Columnisten:Naam Achternaam pagina 00

Naam Achternaam pagina 00

Naam Achternaam pagina 00

Kopregel over 2 regels

pagina 00

Kopregel over 2 regels

pagina 00

Kopregel over 2 regels

pagina 00

Kopregel over 2 regels

pagina 00

Hét vakblad voor managers en ict-professionals Jaargang 5 Nr. 1/2 - 3 februari 2015

87

Eerste indruk Windows 10De nieuwe Windows-versie is comple-ter en mooier. Microso� hee� sterk aan de buitenkant van het OS geschaafd. Zo is Nederlands nu een van de beschik-bare talen.

pagina 14

‘Mensen met iPhone slimmer’Een Amerikaans onderzoek in op-dracht van CNN Money komt tot de conclusie dat iPhone-bezitters gemid-deld ‘mogelijk’ slimmer zijn dan men-sen met een Android-toestel.

pagina 14

Drones op Mars NASA werkt aan een drone die Mars moet gaan verkennen vanuit de lucht. Dit zou de ruimtevaartmaatschappij interessante nieuwe inzichten moeten opleveren.

pagina 14

Burberry-topman naar Apple Apple hee� opnieuw een Burberry-topman aangenomen. Het gaat om Chester Chipperfi eld, de vicepresident van de digitale en interactieve design-divisie van modeketen Burberry.

pagina 14

Google sluist 10 miljard doorInternetbedrijf Google hee� in 2013 bijna 10 miljard euro aan royalty’s via Nederland naar Bermuda gesluisd, dat bekend staat om een gunstig belasting-klimaat.

pagina 14

Hans Wanders nieuwe CIO RijkHans Wanders wordt per 1 maart 2015 de nieuwe CIO Rijk bij het ministerie van BZK. Hij volgt Dion Kotteman op die de functie tijdelijk vervulde.

pagina 14

5 miljoen voor slimme ringRingly, maker van slimme ringen, krijgt een investering van 5,1 miljoen dollar (4,4 miljoen euro). De ringen van Ring-ly zijn momenteel voor te bestellen voor 195 dollar.

pagina 15

2014 beste jaar voor ASMLChipmachinefabrikant ASML gaat lek-ker. In 2014 boekte het bedrijf een om-zet van 5,9 miljard euro, 12 procent meer dan in 2015. De winst steeg naar 1,2 miljard euro.

pagina 15

De antwoorden op de volgende zes kernvragen bepalen in hoge mate hoe 2015 voor jouw organisatie zal uitpakken:1. Is je digitale strategie duidelijk?2. Bied je voldoende ruimte voor

experimenten?3. Is je it-operatie voldoende ‘lean’?4. Is je informatiebeveiliging op orde?5. Ben je op en top ‘mobile’?6. Heb je – en houd je – de beschikking

over de juiste mensen?

Wie deze en de daaropvolgende 74 vragen gedecideerd kan beantwoorden, weet dat zijn organisatie echt klaar is voor het nieuwe jaar. Blijven teveel vragen onbe-antwoord, dan is er nu nog tijd om aan-passingen door te voeren. Wacht er niet te lang mee, want het jaar vliegt voorbij.

pagina 3 10

kennis delen • kennis maken

KENNIS DELEN • KENNIS MAKEN

Hét vakblad voor managers en ict-professionals Jaargang 5 Nr. 1/2 - 3 februari 2015

Columnisten:Brenno de Winter pagina 5

Jacob Kohnstamm pagina 13

Lotte de Bruijn pagina 15

Bart Stofberg pagina 19

Als we het allemaal niet meer weten

pagina 12

Masterclass overcyberveiligheid

pagina 17

Bewaak uw Active Directory!

pagina 18

Google zet Android in de kou

pagina 19

Is jouw organisatie 2015-proof?

6 kernvragen en 74 subvragenHet nieuwe jaar is ruim één maand onderweg. Als we eenmaal klaar zijn met iedereen een voorspoedig 2015 te wensen, zitten we alweer diep in Q1. Hoogste tijd dus om te controleren of we echt wel helemaal klaar zijn voor dit nieuwe jaar. Met zes kernvragen biedt Fred Teunissen een praktisch middel om te onder-zoeken of jouw organisatie 2015-proof is. Tijdens de behandeling van deze kernvragen, volgen nog eens 74 subvragen. Alle, zonder uitzondering, even belangrijk.

Opensource verslaat softwarehandel met licentiesHet bouwen van so� ware in gesloten bedrijven en die verkopen als licenties is zó 20ste eeuw. Volgens Erik Meijer hee� dit business-model zijn langste tijd gehad. “Opensource zal overwinnen in de 21ste eeuw.” In een vraaggesprek legt deze so� wareprofessor en ondernemer in Silicon Valley het hoe en het waarom van deze uitspraak uit.

Sensoren als burgerwacht 2.0In de zesde afl evering van de serie ‘Van data naar betekenis’ beschrij� Mirjam Hulsebos het onderzoeksproject SenSafety van de Universiteit Twente. Dit project onderzoekt alternatieve vormen van communicatie en andere manieren van meten in situaties waarin onze veiligheid in het geding is. De naam SenSafety zegt het al: het gebruik van sensoren om de veiligheid in de openbare ruimte te vergroten. Dat wil zeggen: op straat, maar ook in publiekelijk toegankelijke ruimten. In gesprekken met prof.dr.ing. Paul Havinga en ir Hans Scholten van de Pervasive Systems Research Group aan de Universiteit Twente dringt Hulsebos door in de diepere beweegredenen van dit publiek-private onderzoeksproject van COMMIT, een samenwerkingsverband van de universiteit met Technische Universiteit van Eindhoven, de politie, TNO, Tendris, � alis, Ambient Systems en Strukton.

Strategisch gebruik van business-cases

Bij een business-case denken we vaak aan een projectaanvraag met gedegen argumentatie van kosten, doorlooptijd en deliverables. Dat klinkt misschien volledig, maar toch ontbreekt hier een essentieel onderdeel, namelijk het ant-woord op de vraag ‘Welke toegevoegde waarde levert het project op?’ Daarnaast worden business-cases gedurende het project zelden geraadpleegd, laat staan bijgewerkt. Evenmin vindt er achteraf een evaluatie plaats, zodat toekomstige projecten een nog betere meerwaarde kunnen opleveren. Kortom, business-cases worden niet of nauwelijks op strategisch niveau gebruikt. Dat dit een ern-stig geval is van ‘een gemiste kans’ bewijst dit artikel, waarin een praktijkcase bij Achmea uit de doeken wordt gedaan.

www.ictmagazine.nl

33 februari 2015

VISIE

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

NL Why Max Ad A3.pdf 1 20/01/2015 17:23

1 zie www.owasp.org

De antwoorden op de volgende zes kernvragen be-palen in hoge mate hoe 2015 voor jouw organisatie zal uitpakken:1. Is je digitale strategie duidelijk? 2. Bied je voldoende ruimte voor experimenten? 3. Is je it-operatie voldoende ‘lean’?4. Is je informatiebeveiliging op orde? 5. Ben je op en top ‘mobile’?6. Heb je – en houd je – de beschikking over de

juiste mensen?Op deze zes vragen gaan we uitgebreid in.

Strategie duidelijk?De digitalisering is een voortschrijdend proces dat steeds dieper in elke organisatie doordringt. Het is dus niet zo dat dit fenomeen één keer toeslaat, waarna we de rommel weer opruimen, ons aanpassen aan de nieuw ontstane situatie en vervolgens weer vrolijk verdergaan (zoals bij een wetswijziging). De digi-talisering schrijdt onderhuids voort en vraag steeds weer nieuwe aanpassingen.Amazon.com is een goed voorbeeld van het continue proces van de digitalisering. Het begon met de online verkoop van ‘gewone’ boeken en andere consu-mentenproducten (maar dan online = digitalisering van het distributiekanaal). Daarna begon Amazon digitale boeken aan te bieden (= digitalisering van de boekproductie) en inmiddels dient de volgende omwenteling zich aan: digitale boeken die op abonnementsbasis worden uitgeleend. Daardoor wordt Amazon een soort Spotify, maar dan voor boeken (= diepere digitalisering van de distributie). We weten nu nog niet wat het daaropvolgende stadium zal zijn en welke nieuwe stappen Amazon de komende jaren zal zetten, maar dat ze er zullen komen staat wel vast. De moraal: wees altijd voor-bereid op de volgende verrassende wending in het voortgaande proces van de digitalisering.Deze megatrend raakt niet alleen de boekenbranche, de muziekindustrie en de media. Iedere branche hee� ermee te maken of krijgt ermee te maken.

Denk aan de hotelbranche (airbnb), de taxibranche (Ueber) en de banken (Apple Pay en andere nieuwe digitale betaalvormen). Zelfs de bouw (hoe ‘brick and mortar’ wil je het hebben?) ontsnapt niet aan de ontwrichtende werking van de digitalisering. Gebouwen worden nu al in 3D-geprint en in een fractie van de gebruikelijke tijd ‘geassembleerd’. Je zal maar bouwondernemer zijn... (Zie het kader ‘Drie actuele voorbeelden van digitale disruptie’.) Dit betekent dat er voor iedere verantwoordelijke op C-level twee essentiële vragen opdoemen op het vlak van de digitale strategie:1a) is voldoende duidelijk wat de impact van de

digitalisering is op onze business?1b) welke volgende stadia in de digitalisering van

onze business komen eraan en hoe bereiden we ons daarop voor?

Als vraag 1a niet helder kan worden beantwoord dan is je organisatie in nood. Stop de persen! Roep een crisisvergadering bijeen, want zonder duidelijk beeld van de impact van deze trend hee� je orga-nisatie op termijn geen overlevingskansen.Als vraag 1b niet bevredigend kan worden beant-woord (wat vaak het geval zal zijn, want de toekomst is in de meeste gevallen niet erg helder) dan moeten er beslist maatregelen worden genomen om hier meer greep op te krijgen in de loop van dit jaar. Laat een paar ‘geroepenen’ dit in kaart brengen, al dan niet in combinatie met het aantrekken van extern advies. Dan nog zal niet alles helder zijn, want voor optimale helderheid moeten de handen uit de mouwen. O� ewel: leren door vallen en op-staan.

Voldoende mislukruimte?Je voorbereiden op een onzekere toekomst vraagt om experimenten. Om leren door te doen. Dat be-tekent ook dat er budgetruimte moet zijn voor zulke experimenten. Voor projecten die mogen mislukken. Leren staat immers voorop. Is daar ruimte voor in jouw organisatie? En zo ja: is die ruimte groot genoeg? (Daarmee wordt bedoeld: in relatie tot de geformuleerde digitale strategie.)Volgens Gartner mislukt zo’n 80 procent van alle pogingen om nieuwe digitale business-modellen te ontwikkelen. Dat risico moet je letterlijk en fi guurlijk incalculeren. Budgetteren. De harde vraag dus: bestaat een deel van het investerings-budget uit mislukruimte? Als je deze investering niet wilt doen is er nog wel een uitweg: je kunt erop mikken om start-ups over te nemen die wel naar hartenlust hebben geëxperi-menteerd. Een dergelijke aanpak is echter riskant. Allereerst is het maar de vraag of een in aanmerking komende start-up wel overgenomen wil worden. Voor hetzelfde geld ontwikkelt hij zich tot een ge-duchte concurrent. Of een andere partij gaat er met deze buit vandoor. Bovendien is het integreren van een start-up in een traditionele organisatie een uitdaging op zich. Beter lijkt het dan ook om ruimte te scheppen om gespecialiseerde afdelingen

in de eigen organisatie als start-ups hun werk te laten doen. Linksom of rechtsom: er moet budget worden vrijgemaakt voor experimenten.

IT voldoende ‘lean’?Budgetruimte kan ook gecreëerd worden door de ‘infrastructurele IT’ te stroomlijnen en waar dat maar enigszins mogelijk is te automatiseren of uit te besteden. Vragen die daarmee verband houden:• heb je de mogelijkheden van virtualisatie (server,

desktop, applicatie, storage, netwerk) voldoende benut?

• heb je een duidelijk beleid ten aanzien van de cloud? Welk deel van de processen wil je in public, in private en in hybrid clouds onderbrengen? Inter-nationaal ligt het adoptieniveau van private clouds al behoorlijk hoog: 60 procent van de or-ganisaties werkt hier al mee. De komende jaren zal dit verder oplopen naar meer dan 80 procent, aldus onderzoekers van IDG. Ook steeds meer so� wareleveranciers bieden hun producten als cloud-dienst aan. Naar keuze private te draaien dan wel public of hybrid. Voor CRM is de cloud evident, maar ook ERP begint mee te tellen. Er is inmiddels ongelofelijk veel business-functionaliteit als cloud-service be-schikbaar. Van HRM en facility tot en met marketing en risk management. De strategische (maar ook operationele) vraag is hier is of je per business-proces een duidelijk beeld hebt welke mogelijkheden de bestaande cloud-applicaties bieden en waarom je die wel of niet wilt benutten.

Lees verder op pagina 4

Zes kernvragen en vierenzeventig subvragen

Is jouw organisatie klaar voor 2015?

door: Fred Teunissen

De kop van het nieuwe jaar is eraf. Voor je het weet zit je diep in Q1. Een goed moment om te checken of je echt wel helemaal klaar bent voor dit nieuwe jaar. In hoeverre is je digitale strategie op orde? Is er een goede afstemming tussen deze strategie en je operationele planning? Weet je zeker dat je daarvoor de juiste organisatiestruc-tuur en de juiste mensen hebt? Kortom, klopt het allemaal? Loopt alles naar wens? Je kunt nu nog aanpassingen doen. Niet te lang mee wachten, want het jaar vliegt voorbij.

Gebouwen worden dadelijk 3D geprint en geassembleerd in een fractie van de tijd die

daar nu voor staat

Slechts 1 op de 5 vernieuwende digitaliserings-projecten slaagt (de eerste keer)

www.ictmagazine.nl

4 53 februari 2015 3 februari 2015

VISIE VISIE

• Heb je een beleid voor het back-uppen van cloud-data? En voor het verplaatsen van data van de ene cloud-dienst naar een andere?

• Hoeveel tijd is de it-afdeling kwijt met mobile devices en BYOD-gerelateerde kopzorgen? Is het mogelijk deze taken buiten de organisatie te be-leggen bij een dienstverlener? Is er voldoende zicht op dergelijke uitbestedingsmogelijkheden?

• Heb je in het algemeen voldoende zicht op de tijdverdeling van de it-afdeling over verschillende typen werkzaamheden? Hoeveel tijd gaat er zitten in het ‘in de lucht’ houden van de bestaande pro-cessen? Hoeveel tijd in het ondersteunen van de ontwikkeling van nieuwe processen? Beschik je over exacte gegevens van deze tijdsbesteding? Heb je een verhoudingsgetal voor een gewenste verdeling? Bijvoorbeeld 70-30? Kun je heel precies aangeven waarom dit geen 30-70 zou kunnen zijn? Wat zijn in dat geval de bottlenecks? Zou daar eventueel iets mee kunnen gebeuren, waardoor ze worden weggenomen?

* Worden de mogelijkheden van digital collaboration voldoende benut in jouw organisatie? Heb je overzicht van de mogelijkheden op dit gebied en een duidelijke visie welke daarvan in aanmerking komen en welke niet?

Security op orde?Eén van de kernvragen is hier welke informatie in welke mate en hoe moet worden beveiligd. In veel orga-nisaties kan die vraag niet goed worden beant-woord, omdat er maar een vaag beeld is van wat hier onder gevoelige data moet worden verstaan en in welke onderdelen van de hele it-infrastructuur (of eventueel daarbuiten) deze zich bevindt.De eerste vraag aan jou is nu dan ook: heb je een classifi catie van het informatielandschap van je or-ganisatie? Welke data is strikt geheim? Wie mogen toegang tot deze data hebben en hoe? Welke data is niet geheim, maar wel in enige mate vertrouwelijk van aard? Welke data mag vrijelijk worden gedeeld met de buitenwereld? Heb je een beleid dat is ge-diff erentieerd naar deze verschillende typen data?

Vervolgens is er uiteraard de vraag of fi xes, patches en updates van so� ware die in gebruik is voldoende snel worden aangebracht. Heb je daar een norm voor? Hanteer je een methode om vast te stellen of die norm wordt gehaald? Zijn er geregeld evaluaties op dit punt? En als je dit deel van de security uit-besteedt aan een externe dienstverlener: kun je hier ook vaststellen of die normen worden gehaald? Verder: is je personeel voldoende op de hoogte van de gevaren van phishing en social engineering?

Zijn er op dit punt instructies en trainingen voor het personeel? Zo niet, zijn die dan gepland?En de fysieke beveiliging? Heb je daar wel voldoende naar gekeken? Want je kunt alles digitaal aardig afgeschermd en geregeld hebben, maar als een onbevoegde zomaar naar binnen kan lopen en ergens met een usb-stick of mobiel apparaat data kan weggraaien, dan is al je moeite vergeefs geweest.Goed, dat was al heel wat, maar we zijn er nog niet. Het volgende punt is de kwaliteit van je so� ware.

Leveranciers testen hun so� ware en onderzoeken die op ‘kwetsbaarheden’. Dat zijn de ingangen die hackers kunnen gebruiken om binnen te komen. Over die kwetsbaarheden in fabrieksso� ware is altijd van alles te doen. De media staan er bol van. Maar hoe zit het met de kwetsbaarheden in de so� ware die jouw organisatie zelf hee� gepro-grammeerd of hee� laten programmeren? Hoe erg rammelt je eigen so� ware? Wordt ook die wel nauwgezet onderzocht op kwetsbaarheden? En heb je een programma om die vervolgens stap voor stap weg te werken? Heb je gesprekken met de leveranciers van maatwerkso� ware die in jouw opdracht is geschreven? Voeren zij zulke testen uit? Is er een procedure voor het updaten van deze so� ware?Het zijn allemaal activiteiten die nodig zijn om je

risico zoveel mogelijk te beperken. En dan nog kan het fout gaan. Dan nog kan een hacker een voet tussen de deur krijgen en schade veroorzaken.De laatste tijd zien we in de discussie over infor-matiebeveiliging een verschuiving optreden van intrusion prevention naar damage control. Helemaal uitsluiten dat ‘ze’ binnenkomen kun je immers niet. Wie er echt alles voor over hee� om je bevei-liging te breken (geld, mankracht, tijd) die komt vroeg of laat echt wel binnen. Daarom is de clas-sifi catie van je data zo belangrijk. Maar dit terzijde.De hamvraag hier is: weet je wat de schade kan zijn als onbevoegden zich toegang tot jouw omgeving hebben verscha� ? Welke soorten schade kunnen dan optreden? Heb je daar een goed beeld van? En heb je een plan achter de hand wat je in die gevallen kunt doen? Stel dat gevoelige klantgegevens op straat komen te liggen. Wie is dan de woordvoerder naar de media? Wie is verantwoordelijk voor het onderzoeken van het lek? Doe je dat zelf of doet een externe partij dat? Welke noodmaatregelen kun je nemen om verdere schade tot een minimum te beperken? Wie doet er aangi� e en waar? Heb je een lijst van telefoonnummers en e-mailadressen voor het geval dat? Hoe stel je na het incident vast dat het lek eff ectief is gedicht?En de laatste vraag rondom security: laat je periodiek een audit doen op je totale informatiebeveiliging door een ona� ankelijke expert? Want je kunt jezelf van alles wijsmaken. De proof of the pudding is in the eating. Dat geldt ook voor je security. Laat die dus af en toe maar eens grondig aan de tand ge-voeld worden.

Tablets spelen een steeds groter rol in zakelijke omgevingen

Op en top mobiel?Over mobility hadden we het hiervoor al even toen we de vraag stelden of je veel tijd kwijt bent met BYOD-kopzorgen. In veel organisaties is dat name-lijk nog steeds het geval. De golf van mobiele apparaten vanuit de consumentensfeer overviel veel it-afdelingen en sommigen zijn nog steeds niet volledig van die schrik bekomen.Inmiddels spelen smartphones en vooral tablets een steeds groter rol in zakelijke omgevingen. En of je nu je eigen apparaat mee mag nemen of die ge-standaardiseerde tablet van de baas meekrijgt, in beide gevallen draait er so� ware op die machientjes. Bedrijfsso� ware. De vraag hier luidt: zijn jouw be-drijfsapplicaties ook op een tablet snel en vloeiend te gebruiken? Dat zal over het algemeen niet zo’n probleem zijn als het cloud-applicaties zijn van aanbieders als Salesforce, Microso� en Google. Maar hoe zit het met je ‘legacy’? Met je erp-, hrm-, facility-, logistieke en fi nanciële so� ware? Ga je daar

mobiele apps voor ontwikkelen? Of doet de leve-rancier dat voor je? Zijn die apps allemaal snel be-schikbaar? Zo niet: overweeg je dan te switchen naar een andere leverancier? En nog een stap ver-der: heb je alle consequenties van de komst van de tablets voor je it- infrastructuur voldoende door-dacht? Heb je een mobiele strategie? En heb je – van daaruit – en time-table? Welke mobiele apps van welke makelij worden wanneer operationeel? Ga je daarvoor een eigen app store ontwikkelen?

