Loo van eck maw 2009

metanderewoordenmagazine|oktober2009

Een grote organisatie verander je niet in één dag

Theater op de werkvloer!

Eerste hulp bij ...verkeerde vragen

‘Mijn medewerkers wíllen niet anders schrijven’De rol van leidinggevenden bij veranderingen p.4

verderinditnummer:

2Theater op de Theater op de

communicatietraining&-advies

METANDEREWOORDEN|oktober20092

helder

persoonlijk

passievol

ondernemend

subliem

Mensenenorganisat ies inspireren

omhuncommunicat ie te verhelderen,

zodat ze ui tstra lenwie ze z i jn!

Colofon

RedactieAnne Geurts, Ayoub el Ouggouti, Ernst Voerman, Liesbeth Dohmen, Marije Mens, Martijn Jacobs, Rieke Veens, Sandra Jessen, Ton Vogels

Aandezebijdragewerktenmee:Rocco Mooij, hoofdredacteur bij het blad Communicatie.Ted Sanders, hoogleraar Taal-beheersing en Communicatie aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht.

OntwerpenvormgevingDadomoto

FotografieFrank Kouws, Dadomoto

Opzegging&adreswijzigingWilt u een adreswijziging door-geven? Of wilt u ons magazine niet meer ontvangen? Stuur dan een e-mail naar: [email protected]. Of schrijf naar: Van ’t Loo - Van Eck, Postbus 274, 6710 BG Ede.

Van’tLoo-VanEckPascalstraat 286716 AZ EdePostbus 2746710 BG EdeTelefoon: (0318) 69 69 00Fax: (0318) 69 69 39E-mail: [email protected]: www.loovaneck.nl

METANDEREWOORDEN|oktober2009 3

Honderden Twitteraars hebben me gesteund. Met troostende woorden. Met tips. Maar ook met hulp. Volslagen vreemden kwamen uit alle uithoeken van het land om Siem te zoeken en fl yers op te hangen.

Wordt onze maatschappij steeds aso-cialer? Ik geloof er niks van. Er gebeuren prachtige dingen in de wereld. Als mensen zich maar verbonden voelen.

Die verbindende lijm is helaas vaak een ramp, oorlog of recessie. Mensen zitten in hetzelfde schuitje en dat schept een band. Maar de lijm kan ook zijn dat je lid bent van een clubje: het voorbeeld van Twitter. Dat werkt als volgt: ‘Als je lid bent van het clubje, dan ben je oké. En als jij hulp nodig hebt, dan help ik jou!’. Bovendien kan een gezamenlijke interesse of passie mensen aan elkaar

lijmen: denk aan motorrijden of diep-zeeaquariums.

Ook deze nieuwsbrief lijmt een groep vakidioten aan elkaar. De kans is daardoor groot dat een andere lezer u helpt als u daarom vraagt. Zo zal onze prijswinnares Marie-Cécile Pieters (pagina 23) u waarschijnlijk best een tip willen geven als u een pittige klacht moet oplossen.

Siem is helaas nooit gevonden. Maar de ‘Twitter-lijm’ heeft me ontzettend goed gedaan. Lijm maakt de wereld mooier. Ik ben benieuwd welke prachtige dingen onze ‘nieuwsbriefl ijm’ gaat veroorzaken ...! ■

Genieke Hertoghs

Lijmmaaktdewereldmooier!

Inhoudsopgave

4 Derolvanleidinggevenden

bijveranderingen

6 ColumnRoccoMooij

7 Tipsvooreenkrachtigcv

8 Eerstehulpbij...

9 Evenbellenmetdetekstadviseur

9 E-loovaneck.nl:denieuwe

cursistensite

10 DeHaagsetaaldokter

12 E-learningalsonderdeelvan

trainingishot

14 Stelling

16 ColumnTedSanders

17 Watligterophetbureauvan...

17 MAW-magazine.nl

18 Interactieftheaterlaatniemand

onberoerd

20 Wateensprekerisdieman

22 Gadgets

22 Nederlandsmoeilijk?

23 Marie-CécilePieterswint

schrijfwedstrijd

24 Decursist

IkbenmijnhondSiemkwijtgeraakt.Tijdensdeavond-wandelingsloegikafenliepzijrechtdoor...Eengigantischezoekactiewashetgevolg.Daarvoorgebruikteikhetmedium‘Twitter’.Watergebeurde,houdjenietvoormogelijk.

De rol van leidinggevenden bij veranderingen

‘Mijn medewerkers wíllen niet anders schrijven’Klantgerichterwerken?Simpel:steleenwerkgroepsamen.Maakeenlijstjemetuitgangspunten.Organiseertrainingenvooriedereen.Helaas:70procentvandeveranderprocessenlooptvastofhaaltniethetbeoogderesultaat.Eenbelangrijkeoorzaak:deleidinggevenden.

