfestivals op 5 mei) is een speciale databank van oorlogsmonumen-ten. Zoek de beide monumenten op, in deze databank. Zoek met het trefwoord ‘gemeente Kampen’.

26. Kies één van de twee monumenten uit en beantwoord de onderstaande vragen of vul in.

Monument:

Wanneer is het monument opgericht?

Waarom heb je dit momument gekozen?

Wat voor type vliegtuig is er neergestort?

Van welke ‘kant’ was het vliegtuig, van de Duitsers of van de Geallieerden?

Noem twee omgekomen vliegers:

14

Eindopdracht

Op pagina 17 staan vier foto’s. Knip de vier foto’s uit en plak ze op het plakvel. Bedenk bij elke foto een bijschrift (titel) en geef daaronder een korte uitleg, waarom de foto bij dit thema past.

15

FOTO

FOTOFOTO

Plakvel

FOTO

16

Notities

17

Knipvel

18

19

Notities

20

Dit bronnenboekje is onderdeel van het lespakket ‘Oorlog in Overijssel - Kampen’. Het lespakket bestaat uit vier bronnenboekjes, met de thema’s: - Dagelijks leven - Joods leven - Bombardementen en luchtverkeer - Verzet