De juiste mensen?Nog even. We zijn er bijna. We doen als laatste nog een beroep op je fantasie. Stel je een situatie voor waarin een groot deel van onze huidige banen is overgenomen door machines. Virtuele machines, o� ewel computerprogramma’s en fysieke machines, waarin deze virtuele machines zijn ingebouwd, o� ewel robots. Stel je voor... Dan bevind je je ergens rondom het jaar 2025. Tien jaar na nu.Gartner houdt het er op dat in dat jaar een derde van alle huidige banen, inclusief die in de IT zal zijn geautomatiseerd door de inzet van ‘cognitieve assistenten’ (zie hiervoor ook het hoofdartikel in de decembereditie van ICT/Magazine van vorig jaar). Het gaat daarbij vooral om lager gekwalifi ceerd kenniswerk met een routinematig karakter. In de IT zijn dat functies als helpdeskmedewerker, func-tioneel beheerder, systeembeheerder, tester en – jazeker – ook programmeur. Want ook het pro-grammeren zal voor een fl ink stuk worden geautomatiseerd. De it’er van de toekomst zal een duizendpoot zijn. Iemand die kan programmeren met behulp van machines, een brede belangstelling hee� en strategisch kan denken, die goed kan sa-menwerken in multidisciplinaire teams, die open is en bereid is om kritisch naar het eigen functio-neren te kijken. En bovenal zal deze it’er van de toekomst over ondernemingszin en creativiteit moeten beschikken. Ga nu eens terug naar 2015 en vraag je af wat er in die tussenliggende tien jaar op personeelsgebied zal gaan gebeuren, wetende dat de ‘technische IT’ in rap tempo zal worden ver-vangen door ‘strategische en creatieve IT’. Kijk nu eens naar je eigen it-afdeling. Hoeveel procent van het werk is hier technisch, hoeveel strategisch en creatief?Heb je een goed beeld van de nieuwe competenties die de komende jaren in jouw organisatie gevraagd zullen worden? Heb je van daaruit je beleid voor opleiding, training, werving en selectie al aangepast? Ben je echt al goed voorbereid op de komst van de smart machines? Als je alle bovenstaande vragen gedecideerd kunt beantwoorden met ‘ja’ of anderszins, dan ben je klaar voor het nieuwe jaar. Dan kan 2015 voor jou niet meer stuk. Ontbreekt er echter nog het een en ander, maak dan een lijstje van lacunes en twijfelpunten en stel een werkplan op om een inhaalslag te maken. Want voor je het weet is het september en zit je alweer tot over je oren in de budgetbesprekingen voor 2016 en schui� 2015 haast ongemerkt de geschiedenis in.

Drie actuele voorbeelden van digitale disruptieBanken in het nauwApple Pay en Google Wallet bezorgen de bankdirecties in ons land al maanden slapeloze nachten. Als een haas proberen ze nu de be-staande bankpassen gereed te maken voor contactloos betalen (met een ingebouwde NFC-chip), maar het is zeer waarschijnlijk dat ze al te laat zijn. Straks betaal je met je mobieltje. En die hebben de banken nou eenmaal niet in de aanbieding...

Amazon wordt digitale bibliotheekDigitale boeken kun je aanschaffen en downloaden, maar ook voor een beperkte tijd lenen. En dat is wat Amazon in augustus vorig jaar is gaan doen met Kindle Unlimited. Het lijkt wel wat op het business-model van Spotify. Op dit moment zijn 700.000 digitale lees- en luisterboeken in dit pro-gramma opgenomen. De abonnementsprijs daarvoor bedraagt $ 9,99 per maand. Prachtig voor de consument, maar niet zo prachtig voor bestaande bibliotheken en boekhandels.

Tien 3D fl atgebouwen in 24 uur gebouwdDe Chinese fi rma Winsun uit Yingchuang in China heeft in maart 2014 tien geprinte huizen-blokken van vijf verdiepingen neergezet... in één etmaal. Alle componenten waren vooraf met een levensgrote, 6 meter hoge, 10 meter brede en 40 meter lange 3D-printer vervaardigd.

In de informatie beveiliging verschuift het accent van intrusion prevention naar damage control

www.ditp.nl

ditp, een kennisgerichte organisatie

De kracht van ditp ervaart u in de kwaliteit van onze werk nemers en de wijze waarop u met ons zaken doet.

Oplossingen voor uw ICT-vraagstukken? Ditp levert!

Maak kennis en ervaar het verschil.

Bel: (023) 512 53 10 of mail: info@ditp.nl

BEVEILIGDE SMARTPHONESectra Tiger®/R versleutelt uw mobiele communicatie

De EV2455 met sensationeel smalle randen voor grenzeloze beeld-kwaliteit. Kies voor ons nieuwe 24 inch model en geniet van de smalste schermranden die EIZO ooit heeft ontwikkeld. Met maar 1 mm breedte is dat zelfs voor een vlo minuscuul. En biedt veel ruimte voor de beste beeldkwaliteit en innovatieve EcoView functies. www.eizo.nl/ultraslim

ENJOY 1 MILLIMETER ATTRACTION

140850 Adv_Vlooien_Circus 131x65.indd 1 04-11-14 15:28

Column

First things fi rst Nog voordat de regering een reactie hee� geformuleerd op het rapport van de Commissie Elias hee� minister Stef Blok (VVD) al een nieuw proe� allonnetje op-gelaten: er moet een mogelijkheid komen om bedrijven vaker toegang te geven tot het BSN (Burgerservicenummer).

Om veel redenen is het plan onzalig, omdat het allerhande complexiteit aan de in-frastructuur van de overheid toevoegt. Bovendien maakt het de burger onnodig kwetsbaarder dan nu al het geval is. De waarde van het nummer neemt toe en dat werkt criminaliteit in de handen. Want waar iets valt te verdienen, zijn ook criminelen te vinden. Met het nummer op het juiste pasje krijg je in de hele EU gratis zorg.

De nodige heilige huisjes moeten omveren zoiets gaat niet zonder slag of stoot

In de Verenigde Staten is daarom de trend ingezet om het social security number juist minder te gaan gebruiken. Veel databases zijn daar de laatste jaren opgeschoond. In Nederland was het doel van het oorspronkelijke sofi nummer om alleen noodzakelijke overheidsgegevens te kunnen koppelen. De private sector hoort daar niet bij.

Maar het idee is onzalig om nog een heel andere reden. Het lost geen echt probleem op. Er zijn talloze andere manieren te verzinnen om administraties goed te voeren. Dus we steken opnieuw energie in iets wat niet nodig is. Het rapport van de Commissie Elias en het aanstellen van de Digicommissaris moeten de ICT bij de overheid juist beter op de rit krijgen. Om dat te kunnen doen zijn twee dingen op dit moment cruciaal: het kritisch onder de loep nemen van de manier waarop de overheid informatie verwerkt. Of om het plat te zeggen: uithuilen en een goede architectuur neerleggen. Daarnaast moet de digitalisering eindelijk in orde komen, zodat we ook echt goed digitaal functioneren. Minister Plasterk stelde als de ambitie dat de overheid in 2017 volledig digitaal moet zijn. In dezelfde toespraak van Blok verschoof deze die deadline naar 2019 en zwakte hij het doel af naar ‘het digitaal communiceren van de burger met de overheid’. Het gaat dus niet goed.

Pas als je het huis op orde hebt, kun je ambities hoger neerleggen. Daar zijn we nog lang niet en er is veel werk te verrichten. De nodige heilige huisjes moeten omver en zoiets gaat niet zonder slag of stoot. Laten we daarna over het BSN praten en geen infrastructuur gaan toevoegen voor iets dat hooguit matig zinvol kan worden genoemd.

Maar fi rst things fi rst: eerst moet de regering nog antwoord geven op het rapport Elias. U weet wel, dat ict-rapport dat minder leverde dan beloo� , vol fouten zit, langer duurde dan verwacht en boven budget ging. Want er zijn nog wel een paar goede lessen uit dat rapport te trekken.

■ Brenno de Winter is onderzoeksjournalist met expertise in beveiliging en privacy.

Brenno de Winter

www.ictmagazine.nl

www.ictmagazine.nl

73 februari 2015

ICT-BREED

Maak een afspraak met uw accountmanager of kijk op kpn.com/zakelijk

Cloud van KPN Bewaar uw zaken veilig in Nederland

Altijd en overal veilig bij uw data

Uw ICT-omgeving moet zich snel aan veranderende omstandigheden kunnen aanpassen. Met IaaS CloudNL voegt u binnen enkele minuten extra server-, opslag- en netwerkcapaciteit toe aan uw ICT-omgeving. Deze geheel Nederlandse cloud-dienst wordt geleverd vanuit de KPN datacenters in Nederland en voldoet aantoonbaar aan Nederlandse wet- en regelgeving. Zo heeft u de zekerheid van een fl exibele, veilige ICT-infrastructuur.

ICT MAGAZINE_IAAS_297x420.indd 1 01-12-14 11:10

Wordt er nog veel ouderwets gewerkt met databases?“Ja, veel leveranciers verdienen nog geld op de ouder-wetse manier, met licenties per CPU. De kopers zitten eraan vast, zijn het gewend en dus niet snel geneigd om van deze suboptimale werkwijze af te stappen.”

Hiep hiep hoera voor Oracle?“Leveranciers die rijk worden van een status quo brengen geen verandering. Probleem is nu dat ge-bruikers menen te innoveren als ze met Hadoop hun data gaan analyseren. Als big data serieuze business wordt, vraagt dat snelle vaak real-time verwerking. Dan volstaat op SQL-verwerking niet meer.”

SQL verwijst u naar de prullenbak en het op SQL gebaseerde Hadoop verwijt u gebrekkige innovatie. Waarom?“SQL was een periode geschikt, maar is niet mee geëvolueerd met de rest van de so� warewereld. Hadoop is een soort SQL met een turbomotor. Het verandert niets fundamenteels. Big data vereist grote sprongen met so� ware. Daar is mijn techno-logie op gericht. Die is veel meer dan SQL aangepast op die nieuwe wereld.”

Hoe dan?“Je vraagt geen data als het je uitkomt, maar je verwerkt data die in grote hoeveelheden naar je toe wordt gestuurd. SQL en Hadoop zijn statisch, terwijl real-time applicaties grote stromen real-time data ge-

nereren waarmee je direct moet handelen. Excel verwerkt data al veel beter real-time dan SQL. Je verandert een cel en de andere waarden worden aangepast. Je gaat niet op een cel staan met een op-dracht om alsjeblie� data te herberekenen. Dat is de SQL-manier. So� ware moet direct reageren.”

SQL is: je zoekt een vliegreis en die informatie moet uit allerlei databases worden getrokken, waardoor je tientallen seconden op een voorstel zit te wachten. Uber, Airbnb en Netfl ix werken veel sneller, is dat het?“SQL vraagt van tienduizenden taxi’s de positie en gaat dan rekenen. Veel te traag. Met Uber geven die taxi’s voortdurend real-time posities door. Dat is ook effi ciënter, want de meeste taxi’s staan stil. Je moet het wel omkeren voor effi ciënter verwerking. Met SQL graaf je een gat.”

De partij met de meeste data, de NSA, slaagt er niet in daar veel relevante informa-tie uit te distilleren. Waarom?“Er is weinig correlatie tussen louter de hoeveel-heid data en zinnige informatie. Zet ’s nachts de tv aan en alle zenders vertonen ruis of zinloze programma’s. Dat probleem zie je momenteel in veel sectoren, bijvoorbeeld kankeronderzoek door een vriend van me bij Arthur Andersen. Talloze gegevens, maar waar begin je relevante correlaties te zoeken, laat staan te vinden? Dat kan louter door een combi-natie van slimme so� ware en nog veel slimmere mensen.”

Wat wilt u bijdragen?“Moderne programmeertalen zijn nog steeds het-zelfde als de allereerste taal Fortran: je neemt een paar variabelen en die combineer je voor een functie. We vonden geen nieuwe methode om bijvoorbeeld voor het internet of things met miljoenen apparaten te programmeren. Dat is een groot onopgelost probleem. De nieuwe concepten met zoveel ver-bindingen en open netwerken zijn niet doorge-drongen in de programmeertalen. Dat is eigenlijk heel geleidelijk gegaan. Net als de kikker die je in heet water kookt: er is nooit aan gedacht en ineens sta je voor een levensgroot probleem.”

U zei ook: het computeren wordt gedemo-cratiseerd. Kun je niet beter inzetten op de krachten van de allerbesten in plaats van amateurisme stimuleren?“Zo zwart-wit is het niet. Democratisering zie ik als het makkelijker maken van het gebruik van de so� ware. Veel teveel so� ware is nog veel te inge-wikkeld in het gebruik. Zo’n Uber app is super eenvoudig in gebruik en excellent gebouwd door super programmeurs.”

Was Microsoft te ouderwets en was dat de reden voor vertrek?“Nee hoor, ik werkte aan so� ware die ik behalve voor het Windows ecosysteem ook voor andere systemen zoals Java en Javascript wilde uitbreiden. Die ruimte bood Microso� niet en dat mag je ook niet verwachten.”

Waarom niet, Windows verliest snel terrein, vooral mobiel. Waarom geen toepassingen voor andere platforms bouwen?“Ja, maar de tijd moet rijp zijn. Nu Steve Ballmer weg is, is er een hele andere situatie ontstaan. De nieuwe ceo Satya Nadella is een fantastische vent, precies wat Microso� nodig had. Hij hee� een veel realistischer kijk op de wereld.Het gaat meer om de verkoop van rekenkracht en computercapaciteit. Dan maakt het niet uit of dat onder Windows is of welk ander systeem. Op deze manier ben je veel minder dogmatisch dan met alle geweld Windows te willen verkopen. Dat beperkt je scope teveel. Bovendien hee� elk mobiel appa-raat een multiplier voor diensten en de backend. Dat veroorzaakt een sterke groei van de vraag naar cloud-diensten. Dat kan een renaissance voor Mi-croso� brengen met de Azure diensten. Je ziet het aan de aandelenkoers; na het vertrek van Ballmer is die als een raket omhoog gegaan.”

Iedereen kan een cloud bieden en Amazons AWS verslaat Microsoft niet zomaar?“Jij slaat het plat, want het is helemaal niet zo een-voudig om een goed cloud-platform te bieden. Ik voorspel dat maar een paar spelers overblijven: Amazon, Microso� en Google.Neem het datacenter in Groningen voor Google. Daar komt zoveel bij kijken om alles op te zetten het 24/7 optimaal te laten draaien. Je kunt net zo goed beweren: iedereen kan een olieraffi naderij beginnen. Dat kunnen alleen hele grote partijen. Amazon moet ook meer concurrentie krijgen.”

Wat doet jullie Rx software van Applied Duality?“Verwerking van grote real-time datastromen. Weer een analogie: als je op een lichtknopje drukt, gaat de lamp aan. Dat is enkel mogelijk omdat er een bekabeling loopt via een systeem.”

Sterker nog: twee miljoen mensen kunnen tegelijk hun televisie aan en uit zetten en zo kan Netfl ix honderdduizenden opvragingen voor een fi lm direct verwerken?“Ja, 40 miljoen ontvangers sturen allemaal data, uiteraard via de bediening maar ook over de kwa-liteit van de ontvangst. Die massale hoeveelheid gegevens moet Netfl ix real-time verwerken. Daar gebruiken ze sinds eind 2012 Rx voor de client op de player. In 2013 hee� Microso� de .Net-toepassing opensource gemaakt en toen hebben we met Netfl ix ook een opensource versie voor Java gebouwd.Bij Microso� zette ik een aantal teams op en heb er veel van geleerd. Dat pas ik toe bij mijn eigen bedrijf, maar geheel conform mijn eigen inzichten. En ik wil ‘bootstrappen’, zonder extern geld.”

Zou Microsoft uw bedrijf kunnen overnemen?“Misschien wel, misschien niet. Op dit moment heb ik veel te veel plezier om het zelfstandig op mijn manier te runnen. Ik wil een heel nieuw model ontwikkelen met een gezamenlijk doel om de beste so� ware te bouwen. Opensource in dit model zal, als het slaagt, een einde maken aan een traditioneel so� warebedrijf met het licentiemodel.Neem Linux, het grootste opensource succes via de mobiele Android besturing, of apparaten zoals routers. Je moet een sterke structuur stichten voor de bouw van systemen en sterke kwaliteits- en toe-gangscontroles voor so� ware…”

Opensource verslaat softwarehandel met licenties

door: Peter Olsthoorn

Het bouwen van software in gesloten bedrijven en die verkopen als licenties is zó 20ste eeuw. Dat gaat eruit. “Opensource overwint in de 21ste eeuw,” beweert Erik Meijer in een vraaggesprek.

Een RemoteManagement platform dat u lanceert.

RAKETBRANDSTOFGFI M

AX

is nu

MAXfocus

MAXfocus™ RemoteManagement is een snelle en krachtige oplossing die wordt gebruikt door meer dan 11.000 ICT- en System Integrators om

ondersteuning te bieden aan hun klanten vanuit één dashboard.

Ontdek meer met de gratis 30-daagse probeerversie:

www.maxfocus.com/max-nl

Erik Meijer (1963, Curaçao) is ondernemer in Silicon Valley en softwareprofessor. In Delft onder-zoekt hij als computerwetenschapper aan de TU Delft het functioneel programmeren (met Haskell), taalontwerp en interfaces. Als softwarearchitect bij Microsoft werkte hij van 2000 tot begin 2013 aan C#, Visual Basic, Linq, Volta, reactief programmeren, .Net en leidde hij de cloud-ontwikkeling. Hij richtte vervolgens Applied Duality Inc. op dat in Silicon Valley data-base software voor de cloud bouwt.

www.ictmagazine.nlwww.ictmagazine.nl

8 93 februari 2015 3 februari 2015

EXPERTISEEXPERTISE

De naam SenSafety zegt het al: het gebruik van sensoren om de veiligheid in de openbare ruimte te vergroten. Dat wil zeggen: op straat, maar ook in publiekelijk toegankelijke ruimten. Prof.dr.ing. Paul Havinga en ir Hans Scholten van de Pervasive Systems Research Group aan de Universiteit Twente zijn de kartrekkers van dit publiek-private onderzoeks-project van COMMIT, waarin de universiteit samen-werkt met de TU/e, de politie, TNO, Tendris, � alis, Ambient Systems en Strukton. “Iedereen hee� tegenwoordig een mobiele telefoon bij zich,” vertelt Havinga, “en bijna al die telefoons zitten vol sensoren en hebben bovendien Wi-Fi of Bluetooth aan staan. Wij gebruiken die radio’s om een draadloos netwerk te vormen tussen de telefoons onderling zodat ze onderling informatie kunnen uitwisselen. We hoeven dus geen gebruik van het GSM-netwerk te maken, we laten de radio’s in de telefoons rechtstreeks met elkaar praten. We maken ook andere sensoren in de publieke ruimte onderdeel van dit netwerk, zoals sensoren in slimme lantaarn-

palen die bewegingen meten en daar de lichtsterkte op aanpassen, sensoren die de luchtkwaliteit meten, sensoren in bewakingscamera’s die koppen kunnen tellen en ga zo maar door.”

DirigerenZijn onderzoeksgroep ontwikkelt de algoritmen die nodig zijn om de gegenereerde data te analyse-ren en op basis daarvan de sensoren aan te sturen. Deze algoritmen zorgen er dus enerzijds voor dat er een intelligent netwerk ontstaat dat signalen kan doorgeven, en anderzijds dat ze patronen en afwijkingen daarin kunnen registreren. Een afwijking kan bijvoorbeeld plotseling geschreeuw zijn, een harde klap, een mensenmenigte die hard wegrent of plotselinge stank. A� ankelijk van de setting is het mogelijk om bij een afwijking een drone de lucht in te sturen om van bovenaf beelden te maken. Al deze data tezamen geven de politie informatie op basis waarvan ze kunnen bepalen welke ingreep

nodig is. “Wij interpreteren dus niets,” verduidelijkt Havinga. “Wij geven alleen een indicatie dat iets afwijkt van het normale patroon. Daardoor zou de openbare veiligheid in het geding kunnen komen. Of dat ook daadwerkelijk zo is, weten wij niet. Er is immers veel ruis op de lijn. Een plotselinge toename van het geluid zou kunnen duiden op gevaar, maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat mensen alleen maar enthousiast zijn en juichen. Dat verschil is voor ons niet te detecteren. Wij waarschuwen daarom alleen dat er een afwijking is van het normale patroon, maar de interpretatie laten we aan anderen over, zoals bijvoorbeeld de politie.”Het slimme sensorennetwerk wordt niet alleen gebruikt om te constateren dat er iets aan de hand is. Het kan ook worden ingezet om mensen de goede kant op te sturen, bijvoorbeeld met behulp van licht. Scholten licht toe: “Een van de partners in dit project is Tendris. Zij maken lantaarnpalen die twee kanten op kunnen schijnen en waarvan de kleur kan worden aangepast. We kunnen groen licht laten bewegen in de richting waarin we willen dat mensen gaan lopen. Op die manier kun je grote mensenmassa’s weg laten lopen van het gevaar, zonder dat je meteen een hele politiewacht hoe� in te zetten.”

TechnologiekeusVorige maand schreven we in een artikel over het COMMIT-project EWiDS eveneens over de inzet van smartphones met als doel de veiligheid te ver-groten. Tussen beide toepassingen en aanpak zitten grote verschillen, benadrukt Havinga. “Het belangrijkste technische verschil is dat zij ge-bruikmaken van Wi-Fi basisstations, terwijl wij de smartphones met de ingebouwde sensoren onderling laten communiceren.” Dit hee� gevolgen voor onder meer het stroomverbruik van de telefoon en ook voor de wijze van locatiebepaling. “Wij bepalen de locatie van een telefoon door te kijken waar deze zich bevindt ten opzichte van andere telefoons, ” vertelt Scholten, “waardoor je vrij nauwkeurig kunt zeggen waar iemand staat. Voor het onderzoeks-doel van EWiDS – het analyseren van looproutes

van mensenmassa’s tijdens grootschalige evene-menten – is een heel nauwkeurige positiebepaling niet nodig. Voor SenSafety is het wél belangrijk dat de locatie van de sensor vrij nauwkeurig kan worden ingeschat.” Waarmee hij maar wil benadrukken: het onderzoeksdoel bepaalt de techniek.Een belangrijke voorwaarde om sensoren onderling te laten communiceren, is dat het ultra ligtht weight is. “Een van de grootste uitdagingen in dit soort technologische projecten is het zuinig omgaan met resources,” weet Havinga. “We maken immers ongevraagd gebruik van iemands telefoon. Dan kan het natuurlijk niet zo zijn dat we zijn of haar batterij leegtrekken.”