Cruciale rol voor leidinggevenden‘Verandering? Tja, mijn medewerkers willen niet. Ze praten over wat ze verliezen in plaats van wat ze winnen. Ze zien het gewoon niet.’ Een uitspraak van een willekeurige leidinggevende in een willekeurige organisatie. De oorzaak van een mislukt verande-ringsproces zijn de medewerkers. Opvallend is echter dat de leidinggevende zelf de grootste invloed heeft op de verandering. In de praktijk bestaat soms de misvatting dat het aankondigen van een verandering hetzelfde is als de verandering zelf. Daar is echter meer voor nodig. Neem het effect van een training. Geen ondersteuning van de leidinggevende vóór en ná de training? Weggegooid geld. Zelfs wanneer de medewerker enorm gemotiveerd is, brengt hij de theorie niet of nauwelijks in de praktijk. De waan van de dag overheerst. Sterker: een ongemotiveerde medewerker die wél steun krijgt, haalt meer rende-ment uit de training. Dit geeft aan hoe belangrijk de rol van de leidinggevende is.

Rendement vraagt tijd en geduldGemeenten, banken, verzekeraars,

woningcorporaties: allemaal willen ze het anders doen.

Klantgerichter, effi ciënter, slimmer. Investeren in ver-andering kost niet alleen geld. Vooral tijd en geduld zijn belangrijk om verder te komen. Dit vraagt meer om leidinggeven dan om managen. De verschillende termen gaan samen met verschillende rollen. Mana-gers zijn prima in staat om op de winkel te passen: ze nemen verantwoordelijkheid voor budgetten, procedures en planningen. Ze dragen bij aan een stabiele situatie. Leiders daarentegen gaan uit van verandering: ze creëren een visie en geven richting. Het is hun rol om te blijven inspireren, motiveren en bewaken. Een goede leidinggevende kan het moti-vatieniveau van zijn medewerkers verhogen. En dat leidt tot klantgericht, effi ciënt en slim werken. ‘Dat klinkt mooi, maar hoe doe je dat in de praktijk?’

De sleutel tot succesCommuniceer bij verandering! Nog een keer. En nog een keer. Toon begrip voor wat iemand achter-laat, maar houd vast aan de visie. De eerste stap tot succes is om de abstracte missie te vertalen naar organisatie- en afdelingsdoelen. En nog concreter: wat betekent klantgericht werken voor bijvoorbeeld een brief van een medewerker? De volgende stap is het bieden van mogelijkheden. Geef de medewerker de kans om nieuwe kennis en

ARTIKEL


de rol van de leidinggevende is.

Rendement vraagt tijd en geduldGemeenten, banken, verzekeraars,

woningcorporaties: allemaal willen ze het anders doen.


‘In de praktijk bestaat soms de misvatting dat het aankondigen van een verandering hetzelfde is als de verandering zelf.’

ve rvo lg ARTIKEL

vaardigheden toe te passen. Een verandering be-tekent namelijk vaak dat de productiviteit tijdelijk minder wordt. Vervolgens: verbind consequenties

aan de nieuwe werkwijze. Wat als de medewerker toch een brief ‘oude stijl’ blijft schrijven? Zonder consequentie geen verandering. Tot slot: blijf feed-back geven. Help de medewerker om het nieuwe gedrag in de praktijk toe te passen. Ook als er tijdsdruk is.

Blijf poetsen!Een verandering zit niet in processen; het zit in de mensen. Iedereen zit in dezelfde trein. Alle mede-werkers staren door het raam naar wat er komen gaat. Ze zuchten, praten, zijn bezorgd. Het raam beslaat. Een waas verhult de bestemming. Het is de taak van de leidinggevenden om de schoon-maakdoek te pakken en te poetsen. Steeds op-nieuw, zodat iedereen ziet waar ze naar toe gaan. Natuurlijk zijn er haltes voor wat frisse lucht, maar een trein terug is er niet.

Ton Vogels van Van ‘t Loo - Van EckJochem westerhof van onze samenwerkings-partner JQM Veranderen is Doen


Ik ben ferm voorstander van een terughoudende overheid. Den Haag kan me niet onzichtbaar genoeg zijn. Maar er is één uitzondering. Taal. Onze Taal. Ja, ik zou willen dat er een taalpolitie was. Dat iemand vanuit de overheid daar een beetje op let. Zou het niet fi jn zijn als Balkenende elke vrijdag aan het eind van het Gesprek met de MP een Lijstje van Lelijke Woorden op zou lepelen? Dat hij zou voorlezen uit kranten en tijdschriften, zo met zijn vingertje wijzend langs de regels, en dan besluiten met enkele hilarische radiofl aters. Van het ANP-nieuws bijvoorbeeld.