PrivacyDe technologie werkt als volgt: alleen als het nodig is, wordt de mobiele telefoon gebruikt om een berichtje door te sturen. Die telefoon wordt heel even basisstation. Daarbij wordt gebruikgemaakt van mechanismen die mensen al aan hebben staan, zoals Wi-Fi en Bluetooth. Havinga: “We gebruiken dat om hele korte berichten te verzenden, en zodra dat berichtje is verzonden, schakelt het protocol zichzelf ook weer uit. De belasting is daardoor verwaarloosbaar klein.”Deze manier van werken hee� nog een ander voordeel, en dat is privacy. “Doordat we steeds maar heel kort gebruikmaken van een mobiele telefoon,” vertelt Havinga, “kunnen we niet zien hoe iemand loopt (wat juist wel het onderzoeksdoel is van EWiDS en waarom deze technologie zich dus niet leent voor dat project, red.). We hebben ook geen idee wiens eigendom die telefoon is. Dat willen we ook helemaal niet weten. We gebruiken die telefoon alleen even om een kort berichtje – bij-voorbeeld ‘er komt een gaswolk aan’ - door te geven aan een volgende sensor, zodat op basis van die stroom aan data hulpdiensten en publiek kunnen worden geïnformeerd.” Een onderdeel van het project dat in iedere situatie opnieuw bekeken moet worden, is de interpretatie van signalen die je wilt afgeven aan het publiek. Scholten: “Het unieke aan ons project is namelijk

dat we niet alleen constateren dat er iets aan de hand is, maar dat we de communicatie tussen sensoren ook kunnen gebruiken om bijvoorbeeld lantaarnpalen aan te sturen. Zoals ik al vertelde kunnen we met de slimme lantaarnpalen van Tendris het licht laten bewegen in de richting van de gewenste looproute. Je zou ook kunnen werken met kleurenverlichting: groen licht aan de kant waar je wilt dat het publiek heen loopt en rood licht aan de kant van het gevaar. Omdat je niet, zoals in een vliegtuig, eerst een video met uitleg kunt laten zien en mensen kunt laten kijken waar de voor hen dichtstbijzijnde nooduitgang is, betekent het dat jouw manier van communiceren eenduidig moet zijn. Het mag geen vragen oproepen.”

IntegratieSommige onderdelen van dit project bestaan al langer. Dat zijn onderdelen als crowd monitoring (het tellen van ‘de koppen’), het meten van geluid, trillingen en luchtkwaliteit. Een belangrijke moei-lijkheid die SenSafety oplost, is de integratie. “Je wilt dat al die losse onderdelen met elkaar gaan samenwerken, want gecombineerd levert de data veel meer informatie op dan wanneer je deze data-stromen los van elkaar beschouwt,” weet Havinga. Zijn team is zo ver dat met een golden demo is aangetoond dat het allemaal werkt. De marktpartijen die bij het project betrokken zijn, zullen ervoor zorgen dat deze kennis en ervaring ook worden omgezet in concrete producten (zie het kader).

Dat is het prettige van publiek-private samenwer-kingen, vindt Havinga. “Voor onze samenwerkings-partners biedt deze technologie direct kansen. De politie hee� hier heel veel aan als ze de veiligheid tijdens evenementen willen bewaken. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld de veiligheid van uitgaans-centra beter beheersen. En in voetbalstadions kun je ervoor zorgen dat veroorzakers van een klein relletje meteen vol in de spotlight staan, zodat hun gezichten goed kunnen worden vastgelegd door bewakingscamera’s. De toepassingen zijn legio en gaan veel verder dan het beheersen van grote incidenten. Want als je bij een klein opstootje erin slaagt om enerzijds met behulp van licht mensen weg te leiden en anderzijds de daders vol in de schijnwerpers te zetten, is de kans groot dat de ruzie snel wordt gesust, voordat het uit de hand loopt. Je kunt daardoor de politie-inzet verminderen en tegelijkertijd de veiligheid verhogen.”

Social dataHet is een droom om hiermee een soort Burgerwacht 2.0 te realiseren die de kwaliteit van leven verbetert. “Vroeger was er een beperkt aantal systemen om de veiligheid te bewaken,” memoreert Scholten. “Hiermee maken we veiligheid een democratisch iets. Het wordt social data.” Dat is dan ook meteen de reden waarom mensen hieraan graag willen meewerken, denkt hij. “Je doet dit niet alleen voor persoonlijk gewin, maar ook voor sociaal gewin. De meeste mensen zijn bereid zich in te zetten voor de maatschappij. Ze doen het graag, helemaal als de inspanning klein is. Je zou op basis van deze social data apps kunnen maken waarmee je anderen die in de buurt zijn alarmeert. Denk bijvoorbeeld aan een app waarmee je kunt melden dat je een parkeerwacht ziet, zodat iedereen die in de buurt is een berichtje krijgt en snel zijn meter kan bijvullen.”Waar dit eindigt, dur� Havinga niet te voorspellen. “Aan het begin van mijn carrière dacht ik wel eens: als ik deze uitdaging heb opgelost, wat ga ik dan daarna doen? Inmiddels weet ik: tijdens ieder project dienen zich vanzelf weer nieuwe onderzoeksvragen aan. Je bent nooit klaar. We hebben begin oktober

voor het eerst in een golden demo alle technologie bij elkaar gebracht en aangetoond dat het werkt. Bij de vertaalslag naar de praktijk zullen we onge-twijfeld tegen problemen aanlopen die je nu een-maal tegenkomt als je gaat opschalen. Maar dat vind ik juist zo leuk aan dit werk. Je weet niet waar dat weer toe leidt. Ik laat me verrassen.”

Van data naar betekenis (deel 6)

Sensoren als burgerwacht 2.0

door: Mirjam Hulsebos

In Enschede zijn ze de vuurwerkramp nog niet vergeten. Op het moment dat de veiligheid in gevaar is, wil iedereen mobiel bellen, waardoor al snel het GSM-netwerk plat gaat. Het onderzoeksproject SenSafety van de Universiteit Twente richt zich op alternatieve vormen van communicatie en meten in situaties waarin onze veiligheid in het geding is.

Praktijktoepassingen met snelle ROIOnderdelen van deze technologie heb-ben hun meerwaarde al in de praktijk be-wezen. Zo zetten enkele internationale spoorwegmaatschappijen sensoren in om trillingen te meten die een indicatie vormen dat de lagers aan vervanging toe zijn. De sensoren zitten op plaatsen waar geen elektriciteit is en gebruiken de energie van de trillingen. “De terugver-dientijd is ultrakort,” weet Havinga, “want de investering is laag en een spoorwegmaatschappij kan nu veel beter voorspellen wanneer de lagers aan vervan-ging toe zijn. Daardoor kunnen ze beter plannen welke treinstellen wanneer uit roulatie moeten worden genomen, wat grote kosten besparingen oplevert.” De sensoren worden ook ingezet om te identifi ceren wanneer een beweging af-wijkt van het patroon. In de sport en bij revalidatie zijn deze toepassingen bijzon-der nuttig. “Je kunt real-time meten hoe iemand loopt en direct feedback geven,” vertelt Havinga. “Zo kun je mensen hel-pen om een beweging beter uit te voe-ren. De feedback kan bovendien volauto-matisch worden gegeven, bijvoorbeeld in de vorm van trillingen in de schoen. Zo weet een sporter of een patiënt die revalideert dat hij een beweging niet goed uitvoert en kan dat meteen proberen bij te stel-len, nog voordat zijn coach of fysiothera-peut het waarneemt en iets kan zeggen.”

“Voorheen dacht ik wel eens: als ik deze uitdaging heb opgelost,

wat ga ik dan daarna doen? Inmiddels weet ik: je bent nooit klaar.”

Prof.dr.ing. Paul Havinga van de Pervasive Systems Research Group aan de Universiteit Twente

ir Hans Scholten van de Pervasive Systems Research Group aan de Universiteit Twente

www.ictmagazine.nlwww.ictmagazine.nl

10 113 februari 2015 3 februari 2015

PRAKTIJKPRAKTIJK

Tevens blijkt uit onderzoek dat business-cases in de praktijk niet of nauwelijks worden bijgewerkt gedurende het project. Evenmin worden ze ach-teraf geëvalueerd om toekomstige projecten meerwaarde te laten creëren. Kortom, business-cases worden niet of nauwelijks op strategisch ni-veau gebruikt. En dat is een gemiste kans omdat juist door strategisch gebruik waardecreatie tot stand komt. De toepassing van business-case ma-nagement en de elektronische ondersteuning van het besluitvormingsproces dragen bij aan waarde-creatie. Een casus bij Achmea zal dit illustreren.

Wat is Business-case management?Business-case management omvat de volgende drie aspecten. 1) De projectcyclus (initiatie – ontwikkeling – implementatie – realisatie) is verder uitgebreid met een batenrealisatiefase na oplevering. 2) Focus op waardecreatie naast kosten, doorloop-tijd en kwaliteitsbeheersing. In het defi ni-eren van projecten worden vaak de ‘triple constraints’ van het gerenommeerde Project Management Institute gehanteerd. Alleen levert een project dat binnen de begrote kosten en tijd wordt uitgevoerd niet per defi nitie een toegevoegde waarde voor de organisatie. Een hogere koppeling aan de organisatiedoelstellingen is voorwaarde voor echte waardecreatie. 3) Belangrijke stakeholders betrekken in een gedeelde besluitvorming en ondersteuning daarvan met een group support systeem, zodat verschillen in de besluitvorming zichtbaar en gedeeld worden. Deze zichtbare en transparante wijze van consensus building op basis van een ‘collectief gedeeld ge-heugen’ over projectresultaten ondersteunt de besluitvorming in de projectcyclus.

ProcesverbeteringAchmea is de grootste verzekeraar in de Nederlandse markt. Sinds de oprichting in 1811 is Achmea gegroeid dankzij talrijke overnames, waaronder de acquisities van Interpolis en Agis Zorgverzekeringen. Om succesvol te blijven door met innovatieve producten en diensten tegemoet te komen aan de nieuwe klantbehoe� en, onderneemt Achmea talloze inves-teringsprojecten per jaar. Vaak worden deze onder-steund door een belangrijke it-component. Toch werd de geanticipeerde waardecreatie in het verle-den niet altijd gerealiseerd. Daarom besloot de Health divisie binnen Achmea twee jaar geleden om het besluitvormingsproces en het proces ter ondersteuning van batenrealisatie te verbeteren.

Belemmerende factorenDe interne en externe factoren die een goede uit-voering van investeringsprojecten belemmerden werden geanalyseerd en vormden de uiteindelijk drijfveren om het transformatieproject te starten. Een geduchte externe factor is de dynamische ver-zekeringsmarkt, waarbij klanten eenvoudig en op jaarlijkse basis kunnen wisselen van verzekeraar. Daarnaast spelen drie interne factoren een belang-rijke rol. 1) De vele acquisities resulteerden in een verscheidenheid aan organisatieculturen wat zijn weerslag had op de besluitvorming en uitvoering van investeringsprojecten. 2) Het besluitvormings-proces om nieuwe initiatieven in de markt te zetten verliep relatief traag en log. 3) Business-cases voor nieuwe projecten dienden uitsluitend kosten-besparende doeleinden. Volgens een business controller werd de business-case in het verleden voornamelijk gebruikt als planningsinstrument voor het project en haar resources. “Daardoor werd deze vaak te uitgebreid en ging voorbij aan het echte nut dat een dergelijk document kan opleveren. Bovendien werd er na oplevering nooit terug-gegrepen naar de business-case om mensen op hun verantwoordelijkheid te wijzen inzake baten-realisatie.” De business program & information

manager nam het initiatief om business-case management op te starten en nodigde de hier geciteerde business controller uit de haalbaarheid daarvan te onderzoeken.

Dynamisch business-case managementIn business-case management worden alle investe-ringsprojecten op een gedisciplineerde en uniforme wijze aangepakt. Alles start met een high-level business-case, waarbij de initiator van het idee op één A4 de algemene visie en doelstellingen van het project beschrij� . Deze business-case wordt dan verder uitgewerkt tot een gedetailleerde beschrijving van de gekozen oplossing, de hiermee gepaard gaande kosten, baten en risico’s. Een gefaseerde aanpak voor de ontwikkeling van een business-case is belangrijk om de nodige volwassenheid van het initiële idee te toetsen, de vereiste analyses uit te voeren en om belangrijke stakeholders voldoende te betrekken. Anders dan bij veel andere organisaties gaat Achmea verder in het gebruik van de business-case. Zo wordt deze tijdens de implementatie regel-matig bijgewerkt, zodat het nog synchroon loopt met de projectuitvoering en de contextuele om-standigheden die een impact kunnen hebben op het project. Ook na oplevering van het project wordt de business-case gebruikt om het proces van baten-realisatie verder te ondersteunen. Ook worden met

op portfolioniveau waardevolle lessen getrokken uit gefi naliseerde projecten, die actief in nieuwe projecten worden gebruikt.

Focus op batenDe vernieuwde en procesmatige business-case aanpak vereist een eenduidiger focus op batenreali-satie. Elke gedetailleerde business-case moet een duidelijke beschrijving van de baten bevatten, gebaseerd op realistische inschattingen en gestaafd door relevante metrieken. Specifi eke eigenaars van individuele (of een groep van) baten zijn verant-woordelijk voor hun realisatie. Een project manager is verplicht een batenrealisatieplan op te maken. In de uitgewerkte versie hiervan zijn de geïdentifi ceerde baten op overzichtelijk wijze gelinkt aan hun periode van realisatie, aan de verantwoordelijke bateneigenaar en aan de veranderingen die deze baten moeten faciliteren. Bij oplevering van het project wordt het batenrealisatieplan bijgewerkt. De projectcyclus (initiatie – ontwikkeling – implementatie – realisatie) is immers uitgebreid met een batenrealisatiefase na oplevering.

Besluitvorming gebaseerd op feitenVoorheen was het besluitvormingsproces niet ge-standaardiseerd en soms gevoelig voor interne (politieke) krachten. Het transformatieproject binnen Achmea hee� daarom voorzien in een

doordachte rol van personen en comités. Een busi-ness divisiedirecteur evalueert een verbeteringsidee op basis van haar relevantie voor de organisatie en zijn divisie, waarna hij autonoom kan beslissen om in het idee te investeren en Project Sponsor te worden. Op portfolioniveau houdt het Project Comité de ontwikkeling van business-cases nauw-lettend in het oog. Zij evalueren de bijdrage van elke business-case aan de strategische bedrijfsdoelstel-lingen, ook tijdens de investering. Tot slot speelt de business controller een belangrijke rol om de informatie in een business-case te controleren op haalbaarheid en correctheid. Aan het eind van elke van deze stappen wordt bepaald of de business-case voldoende feitelijke argumenten bevat om tot de volgende fase te worden toegelaten. Het (politieke) getouwtrek en elleboogwerk van weleer hee� hierdoor geen kans meer, want nieuwe investeringsprojecten zonder business-case wordt sowieso geweigerd door het Project Comité.

Elektronische ondersteuningElektronische ondersteuning helpt de stakeholders in hun besluitvorming in estafette-vorm. Achmea gebruikt hiervoor het zogeheten group support systeem (GSS) ‘MeetingWizard’. In een GSS worden de kennis en ervaring van deelnemers opgebouwd in een database, met de agenda’s en resultaten van meetings. Binnen Achmea werden in drie sessies van een dagdeel de kandidaatprojecten geselecteerd.De agenda van de Group Support Sessie 3 zag er als volgt uit: Alle inbrengers beoordelen, volgens hetzelfde for-mat, de business-cases van anderen

1. De inbrenger presenteert zijn of haar (kandidaat)projecten aan de hand van de eigen scores (huiswerk) en relateert deze aan de lessons learned van gefi naliseerde projecten om deze actief te gebruiken in het nieuwe project.

2. De besluitvorming vindt plaats op basis van ‘exceptions’, dat wil zeggen dat de deelnemers alleen de kwalitatieve ‘afwijkingen’ tegenover de ‘eigen scores’ van de inbrenger aangeven. De deelnemers markeren die kritische succesfactoren (KSF) of risico(regels) van de kandidaatprojecten met een ‘X’, die naar het oordeel een lager belang op de KSF’s, respectievelijk een hogere risico hebben.

3. We selecteren die kandidaatprojecten waarbij de meerderheid van de deelnemers een afwijkend (negatief) oordeel hee� ten opzichte van de in-brenger.

4. We herhalen stap 1 tot en met 3 voor de andere inbrengers.

De geselecteerde kandidaatprojecten uit stap 3 (met een afwijkend oordeel van de meerderheid) worden in een elektronische brainstorm geplaatst. De expert deelnemers van het betreff ende project kunnen de naar hun oordeel juiste KSF en risico-waarden invoeren met toelichting. Hierop volgt voor deze specifi eke KSF’s en risico’s een onder-bouwde kwalitatieve evaluatie. Het project moet tijdens de elektronische stemming een beoordeling te krijgen van minimum 50 procent van de deelnemers. Wanneer meer dan 50 procent zich onthoudt van stemming, wordt het project als onbeoordeelbaar en niet afdoende aangescherpt beschouwd.

EvaluatieBusiness-case management levert een substantiële bijdrage aan waardecreatie van projecten. Waar inbrengers mogelijkheden zien tot samenhang of overlap tussen projecten, hee� dit onder meer geleid tot het samenvoegen van projectvoorstellen, wat zowel kostenbesparing als waardecreatie bevordert. De doorlopende ondersteuning van een GSS maakt business-case management inzichtelijk en transparant voor alle stakeholders. Bovendien kunnen op een eff ectieve en effi ciënte wijze veel meer kandidaatprojecten worden gedeeld dan op de traditionele ‘papieren’ manier. De deelnemers van

Achmea hebben achteraf de inzet van business-case management en GSS als volgt geëvalueerd:1. Samen focus brengen in de gewenste verande-

ringen versnelt de realisatie en vergroot de synergie.

2. Concretisering van het idee vergroot het eige-naarschap.

3. De gestarte dialoog tussen bedrijfsonderdelen stimuleert het gezamenlijk indienen van inte-grale projecten.

4. Heldere impact van project op alle bedrijfs-onderdelen verhoogt de kans op succes.

5. De frequentie van het vaststellen van gewenste projecten gaat omhoog zodat het beste idee als eerste opgepakt kan worden.

6. Benodigde inspanning gaat naar beneden door het vasthouden van de verzamelde inzichten en niet meer vanaf niets vertrekken.

7. Heterogene groepssamenstelling met verschil-lende experts maakt dat de beste oplossingen voor het doel worden bepaald.

8. Expliciet relateren van it-wijzigingen aan proces en strategische doelen is mogelijk zodat ver-andercapaciteit optimaal kan worden ingezet.

Serieuze business-case management is onontbeerlijk in hedendaagse organisaties. Diverse uitdagingen vragen om belangrijke investeringen, waarbij or-ganisaties waardecreatie nastreven op zowel korte als lange termijn. Wanneer het besluitvormings-proces onvoldoende gestructureerd verloopt en onvoldoende wordt gedragen door interne stake-holders, kan dit de reële waardecreatie negatief beïnvloeden. Business-case management zal een organisatie ondersteunen in het gedetailleerd ana-lyseren van een potentiële investering, in de aan-pak ervan en in een realistische kijk op de ver-wachtingen. Deze analyse vormt een belangrijk fundament van een objectief besluitvormingspro-ces. Bovendien kan de analyse worden ingezet om de implementatie verder op te volgen en de uitein-delijke waardecreatie te evalueren. Via workshops kunnen lessons learned worden geaccepteerd, zo-dat de investeringscyclus volledig benut wordt. Deze praktijkstudie bij Achmea bewijst de belang-rijke faciliterende rol van group support systemen.

Referenties• Ashurst, C., Doherty, N., & Peppard, J. (2008).

Improving the impact of IT development projects: the benefi ts realization capa-bility model. European Journal of Infor-mation Systems, 17(4), 352–370.

• Maes, K., De Haes, S., & Van Grembergen, W. (2014). The Business-case as an Operational Management Instrument: A Process View. ISACA Journal, (4), 1–8.

• Papke-Shields, K., Beise, C., & Quan, J. (2010). Do project managers practice what they preach, and does it matter to project success? International Journal of Project Management, 28(7), 650.

• Peppard, J., Ward, J., & Daniel, E. (2007). Managing the realization of business benefi ts from IT investments. MIS Quarterly Executive, 6(1), 1–11.

• Shenhar, A., Dvir, D., Levy, O., & Maltz, A. (2001). Project success: a multi-dimensional strategic concept. Long Range Planning, 34(6), 699–725.

Over de auteurs

Kim Maes is Business/IT

Management researcher aan

de Antwerp Management School

en Universiteit Antwerpen /

kim.maes@ams.ac.be

Rikkert van CappelleVeen

is Senior Manager Proces &

VeranderManagement Achmea,

Divisie Zorg & Gezondheid /

ra.van.capelleveen@interpolis.nl

Prof.dr.ing. Hans Mulder

is directeur van de VIAgroep NV

en verbonden aan de Antwerp

Management School en

Universiteit Antwerpen / hans.

mulder@viagroep.nl

Strategisch gebruik van business-casesEen praktijkcase bij Achmea

Door: Kim Maes, Rikkert van Cappelleveen en Hans Mulder

Bij een business-case denken we vaak aan het document dat nodig is voor een project-aanvraag met gedegen argumentatie van kosten, doorlooptijd en deliverables. Dat klinkt heel gedegen, maar toch ontbreekt er vaak een essentieel onderdeel. Iets dat in de praktijk heel moeilijk vooraf te bepalen is: de toegevoegde waarde die een en ander gaat leveren.