Ach, ik zou willen dat hij ons wees op al onze slordigheden. Alle Tante Betjes die dagelijks mijn ogen en oren teisteren. Alle verhaspelde uitdrukkingen, foutief gebruikte over-treffende trappen (‘ik ben meer relaxter dan gisteren’). Want taal is denken, lezer. Wie niet zorgvuldig formuleert, denkt slordig. En dat gaat ten koste van de economie, van de moraal, van de integratie en ga zo maar door. Ik zou willen dat de premier ons, het volk, zou verbieden bepaalde woorden of uitdrukkingen te gebruiken. Wie zich daaraan niet houdt – in openbare gelegenheden, in publicaties, maar ook gewoon thuis onder vrienden – die moet tweehonderd regels uit Van den Vos Reynaerde vertalen naar hedendaags Nederlands. Of uit Vondels’ Gijsbrecht. Vlekkeloos, maar dat spreekt. En dat dan vervolgens voorlezen in een tv-programma gepresenteerd door Philip Freriks, die hogepriester aller slordigsprekers. Klink ik reactionair? Goed zo!

Aan het eind van het jaar zou er dan een nieuwe editie van het Groene Boekje moeten verschijnen. Daar zijn al die lelijke woorden uit geschrapt.

De taalpolitie biedt ook alternatieven. Anders wordt dat Groene Boekje op zeker moment te dun. Taal is een levend ding tenslotte. Net als in België en Frankrijk levert de politie ons mooie woorden die ze vinden in oude prentenboeken of op plaatopnamen van vroeger. En die moeten wij dan gaan gebruiken.

Het eerste woord dat subiet moet verdwijnen is insteek. Insteek ja. Afschuwelijk, wat een rotwoord. Hoe verzin je het. Wat is jouw insteek? Brrr. Ik moet dan altijd aan iets seksueels denken. Of iets waar je in plast als je te ziek bent om naar de wc te lopen. Gelukkig is er de zekerheid van het afglijden. Op zeker moment glijdt zo’n woord naar bedenkelijke lagen van de samenleving. Vroeger had je stukje. Een stukje beleving. Dat wordt dan eerst gebruikt door taaldove managers en druppelt langzaam maar zeker naar de onderklasse om tenslotte terecht te komen in de Jupilerleage. Tegenwoordig wordt ‘stukje’ alleen nog gebezigd door een vanwege de drankzucht en torenhoge geldschulden geplaagde trainer, die het nog een keer uit medelijden bij zijn allereerste club mag proberen. ‘Ik miste een stukje beleving op het veld’, zegt de coach met een schuin oog op de fl es tegen de plaatselijke tv. Hij is de enige die nog niet weet dat ‘stukje’ niet meer kan. Zo zal het ook met insteek gaan. ‘Onze insteek was om met tien man voor de bal te spelen en de tegenstander een stukje op zijn donder te geven’, hoort u de coach al zeggen.Ik kan niet wachten tot het zover is.

Rocco Mooij

Rocco Mooij is hoofdredacteur bij het blad Communicatie.

COLUMN ROCCO MOOIJ

Insteek

Veranderen is lastig. Hoe maak je de boodschap duidelijk? Een paar tips:+ Houd het eenvoudig; vermijd management- jargon.+ Gebruik metaforen en voorbeelden. Korte beeldspraak zegt meer dan een rapport.+ Differentieer: grote en kleine bijeenkomsten, forums, memo’s, formele en informele gesprek-

ken.+ Herhaal: ideeën dringen pas door wanneer je ze vaak vertelt.+ Geef het goede voorbeeld: een leidinggevende is de verandering.+ Vertaal organisatiedoel naar concrete werk- zaamheden voor de medewerker. En andersom!+ Blijf feedback geven aan de medewerkers.


Hetiseenslangenkuil,dearbeidsmarkt.Wilofmoetjetochsolliciteren?Houdjebriefdankortenpersoonlijk.Jecvisuitgebreideninhoudelijk.

Tip 1: vertaal je kwaliteiten naar de concrete praktijk

‘Ik ben fl exibel, sociaal en een teamspeler.’

Dat klinkt veelbelovend, maar wat betekenen deze kernkwaliteiten in de praktijk? Wat levert je fl exibiliteit je nieuwe werkgever op? Wat merkt hij ervan? Geef een concreet voorbeeld voor overtuigingskracht.

‘Klanten komen steeds bij me terug met nieuwe opdrachten. Dat komt doordat ze hun vraag met een gerust hart bij me kunnen neerleggen. Ook als die niet standaard is of als het snel moet gebeuren. Ik ben fl exibel en heb geen 9-tot-5-mentaliteit.’

Tip 2: benoem de successen die je hebt behaald

‘Gecertifi ceerd makelaar en taxateur bij Het Makelaarskantoor’

Een dienstverband noemen is logisch. Maar wat onderscheidt jou van andere ervaren sollicitanten? Onderscheid je door de hoogtepunten uit je carrière te benoemen. Welke doelen heb je gehaald? Welke positieve effecten had dat op je bedrijf? Welke projecten waren een succes? En waarom?