TSTC FAST TRACKS - Training and Certification at Full Speed

www.TSTC.nl

Certified Ethical Hacker (CEH)Certified Information Security Manager (CISM)

Certified Information Systems Auditor (CISA) Certified Information Systems Security Professional (CISSP)

Certified Risk Manager ISO 27005/31000

Certified Information Privacy Professional/ EuropeSAP Autorisaties en SAP Security Awareness

Want security start bij mensen!!

Nieuw

Bezoek ons op Congres IT & Information Security11 februari Amsterdam Arena

De agenda van de Group Support Sessie 3 was als volgt: Alle inbrengers beoordelen ook, volgens hetzelfde format, de business cases van anderen

1. De inbrenger presenteert zijn of haar (kandidaat)projecten aan de hand van de eigen scores (huiswerk) en relateert deze aan lessons learned uit gefinaliseerde projecten om deze actief te gebruiken in het nieuwe project.

2. De besluitvorming vindt plaats op basis van 'exceptions', dat wil zeggen dat de deelnemers alleen de kwalitatieve 'afwijkingen' tegenover de 'eigen scores' van de inbrenger aangeven. De deelnemers markeren die kritische succesfactoren (KSF) of risico(regels) van de kandidaatprojecten met een 'X', die naar het oordeel een lager belang op de KSF'en respectievelijk een hogere Risico hebben.

3. We selecteren die kandidaatprojecten waarbij de meerderheid van de deelnemers een afwijkend (negatief) oordeel heeft ten opzichte van de inbrenger.

4. We herhalen stap 1 tot en met 3 voor de andere inbrengers. 5. De geselecteerde kandidaatprojecten uit stap 3 (met een afwijkend oordeel van de

meerderheid) worden in een elektronische brainstorm geplaatst. De expert deelnemers van het betreffende project kunnen de naar hun oordeel juiste KSF en risicowaarden invoeren met toelichting. Hierop volgt voor deze specifieke KSF'en & Risico's een onderbouwde kwalitatieve evaluatie.

De eerste sessie van een dagdeel is besteed aan het vaststellen of de kandidaatprojecten compleet beschreven zijn en beoordeelbaar op bijdrage aan de strategie en risicoprofiel. Belangrijke inzichten zijn: a) dat verschillende onderdelen hetzelfde project inbrengen, zonder afstemming vooraf; b) veel intrinsieke kennis bij de indiener expliciet gemaakt moet worden om een project te kunnen beoordelen; c) de deelnemers een extra week doorlooptijd en een derde sessie wensen om de inhoud van de projecten te verdiepen en samen af te stemmen.!

Sessie 1

Bedrijfsbreed integraal delen van de verbeterideeën, verdiepen en gezamenlijk beoordelen is een zeer positieve ervaring. Alle dZ&G bedrijfsonderdelen hebben geparticipeerd. Daarnaast hebben Avero (fysieke aanwezigheid) en Interpolis (via KC) deelgenomen. In totaal zijn er ca. 150 verbeterideeën in de vorm van kandidaatprojecten op tafel gekomen. Er is flink gewerkt om het eindproduct te realiseren.!

Overall

De tweede sessie zijn de verbeterde kandidaatprojecten besproken en het restant van de eerste sessie. Vervolgens is samen nagedacht over hoe de projecten van prioriteit voorzien moeten worden. Er is onderscheid gemaakt tussen: a) Continuïteit: continuïteit en doelarchitectuur; b) Wettelijk: wetgeving VWS en branche-afspraken en c) Vernieuwing: stabilisatie en innovatie. Afgesproken is om van de vernieuwingsprojecten de bijdrage aan de strategie en het risicoprofiel vast te stellen.!

Sessie 2

In voorbereiding op de derde sessie hebben de deelnemers eerst de eigen projecten gescoord naar bijdrage en risico en daarna elkaars score bestudeerd. Tijdens de derde sessie is beoordeeld in hoeverre de score erkend wordt en vervolgens is voor alle vernieuwingsprojecten vastgesteld of de bijdrage aan de strategiekaart hoog of laag is en of het risicoprofiel hoog of laag is. Zo ontstaan er vier categorieën: project starten op 1) korte termijn; 2) indien capaciteit beschikbaar; 3) na beperking van risico; en 4) na verbetering kandidaatproject.!

Sessie 3

Voorbeeldgrafieken uit het Group support systeem uit stap 2

Het project dient tijdens de elektronische stemming een beoordeling te krijgen van minimum 50 procent van de deelnemers. Indien meer dan 50 procent zich onthoudt tijdens de stemming, dan wordt het project als onbeoordeelbaar en niet afdoende aangescherpt beschouwd; en gaat een nieuw kandidaatproject mee in de volgende ronde. Conclusies en toepassing Business case management levert een bijdrage aan waardecreatie van de projecten, omdat inbrengers mogelijkheden zien om de samenhang of overlap tussen de projecten te bespreken over de gehele cyclus heen. Dit heeft onder meer geleid tot het samenvoegen van projectvoorstellen, hetgeen zowel kostenbesparing als waardecreatie bevordert. De doorlopende ondersteuning met een GSS maakt business case management inzichtelijk en transparant voor alle stakeholders. Bovendien kunnen op een effectieve en efficiënte wijze veel meer kandidaatprojecten worden gedeeld dan op de traditionele ‘papieren’ manier. Door alleen de projecten te markeren die volgens de deelnemers een te hoge bijdrage hebben gekregen van de ‘eigenaren’, blijven alleen de discussiepunten over. Door daarop de focus te leggen wordt een effectieve tijdsbesteding gerealiseerd en worden langdradige vergaderingen voorkomen. De deelnemers van Achmea hebben achteraf de inzet van business case management en GSS als volgt geëvalueerd:

1. Samen focus brengen in de gewenste veranderingen versnelt de realisatie en vergroot de synergie;

2. Concretisering van het idee vergroot het eigenaarschap; 3. De gestarte dialoog tussen bedrijfsonderdelen stimuleert het gezamenlijk indienen van

integrale projecten; 4. Heldere impact van project op alle bedrijfsonderdelen verhoogt de kans op succes; 5. De frequentie van vaststellen gewenste projecten gaat omhoog zodat het beste idee

als eerste opgepakt kan worden; 6. Benodigde inspanning gaat naar beneden door het vasthouden van de verzamelde

inzichten en niet meer vanaf niets vertrekken; 7. Heterogene groepssamenstelling met verschillende experts maakt dat de beste

oplossingen voor het doel worden bepaald; 8. Expliciet relateren van IT wijzigingen aan proces wijzigingen en strategische doelen is

mogelijk zodat verandercapaciteit optimaal kan worden ingezet. Een doordachte visie op business case management is onontbeerlijk in hedendaagse organisaties. Diverse uitdagingen zorgen voor belangrijke investeringen waarbij organisaties waardecreatie nastreven op zowel korte en lange termijn. Indien het besluitvormingsproces hieromtrent onvoldoende gestructureerd verloopt en onvoldoende wordt gedragen door interne stakeholders, dan kan dit de reële waardecratie negatief beïnvloeden. Business case management zal een organisatie ondersteunen in het gedetailleerd analyseren van een potentiële investering, hoe deze dient aangepakt te worden en welke verwachtingen daarbij realistisch zijn. Deze analyse vormt een

Summary - Hoog belang

Yes No Abs.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

(15 responses)

Summary - Laag Risico

Yes No Abs.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

(15 responses)

Voorbeeldgrafi eken uit het Group support systeem uit stap 2

www.ictmagazine.nl

12 133 februari 2015 3 februari 2015

TRENDS & ICTTRENDS & ICT

door: Bart Sto� erg en Eelco Rouw

De wereld waarin we leven verandert ingrijpend en snel. Aan de it-kant zijn er drie grote veranderbewegingen, de technology push, de information push en de social push. Die drie pushes bieden enorm veel nieuwe mogelijkheden. Iedere onderneming moet zich de vraag stellen: Wie gaat die pushes het beste benutten: Wij, of onze concurrenten?

Beauty is in the constraints…want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren, dichtte Willem Elsschot. En zo hebben we altijd naar de wereld gekeken. We bedenken van alles, we barsten van de fantasie, maar wat we bedenken kan niet, want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische be-zwaren. We konden onze dromen niet vormgeven, want ze konden niet. Heel vaak omdat de technologie nog niet rijp was voor onze plannen. Te groot, te lelijk, te log, te langzaam, te duur, te star, te infl exibel, nou ja, te beperkend. En dus bedachten we mooie dingen, om al die technologische beperkingen heen. Mooie dingen die door al die beperkingen, juist extra bijzonder werden. Beauty is in the constraints.

Maar de wereld verandert. Er zijn bijna geen tech-nologische beperkingen meer en als ze er nu nog zijn, dan worden ze in het komende jaar wel opgelost. De wet van Moore, vernoemd naar één van de op-richters van de chipgigant Intel blijkt na al die jaren nog steeds van kracht te zijn. De toenemende openheid in de vorm van Open Source en Open Hardware zorgt er daarnaast voor dat problemen, waar een individu niet uitkomt door een grote groep van verschillende gelijkgestemden in no time worden opgelost.Door de wet van Moore kan het klein én mooi én wendbaar én snel én goedkoop én handig én fl exibel, allemaal tegelijk. De telefoon die u nu op zak hee� , kan evenveel als een zware bureaucomputer uit 2007-2008 en als u een echt dure telefoon hee� dan misschien wel uit 2009-2010. In de tijd dat Eelco op de TU zat – zo rond de eeuwwisseling – konden de logge computers nog geen fractie van de PC’s uit 2007 en 2008.

Maar niet alleen de ‘harde technologie’ hee� een sprong gemaakt. Alles wordt ook nog eens ontzettend slim, oplettend en zelfs creatief. De bouwblokken zijn steeds krachtiger geworden en mensen maken er de mooiste dingen mee. Neem bijvoorbeeld een man uit Nederland die een ‘slimme spiegel’ hee� gemaakt. Zodra hij voor deze spiegel staat wordt hij vriendelijk begroet en krijgt hij in de hoek feitjes en weetjes te zien waarmee hij zijn dag kan beginnen. De spiegel kent elk lid van zijn gezin en maakt het scheren en tandenpoetsen tot een multimediale ervaring. Hee� deze man hier jaren aan gewerkt? Nee. Een creatieve geest en allerlei bouwblokken die je kunt downloaden en bestellen zijn uiteindelijk de basis. Nee, de technologie is geen beperking meer. Eigenlijk zijn er nog maar twee echte beperkingen: onze onderneming en onze fantasie.

Onze ondernemingDe afgelopen jaren stonden in het teken van schaal-grootte en compliance. Dat hee� ondernemingen groot, log, traag en functioneel beperkt gemaakt. Niet erg geschikt om tot vernieuwing en innovatie te komen. En toch is dat precies wat er nodig is om de concurrenten te weerstaan, die technologie op

steeds meer manieren gaan gebruiken. Dat begint al bij ‘gewone’ dingen: het nieuwe werken, steeds meer spulletjes uit en in de cloud, vrijheid door BYOD en 3D-printers die reserveonderdelen kunnen printen in plaats van logge bestelprocessen. Maar het wordt nog veel ingrijpender. Predictive systems gaan mensen vervangen. Planning, administratie, archivering, beoordeling, coördinatie: een groot deel van de operationele en tactische laag van de orga-nisatie wordt overgenomen door technologie. Decision support systems helpen om onderbouw-de keuzes te maken en worden steeds beter door middel van machine learning. Dit gaat zo ver dat systemen steeds meer geautoriseerde beslissingen kunnen nemen.

Energiemaatschappijen zien hun rol als leverancier afnemen. Een zonnecel op het dak gaat zelf onder-handelen met de verschillende stroomafnemers en

verkoopt zijn energie aan de hoogst biedende. Dingen gaan zich ontwikkelen tot intelligente een-heden. De hele middenlaag, die we vroeger de ‘lemen laag’ noemden en die alle verandering tegenhield, die laag wordt met rasse schreden grotendeels ver-vangen door technologie. Misschien niet bij jullie, die lemen laag is tenslotte taai, maar wel bij jullie concurrenten. Er wordt voorspeld (en eigenlijk is dat ook heel logisch) dat organisaties die zoveel mogelijk gebruikmaken van hun eigen digitale grondstoff en in staat zijn om beter in te spelen op veranderingen en kritisch naar de eigen organisatie kunnen kijken. Big data, BI en andere concepten maken trends en onderliggende verbanden transparant en maken disruptief denken en gevaarlijke vragen mogelijk. Ondernemingen die willen overleven hebben twee opties: Early follower worden, of nog trager, en concurreren op prijs, meedoen aan de ‘race to the bottom’. Of frontrunner worden, meedoen aan de ‘race to the top’. Voor dat eerste kun je het beste meteen verhuizen naar China, voor dat tweede moet je fantasie gaan organiseren, die tweede beperking.

FantasieWant fantasie wordt de onderscheidende factor. Vroeger konden we bij lange na niet alles realiseren wat we hadden bedacht door alle technologische beperkingen. Maar die beperkingen zijn er bijna niet meer. Nu kunnen we onmogelijk bedenken wat we allemaal kunnen realiseren. Onze fantasie is de be-perkende factor geworden. Mensen met fantasie en het lef om te experimenteren zijn uiteindelijk de

‘change agents’ die duurzame veranderingen bewerk-stelligen. Daan Roosegaarde noemt zichzelf artiest en innovator. Hij bedenkt dingen die dan alleen nog

maar technologisch gerealiseerd hoeven te worden. Samen met ingenieursbedrijf Heijmans hee� hij smart highways ontwikkeld, wegen die deels van kleur veranderen als het gaat vriezen, zodat er waarschuwingen in het wegdek verschijnen, maar die ook overdag zonlicht absorberen en daarmee ’s nachts de weg verlichten, en rijbanen waarop een elektrische auto tijdens het rijden wordt opgeladen. Hij hee� ook een stoel ontworpen, waarin je een korte, maar felle stroomstoot krijgt als je ‘ja, maar’ zegt. En hij hee� nog veel meer bedacht en gerea-liseerd. Hoe minder je je aantrekt van de beper-kingen en hoe meer je je verbeelding en fantasie de ruimte gee� , hoe ingrijpender de vernieuwing die je zelf kunt bedenken. Ondernemingen die mee willen doen aan de race to the top, zullen al-lemaal Daan Roosegaarde moeten worden.

Gesloten en open deurenIn zijn boek Briljante ideeën: hoe kom je er op? vergelijkt Steven Johnson de (ontdekte en onontdekte) wereld met een huis dat bestaat uit oneindig veel kamers. De ene kamer hee� veel deuren, de andere weinig. Innovatie is dan eigenlijk het openen van een deur naar een nog onbekende kamer. En die kamer bevat weer nieuwe deuren, die toegang geven tot wéér nieuwe kamers. Enzovoort. De ontdekking van de ene deur opent de weg naar de ontdekking van een andere. Sommige innovaties, sommige ontdekkingen, zijn meer een gang dan een kamer. Ze creëren een heleboel nieuwe mogelijkheden, denk aan de uitvinding van het wiel, de stoommachine,

de computer en het internet. Als er net een kamer is ontdekt, is de kans groot dat daar nog onontdekte deuren zijn. Dat maakt het lonend om zelf innoverend bezig te zijn en om de ontwikkelingen te volgen. Als je zelf in de laatst ontdekte kamers bent geweest, is de kans groter dat je zelf een nieuwe deur opent of dat je adequaat kunt reageren op nieuwe kamers. Je was er immers al vlak bij.Patenten en intellectueel eigendom zorgen ervoor dat er sloten op deuren komen en ze beperken daarmee de mogelijkheid om te innoveren.

Een hoop mierenMaar nu openbaart zich een probleem. Ergens tussen onze vierde en achttiende verjaardag zijn we bijna al onze fantasie kwijtgeraakt. Spelen maakt plaats voor studeren en je plaats vinden in de sociale context. We hébben bijna geen Daan Roosegaardes meer in Nederland. We hebben onszelf getransfor-meerd naar een hoop mieren. Harde werkers, maar zonder creativiteit. Ja-maar-denkers, die zuchtend hun werk doen. Helemaal gemaakt voor de race to the bottom…

Een mierenhoopEr gebeurt iets bijzonders als je van een hoop mieren overstapt op een mierenhoop. Een hoop mieren is een verzameling domme uitvoerders. Een kudde. Er gebeurt niets. Maar een mierenhoop is een intel-ligent organisme, vele malen intelligenter dan al die afzonderlijke mieren samen. Als je een mieren-hoop door elkaar gooit, dan roept niet de directeur of de koningin van de hoop de lokale mierenarchitec-ten bij elkaar voor spoedoverleg en een rampenplan. Integendeel. Dan doen al die mieren samen, onge-stuurd, precies dat wat er nodig is. Ze herstellen samen de mierenhoop, redden wat er te redden valt en doen wat er nodig is. Precies die dynamiek hebben we nodig. Geen briljante mieren, maar een briljante mierenhoop, een community, die uitblinkt in open collaboratie.

Is dat niet hopeloos?Iedere onderneming probeert een kennissysteem op te zetten. Dat lukt geen enkele organisatie. De medewerkers die daar per se niet aan mee willen doen,

gaan thuis gerust een paar uur Wikipedia en Facebook vullen, of ze gaan bloggen of twitteren. Op het werk sputteren we op allerlei gebied tegen, maar als we met vrienden in de kroeg zitten, komt er geen ‘ja-maar’ over onze lippen. Op het werk zijn we bang voor verandering, privé beginnen we relaties, verhuizen we, krijgen we kinderen en vinden we dat nog leuk ook. Op het werk willen we geen enkel risico lopen, in onze vrije tijd doen we aan wedstrijdsport en spelletjes, ‘omdat het zo spannend is’ . Wat gebeurt er met mensen als ze bij een bedrijf werken? Wat doen we met zijn allen niet goed?

Blije-eikel-communitiesKijk eens naar het blije-eikel-gehalte van opensource communities. Kijk naar de energie die van de mensen afspat als ze mee doen aan hackatons. We zullen met onze onderneming moeten leren van die communities, we zullen ook zo moeten worden. Een ongestuurde mierenhoop van blije eikels. Met ambitie. Met wilde ideeën. We zullen ons moeten afvragen hoe je zo wordt. Wat maakt nou dat enthousiasme los in vakmensen? Het voorbestaan van de onderneming hangt er van af. Dat wat we kunnen, wordt overgenomen door technologie. Blijven we over met dat wat we niet kunnen. Samen onze verbeelding en fantasie aan het werk zetten.De resultaten zijn te vinden op sites waarop mensen broncode beschikbaar kunnen stellen. Github, Bit-bucket, � ingiverse, Instructables en Hackaday.io stimuleren mensen om elkaars projecten te bekijken en deze te hergebruiken en zelf aan te passen (‘forken’). Feitelijk niets anders dan het bieden van extra deuren in de eerder genoemde ‘kamer’ met grote pijlen en teksten in de trend van ‘Open mij!’

KwakzalversAls het slecht gaat met mensen, dan zoeken ze vaak hun heil bij kwakzalvers. Die hebben dan eenvoudige middelen die helpen tegen alles. Dat voelt fi jn, alleen lost het niks op. Nu gaat het slecht met ondernemers en dus melden de kwakzalvers zich daar. Met eenvoudige oplossingen die helpen tegen alles. Laat jullie niet in de luren leggen. We weten het niet en niemand weet het. We zullen al experimenLerend aan de slag moeten. Enthousiast

en met elkaar, dan hou je dat enthousiasme beter vast. Samen, met mensen van binnen en van buiten de onderneming. ‘Beauty is in de contraints’ en dat zijn wij deze keer. Dat maakt ons mooier dan we dachten.

Gaat dit allemaal vanzelf?Op globaal niveau hoef jij als individu niets te doen voor deze bewegingen, doe gewoon gezellig mee. Kijk naar het internet, de kickstarters van deze wereld en de mooie opensource initiatieven en je ziet direct waar het naartoe gaat en wat open doet met mensen. Een belangrijk uitgangspunt bij verandering is dat het eerst moet schuren. Er moet eerst een ‘sense of urgency’ zijn, die een groepje mensen in beweging zet. En als we op globale schaal kijken zijn er genoeg uitdagingen. De opensource beweging is feitelijk op dezelfde grond begonnen, omdat een groep mensen het onacceptabel vond dat gesloten en dure so� ware een drempel vormt voor innovatie. Men-sen als Richard Stallman en Linus Torvalds hebben de weg geplaveid voor iets wat we nu de normaalste zaak van de wereld vinden (en geloo� u dit niet, kijk dan maar eens rustig in de ‘juridische infor-matie’ van uw iPhone of Android smartphone).Naast de sense of urgency is het ook een uitdaging om onder ongunstige randvoorwaarden met allerlei beperkingen mooie dingen te maken. Het Zen principe ‘Beauty is in the constraints’ vormt een belangrijke drijfveer voor de nieuwsgierige mens om toch verder te gaan. De homecomputers uit de jaren 80 zijn tot op de draad uitgenut, terwijl de computers van nu voor het grootste deel van de tijd niets staan te doen. Technologie is niet meer de ‘constraint’, het is de fantasie en het menselijk bevattingsvermogen ge-worden. In plaats van teleurgesteld te raken in onze eigen beperkingen moeten we er de schoonheid van (h)erkennen. Organisaties moeten zoeken naar de mensen met de juiste beperkingen om vooruit te komen. Bedenk dat de grootste geesten van de wereld juist door hun beperkingen het verschil hebben kunnen maken. Misschien helpen de grootste ‘fl adderaars’ en ‘dagdromers’ u wel met de volgende stap!

Eelco Rouw

is technology madman

bij Quint Wellington

Redwood

Bart Stofberg

is organisatieveranderaar

bij Quint Wellington

Redwood

Afl e

verin

g 3

Push ups! Als we het allemaal niet meer weten...

“Er zijn bijna geen technologische beperkingen meer en als ze er nu

nog zijn, dan worden ze in het komende jaar wel opgelost”

Column

Big data en het voorkomen van digitale predestinatieDe essentie van onze privacywetgeving is ‘surprise minimisation’. Verras mensen zo min mogelijk met gegevensverzamelingen en nieuw gebruik daarvan buiten de context waarin die gegevens werden verzameld, en houdt daarbij vast aan de inter-nationaal erkende privacy-principes. Big data staat echter voor iets anders.

Dit fenomeen is gericht op ‘surprise maximisation’. Licht grote hoeveelheden data uit hun context en koppel deze aan onnavolgbare wiskundige formules, om zo nieuwe en veelal totaal onverwachte verbanden vast te stellen. Organisaties die zich hiermee bezighouden, staan voortdurend bloot aan de verleiding om onze privacy-principes te verwaarlozen.

Wij moeten daarom op zoek naar de voorwaarden waaronder big data-analyses gebruikt mogen worden, zonder onze privacy-principes te verkwanselen en zonder essentiële elementen van onze menswaardigheid te verliezen. De wettelijke privacy-principes zijn bedoeld om ongebreidelde verzameling en gebruik van persoons-gegevens tegen te gaan: wees transparant over de data die je verzamelt en gebruikt (transparantie); gebruik data niet voor een ander doel dan waarvoor je deze hebt verzameld (doelbinding); gebruik niet meer data dan noodzakelijk voor het doel (dataminimalisatie).

Big data lijken prachtige kansen te bieden om uiteenlopende dreigingen en problemen het hoofd te bieden. Zo is het mogelijk om epidemieën te voorspellen, verkeers-stromen te regelen en onze energie-effi ciency te verbeteren. Dit wordt anders wanneer mensen op grond van profi elen die uit big data zijn gedestilleerd, anders worden behandeld. De inzet van big data kan daarmee leiden tot een vorm van ‘digitale predestinatie’, waarbij wij gehinderd zullen worden in onze vrije ontwikkeling en ontplooiing.

Op basis van verzamelde gegevens worden, nu al, keuzes voor mensen gemaakt. Bijvoorbeeld welke aanbiedingen zij krijgen en welke niet, welke informatie zij te zien krijgen en welke niet. Bekend voorbeeld is dat winkelketen Target door het combineren van data wist dat een tienermeisje zwanger was en daarop gebaseerde aanbiedingen deed. Dit zonder dat zij ooit zwangerschaps- of babyspullen had gekocht en zonder dat haar vader ervan wist. Die ging op hoge poten naar Target om te vragen waarom zijn dochter deze aanbiedingen kreeg.

Het is tijd voor een maatschappelijk debat over privacybescherming bij big data. Wat mij betre� moet dat debat niet alleen gaan over de grenzen aan het gebruik van persoonsgegevens, maar vooral ook over de grenzen aan het verzamelen van per-soonsgegevens. Want anders voorkom je niet dat de gegevens buiten hun context – voor een heel ander dan het oorspronkelijke verzameldoel – worden gebruikt. Of dat de verzamelde data via een beveiligingslek op straat komen te liggen.

Voordat je gaat verzamelen, moet je je afvragen: heb ik deze gegevens nodig en verzamel ik niet meer dan nodig? Een debat over de grote kansen en risico’s van big data is noodzakelijk, zodat wij optimaal gebruik kunnen maken van het fenomeen zonder dat dat ten koste gaat van de vrije ontplooiing van individuen.

■ Jacob Kohnstamm is voorzitter van het College bescherming persoonsgegevens (CBP).

Jacob Kohnstamm

www.ictmagazine.nl

www.ictmagazine.nl

14 153 februari 2015 3 februari 2015

KORTKORT

Column

TekortHet kwartje is gevallen. Het tekort aan hoog opgeleide ict’ers staat in één klap op de agenda. Aanleiding was het bericht in de Telegraaf dat ict-bedrijven uit Nederland dreigen te vertrekken vanwege dat tekort. Het onderwerp is niet nieuw, de ophef wel.

Nederland ICT waarschuwt al jaren voor dit probleem. Er is sprake van een mismatch op de arbeidsmarkt voor ict’ers. Daarom zijn er nu al tal van bedrijven met moeilijk vervulbare vacatures. Dat zagen we aankomen. In de komende periode zal dit probleem alleen maar groter worden. Met de opkomst van het internet of things en big data, het groeiend belang van cybersecurity en robotica is er sprake van steeds meer ICT en zeker niet van minder. Onze economie wordt met de dag digitaler. En de vraag naar ict’ers komt niet alleen van ict-bedrijven. Ook de overheid, banken en grote ict-werkgevers als Booking.com en ASML vissen in dezelfde vijver. Die vijver moet groter en niet een klein beetje, maar véél groter.

Om de instroom op ict-opleidingen daadwerkelijk te vergroten moeten

overheid, onderwijs en bedrijfsleven nog beter samenwerken

Nu al besluiten bedrijven om werkzaamheden naar het buitenland te verplaatsen. Of ze kiezen ervoor om ict’ers internationaal te werven. De enige oplossing die op termijn echt soelaas biedt is dat er meer ict’ers worden opgeleid. De instroom is de laatste jaren gelukkig al toegenomen. Begrijpelijk, want een keuze voor ICT biedt de grootste kans op een baan in combinatie met uitdagend werk. Om de instroom daadwerkelijk te vergroten moeten overheid, onderwijs en bedrijfsleven wat mij betre� nog beter samenwerken. De belangen zijn groot.

Een tekort aan ict’ers zorgt voor een rem op de economische groei. En jongeren die kiezen voor een studie die geen baan oplevert, kosten geld. Onderwijsinstellingen worden steeds meer afgerekend op output. Wat is er dan mooier om diploma’s uit te reiken aan studenten die direct aan de slag kunnen? Bedrijven zijn erbij gebaat dat de studenten die van hogeschool of universiteit komen direct inzetbaar zijn.

Natuurlijk. We leven in een vrij land. Gelukkig maar. Iedere jongere hee� het recht om de studie van zijn keuze te volgen. Maar er is niets mis met een duwtje in de juiste richting. Daar kunnen we niet vroeg genoeg mee beginnen. Alleen al daarom is het goed om kinderen op de basisschool digitale vaardigheden zoals coderen en programmeren bij te brengen. Of om in het voortgezet onderwijs ICT onderdeel te maken van vakken als aardrijkskunde, biologie of natuurkunde. Bedrijven zijn graag bereid om gastlessen te verzorgen.

Niets doen is geen optie. Kiezen voor groei is kiezen voor ICT.

■ Lotte de Bruijn is Directeur Nederland ICT

Lotte de Bruijn

www.ictmagazine.nl

• Microsoft Outlook• Salesforce.com

• SharePoint• IBM Notes

Secure Enterprise Dropbox

Secure

WWW.SECUREDROPBOX.NL

Voor elk ICT-project de juiste professional

senior IT professionals

ORACLE en SAP www.redblue.nl

“Google sluist 10 miljard

door Nederland”

Internetbedrijf Google hee� in 2013 bijna 10 miljard euro aan royalty’s via Nederland naar Bermuda gesluisd, dat bekend staat om een gunstig belasting-klimaat. Dit is ruim 1 miljard euro meer dan een jaar eerder. Bedrijven die de naam en technologie van Google gebruiken, betalen hiervoor een vergoeding in de vorm van royalty’s. Google Ireland Limited, een Ierse vennootschap die advertenties verkoopt, zou ruim 9 miljard aan vergoedingen aan moederbedrijf Google hebben betaald. De bedragen stromen via Nederland naar de in Ierland gevestigde, maar vanuit Bermuda bestuurde Google Ireland Holdings. Het bedrijf is eigenaar van het intellectueel eigendom van Google buiten de VS. De winst wordt zo van Ierland overgeheveld naar Bermuda, waar geen vennootschapsbelasting wordt geheven. Google zou in de VS belasting moeten betalen over de bui-tenlandse activiteiten, maar omdat het geld de VS niet bereikt en ‘off shore’ geparkeerd wordt, wordt die regel omzeild. Het internetbedrijf zou op deze manier een bedrag van 35 miljard euro geparkeerd hebben. Hiermee worden onder meer overnames en investeringen buiten Amerika gefi nancierd.

‘Mensen met een

iPhone zijn slimmer’

De kop doet het wel lekker, maar of het ook echt ergens op slaat, valt te bezien. Een Amerikaans onderzoek van advertentienetwerk Chitika in opdracht van CNN Money komt tot de conclusie dat iPhone-bezitters gemiddeld ‘mogelijk’ slimmer zijn dan mensen met een Android-toestel. In staten waar relatief veel mensen hoger onderwijs hebben gevolgd worden meer iPhones verkocht. Ook zou er een verband zijn tussen welvaart en de populariteit van de Apple-smartphone. Het onder-zoek van Chitika moet met een fl inke schep zout worden genomen. De resultaten zijn volgens het netwerk ‘niet allesomvattend’. Een verband tussen het opleidings niveau en het aantal verkochte iPhones nog niet zeggen dat het een ook daadwerkelijk het gevolg van het ander is. Typisch gevalletje van kip of het ei…

Eerste indruk Windows 10

De nieuwe Windows-versie is completer en mooier. Microso� hee� sterk aan de buitenkant van het OS geschaafd. Zo is Nederlands nu een van de beschik-bare talen. Het startmenu is nu ook ingebouwd. Verder is spraakassistent Cortana ingebouwd, al wordt Nederlands hier nog niet ondersteund. Tevens is er een nieuw notifi catiepaneel, evenals het nieuwe settings-overzicht en ook de taakbalk hee� een nieuwe look gekregen.

NASA wil drone laten

rondvliegen op Mars

NASA werkt aan een drone die Mars moet gaan verkennen vanuit de lucht. Door de Rode Planeet vanuit de lucht te observeren zou de ruimtevaart-maatschappij tot interessante nieuwe inzichten kunnen komen. De drone wordt momenteel ont-wikkeld door NASA’s Jet Propulsion Laboratory (JPL). Op Mars hebben tot nog toe alleen rijdende voertuigen, zoals de Curiosity, rondgereden. Het zicht van zulke marsrovers is uiteraard beperkt. De drone zal in de buurt van rijdende voertuigen verkenningsvluchten uitvoeren, zodat er sneller kan worden bepaald welke plekken op de Rode Planeet het onderzoeken waard zijn.

Apple neemt opnieuw

Burberry-topman aan

Apple hee� opnieuw een Burberry-topman aan-genomen. Chester Chipperfi eld, de vicepresident van de digitale en interactieve designdivisie van mode-keten Burberry, gaat aan de slag bij Apple. Onlangs werkte Chipperfi eld zijn Twitter en Linkedin-profi el bij met Apple als nieuwe werkgever. Chipperfi eld meldt dat hij bij Apple aan ‘speciale projecten’ gaat werken. Oktober vorig jaar trok Apple reeds Angela Ahrendts, de toenmalige CEO van Burberry, aan. Ahrendts hee� de leiding over de online en offl ine winkels van Apple. Het is vooralsnog onduidelijk welke rol Chipperfi eld binnen Apple krijgt. De verwachting is dat de ex-Burberry-topman aan de slag gaat binnen de Apple Watch-divisie van het bedrijf uit Cupertino.

5 miljoen voor

slimme ring

Ringly, maker van een serie slimme ringen, krijgt een investering van 5,1 miljoen dollar (4,4 miljoen euro). De ringen van Ringly zijn momenteel voor te bestellen voor 195 dollar. Het apparaat bevat een bluetooth-ontvanger, led-lamp en trilmotor, zodat gebruikers notifi caties van een smartphone op hun vinger kunnen ontvangen. Belangrijkste nieuwe investeerder is de bekende dur� apitaal-fi rma Andreessen Horowitz, bekend van grote in-vesteringen in onder meer Facebook, Twitter, Airbnb, Foursquare en Zynga. Ringly beloo� zijn product in de lente van 2015 te versturen aan mensen die een bestelling hebben geplaatst. De investering wordt verder gebruikt om in 2016 een nieuwe versie van het product te creëren.

“Snapchat gaat jour-

nalistieke producten

produceren”

Fotochatdienst Snapchat werkt samen met een aantal mediabedrijven om de app van redactionele artikelen, foto’s en video’s te voorzien. Het nieuwe onderdeel van de chatapp zal Discover gaan heten. Onder meer CNN, National Geographic, Vice, Yahoo en sportzender ESPN zouden tekst, beeld of video-materiaal gaan leveren. De inhoud zou speciaal voor Snapchat zijn geproduceerd. Snapchat zou daarnaast ook zelf journalisten, animators en video-makers aan hebben genomen om zelf journalistieke producties te maken.

Avensus levert werk-

plekken

ICT-dienstverlener Avensus Nederland hee� een opdracht binnengehaald voor werkplekdiensten bij jeugdzorginstellingen. De joint venture Ouder Kind Teams hee� Avensus geselecteerd voor de uitwisse-ling van informatie en het optimaliseren van de samenwerking tussen medewerkers. Het levert werplekken op basis van Microso� 365. Het gaat om ruim 700 werkplekken die vanuit een Nederlands datacentrum worden gehost.

Steeds vaker ontslag na

domme tweet of post

Steeds vaker worden mensen ontslagen als gevolg van een tweet of Facebook-post. Dat blijkt uit een gegevens van juridisch dienstverlener DAS rechts-bijstand. Daar werden in 2014 ongeveer 300 zaken behandeld waarin uitingen op sociale media de aanleiding vormden om een ontslagprocedure in te zetten. Maar liefst zeventig keer werd iemand op staande voet ontslagen. Meestal betre� het dan negatieve uitlatingen over de baas of collega’s, of discriminerende en racistische opmerkingen. Opmerkelijk is dat de rechter vaak onwelgevallige uitingen op sociale media een gegronde reden voor ontslag vindt. Een andere vorm van ‘misbruik’ is het via de sociale media wegkapen van opdrachten of klanten van het bedrijf. Iemand houdt er dan in het geheim een eigen bedrij� e op na. Ook deze ontslagreden wordt meestal door de rechter onder-schreven.

2014 beste jaar ooit

voor ASML

Chipmachinefabrikant ASML gaat lekker. Het af-gelopen jaar boekte het bedrijf een omzet van 5,9 miljard euro, 12 procent meer dan het jaar daarvoor. De winst steeg naar 1,2 miljard euro en ook voor 2015 zijn de vooruitzichten gunstig. Volgens CEO Peter Wennink zal de ASML-technologie EUV bij hun klanten rond 2017 in volle productie gaan. Met EUV-technologie kunnen nog kleinere chips worden gemaakt. In 2014 nam het bedrijf dat in Veldhoven is gevestigd duizend man personeel aan, die a� omstig zijn uit diverse landen. Doorgaans is de ontwikkeling binnen de chipindustrie een redelijk betrouwbare graadmeter voor hoe het ervoor staat met de algemene economie. Hoop-gevend dus.

Samsung detecteert

beroertes

Een groep ontwikkelaars binnen Samsung houdt zich bezig met de ontwikkeling van een algoritme dat gebruikmaakt van hersensignalen om de kans op een beroerte te voorspellen. De hersensignalen die Samsung opvangt kunnen uitgelezen worden met een smartphone. De technologie heet Early Detection Sensor & Al-gorithm Package. Het bestaat uit so� ware en een headset met sensoren die een gebruiker op zijn hoofd moet plaatsen. Met de headset worden elek-trische signalen a� omstig vanuit de hersenen ge-meten, die vervolgens doorgegeven kunnen wor-den aan een smartphone. Op basis van het patroon van deze signalen kan de smartphone bepalen wat de kans op een beroerte is en hiervoor eventueel een waarschuwing geven.

Succesvolle beursgang

Box

Onlangs maakte de zakelijke cloud-dienst Box een bijzonder veelbelovende beursgang op de New York Stock Exchange. De introductieprijs van een aandeel Box bedroeg 14 dollar. Het opende direct al met een koers van 20,20 dollar. Het aandeel sloot de dag af met een koers van 23,23 dollar, wat een specta-culaire stijging van 66 procent betekent. Daarmee is het bedrijf 2,78 miljard dollar waard. Al tien maanden geleden maakte Box de plannen voor de beursgang bekend, maar stelde de IPO uit, mede vanwege de dalende aandelen van andere techbe-drijven. Ook waren analisten kritisch over het be-drijf: Box zou te veel kosten maken en te weinig omzet draaien. Het verlies over de eerste negen maanden van 2014 bedroeg 121 miljoen dollar. De 30-jarige Box-ceo Aaron Levie is door de beurs-koers op papier fors rijker geworden. Hij bezit 3,4 procent van het bedrijf, nu 95 miljoen dollar waard.

Grafeen fors goedkoper

Een onderzoeker van de TU Del� hee� een methode ontwikkeld waarmee grafeen vermoedelijk op een veel goedkopere manier kan worden geproduceerd. Dit zou de kosten met een factor duizend verlagen. Grafeen is extreem dun materiaal dat elektriciteit veel beter geleidt dan koper en 100 tot 300 keer zo sterk is. Het kan gebruikt worden voor dunnere, snellere en buigzame pc’s en smartphones. Ook de accuduur van apparaten zou verlengd kunnen worden. Het is de onder-zoeker al gelukt om een stukje grafeen van een milimeter groot te produceren op basis van een mengsel van methaan, waterstof en argon, dat tot een temperatuur van duizend graden wordt verhit en over een blad van koper wordt geleid. Uiteindelijk blij� er een stuk grafeen over. In plaats van de gebruikelijke tien uur, duurt deze productiemethode ongeveer een uur, terwijl de kwaliteit behouden blij� .

Waarom grafeen?Wetenschappers Andre Geim en Kostantin Novoselov kregen in 2010 de Nobelprijs voor Natuurkunde uitgereikt voor hun baanbrekende onderzoek naar de eigenschappen van grafeen. Grafeen zou het internet honderd keer sneller kunnen maken en een camerasensor duizend keer zo gevoelig. Het materiaal is extreem dun, vrijwel transparant, enorm buigzaam en veel sterker dan bijvoorbeeld staal of koper. Grafeen is een extreem goede geleider van elektriciteit en warmte, kan goed tegen hitte en is bijna ondoordringbaar. Ook hee� het een veel hogere elektrische mobiliteit dan silicium, wat het in theorie een superieure halfgeleider maakt. Niet voor niets rollebollen Samsung en Apple nu al op de stoep van de rechtbank om grafeenpatenten.

Wat is grafeen?Grafeen is evenals grafi et en diamant volledig opgebouwd uit het element koolstof. Anders dan grafi et en diamant komt grafeen niet direct in de natuur voor, maar moet het geïsoleerd of gescheiden worden, bijvoorbeeld door een extreem dunne laag (één atoom dik) van grafi et af te halen. Dit lukte de eerder genoemde Geim en Novoselov in 2004 voor het eerst. Ondanks de moedige pogingen van de TU Del� , zal het nog enkele jaren duren voordat massaproductie van grafeen mogelijk is.

Toepassingen van grafeenAls we de praktische problemen even terzijde schuiven, komt de magie van grafeen weer bovendrijven. Het materiaal hee� dankzij zijn unieke eigenschappen een bijna oneindig aantal potentiële toepassingen. Zo zou het veel effi ciëntere zonnecellen kunnen opleveren, of betere oplaadbare batterijen. Die maken momenteel nog gebruik van grafi et of silicium als anode, maar met grafeen zouden ze een grotere capaciteit kunnen krijgen en sneller kunnen opladen. Uiteindelijk zal het ook kunnen worden toegepast in oprolbare smartphoneschermen en televisies.Al langere tijd wordt beweerd dat wanneer het materiaal goedkoper kan worden geproduceerd, het binnen no time de techwereld zal veroveren. Want grafeen mag dan magisch klinken, aan de enorme potentie twijfelt niemand meer.

Hans Wanders nieuwe CIO RijkHans Wanders wordt per 1 maart 2015 de nieuwe CIO Rijk bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Als Rijks-CIO bekleedt Wanders eveneens de functie van Directeur Informatiseringsbeleid bij het directoraat-generaal Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk. Dat valt onder de verantwoor-delijkheid van minister Blok (Rijksdienst). Wanders komt van Randstad Holding vandaan en volgt Dion Kotteman op die de functie tijdelijk voor een jaar hee� vervuld van 1 januari 2014 tot 1 januari 2015.

www.ictmagazine.nl

16 173 februari 2015 3 februari 2015

ICT-BREED UITGELICHT

Verandering is een constante voor DSM

DSM ontwikkelt en produceert ingrediënten voor voedingsmiddelen, vitamines en hoogwaardige materialen zoals plastics, coatings en kunstvezels. Daarbij ligt het accent sterk op duurzaamheid. “We hebben in de loop der jaren aardig wat slagen gemaakt in de transformatie naar een Life Sciences en Materials Sciences bedrijf,” zegt DSMs Business Process Expert Marc Daams tijdens zijn presentatie op Innovation World, het jaarlijkse congres voor klanten en partners van So� ware AG. Aanpassen aan steeds veranderende omstandigheden was een van de hoofdthema’s van het driedaagse congres, dat plaatsvond in New Orleans. Marc Daams adviseert zijn collega’s over procesverandering. Daar heb je de juiste cultuur en goede mensen voor nodig. Maar ook processen die fl exibel en aanpasbaar zijn, en – niet onbelangrijk – de juiste ondersteunende IT en KPI’s om te sturen. Deze aspecten komen allemaal samen in het programma SHAPE, dat zorgt dat DSM fi t is en blij� en zich snel kan aanpassen aan veran-derende omstandigheden. De uitdaging daarbij is dat DSM een wereldwijd opererende organisatie is. “De complexiteit is mede door onze omvang sig-nifi cant,” vertelt Daams zijn publiek. En juist daar-

om is het belangrijk om processen te optimaliseren en blijvend op te volgen. “De naam SHAPE zegt het al: we blijven continu in vorm.”