‘Mijn klantgerichtheid vertaalt zich in hoge omzetten. In 1995 ben ik voor het eerst gaan samenwerken met de woningcorporatie in Eckloo. Toen leverde dat 10.000 euro per jaar op, nu 100.000. Wat begon als een eerste opdracht voor een taxatie, is geworden tot een jarenlange intensieve samenwerking.’

Marije Mens

CV-TIPS

Twee tips … voor een krachtig cv

MA

WVerkeerde vragen

EERSTE HULP BIJ . . .

Vragen zijn in onze communicatie onmisbaar. En be-hoorlijk complex. Want niet alleen moet de vragen-steller de vraag goed formuleren, de ontvanger moet de vraag ook correct interpreteren.

Een voorbeeld. Als een collega tegen zijn mede-collega zegt: ‘Schiet je werk al op?’, dan zal de collega deze vraag waarderen als belangstelling. Maar als zijn baas dezelfde vraag aan hem stelt, interpreteert hij de vraag waarschijnlijk als ‘Heb je je werk nu nog niet af?’ Terwijl de vraag exact het-zelfde blijft. De baas moet zich ervan bewust zijn dat de relatie tussen hem en zijn medewerker de achter-liggende boodschap van de vraag beïnvloedt.

Daarom is het belangrijk om bewust om te gaan met vragen. Veel mensen formuleren vragen onbewust en snel. Ze letten niet altijd op hoe een vraag overkomt. Vaak legt een vragensteller zijn oordeel al in een vraag (‘Vind jij de computer ook zo traag?’). Of hij stelt een indirecte vraag, omdat hij bang is voor het antwoord (‘Doe je wel vaker zaken met bureaus zoals ons bureau?’). Soms is de formulering vaag, omdat de vragensteller zelf niet precies weet naar welk antwoord hij op zoek is.


‘Dommevragenbestaanniet.’

Iedereenkentdieuitspraak.Ennatuurlijkbestaanergeendommevragen.Maar...erbestaanwelverkeerdevragen.Vragendieniethetgewensteeffecthebben.

8

Anne Geurts, trainer bij Van ‘t Loo - Van Eck, geeft in elk nummer een communicatietip.

Een paar verkeerde vragen

+ Een suggestieve vraag: ‘Vind jij die klant ook zo ongeduldig?’ Het antwoord op deze vraag is meestal een wenselijk antwoord. Wil je echt weten wat de ander vindt? Stel dan een open vraag: ‘Wat vind jij van die klant?’

+ De gesloten vraag: ‘Vind je me leuk?’ Deze vraag kun je alleen met ‘ja’ of ‘nee’ beant-woorden. Wil je weten wat iemand van je vindt? Stel dan weer een open vraag: ‘Wat vind je van mij?’

+ De (drie)dubbele vraag: ‘Wil je nu overleg-gen, of met Linda erbij en zullen we het volgende week doen?’ Als je deze vraag stelt, heb je grote kans dat je niet overal een antwoord op krijgt of dat je de vraag nog een keer moet herhalen. Wil je dat niet? Knip je vraag dan in stukjes. Bijvoorbeeld: ‘Wil je overleggen met Linda erbij?’ Krijg je een ja, dan vraag je: ‘Zullen we dan vol-gende week overleggen?’

+ De vage vraag: ‘Hoe gaat het vandaag?’ De antwoorder bepaalt waar hij naar toe gaat met het antwoord. Als je deze vraag stelt, weet je vaak zelf nog niet naar welke informatie je op zoek bent. Dat kan natuur-lijk. Wil je wel iets gericht weten? Stel de vraag dan concreter: ‘Hoe gaat het vandaag met je hoofdpijn?’ ■


EVEN BELLEN MET DE TEKSTADVISEUR

Mascha … wat doe je?

Maandag 10:20 uur Goeiemorgen! Druk programma vandaag? ‘Nou, nogal! Ik heb net akkoord gekregen op mijn offerte voor gemeente Utrecht: we gaan beleidsteksten herschrijven. Nu ben ik aan het plannen. Dat betekent altijd: drie agenda’s naast elkaar leggen. Die van de klant, van de tekstschrijver en van mij. Soms best een puzzel! En belang-rijk is natuurlijk dat de tekstschrijver van mij een duidelijke briefi ng krijgt. Wat heb ik afgesproken met de klant? Wat is het doel en wie zijn de lezers van de tekst? Wanneer moet het af zijn? Verder maak ik vandaag het programma voor de training Doeltreffend Rapporteren die ik binnenkort geef.’

Dinsdag 9:10 uur Fijn uitgeslapen?‘Inderdaad, tot 7:15 uur! Dat is voor mij uitslapen, want normaal sta ik om 6:00 uur op om voor de fi les naar kantoor te rijden. Maar vandaag werk ik thuis. Aan een leuke klus: een handboek over schrijven van web-teksten voor gemeente Ede. En ik geef een beleidsmedewerker van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties telefonisch feedback op haar teksten.’

Woensdag 17:30 uur In de fi le?‘Ja. Maar het was een productieve dag. Eindredactie gedaan van de brieven van Waterweg Wonen, een voorstel geschreven, expertiserapporten van een verzekeraar beoordeeld, een Tekst-bureau-overleg ... En ik kreeg net een telefoontje van de

Vroeger werd bij ons bedrijf twee keer per maand het oud papier opgehaald. Ongeloofl ijk ... De enorme hoeveelheden papier die wij als bedrijf aanboden. En dat was nog maar een fractie van wat we in totaal aan papier produceerden! Het grootste deel gaven we aan onze cursisten. In cursusmappen. Dat moest milieuvriendelijker kunnen.

MaschadeKuijer.Nét30jaar.WoontinAalsmeer,samenmetvriendYurienKaninchen-teckelMorris.Maschabegonin2003alstekstschrijverbijVan’tLoo-VanEck.EnissindsvierjaaradviseurbijhetTekstbureau.

Wat oud papier, volle snelwegen, gelukkige trainers én tevreden cursisten met elkaar te maken hebben ...Een voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen

gemeente Maasdriel: ze zijn erg blij met onze herschrijvingen van hun beschikkingen. Ik zit nu dus met een glimlach in de auto!’

Donderdag 11:30 uur Lekker thuiswerkdagje?‘Nee hoor. Vanmiddag geef ik op kantoor een individuele coaching wervend schrijven. Het is onze vierde bijeenkomst. Leuk om te zien hoe iemand zich ontwikkelt tijdens een langer coachingstraject. Om te zien hoe iemand in plaats van saaie folders nu sprankelende teksten schrijft!’

Vrijdag 13:00 uur Vandaag vrij, toch? ‘Tja ... vanochtend nog even wat dingen af gemaakt. Maar nu zit ik met een vrien-din te lunchen in Amsterdam. Mét Morris natuurlijk!’ ■

Er was nog iets anders. Onze trainers wonen in Nijmegen, Amsterdam, Deventer, Utrecht, Gouda, Zwolle, Amersfoort, Aalsmeer ... Zij trainen in alle hoeken van het land. Voor die trainingen moesten zij het cursusmateriaal altijd op ons kantoor ophalen. In Ede. En 300 kilometer fi le op een ochtend is geen uitzondering. Verloren tijd, zware irritatie, extra CO2-uitstoot ... Dat moest collega vriendelijker kunnen.

En er was nóg iets. In een training kregen cursisten een cursusmap van ons. Met daarin 80 pagina’s papier. Voorbeelden, theorie, oefeningen, grapjes, voorbeelden oude stijl, voorbeelden nieuwe stijl, achtergrondinformatie, plaatjes ... Het was voor een cursist lastig om door de gekapte bomen het bos nog te zien. Om hoofd- van bijzaak te onderscheiden! Dat moest cursistvriendelijker kunnen.

Een beter milieu, het geluk van trainers én cursisten hebben we verenigd door digitaal te werken. We zijn tegenwoordig zeer kritisch op wat we uitdelen in een training. Wat heeft een cursist écht nodig om ander communica-tiegedrag te vertonen? Dat bieden we aan in tastbare vorm. Alle overige zaken kun je tegenwoordig downloaden via onze nieuwe cursistensite: www.e-loovaneck.nl. Zodra je inlogt, vind je alle praktische infor-matie rondom je training én de presentatie van je training. Maatschappelijk verantwoord ondernemen doen we al 26 jaar. Door steeds slim te denken hoe we kunnen verbeteren. Voor klanten. Voor het milieu. Voor onszelf. Daarbij aanschouwen we alle 360 graden om ons heen. Het zegt iets over ons bedrijf, onze werkwijze, onze visie. Wij vinden het leuk om u daar zo nu en dan deelgenoot van te maken! ■

Genieke Hertoghs


GeenwondermiddelEen grote organisatie verander je niet in één dag. De Haagse taaldokter stelt een behandelplan voor.