ProcesvernieuwingDSM stree� naar substantiële omzetgroei in de komende jaren. Het bedrijf wil daarbij zijn expertise in Life Sciences en Materials Sciences inzetten als antwoord op belangrijke maatschappelijke trends

zoals vergrijzing, voedselveiligheid, gezondheidszorg, energievoorziening en duurzaamheid. Om dat goed te doen moet DSM kunnen inspelen op trends zoals globalisering en de sterk toenemende dynamiek in de samenleving. En dat, op zijn beurt, schreeuwt om fl exibiliteit in de bedrijfsvoering.DSM voerde bij verschillende bedrijfsonderdelen een fi theidstest uit die de manier van werken op vijf niveaus in kaart bracht: governance, mens & orga-nisatie, prestatie-indicatoren, processen en it-sys-temen. Daams: “Deze vijf niveaus raken en beïn-vloeden elkaar allemaal. Op ieder van die niveaus maken we steeds de afweging tussen standaardisatie enerzijds en fl exibiliteit anderzijds. We zoeken naar de juiste balans tussen standaardisatie en fl exibiliteit om van de standaard af te wijken als het nodig is.”Uit de fi theidstest bleek dat diverse bedrijfsprocessen nog effi ciënter en innovatiever kunnen. Daarnaast is de organisatie de laatste jaren erg actief aan het overnamefront. Dat leidt tot een grote diversiteit in processen en it-systemen. “We moeten toe naar meer uniformiteit, zowel in de processen als in de ondersteuning.”

Process miningSamen met een groep van Global Process Owners bracht de afdeling Process Advisory & Services van DSM de gebieden in kaart die het meeste baat hebben bij verbetering van de bedrijfsvoering. Voor de verbetertrajecten hanteert DSM een BPM-cyclus die begint met meten. Op die manier wordt het verbeterpotentieel in kaart gebracht. Deze stap hee� de aantrekkelijke naam Up!Bizz gekregen. “Procesop-timalisatie klinkt als iets wat niet urgent is,” meent Daams. “Dus moet je het urgent maken. Hoe doe je dat beter dan de business te laten zien hoeveel je met een procesoptimalisatie kunt verdienen? Hoeveel bespaar je? Hoeveel meer werkkapitaal kun je vrijmaken? Up!Bizz brengt dat in kaart.”

Met Process Performance Manager van So� ware AG meet Process Advisory & Services processen van A tot Z door. Dat zorgt voor verrassende inzichten. Daams: “Zo constateerden we dat er bij onze self-service webshop waar klanten zelf kunnen bestellen veel vaker wijzigingen in een order plaatsvinden dan in orders die wij zelf fi rst-time-right inbrengen in het systeem. We hebben dit inzichtelijk gemaakt door process mining. Met traditionele BI kun je meten wat je wilt, maar deze conclusie haal je er daarmee niet uit. BI laat zien: meer klanten maken gebruik van de webshop. Dus het management denkt: ‘Prachtig, we scoren goed op deze KPI’. Terwijl het in de praktijk tot meer kosten leidt.”Process mining maakte ook inzichtelijk dat niet alle orders 100 procent worden uitgeleverd. Met Process Performance Manager is inzichtelijk gemaakt hoe vaak dat gebeurt en bij welke producten. “Ook hier geldt weer: we hebben inzichtelijk gemaakt wat het kost: hoeveel omzet verliezen we hierdoor? Want dan wordt het pas urgent en ontstaat draag-vlak in de organisatie om er ook concreet wat aan te doen.”

Naleven is de sleutel tot succes In beide voorbeelden hee� DSM gefocust op hoe ze de processen beter kunnen inrichten en dus kunnen optimaliseren. “Maar een proces werkt alleen optimaal als de criteria goed zijn gedefi nieerd en strikt worden nageleefd,” weet Daams. “Soms zijn de processtappen wel goed, maar worden de afspraken niet goed nageleefd of zijn de gedefi nieerde criteria onduidelijk of te strak waardoor je teveel uitzon-deringen krijgt. Een voorbeeld hiervan zijn de creditnota’s. We hebben de betalingen inzichtelijk gemaakt en op basis daarvan de criteria aangepast. Daardoor ontvangen we nu niet alleen eerder ons geld, maar maken we ook geen extra administratieve kosten. Dat zijn mooie resultaten die onze organi-satie verder brengen.”Daams vat samen: “Door het beter of nauwkeuriger naleven van de processen, besparen we kosten. Daarnaast hebben we nu ook een veel beter inzicht in waar de knelpunten liggen die verbeterd kunnen worden.”

End-to-end automatiserenNa de eerste successen wordt Up!Bizz nu in steeds meer business units gebruikt als gestandaardiseerde methode om verbetermogelijkheden in kaart te brengen. Hoewel het mogelijk is om alle processen door te lichten, richt DSM zich eerst op de processen waarvan medewerkers weten dat ze beter kunnen, maar niet direct weten hoe ze dat effi ciënt kunnen aanpakken. “Nu trekt Process Performance Manager geen conclusies, het is mensenwerk,” zegt Daams. “Maar de so� ware helpt wel om de vinger op de zere plek te leggen en een root-cause analyse uit te voeren.” Het lijkt een open deur als hij besluit: “Je moet niet meten om te meten, maar meten om te sturen.” Om vervolgens te verduidelijken: “In de praktijk is het verleidelijk om allerlei rapporten te maken rondom KPI’s die in theorie lijken bij te dragen aan de business. Je moet echter eerst vast-stellen of die theorie in de praktijk wel klopt, want anders draai je aan de verkeerde knop. Ik denk dat veel organisaties daar de boot mee ingaan. Ze defi -niëren KPI’s zonder te weten of die KPI’s wel echt wat bijdragen aan de businessdoelen.”

door: Mirjam Hulsebos

Van steenkoolproductie via bulkchemie tot Life Sciences en Materials Sciences, dat is in één zin de route die Koninklijke DSM N.V. de afgelopen eeuw afl egde. De veranderingen zullen de komende jaren alleen nog maar sneller gaan en complexer worden. DSM be-antwoordt deze uitdagingen met onder andere het programma SHAPE. Zo speelt het bedrijf continu in op veranderlijke tijden.

“Je moet eerst vaststellen of de theorie in de praktijk klopt. Anders draai je aan

de verkeerde knop”

Vijf zaken over cyberveiligheid die iedere MSP moet weten

Dit is kort gezegd wat ik ooit concludeerde na een cyberveiligheidscontrole bij een fabriek. Het toe-staan van internettoegang via computers die uit-sluitend voor productie bestemd waren, had als feitelijk resultaat dat het bedrijf aan alle kwaden van het internet werd blootgesteld. Omdat het net-werk niet voor beveiligingsdoeleinden was geseg-menteerd en geen interne fi rewall had, speelde deze fabriek met vuur. Een hacker had zo de lo-pende band kunnen stilzetten of nog erger, het net-werk met een gevaarlijk virus kunnen infecteren. Een van de medewerkers zei dat een inbreuk op de beveiliging het bedrijf tussen 3.000 en 4.000 dollar per uur zou hebben gekost.

Wat is echt belangrijk?Het risico was dus enorm. Daarom besloot ik de besluitvormers in die bewuste fabriek een vraag voor te leggen die alle managed service providers (MSP’s) hun (potentiële) klanten zouden moeten stellen: wat is echt belangrijk voor uw bedrijf? Zoals u zich kunt voorstellen vond men medewerkers die hun status bijwerken, een nieuwe selfi e uploaden of hun e-mail bekijken op een computer die be-langrijk is voor de productie, schadelijk voor het bedrijf. Het klinkt als een inkoppertje, maar zo vanzelfsprekend was het dus niet. Voor een MSP is het natuurlijk de kunst om ver-rassingen uit te sluiten. Zoals uit het verhaal over de fabriek blijkt, begint dit bij de vraag aan uw klanten wat zij vanuit het oogpunt van beveiliging belangrijk vinden. Hoe kunt u uw klanten een eff ectieve oplossing bieden als u niet weet wat ze denken en niet hee� uitgezocht hoe snugger ze ei-genlijk zijn op het punt van cyberveiligheid? Dit is een van de dingen die succesvolle MSP’s inzien als het gaat om cyberveiligheid.

Vier tipsHier zijn nog vier tips waarover elke IT-dienst-verlener zou moeten nadenken:

Ontwikkel een deugdelijk bedrijfsprocesKunt u uw diensten duidelijk omschrijven? En uw klanten, kennen die uw diensten ook? Wat uw stra-tegie ook is, zorg dat ze herhaalbaar en toetsbaar is. Als u ooit moet uitleggen waarom u voor een bepaalde aanpak hee� gekozen, moet u wel duidelijk onder woorden kunnen brengen hoe en waarom die aanpak deel uitmaakt van uw plan.

Leer één fi rewall heel goed kennenDoe uzelf een plezier. Werk met één fi rewall, bestudeer deze goed en maak hem de standaard voor al uw klanten. Dat maakt een enorm verschil bij het verzorgen van netwerktoegang voor uw klanten. Als u meerdere producten globaal kent en ze allemaal tegelijk probeert te gebruiken, kunt u in de problemen komen. Bovendien, zelfs wanneer u een ramp weet te voorkomen is het tijdrovend en moeilijk om zoveel ballen in de lucht te houden.

Word een deskundigeSinds de introductie van het ‘internet der dingen’, o� ewel de connectie van allerhande devices met het internet, zijn netwerken onderhevig aan voort-durende verandering. Daarom is het van groot belang om regelmatig uit te zoeken hoe de nieuwste producten en diensten werken en om volledig inzicht te krijgen in hun verwachte eff ect op verschillende bedrijfstakken. Zoals uit het voorbeeld van de fabriek blijkt, hebben veel klanten niet duidelijk in beeld welke systemen en diensten wel en geen toegang tot het internet moeten hebben.

Schrijf het beleidVoortbordurend op dat laatste punt: MSP’s moeten hun klanten hulp aanbieden bij het opstellen van een beleid voor computergebruik. Wie gaat het beleid per slot van rekening uitvoeren? Door uw kennis op deze manier aan te bieden versterkt u de band met uw klanten; u laat immers zien dat u zich be-trokken voelt bij hun veiligheid. Bovendien is het een waardevolle training voor het veiligheids-bewustzijn – en dat is uiteindelijk de beste (en meest rendabele) verdedigingstactiek.

Door deze tips loopt een rode draad: scholing is cruciaal, zowel voor u als voor uw klanten. Het technische landschap verandert zo snel, dat er altijd wat te leren valt. De beste MSP’s weten dit.

Over de auteur

Ian Trump is Security Lead

bij LogicNow, een wereldwijde

leverancier van it-beveiliging

en -managementoplossingen

in de cloud aan ’s werelds

grootste MSP-gemeenschap.

MAXfocus Benelux

Keypoint Almere-Buiten, Straat van Florida 31,

1334 PA Almere-Buiten, Netherlands,

Tel: +31 (0)88 5222 285

door: Ian Trump

Het blijkt dat fabrieksmedewerkers het net zo leuk vinden om door hun Facebook tijdlijn te scrollen als u en ik. Wellicht staat u daar niet van te kijken, maar wat wel zorgen baart is het feit dat de sociale-mediawebsite wordt bezocht via een niet-gesegmenteerd netwerk dat alle aspecten van de productie reguleert. Laten we maar gewoon zeggen dat er niets te ‘liken’ valt aan zo’n scenario.

www.ictmagazine.nl

18 193 februari 2015 3 februari 2015

ICT-BREEDICT-BREED

Werken waar en wanneer u wilt. Of waar en wanneer u dat juist niet wilt. Keuzevrijheid om moderne technologie te gebruiken wanneer het past is vaak geen vanzelfsprekendheid. Bij ICT Spirit zijn wij van mening dat dit wel zou moeten. Het gaat immers om wat u wilt, u bent belangrijk!

Denkt u daar net zo over? Praat dan eens met een van onze specialisten over de Cloud Services van ICT Spirit. Zij vertellen u graag meer over de voordelen wanneer u technolo-gie voor ú laat werken in plaats van dat u voor de technologie werkt.

www.ictspirit.nl

Was alles maar zo eenvoudig

Adv 131x180 ICT Spirit ICT mag.indd 1 15-05-14 09:42

(020) 240 06 00offerte@aliternetworks.nl www.aliternetworks.nl

Vraag nu uw offerte aan!

Meer netwerk Minder kosten

5 jaar garantie

levering binnen 24 uur

in heel europa

Aliter networks biedt refurbished kwaliteits hardware die betrouwbaarder is dan nieuwe apparatuur. Behaal meer resultaat met minder risico en

verleng de levensduur van uw netwerk.

Microso� s directoryservice Active Directory (AD) is in het bedrijfsleven bijna net zo wijdverspreid als het besturingssysteem Windows is in de pc-wereld. AD doet dienst voor netwerken waar Windows-systemen in domeinen zijn opgenomen. Systeem-beheerders krijgen daarmee grip op de diverse systemen in hun infrastructuur. Dit loopt uiteen van applicaties en gebruikers tot toegangsrechten en so� ware-installaties. Dat laatste omvat ook het toepassen van updates en patches.

De kluis met alle sleutelsTot zover bekend terrein voor ingevoerde it’ers. Active Directory is echter een aantrekkelijk doelwit voor creatieve kwaadwillenden. Indien zij toegang verkrijgen tot die cruciale beheertool, hebben zij daarmee in wezen toegang tot de hele it-omgeving van een organisatie. Voordeel boven het hacken van een ander systeem is dat AD de kluis met toegangs-sleutels is voor legitieme gebruikers, inclusief be-heerders. Zit een bepaalde ‘deur’ op slot voor ieder-een onder een bepaald toegangsniveau? Het kraken van zo’n slot kan alarmbellen van securitysystemen doen rinkelen. Een gewone indringer kan zo tegen de lamp lopen. Een hacker die zich toegang hee� verscha� tot Active Directory kan simpelweg een andere sleutel uit de ‘geleende’ sleutelbos kiezen. De sluwe indringer gebruikt dan de sleutel van een gebruiker die wel door die deur mag. Security-

systemen hoeven dan niets verdachts te zien.

Spookverhaal uit de praktijk� eoretische bangmakerij? Helaas niet. Bij een multinational met het hoofdkwartier in Londen is exact zo’n scenario toegepast. Deze sluwe aanval kwam uiteindelijk wel aan het licht, maar pas nadat de inbrekers al langere tijd actief waren. Via een geleidelijk uitgevoerde operatie zijn de aanvallers uitgekomen bij de schatkist die Active Directory is. De directory-server is in-memory gepatcht, waar-door de cyberinbrekers een universele loper kregen voor alle accounts in de organisatie. Daarna viel hun insluipen niet langer op aangezien het om hande-lingen van legitieme gebruikers en beheerders leek te gaan. De gebruikte AD-malware is door de ont-dekkers Skeleton Key genoemd, omdat de daders hiermee een universele loper in handen kregen.

Beperkende factorenZij konden zich met willekeurige wachtwoorden authentiseren als iedere willekeurige bedrijfsgebrui-ker van de multinational. Ondertussen kunnen de legitieme gebruikers ongestoord en onwetend hun accounts en systemen blijven gebruiken. Beperkende factor is wel dat het hier gaat om systemen met single-factor authenticatie: dus inloggen met slechts gebruikersnaam en wachtwoord. Two-factor authen-ticatie valt dus aan te raden.

Deze verregaande inbraak werd pas ontdekt nadat een it-beheerder toevallig een afwijkend event be-speurde en hierop de beveiligingstak van Dell om hulp vroeg. Vervolgens hee� de Counter � reat Unit (CTU) van Dell’s SecureWorks de kwestie uitgeplozen en getraceerd naar Active Directory. Goede monitoring van accounts, gebruikersgedrag en gelijktijdige log-ins kan al een waarschuwing geven.

Sleutels van de sleutelmeestersVerder is de initiële kraak van die serverso� ware gedaan met de credentials van een domeinbeheerder. De inbrekers bij de multinational hebben die login-gegevens eerst elders buitgemaakt. De diefstal van die credentials valt op meerdere plekken te doen, legt SecureWorks uit in een blogpost: op servers,

op de pc’s van die beheerders en op bepaalde domeincontrollers. Het bewaken van ‘beheerders-sleutels’ mag dus ook wat strenger zijn. Bij de veel-besproken inbraak bij Sony Pictures blijkt achteraf ook dat de aanvallers de credentials van een be-heerder hadden gestolen.

Tot slot kent Skeleton Key in de nu ontdekte varianten geen ‘persistence’. Zodra een gecompromitteerde domaincontroller opnieuw wordt opgestart, moet de besmetting nogmaals worden uitgevoerd. In de praktijk hoe� dat geen groot obstakel te zijn voor de aanvallers als zij elders in het netwerk malware voor eigen toegang op afstand hebben geplaatst. Bij de getroff en multinational is dat in de praktijk ook gedaan. Scherpe securityscans kunnen die secundaire malware afvangen.

Beheerder, bewaak uw Active Directory!door: Jasper Bakker

Active Directory is niet alleen waardevol voor beheerders. Het vormt ook een nieuw, rijk doelwit voor creatieve cybercriminelen. De permissies en onopvallendheid van legitieme gebruikers op het interne netwerk geven aanvallers vrij spel. Betere bewaking is nodig.

Google zet veelgebruikte Androids in de kou

Waarschuwingen Patch Tuesday voortaan privé

Microsoft stopt met de openbare uitleg voorafgaand aan zijn maandelijkse Patch Tuesday. In plaats van het openlijk publiceren van de patch-informatie, deelt Microsoft deze infor-matie voortaan alleen met klanten die Premier-support hebben.

Google trekt dus de streep bij versie 4.4 en sluit daarmee 60 procent van de huidige Android-markt uit. Nieuwe gaten krijgen geen patches voor de oudere browser, die geen eigen naam hee� en simpelweg als ‘Android browser’ te boek staat. Dit betekent concreet dat niet alle bestaande toestellen kunnen updaten.

OpensourceAndroid 4.4 – dat dus nog net wel wordt ondersteund – is begin september 2013 aangekondigd en eind oktober uitgekomen op Googles eigen Nexus 5-smartphone. De diverse fabrikanten van Android-smartphones en -tablets hebben de nieuwe release vervolgens in de maanden daarna geleidelijk aan uitgerold voor hun eigen hardware. Veel fabrikanten moeten namelijk nog eigen ontwikkelwerk toe-voegen voor de werking en certifi cering van door hun gebruikte componenten. Soms voegen toestelmakers ook eigen so� ware toe, zoals een alternatieve interface.Probleem is dat niet alle reeds verkochte toestellen een update naar 4.4 hebben gekregen. Vanwege de opzet van Android, wat formeel opensource is, moet er een update van de hardwarefabrikant komen en niet van de so� wareproducent. Dit in tegenstelling tot de opzet die Apple en Microso� hanteren voor hun proprietary platformen, respectievelijk iOS en Windows Phone. Soms zit ook een telecomaanbieder nog als tussenpartij in het updateproces voor Android.

VersiesDe streep die Google nu trekt voor support tre�

niet alleen oude toestellen. Smartphones die door lease of tweejarige contractverlenging regelmatig worden vervangen, draaien niet per defi nitie de nieuwste Android-versie. Nieuw verkochte toe-stellen hebben soms nog oudere versies. Terwijl inmiddels Android 5.0 (codenaam Lollipop) afge-lopen november is uitgebracht, wordt het uit 2012 stammende 4.2 (evenals 4.3 codenaam Jelly Bean) nog gewoon aangeboden. Volgens Google’s eigen meting van Android-activeringen draait 4.4 begin januari 2015 op 39.1 procent van alle toestellen. Versie 5.0 (Lollipop) is nog niet opgedoken in de statistieken van Google.

Patches indienen magGoogle blokkeert patches voor de oudere Android-versies (pre 4.4) niet, maar zal ze zelf niet ontwik-kelen. Het bedrijf staat wel open om voor patches en bugrapporten van derden in overweging te nemen. Indien een ontwikkelaar of security-onderzoeker een kwetsbaarheid ontdekt en die zonder patch aanmeldt bij Google, zal het bedrijf die informatie slechts doorgeven aan Android-toestelmakers.Verder staat het die OEM’s (original equipment manufacturers) natuurlijk vrij om zelf patches te ontwikkelen of op te nemen in de Android-so� -ware die zij aanbieden op hun toestellen. De vertraagde uitrol – en het soms geheel uitblijven – van offi ciële nieuwe Android-versies stemt ons echter somber over het vooruitzicht van Android-patches aangedragen door derden.

Het daarbij behorende ondersteuningscontract is beschikbaar voor zowel grootzakelijke klanten als kleinere ondernemingen. Bedrijven zonder Premier-contract en individuele gebruikers moeten het zonder informatie vooraf doen, zoals ook het geval is bij bijvoorbeeld Apple.Tot begin dit jaar hee� Microso� telkens van tevoren informatie verstrekt over zijn maandelijks uitge-brachte patches. Die vooraankondigingen waren

niet zeer gedetailleerd, om kwaadwillenden geen munitie te geven voor eventuele aanvallen. Beheer-ders konden die informatie wel gebruiken om een inschatting te maken van de hoeveelheid test- en patchwerk die op hen af zou komen. Daarbij dienden de informatiebulletins vooraf ook om prioriteit toe te kennen aan patches en producten waarmee dan een werkindeling viel te maken.

door: Jasper Bakker

Google wijzigt de support voor zijn mobiele besturingssysteem Android. Het brengt niet langer patches uit voor bugs en securitygaten in de webbrowser die dienst doet in Android-versie 4.3 (codenaam Jelly Bean) en ouder. Het gaat om het kerncomponent WebView van de browser, die in versie 4.4 (codenaam KitKat) is omgezet naar een afgeleide van Google’s desktopbrowser Chrome.