Ayoub el Ouggouti, ‘De Haagse

taaldokter’

Kies voor haalbare, afgebakende projectenGrote groepen ineens veranderen is natuurlijk prachtig. Maar ook lastig. Want je hebt draagvlak nodig onder de juiste mensen. Geld. Een mt dat bereid is energie te investeren. Steek daarom in het begin vooral geen tijd in de sceptici en twijfelaars: ga op zoek naar de popelaars! Ze zijn er altijd: afdelingen of bedrijfsonderdelen

die het liefst vandaag nog aan de slag willen. In Den Haag vond ik popelaars in de dienst Haeghe Groep. Dat is een club die zich bezighoudt met sociale werkvoorziening. Toegankelijkheid en inlevingsvermogen ontbreken bij de mensen zeker niet, maar in de brieven des te meer. Daar zijn ze zich van bewust, en daar willen ze iets aan doen. Aanpak: een integraal verandertraject à la Van ’t Loo

Hetpastpreciesinmijnstraatje:pakdeschrijfcultuurvandegemeenteDenHaagevenaan.Zeteenverandertrajectop,zodatHelderHaagsverankerdwordtindeorganisatie.Prima.Flinkeuitdaging,maardatkanik.Maarwatalseengemeentebredeaanpakevennietkan?Omdathetnuevenhetverkeerdejaarisomnieuwegroteprojectentestarten?Omdatdedienstenbehoorlijkautonoomzijnenhetwelbestvindenzoalshetnugaat?Ofomdaterevengeengeldvooris?Detaaldokterschrijftveranderaarsingroteorganisatieseencocktailvandriemedicijnenvoor.

ARTIKEL


- Van Eck: doelen stellen, verantwoordelijkheden en competenties aanpakken, processen analyseren en aanpassen, standaardteksten herschrijven, trainen. Resultaat: Helder Haags wordt écht verankerd bij de Haeghe Groep. Leuk voor de taaladviseur: een mooi succes om over op te scheppen!

Pronk, publiceer, adverteerWant alle effecten die je bereikt met deelprojecten zijn op zichzelf natuurlijk al mooi. Maar uiteindelijk staan ze allemaal in dienst van het einddoel: de gemeentebrede omslag. Hang daarom al je successen aan de grote klok. Adverteer en publiceer op intranet en in de personeelsbladen. Pronken met de effecten van de projecten is daarbij het belangrijkst. Daarmee laat je de sceptici zien wat het ze kan opleveren als ze ervoor kiezen de omslag te maken. Helder Haags heeft in Den Haag al een enorme naamsbekendheid. Dat werkt voor mij als een trein: mensen weten me gemakkelijk te vinden. En na iedere publicatie steken weer nieuwe managers hun neus bij mij om de deur.

Kies ook voor het olievlekeffectMaar om in de belangstelling te blijven kun je je pijlen niet alleen richten op grote deelprojecten. Het duurt namelijk best lang voor je aan de slag kunt. En dus voordat de effecten zichtbaar worden. In de tussentijd blijft het dan te lang stil. Kies er daarom ook voor om zo veel mogelijk communicatietrainingen aan te bieden

binnen de organisatie: leuke en laagdrempelige eyeopeners waar iedereen zich op kan inschrijven. Met weinig energie creëer je een grote groep enthousiastelingen die graag het evangelie voor je verspreiden. Naast het effect dat de trainingen zelf hebben natuurlijk. In Den Haag laat ik alle teksttrainingen onder de paraplu Helder Haags vallen. Trainingen als Doeltreffend rapporteren, Klantgerichte Brieven Schrijven, Schrijven voor het Net en zelfs Foutloos Nederlands horen nu bij het permanente trainingsaanbod. Die trainingen zijn zelf een mooi marketingmoment. Ik vraag de deelnemers aan mijn trainingen letterlijk: ‘Denk je dat deze training nodig is voor jouw hele afdeling? Geef me het nummer van je chef! Dan ga ik eens met hem of haar praten.’ ■

ayoub el Ouggouti

‘Laat je niet uit het veld slaan’

Ga voor de 8020regel Streven naar perfectie werkt vaak vertragend.

Natuurlijk wil je perfecte dienstverlening berei-ken. Maar soms moet je al tevreden zijn met een dienstverlening die 80 procent beter is dan 100 procent. Die laatste 20 procent is vaak het moeilijkst te bereiken.

Wees niet bang voor kritiek Zolang anderen het eindplaatje nog niet voor

zich zien, begrijpen ze sommige stappen niet. Dat kan je veel kritiek opleveren. Laat je daar-door niet afschrikken. Kweek een dikke huid.

Blijf de stakeholders informeren Zij zijn de beslissers. Ook al hebben ze geen zin

in je verhalen, blijf ze wel informeren. Je hebt ze later hard nodig en dan ben je blij dat je ze er vanaf de start bij hebt betrokken.

Tel je zegeningen In een lang en traag proces is het soms lastig

gemotiveerd te blijven. Vier daarom je kleine successen en bagatelliseer ze vooral niet. Eén medewerker die het licht heeft gezien en klantgerichter is geworden, is al een mooie prestatie. Ook al is het einddoel dat honder-den mede werkers ander gedrag moeten gaan vertonen.

binnen de organisatie: leuke en laagdrempelige eyeopeners waar iedereen zich op kan inschrijven. Met weinig energie creëer je een grote groep enthousiastelingen die graag het evangelie voor

1

2

3

4

E-igentijds E-ffectief E-xcellent

E-learning als onderdeel van training is hot!