Column

Productieve verwarringIn 1850 waren er een heleboel grote rederijen die met zeilschepen de wereld rond voeren. En toen kwamen de stoomschepen. Geen enkele zeilbootrederij hee� dat overleefd. Je zou ze willen toeroepen: “Kom op nou, je bent toch van de boten?! Pas je aan!”, maar dat hebben ze dus niet gedaan. Ze waren van de zeilboten. En denk maar niet dat één stoombootrederij (“Wij zijn van vervoer”) later in de vliegtuigen is gegaan. Die zeilbootrederijen bleven halsstarrig hun zeilboten verbeteren (Lean!) en de kosten verlagen. Terwijl de stoomboten ze om de oren voeren. De KNSM (Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij!) bestaat trouwens ook al niet meer. Inmiddels gaan er vliegtuigmaatschappijen failliet.

We leven weer in een tijd van grote verandering. De ene zeilbootrederij na de andere gaat er aan, denk maar aan Kodak (“Wij verkopen gele doosjes”), Nokia, Halfords, Hyves, de Slegte, Wedgwood, Wild FM en Mexx.

De concurrentie komt ineens uit de hele wereld

Net als toen verandert de wereld op dit moment ingrijpend. Veertig jaar lang konden ondernemingen succesvol zijn door risico’s vooral te vermijden, maar dat kan niet meer. De concurrentie komt ineens uit de hele wereld, vaak veel goedkoper dan het westen. De technology push, de information push en de social push veranderen alles. De ene markt na de andere wordt rigoureus onderuit gehaald. Zelfs bankovervaller is (in het westen) een zeilbotenberoep geworden (bestaat niet meer) en de opvolger ramkraken wordt ook geen stoomboot.

In reactie vallen ondernemingen uiteen in drie categorieën. Categorie 3 wendt de steven, formuleert een stoomboot- of vervoerantwoord en gaat verder. Denk aan Philips, dat zijn lichtdivisie afstootte, aan Eon, dat overstapt van fossiele energie (‘uit de hel’) naar duurzame energie (‘uit de hemel’: zon, wind en water). Maar denk ook aan Unilever, DSM en AkzoNobel (daar denk ik in ieder geval aan, Google en Facebook mogen natuurlijk ook). Categorie 1 houdt vast aan de zeilboot en focust op kostenbesparing en effi ciency. Categorie 2 zit daar tussenin: Die zijn vooral in verwarring. Ik ben ervan overtuigd dat categorie 1 de komende vijf jaren niet overlee� . Ondernemingen die over vijf jaar nog bestaan, zitten nu vooral in categorie 2 of 3.

Ondernemingen in categorie 2 hebben een heel erg belangrijke stap gezet: Ze willen geen zeilbootrederij blijven. Wat wel? Ze weten het nog niet, maar ze zijn in beweging. En vooral: in verwarring. Dat voelt niet fi jn, het is natuurlijk het gemakkelijkst om terug te keren naar categorie 1. Maar dat moeten ze natuurlijk juist niet doen! Die verwarring, dat is een heel erg productieve emotie. Ze zijn bewust onbekwaam, klaar voor de volgende stap. Zoals we altijd in verwarring zijn aan het begin van een complex veranderproject. Want zo gaat verandering vaak. Luctor et emergo, ik worstel en kom boven.

Die verwarring hee� ook iets geruststellends: We zitten niet meer in categorie 1. Het gevaar is onderkend. We ondernemen actie. We doen onderzoek naar stoom-boten. De verandering is ingezet. Dat gee� zekerheid. Eigenlijk is er maar één emotie echt verwarrend: Het ontbreken van verwarring.

■ Bart Stofberg is organisatieveranderaar bij Quint Wellington Redwood.

Bart Sto� erg

www.ictmagazine.nl

www.ictmagazine.nlwww.ictmagazine.nl

20 213 februari 2015 3 februari 2015

UITGELICHTUITGELICHT

on-premise public cloud ICT Spirit cloud

verborgen kosten

zichtbare kosten

Toch blij� het maken van een keuze daarin een lastige kwestie. Een paar punten ter overdenking om te voorkomen dat de keuze voor een cloud-oplossing eindigt als de Titanic die op de ijsberg van verborgen kosten botst.

Onderkant van de ijsbergVan investeren naar budgetteren lijkt op het eerste gezicht heel mooi. Het gee� ruimte in het it-budget zodat IT zich meer met de business kan bezighouden. Hetzelfde geldt voor de it-beheerders, bij een over-stap naar ‘de cloud’ krijgen zij meer tijd voor interes-santere klussen dan het in standhouden van de it-omgeving. Anderzijds besteden organisaties die naar de cloud overstappen een deel van hun verant-woordelijkheid voor continuïteit en veiligheid uit aan een derde partij. Dan moet er absoluut ver-trouwen zijn en een heldere SLA. Minstens zo belangrijk als de keuze voor de cloud service provider is de keuze voor de vorm van de cloud. On-premise cloud brengt zeer veel verborgen kosten met zich mee qua onderhoud aan infrastructuur, opleiden van beheerders, so� warelicenties, upgraden van a� ankelijke applicaties, patchen en meer. Deze traditionele onderkant van de ijsberg is niet zichtbaar maar kan wel voor grote problemen zorgen.

De bekende kosten zijn slechts het topje van de ijsberg.Bij de keuze voor SaaS of andere publieke cloud-diensten bestaat het grootste deel van de kosten uit de abonnementen. Maar ook hier zijn er niet inzichtelijke kosten, zoals training van medewerkers, confi guratie van applicaties en integratie met be-staande systemen. Kiest een organisatie voor het compleet overdragen van de zorgen rondom de it-omgeving dan verdwijnt direct een groot deel van de verborgen kosten. Vaak is dit alleen te realiseren met een maatwerk cloud-omgeving en professionele SLA’s met garanties op beschikbaarheid en continuïteit van de omgeving. Al deze mogelijkheden maken de keuzes voor de CIO of it-manager niet eenvoudiger.

Kalkoen voor kerstmisNaast de moeilijke keuzes qua cloud-mogelijkheden speelt de inrichting van de it-organisatie een be-langrijke rol. Wanneer het over cloud gaat, zien veel it-specialisten zichzelf als de kalkoen waar vlak voor kerstmis mee gepraat wordt. Onnodig, want bij een overstap naar de cloud blij� technische kennis bij organisaties nodig. Die moet alleen slimmer worden ingezet. Het is voor de it-specialist toch veel leuker om samen met eindgebruikers te

kijken hoe IT voor hen kan bijdragen aan eff ectiever en vooral plezieriger werken, in plaats van de zo-veelste Windows Server patch uit te voeren? Voor organisaties biedt cloud computing dus de moge-lijkheid om hun ‘in house’ it-kennis optimaal in te zetten voor de business.

‘Zonder-zorgen-model’Voor 2015 staat in de top-10 prioriteiten voor de CIO gegarandeerd cloud computing. Veel organi-saties kiezen voor mengvormen die het best pas-sen bij hun organisatie, hun business-model en de informatiebehoe� e van hun eindgebruikers. Het nemen van een beslissing omtrent de overstap

naar een vorm van cloud computing gaat veel ver-der gaat dan het trekken van de creditcard en het online afnemen van een applicatie. Het is een besluit van de business waar zowel de business, fi nanciën als de it-afdeling bij betrokken zijn. Kortom, er is genoeg werk te doen in 2015 om te voorkomen dat u overtapt naar de Titanic-cloud in plaats van onbezorgd neer te strijken op een wolkenloos tropisch eiland.

Meer informatie over de overstap naar de cloud? Neem contact op met de specialisten – ICT Spirit – via www.ictspirit.nl.

Titanic-cloud of onbezorgd op een tropisch eiland?Moeilijke keuzes voor veel organisaties

Een belangrijke trend van de afgelopen jaren zal ook in 2015 doorzetten – cloud computing. Het is de hype voorbij en de CIO of it-manager begrijpt dat cloud niets meer of minder is dan een andere manier van het afnemen van it-infrastructuur en applicaties.

BI-Podium

Kennisdeling met een personal touchHet belang van Business Intelligence binnen bedrijfsvoering kan nauwelijks worden overschat. Zeker met de huidige snelheid van veranderingen kan een directie het zich niet veroorloven om een bedrijf aan te sturen op onderbuikgevoel.

Er is enorm veel informatie beschikbaar over BI in boekvorm, whitepapers, artikelen en blogs. BI is een containerbegrip, waar enorm veel deelgebieden onder vallen. Binnen de BI-wereld is een grote behoe� e aan het opdoen van en het delen van kennis en van elkaar leren. Om in deze behoe� e aan gerichte kennis omtrent BI te voorzien, richtte Simone Molenaar het BI-Podium op. Ze stelde een pro-grammaraad samen van zes mensen a� omstig uit het werkveld. Mede dankzij hun adviezen staan er altijd actuele onderwerpen en namen van sprekers op het programma.

ShowcaseOnder de vlag van ‘Showcase’ organiseert BI-Podium seminars en conferenties van een hele of halve dag op de diverse deelgebieden van BI en Data Ware-housing. Over een specifi ek BI-thema komen experts spreken en worden er cases behandeld. Zo is er bijvoorbeeld komende 12 februari een ronde tafel discussie over informatie, ethiek en privacy.“Het zijn kwalitatief hoogwaardige bijeenkomsten,” vertelt Molenaar, “voor een alleszins toegankelijke prijs. A� ankelijk van de sprekers liggen de prijzen voor deelname tussen de € 150 en € 300. Dit is mogelijk omdat de events veel mensen trekken en

soms door sponsors worden ondersteund. Deze sponsors krijgen dan ook spreektijd, onder de strikte voorwaarde dat ze een inhoudelijk verhaal houden. Ik vind het erg belangrijk om kennis toegankelijk te maken en om de mensen gelegenheid te geven tot netwerken.”

Masters en Open PodiumNaast Showcases organiseert BI-Podium zogeheten ‘Masters’. Molenaar legt uit: “Kijkend naar de hele wereld van BI en Data Warehousing kun je een harde kern onderscheiden van ongeveer 1000 man. Deze kenners zijn op hun specifi eke onderdeel bij-zonder actief op Twitter en LinkedIn. Hier zitten ook echte masters of goeroes tussen, die wij uit-nodigen voor het geven van een presentatie, work-shop of cursus.” Zo gee� Lawrence Corr op 12 en 13 maart een tweedaagse cursus over agile datawa-rehouse design, en Stephen Few gee� workshops over zijn specialisatie: visualisatie. Het Open Podium is bedoeld voor mensen die hun kennis omtrent BI of Data Warehousing willen delen in de vorm van een workshop of training, maar daar geen organisa-tie of omgeving voor hebben. Interessante informa-tie komt op deze manier beschikbaar voor wie daar interesse voor hee� . “Dit jaar wordt het Open

Podium uitgebreid met white papers, artikelen en blogs,” vertelt Molenaar. Ze benadrukt dat de bij-dragen ook hier inhoudelijk zijn en zeker geen marketingverhalen.

PersoonlijkDit jaar start tevens de BI Academy, een opleidings-organisatie waar BI’ers opleidingen kunnen volgen op vakinhoudelijk gebied. Hierbij is er ook veel aandacht voor persoonlijke vaardigheden, omdat we van mening zijn dat dit essentieel is voor een goede uitoefening van je professie. Momenteel zet BI-Podium de eerst voorzichtige stappen over de lands-grenzen heen. In maart is er een eerste event in Duitsland. In de optiek van Molenaar onderscheidt het BI-Podium zich door de sterke persoonlijke benade-ring waarmee alle vormen van kennisdeling tot stand komen. “Wij maken kwalitatief hoogwaardige kennis toegankelijk voor een acceptabele prijs. Maar het persoonlijke aspect maakt ons werkelijk uniek. Zo ben ik aanwezig op ieder event en heb ik contact met nagenoeg alle deelnemers. Met iedere spreker heb ik vooraf een gesprek bij hen of bij ons op kantoor. Het aardige is dat door ons succes nu mensen met naam in de BI-wereld naar ons komen, omdat ze graag hun medewerking willen verlenen.”

www.ictmagazine.nl

Meegaan met de tijdWaarom centrale weergave het leven makkelijker maakt

De manier waarop we tegenwoordig onze bedrijven runnen, lijkt in vrijwel niets op hoe we dat vijf jaar geleden deden. Onze ‘normale’ werkmethoden zagen er toen totaal anders uit. De explosieve groei van mobiele technologie hee� ons meer fl exibiliteit gegeven in waar en wanneer we ons werk doen.

Overal en altijdIT-beheer hee� zich hieraan moeten aanpassen. Het tijdperk dat gebruikers bij computerproblemen werkeloos zaten te wachten op een bezoek van de helpdesk, is voorgoed voorbij. Gebruikers verwach-ten dat hun apparaten werken, overal en altijd. Dat ze op meerdere apparaten kunnen werken en met hun eigen device verbinding kunnen maken met het netwerk van hun keuze.De technologie die ons in staat stelt op afstand te kunnen werken, biedt ons gelukkig ook de mogelijk-heid tools te ontwikkelen voor externe ondersteuning, waarmee centrale it-afdelingen hun infrastructuren op afstand kunnen beheren. Dit betekent tevens dat it-teams proactieve ondersteuning kunnen bieden en hun netwerken in de gaten kunnen houden, zodat problemen kunnen worden verholpen voordat de gebruikers überhaupt van deze problemen weten.

Centraal apparaatbeheerDe nieuwe servicegerichte producten van heden geven een actueel totaalbeeld van it-beheer. Deze producten integreren ondersteuning op afstand met tal van andere, essentiële taken van de it-afdeling, waaronder patchbeheer, virusbeveiliging en bevei-

liging tegen andere aanvallen, en controle van de gehele infrastructuur.Een recente enquête van ControlNow (voorheen GFI Cloud) bracht ook andere belangrijke voordelen aan het licht voor klanten die overstappen naar een gecentraliseerd systeem voor it-beheer.Centraal apparaatbeheer is vooral belangrijk gezien de toenemende mobiliteit van de moderne werk-nemers. Van de ondervraagde it-specialisten liet 50 procent weten dat hun gebrek aan een centrale weergave van apparaten en de problemen die werden ondervonden een belangrijke motiverende factor was om over te stappen op ControlNow.Het beheer van externe apparaten is een zware be-lasting voor it-beheerders. Dit is wellicht een weinig verrassende weerspiegeling van het feit dat werk-nemers verwachten dat moderne IT inherent mo-bieler is. 38 procent van de ondervraagden klaagde over de moeite die gepaard gaat met het beheer van externe apparaten zoals laptops en 32 procent maakte zich zorgen over de beveiliging van deze apparaten.

Tijd- en kostenbesparendBeveiligingslekken en -schendingen staan constant in het nieuws. Het was daarom goed dat 40 procent van de ondervraagden liet weten dat ze minder beveiligingsproblemen hadden ondervonden sinds de implementatie van ControlNow, dankzij de virusbeveiliging en het patchbeheer.Centraal it-beheer en het streven naar tijdbespa-ringen waren sterk motiverende factoren voor de initiële aankoop. Van de ondervraagden meldde

41 procent dat ze met ControlNow tevens hun kosten hadden verlaagd en 39 procent vertelde dat ze nu met minder middelen meer taken konden uitvoeren.Volgens het it-beheerbedrijf BVOXY kan een ge-centraliseerd systeem voor it-beheer zoals ControlNow het werk van een it-afdeling volledig veranderen. Technisch directeur van BVOXY, Georgina Lloyd Parry, legt uit dat ze met een kleine maandelijkse investering van een paar honderd euro centraal beheer krijgt over tachtig geografi sch ver-spreide apparaten. Dat betekent dat elk werkstation over antivirus, controlefuncties en patchbeheer beschikt en dat gratis asset-tracking beschikbaar is. Parry vertelde dat de kosten voor ondersteuning voorheen opliepen tot € 1.000 per maand. Dat ging voornamelijk op aan de tijd die technisch personeel besteedde aan het uitvoeren van updates op het-zelfde aantal computers.

Toegevoegde waardeUiteraard is het een belangrijk voordeel dat it-spe-cialisten minder tijd hoeven te besteden aan routine-taken. Daarnaast draagt de implementatie van een systeem voor centraal it-beheer ook bij tot een in-grijpende verandering richting ‘preventieve IT’, zoals Parry het noemt. Dankzij een centrale dash-boardweergave krijgen it-beheerders vroege waar-schuwingen over problemen, hoeven brandjes niet langer meer reactief te worden geblust en hebben ze meer tijd om zich op belangrijker zaken te con-centreren, met name om het bedrijf van te voor-zien van waarde toevoegende technologie.

GoudEff ectief centraal beheer komt het best tot zijn recht buiten kantooruren, wanneer het systeem routine-

taken kan uitvoeren, zoals de implementatie van patches in toepassingen en het uitvoeren van virus-scans. Taken die voorheen ’s avonds en in het weekend werden uitgevoerd door it-personeel. Parry is het hier volkomen mee eens: “Dankzij ControlNow kan ik tien keer meer werk verrichten.” Ze is vooral erg tevreden over de e-mailmeldingen van het systeem die haar op de hoogte brengen van urgente problemen en tegelijkertijd voor minimale verstoring zorgen, omdat niet alle problemen haar onmiddellijke aandacht vereisen.IT moet een partner zijn in het bedrijf. Proactieve it-specialisten weten dit en weten ook dat een product dat dit mogelijk maakt, goud waard is.

Het beheer van externe apparaten bezorgt de veelal zwaar belaste it-beheerders onnodig veel kopzorgen. Volgens Björn Bakker van ControlNow kunnen ze zich deze kopzorgen besparen door een gecentraliseerd systeem voor it-beheer te gebruiken.

Björn BakkerWat maakt een klantervaring geweldig voor jou? In essentie gaat het erom dat een product super gebruiksvriendelijk is en dat het intuïtief aanvoelt hoe je van A naar B gaat. De reis die jij afl egt vanaf het moment dat je iets opzoekt in Google tot het moment dat je daad-werkelijk het product probeert. Alles is verbonden. Dat is precies waar Björn Bakker, Head of Product Marketing bij LogicNow zich in specialiseert. LogicNow is de organisatie achter MAXfocus (voorheen GFI MAX), ControlNow (voorheen GFI Cloud) en IASO.

Website: www.controlnow.com/ict

22 233 februari 2015 3 februari 2015

CONGRESSEN

Meer informatie en aanmeldingsformulier:

WWW.ICTMAGAZINE.NL/KALENDER

6e Nationale Contractmanagement Conferentie10 februari, Driebergen/Zeist

De toegevoegde waarde van contract-management bewijst zich keer op keer. Benchmarks wijzen uit dat besparingen van 5 tot 10 procent van de contractwaar-de door proactief contractmanagement voor beide partijen zeer realistisch zijn. Daarnaast levert contractmanagement grip op contracten, én een betere relatie tussen contractpartijen. Waarom wordt de discussie over de investering in con-tractmanagement dan nog steeds gevoerd in organisaties? Deze conferentie helpt u bij de discussie over de investering. Enthousiaste sprekers vertellen over de meerwaarde die zij in hun organisatie er-varen!

Congres IT & information security11 februari, Amsterdam

De Nederlandse Cyber Security Raad pleit voor meer strategische aandacht voor informatiebeveiliging. Beschikt het stra-tegisch management over de benodigde competenties en de know-how? Organi-saties zien steeds vaker door de bomen het bos niet meer. Als we niet in actie komen is de economische schade groot. Hoe nu verder?Dit congres helpt de deelnemer met haar security strategie. Hierbij kijken we naar de processen, de factor mens en de tech-niek. Het thema dit jaar is: ‘Tot hier en niet verder’. Het programma gaat zowel over it- als over informatiebeveiliging.

Congres IT & Software Asset Management12 februari, Hoevelaken

Een van uw so� warevendors klopt bij u aan voor een audit, maakt u zich zorgen? Dit congres gee� in één dag een overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van So� ware Asset Management (SAM).Welke (fi nanciële) risico’s loopt u? Welke tooling kan u helpen? Maar ook, wat zijn juridische haken en ogen?Door met uw vakgenoten dieper in te gaan op SaaS, cloud, Bring Your Own en alle juridische aspecten rondom deze en de gebruikelijke thematiek, bieden wij u een platform aan voor optimaal beheer, controle en grip van uw it-middelen.

Zorg & ICT18 maart, Utrecht

Zorg & ICT is het jaarlijks ijkpunt voor ICT en innovatie binnen de zorg. Het is de vakbeurs waar u op de hoogte raakt van de laatste ontwikkelingen voor uw specifi eke beleidsterrein of vakgebied.Door de vergrijzing stijgen de zorgkosten en wordt een tekort aan personeel voor-speld. Daarnaast hee� de cliënt een groei-ende behoe� e aan zelfstandigheid. IT-oplossingen zijn hard nodig om fl exibiliteit, effi ciëntie en klanttevredenheid te kunnen garanderen en de omvorming van zorgprocessen te ondersteunen. EPD/ECD, domotica en eHealth kunnen het voor veel mensen mogelijk maken langer zelfstandig te zijn. � uis of in een zorginstelling. Ook biedt ICT effi ciënte en transparante oplossingen om kennis en informatie te delen en zichtbaar te

maken. Maar er is meer... Zorg & ICT biedt ook volop aandacht aan gaming in de zorg, wet- en regelgeving, health apps, zorgspecifi eke so� ware en opleidingen.