E-learningwaslangetijdeenbeetjeeenvieswoord.Vroegerwase-learningnamelijkgerichtopinstructie.Eenmodulebestonduitlangelappentekst.Meteenplaatjealsjegelukhad...O-naantrekkelijk.O-everloos.EnbovendienO-nleesbaarvanafeenbeeldscherm.Maardattijdperkisgeschiedenis.E-learningisvolwassengeworden.Vooralalsjehetcombineertmettraining:thebestofbothworlds!

12

+ e-learning (m.(m.)),leer-

activiteitenwaarbijiemand

interactiefgebruikmaakt

vaneencomputer.

+ blended learning(m.(m.)),

eencombinatievandigitaal

lerenenonderwijsvialive

contactdooreentrainer,

coach,docent.

+ e-coaching (m.(m.)),

coachingviatelefoon,mail,

chatofwebcam.

ARTIKEL

Elearning: hot als je het goed inzetConcrete kennis overdragen. Daar leent e-learning zich perfect voor. Het aantrekkelijk aanbieden van leerstof is natuurlijk een voorwaarde. Met de software van 2009 is dat een koud kunstje. Oefeningen, games, video, geluidsfragmenten ... alles is mogelijk.

Achter de computer kunnen cursisten kennis opdoen in hun eigen tempo, op hun eigen manier en in hun eigen omgeving. Bovendien: een e-learningprogramma doorlopen kost maar anderhalf tot twee uur. Vergelijk dat eens met een training: het kost veel tijd. En uw afdeling stroomt leeg, soms zelfs naar een externe locatie. Bovendien: de mensen die snel leren moeten zich aanpassen aan de langzame leerlingen. Zonde van de tijd. Met e-learning besparen uw collega’s tijd. En u bespaart fors op uw opleidingsbudget.

Is trainen uit?Nee. Een training blijft een uitstekend instrument om mensen bewust te maken van wat ze doen. En wat het effect daarvan is op anderen. Met een training zorg je voor een andere attitude. Een attitude die de weg vrijmaakt voor ander gedrag. Trouwens, de meeste mensen leren het liefst door persoonlijk

contact. Met de trainer. Maar ook met de andere cursisten. Het versterkt de saamhorigheid en het teamgevoel.

Blended learning: het beste van twee wereldenEen combinatie van beide opleidingsvormen is dus ideaal: blended learning. Hoe pakt u dit aan? Mijn advies: kijk samen met uw opleider welke leerstof zich leent voor een e-learningmodule. En welke leerstof voor een klassikale training. En vraag uzelf af of het misschien praktisch is om achteraf een e-coach in te zetten ...

Welke opleidingsvorm u uiteindelijk het beste kunt kiezen, hangt af van de cultuur, voorkeuren en praktische randvoorwaarden van uw organisatie (toegang tot internet). Een voorbeeld: de mede-werkers van een advocatenkantoor zullen sneller en gemakkelijker een e-learningprogramma doorlopen dan automonteurs. Ze zijn gewend om zelfstandig te werken zonder directe aansturing van bovenaf.

Steeds meer organisaties zien de voordelen vane-learning. Die zijn namelijk e-indeloos!’

Genieke Hertoghs


In de praktijk

Een gemeente in het oosten van het land koos onlangs voor een e-learningmodule ‘Helder Schrijven’ omdat ze het instapniveau van een diverse doelgroep cursisten wilden bepalen. Om zo gericht mogelijk op te kunnen leiden. Dat is gelukt: cursisten kregen precies die opleiding die ze nodig hadden!

Een ICT-bedrijf in de randstad koos voor een e-learningmodule Spelling & Grammatica voorafgaand aan een e-mailtraining. Waarom? Ze wilden de basisvaardigheden opfrissen en daar geen kostbare trainingstijd aan besteden.

Een middelgrote verzekeraar wilde een grote groep callcentremedewerkers opleiden in telefoneren. Met een klein budget. Ze kozen voor een blended training: een e-learningmodule voor de basis en een workshop met een acteur voor de lastige gesprekken.

STELLING

NRC NextWard Wijdelts, plaatsvervangend chef NRC Next‘Ik ben het oneens met die stelling. Wij handelen er ook niet naar. We merken wel dat de aandachtspanne van jongeren veel korter is geworden. Maar dat betekent niet dat wij onze teksten eenvoudiger maken. We maken onze teksten wel begrijpelijk.

Niet door eenvoudige woorden. Een woord als misantroop of mastodont gebruiken we bijvoorbeeld gewoon. De context maakt het wel duidelijk. Zo leer je ook nog iets. Wij sturen er vooral op dat ieder artikel één vraag moet stellen en beantwoorden. Je haalt de zijpaden eruit. Laat onze lezers intellectueel maar op hun tenen lopen. Als de structuur van je verhaal maar glashelder is.’


De stelling:

Jongeren hebben steeds meer moeite met het lezen van tekstenWe moeten de taal daarom eenvoudig houden.