High-Tech Systems 201525 maart, ’s-Hertogenbosch

Het conferentieprogramma van de derde editie van High-Tech Systems gaat over high-end systeemontwikkeling voor markten waar slimme engineering en technologie het verschil maken. Het pro-gramma is gericht op ontwikkelaars, technisch managers en beslissers in de geavanceerde machinebouw. Op de beursvloer maakt u kennis met mensen en bedrijven die u kunnen helpen bij het ontwikkelen, produceren en vermarkten van complexe systemen.

Jaarbeurs Overheid 36022 april, Utrecht

Jaarbeurs Overheid 360° helpt u als over-heidsprofessional oplossingen te vinden en ideeën op te doen voor de (informatie)vraagstukken uit uw dagelijkse werk. De lezingen, presentaties en workshops zijn georganiseerd rondom vier domeinen: Zorg & Onderwijs, Burger & Bedrijf, Leefomgeving & Veiligheid en Innovatie & Bedrijfsvoering. Zowel landelijke, regi-onale als lokale vraagstukken en innova-tieve oplossingen worden met elkaar gedeeld.

NIOC 201523 april, Enschede

Tijdens NIOC 2015 staat de creativiteit van het vakgebied ICT in relatie tot het onderwijs centraal. Welke impact hebben ontwikkelingen in maatschappij en ICT op kennisinstellingen? Hoe kunnen we ons onderwijssysteem zo inrichten dat we bijdragen aan de technologische ont-wikkelingen van morgen? En hoe kunnen we ICT inzetten voor nieuwe werkvormen, wetenschappelijk onderzoek en het ont-wikkelen van slimme concepten? Om antwoord te geven is inzicht nodig; in-zicht en interesse in de mogelijkheden van ICT in het onderwijs. En een creatieve mindset. Aan de basis van dat alles staat onderwijs. Want wij leiden de visionairs, kunstenaars, programmeurs en onderne-mers van de toekomst op. Hun wortels liggen in ICT.

SEMINARS

Meer informatie en aanmeldingsformulier:

WWW.ICTMAGAZINE.NL/KALENDER

Seminar Virtueel Datacentrum12 februari, Ede

Wij nodigen u van harte uit voor het seminar ‘Virtueel Datacentrum: servers, storage en netwerken in een virtuele wereld’ op donderdag 12 februari. Hoe kun je snel inspelen op veranderende ict-behoe� e zonder grote investeringen? Hoe creëer je een virtueel platform?

Rondetafeldiscussie Informatie, Ethiek & Privacy12 februari, Utrecht

Door de steeds verder toenemende toe-passing van informatietechnologie wordt de samenleving geconfronteerd met pro-blemen rondom de vraag of het gebruik van data en de daaruit verkregen infor-

matie wel op een toelaatbare manier wordt toegepast. Maakt het wat uit dat de supermarkt weet hoeveel drank ik per week koop? Maar wat als mijn zorgverze-keraar of mijn baas dat ook weet?Problemen rondom gebruik van infor-matie stellen de datawarehouse en business intelligence specialisten voor lastige be-slissingen. Data is immers de grondstof voor hun producten.

Hadoop en NoSQL: de Technologie voor big data5 maart, Diegem

Big data, Hadoop, NoSQL, analytical SQL databaseservers, NewSQL, MapReduce, appliances zijn de populaire termen van vandaag. Is dit technologie voor alleen de grote, bekende websites, zoals Bol.com, Amazon, LinkedIn, Twitter en Facebook, of hee� deze technologie traditionele organisaties wel degelijk iets te bieden? In dit seminar worden deze nieuwe ontwik-kelingen helder toegelicht en wordt dui-delijk gemaakt hoe, waar en waarom ze ook zeer relevant kunnen zijn voor meer traditionele organisaties.

Wi-Fi Seminar6 maart, Houten

Wilt u meer kennis over Wi-Fi? Bijvoor-beeld hoe deze technologie werkt en voor welke toepassingen het ingezet wordt.Volg dan het Wi-Fi Seminar bij Alcadis en in één ochtend geven wij u zoveel mogelijk kennis over Wi-Fi.Er wordt tijdens dit seminar een koppeling gemaakt naar de praktijk. Waar u bijvoor-beeld op moet letten bij uw draadloze projecten. Alcadis hee� al vele projecten succesvol afgerond dankzij onze profes-sional services. Daarnaast zullen er tijdens het seminar producten van onder meer EnGenius, Ruckus Wireless en Alcatel-Lucent aan bod komen en in welke situatie deze optimaal ingezet kunnen worden.

CURSUSSEN / WORKSHOPS

Meer informatie en aanmeldingsformulier:

WWW.ICTMAGAZINE.NL/KALENDER

Security Awareness Training5 februari, Oss

IT-beveiliging is continu een zorg voor iedere organisatie. Niet alleen het stelen van data maar ook misbruik van apparatuur en identiteiten is aan de orde van de dag. Zelfs met een onbeperkt budget kunt u geen 100 procent veiligheid kopen. Een belangrijk deel van de beveiliging ligt na-

melijk bij de menselijke factor. DHS In-formatisering organiseert een bijeenkomst waar we beleidsmedewerkers de kans ge-ven om geheel vrijblijvend een Security Awareness training bij te wonen.U kunt zelf ervaren dat medewerkers dankzij deze training de risico’s van hun handelen veel beter kunnen inschatten en veiliger gaan werken. Niet alleen binnen de muren van de organisatie, maar ook thuis.

Ken de basisaspecten van een IT Audit!9 februari, Amsterdam

De automatisering van bedrijfsprocessen gaat steeds verder. Daarom wordt het steeds belangrijker om als auditor met concrete aanbevelingen voor proces-beheersing te komen. Wat een auditor hierbij nodig hee� : kennis van de basisa-specten van IT audits.Tijdens deze praktische training leert u aan de hand van hands-on oefeningen de essentials van de IT audit en de werking van de verschillende onderdelen van IT Governance.

Succesvol selecteren en imple-menteren van uw softwarepakket10 februari, Amersfoort

Veel organisaties verkijken zich op de complexiteit van het selectie- en imple-mentatietraject. Het aanbod van so� ware-oplossingen is immers groot, uw eigen bedrijfsproces analyseren is lastig en het onderscheid tussen alle verschillende so� warepakketten is niet eenvoudig te maken. In deze training leert u een goede pakketselectie uit te voeren met vervolgens een doelgerichte implementatie.

Visualizing Information: The Insightful Art, By Alberto Cairo11 March, Utrecht

� e Insightful Art is an exploration of the convergence of news infographics, data visualization, and storytelling. � is work-shop begins by describing a conceptual framework that ties all areas related to the visual display of information together. � en it proceeds to describe how to design effi cient storytelling graphical dis-plays from the bottom up, beginning with how to decide  which graphic form is more appropriate, what structure to use, and how to combine words with visuals. www.bi-podium.nl

Bootcamp Data Virtualisatie13 maart, Bussum

In de Bootcamp laten we zien hoe je big data, die verspreid ligt binnen je organisatie, kunt samenvoegen en zo optimaal kan benutten. Dat doen we middels data v irtualisatie.Wat levert dat op? Meer fl exibiliteit en hoger rendement van bestaande business intelligence oplossingen. On demand analytics, 360° beeld van je klant, rappor-tages en het wijzigen hiervan. Snel resultaat, implementatie binnen weken. Voldoen aan de wisselende informatiebehoe� e binnen je bedrijf.

Trivento en Red Hat organiseren Bootcamps om geïnteresseerden op een laagdrempe-lige manier, kennis te laten maken met de mogelijkheden van data virtualisatie.

© Copyright 2015 / algemene voorwaardenAlle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens bestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schri� elijke toestemming van de uitgever of an-dere auteursrechthebbenden. Op alle aanbiedingen en overeenkomsten van DNU BV zijn van toepassing de voorwaarden welke zijn gedeponeerd bij de kamer van Koophandel te Apeldoorn. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel staan zij op geen enkele wijze in voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van deze uitgave wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet op zich zelf staand te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken infor-matie te controleren.

www.ictmagazine.nlwww.ictmagazine.nl

BEDRIJFSNIEUWS KALENDER

Voorjaar 2015 bij BI-Podium

Few, Cairo, Corr, Barr, Linstedt en nog veel meer

Bekijk de agenda op www.bi-podium.nl

De lancering van vandaag past binnen de brede visie die Sophos hee� op de nieuwe generatie ongeëvenaarde oplos-singen die zijn ontwikkeld om eindge-bruikers te beschermen tegen malware en geavanceerde bedreigingen. Dit gebeurt onder de vlag van Next-Generation Enduser Protection, waarbinnen inno-vatieve encryptietechnologieën worden ingezet om desktop computers en mo-biele apparaten volledig te beschermen.Ooit dachten it-managers dat antivirus-programma’s die werden geïnstalleerd op computers van eindgebruikers afdoende bescherming boden tegen virussen en malware. Maar met de toenemende dreiging van cybercriminelen weten zij

inmiddels dat er bij het creëren van een veilige it-omgeving veel meer komt kijken. Werknemers beschikken tegen-woordig immers over allerlei mobiele apparaten die ze ook gebruiken om be-drijfsinformatie te raadplegen, te wijzi-gen en op te slaan. Sophos hanteert de fi losofi e dat eindgebruikers te allen tijde volledig beschermd dienen te zijn, on-geacht de plaats waar zij zich bevinden. Dit stelt systeembeheerders in staat om het beveiligingsbeleid en de procedures van de onderneming af te dwingen, ongeacht op welk platform of apparaat de werknemer zijn taken uitvoert.Werknemers kunnen dankzij de encryptie-so� ware veilig samenwerken en

bestanden met elkaar delen, waardoor ze overal, op het werk, onderweg en thuis een hoge productie kunnen leveren.

Lees meer op www.ictmagazine.nl

Nieuw malware detectiesysteem van Sophos

Sophos kondigt een aantal cruciale, nieuwe versies aan van beveiligingsoplossingen tegen malware en andere geavanceerde bedreigingen voor eindgebruikers. Het gaat om de nieuwe functionaliteit Malicious Traffi c Detection, de nieuwe Sophos System Protector en twee nieuwe versies van de door Sophos ont-wikkelde encryptietechnologie, te weten SafeGuard Encryption 7 en Sophos Mobile Encryption 3.

“We hebben erg ambitieuze internatio-nale doelstellingen gesteld én gehaald en met de goede resultaten in 2014 hebben we de basis gelegd om in 2015 en daarna nog sneller door te groeien,” aldus David Hatfi eld, directeur van Pure Storage. “Het is nu glashelder welke baanbrekende voordelen de Pure Storage FlashArrays te bieden hebben. Dit vormt samen met een ongeloofl ijk getalenteerd wereld-wijd team de kern voor het succes van Pure Storage in het afgelopen jaar.”

Het afgelopen jaar hee� Pure Storage in Europa, het Midden-Oosten en Afrika:• Ruim 300 procent groei in boekingen

ten opzichte van het vorige jaar, en is het klantenbestand in de regio 2,5 keer gegroeid;

• De teams uitgebreid naar meer dan acht landen, met plannen voor verdere uit-breiding, waarmee het totale aantal landen waar Pure Storage aanwezig is nu op twaalf ligt;

• Het aantal werknemers in de EMEA-

organisatie uitgebreid met meer dan 300 procent;

• Het aantal partners in het Pure Storage P3-partnerprogramma uitgebreid tot meer dan 150.

Hieronder vallen onder meer Computa-center, Concat, Dimension Data, Kelway, SCC, So� cat, Data Sciences, Omega, Poland Global Distribution, Proact, Prolink, Ricoh, Quorum en Wise.

Voor meer informatie, bezoek www.purestorage.com.

Pure Storage behaalt baanbrekende resultaten in Europa

Pure Storage, dé aanbieder van all-fl ash enterprise storage, kondigt vandaag een nieuw jaar van aanzienlijke groei aan in Europa, het Midden-Oosten en Afrika (EMEA). Ten opzichte van het vorige jaar heeft Pure Storage in 2014 in EMEA het aantal boekingen met ruim 300 procent zien toenemen.

Mobiliteit verandert niet alleen waar mensen werken, maar ook hoe ze werken. De huidige aanpak van zakelijke mobi-liteit bestaat uit het gereedmaken van consumenten devices voor zakelijk gebruik of consumenten een enkel platform of device bieden.HP kiest een modulaire aanpak met veilige, speciaal ontwikkelde devices. Door de ondersteuning van meerdere

besturingssystemen, gee� HP zakelijke klanten een keuze aan applicatieplat-formen en gebruikerservaringen. Samen met het nieuwe so� wareaanbod van HP en zijn partners hee� het bedrijf een complete mobiliteitsoplossing ge-creëerd voor alle bedrijven in onder meer onderwijs, buitendienst, gezondheids-zorg, openbare veiligheid en detailhandel. Nieuwe tablets en 2-in-1 devices met

Microso� Windows-besturingssysteem, samen met nieuwe tablets met Google’s Android™ besturingssysteem, zijn voor-zien van ingebouwde beveiliging en kun-nen afgestemd worden op de specifi eke behoe� en van de gebruiker met een focus op de kracht van zakelijke mobi-liteit.

Lees meer op www.ictmagazine.nl

HP ontwikkelt devices voor specifi eke branches

HP presenteert zijn nieuwe zakelijke mobiliteitsoplossingen die de werkplek transformeren en productiviteit verhogen. Acht nieuwe mobiele devices, een ecosysteem van accessoires en nieuwe strategische relaties stroomlijnen en vereenvoudigen de bedrijfsvoering terwijl de it-afdeling dit met vertrouwen veilig beheert.

www.ictmagazine.nl

ColofoniM - ICT/MagazineHét vakblad voor bestuurders, managers en it-professionals

Editie 1 - 3 februari 2015Jaargang 5

ICT/Magazine verschijnt 1 x per 4 wekenOnline: www.ictmagazine.nl

Abonnementen en adreswijzigingenabonnementen@dnu.nl

ICT/Magazine is een uitgave van:De Nederlandse Uitgeefgroep BVPostbus 151,7400 AD DeventerStaverenstraat 13 7418 CJ DeventerT (0570) 61 11 00F (0570) 61 11 52E info@dnu.nlW www.dnu.nl

UitgeverGeerhard Ellens

EindredacteurEd Lutee.lute@dnu.nl

Productie coördinatieElise van Zuylenproductie@dnu.nl

Redactie en medewerkersJasper Bakker, Lotte de Bruijn, Rikkert van Cappelleveen, Mirjam Hulsebos, Jacob Kohnstamm, Kim Maes, Hans Mulder, Peter Olsthoorn, Eelco Rouw, Bart Sto� erg, Fred Teunissen, Brenno de Winterredactie@dnu.nl

Redactie uitgelicht(ingezonden bijdragen vallen buiten verantwoordelijkheid van de redactie)Uitgelicht: ictmedia@dnu.nlBedrijfsnieuws: bedrijfsnieuws@dnu.nl

Fotografi eHarm ten Brink,Ron Hendriks,Sjansjee Deventer,Johan Wouters,Nicolien Sijtsema,Rutger Oosterhoff .

ProductmanagementGeerhard Ellens

Commercieel adviesSjoerd Springer,John van Pelt. ictmedia@dnu.nl

Ontwerp en vormgevingRutger Oosterhoff , LONCC BVwww.loncc.com

DrukSenefelder Missetwww.senefelder.nl

AfwerkingSikkens grafi sche afwerkerswww.sikkensdeventer.nl

VerspreidingICT/Magazine richt zich op het hogermanagement en senior it-management bij Nederlandse bedrijven (MKB en grootzakelijke markt) en non profi torganisaties (gemeenten, provincies,ministeries, mbo/hbo/universiteiten,zorg/welzijn/ziekenhuizen, woning-corporaties). ICT/Magazine bereikt ruim 30.000 beslissers bij organisaties met 100 of meer werknemers. De uitgave wordt verzonden aan managers IT/ICT/ automatisering, informatievoorziening, CIO’s, CFO’s, CTO’s en CEO’s. Daarnaast bereikt de uitgave ruim 3000 beslissers bij de belangrijkste ict-bedrijven op de Nederlandse markt.

©DNU 2015

www.ictmagazine.nl

©DNU 2015

Wandelen door cold corridors in datacenters Interconnect

Scholten Awater wint aan besteding Erasmus (EUR)

Scholten Awater heeft de Europese aanbesteding van Erasmus Universi-teit Rotterdam (EUR) gegund gekregen. Reeds sinds 2009 levert Scholten Awater werkplekapparatuur aan de EUR en kreeg de opdracht nu voor de tweede maal.

Ciber introduceert Ciber Access Control voor MKB

Ciber brengt Ciber Access Control op de markt. De oplossing biedt MKB-bedrijven eenvoudig in te zetten geautomatiseerde compliance-ondersteuning. Ciber Access Control is onderdeel van de Ciber Compliance Suite voor SAP.

Zelf de cloud in. Wandelen door cold corridors, kijken naar de Meet-Me rooms en zeven indrukwekkende gene-ratoren van een hypermodern datacenter van dichtbij bekijken. Het kan tot en met 18 februari in de datacenters van Inter-connect in ’s-Hertogenbosch en Eind-hoven. Zomaar een datacenter binnen-lopen kan normaal gesproken niet, maar de Internet Service Provider voor de zakelijke markt opent voor deze keer graag zijn deuren.

Interconnect wil zijn bezoekers de cloud laten bekijken. “Over techniek en redun-dantie práten is één ding, maar sommige dingen móet je gewoon ervaren,” zegt directeur Rob Stevens. “Met ruim 4000 vierkante meter aan hypermoderne data-centervloer is het zonde om ze verborgen te houden voor groter publiek.”Bezoekers kunnen één of beide datacenters van Interconnect op afspraak bekijken.

Lees meer op www.ictmagazine.nl

De Europese aanbesteding hee� betrekking op het leveren van laptops, werkstations, thin clients, monitoren, tablets en rand-apparatuur. Daarnaast gaat Scholten Awater ook verschillende it-diensten uitvoeren, zoals het afvoeren en recyclen van afgeschreven hardware, refurbishen van oude hardware, uitgepakt leveren en installatie op de werkplek. Ook het repa-ratie- en garantieproces loopt via Scholten Awater. Het contract wordt aangegaan voor een periode van twee jaar met twee optionele verleningen van één jaar. De geraamde contractwaarde voor vier jaar is 4 miljoen euro.Erasmus Universiteit Rotterdam is een

universiteit met een uitgesproken maat-schappelijke oriëntatie. Wetenschappers en studenten aan de EUR werken aan mondiale maatschappelijke uitdagingen in de context van een metropool. De EUR omvat zeven faculteiten, twee universitaire instituten en het Erasmus University College, met totaal ruim 23.000 studenten. Er werken zo’n 2600 mensen bij de EUR.Er staan vij� ien gebouwen, variërend in grootte en bouwjaar (vanaf 1968), met een totale oppervlakte van ± 180.000 m2. In totaal beschikt de EUR over ongeveer 3.200 werkplekken.

Lees meer op www.ictmagazine.nl

Ciber Access Control is ontwikkeld voor bedrijven die werken met compli-ance-gevoelige data en af willen van omslachtige, handmatige it-taken. De oplossing is geschikt voor verschillende soorten bedrijven – ongeacht het risico-profi el – en tilt de risicomanagement-aanpak naar een hoger niveau met ge-standaardiseerde processen. Bedrijven kunnen zelf kiezen hoe zij regelsets toepassen en integreren binnen hun bedrijfsprocessen. Ciber Access Con-trol is eenvoudig te implementeren en hee� een lage Total Cost of Ownership. Na de implementatie beschikken

managers over volledig inzicht in risico’s dankzij een geïntegreerd beheer dash-board.

Bedrijven staan steeds meer onder druk door nieuwe wetgeving voor IT. Ciber helpt organisaties hiermee om te gaan met een geavanceerde en eenvou-dig te gebruiken oplossing. Ciber Ac-cess Control is wereldwijd beschikbaar en is geschikt voor zowel MKB-bedrij-ven als grotere ondernemingen met maximaal 4.000 SAP-eindgebruikers.

Lees meer op www.ictmagazine.nl

U aangeboden door HP & Intel®.Intel and the Intel logo are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and/or other countries.

Microsoft, Windows, and the Microsoft logo are trademarks of the Microsoft group of companies.

© 2014 Hewlett-Packard Development Company, L.P. The information contained herein is subject to change without notice. The only warranties for HP products and services are set forth in the express warranty statements accompanying such products and services. Nothing herein should be construed as constituting an additional warranty. HP shall not be liable for technical or editorial errors or omissions contained herein.

De tijd om te upgraden naar een moderne IT-omgeving is nu. Want per juli 2015 stopt de ondersteuning van Windows Server 2003. 

Dit heeft grote impact voor uw IT-omgeving, maar het biedt tegelijkertijd kansen!

HP is, met het breedste portfolio in de industrie en meer dan 30 jaar ervaring met Microsoft oplossingen, úw partner voor deze migratie. Gezamenlijk met u implementeren wij een oplossing die u risico’s en kosten bespaart en complexiteit reduceert. Zodat u kunt beschikken over een IT-omgeving die volledig is toegerust op toekomstige ontwikkelingen.

HP Helpt. Zorgeloos migreren begint nu. Bekijk de mogelijkheden op www.hp.nl/migreernu of neem contact met ons op via migreernu@hp.com.

Goodbye Windows Server 2003. Hello HP.Zorgeloos migreren met HP. HP Helpt!

Print_Ad_EMEA_ICTMAGAZINE.indd 1 23-12-14 11:06