NR

C N

EX

TN

RC N

EX

T


IB G

RO

EP

IB G

RO

EP

Noordhoff UitgeversElout Roeland, uitgeefmanager Talen‘Jongeren hebben inderdaad steeds meer moeite met lezen, omdat ze het steeds minder doen. Andere media strijden om aandacht. We leven in een kijkcul-tuur. Laatst stond in een examen het woord ‘thans’. Docenten vielen hierover, omdat hun leerlingen niet meer weten wat het betekent. Toch ben ik het er niet mee eens dat we de taal daarom eenvoudig

moeten houden. In onze studieboeken houden we de vragen en theorie wel eenvoudig. Leerlingen moeten de instructie altijd begrijpen. Maar we streven ernaar om echte bronnen te gebruiken. Bijvoorbeeld een tekst uit de krant. De theorie en de vragen gaan altijd over zo’n bron. We stemmen de teksten overigens wel af op de doelgroep. Je moet geen NRC-teksten gebruiken voor de onderste laag van het vmbo.’ ■

NO

OR

DH

OFF

NO

OR

DH

OFF

Informatie Beheer GroepTea Jonkman, woordvoerder ‘Wij constateren niet of jongeren slechter lezen. Daar doen we geen onderzoek naar. We zijn het wel eens met het tweede deel van de stelling. Of het nu gaat om jongeren, hun ouders, of onze debiteu-ren, we willen voor de hele doelgroep helder en toegankelijk schrijven. Voor inburgeraars schrijven we zelfs op A2-niveau. Daar is een aantal collega’s speciaal voor opgeleid. Helder schrijven lukt wellicht niet altijd. We voeren immers wetten en regelingen uit voor het Ministerie van Onderwijs. De juridische waterdichtheid van onze brieven is belangrijk. De terminologie moet wel op orde zijn.’

‘Zeghetinjip-en-janneketaal’

COLUMN


Ted Sanders

Prof. dr. T.J.M. Sanders is hoogleraar Taalbeheersing en

Communicatie aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de

Universiteit Utrecht.

Veel tekstschrijvers en communicatieadviseurs vinden het belangrijk dat teksten begrijpelijk zijn. Wetenschappers die zich met taal en communicatie bezighouden, zoals ik, vinden dat ook.

Vaak hoor je dan het advies om ‘jip-en-janneketaal’ te gebruiken. Maar wat is dat precies? Natuurlijk, het is de taal uit de kinderverhalen over Jip en Janneke, geschreven door Annie M.G. Schmidt. Ze verschenen in de jaren ’50 wekelijks in Het Parool. Ze groeiden uit tot standaardliteratuur voor de Nederlandse kleuter. In 2002 hanteerde de toen-malig VVD-partijvoorzitter de term als omschrijving van ‘begrijpelijke taal in de politiek’. Sindsdien wordt er algemener mee verwezen naar begrijpelijke taal van volwassenen, zowel binnen als buiten de politiek.

Typerend voor de jip-en-jannekeverhalen is dat ze bestaan uit korte zinnen met korte woorden. Uit een analyse, die dr. Jacqueline Evers-Vermeul (Universiteit Utrecht) uitvoerde, blijkt dat een doorsneezin zo’n zes woorden bevat, met gemiddeld vier letters per woord. Daarmee zijn deze verhalen volgens het AVI-systeem – dat teksten indeelt op moeilijkheid – geschikt voor kinderen uit groep 4. Annie Schmidt schreef dus inderdaad in korte zin-nen. Is dat goed met het oog op begrijpelijkheid?

We weten uit onderzoek dat het erg belangrijk is om behalve korte zinnen, vooral een duidelijke samenhang in de tekst aan te brengen. Korte zinnen mogen niet ten koste van die samenhang gaan. Wat blijkt nu? Annie Schmidt brengt op tal van manieren samenhang aan. Ze gebruikt vaak signaalwoorden

als en, maar, want en toen, zoals duidelijk wordt in dit typerende fragment uit ‘Plaatjes knippen’.

Jip en Janneke hebben een poosje op de venster-bank gezeten en naar buiten gekeken. Maar er kwam niemand voorbij. Alleen maar een klein hondje. Toen zijn ze plaatjes gaan kijken. En alle plaatjesboeken hebben ze al uit. En het regent zo en het regent zo.

De woorden die we hierboven vet maakten, zijn precies díé woorden die al heel vroeg in kindertaal verschijnen. Juist deze verbindingswoorden kennen kinderen dus al op 3-jarige leeftijd. Onderschikkende voegwoorden als ‘als’ en ‘omdat’ – die iets later geleerd worden – komen veel minder vaak in de verhalen voor.

Uit de glasheldere verhalen van Annie M.G. Schmidt kunnen we dus vooral dít advies afl eiden: gebruik korte zinnen, maar zorg ook voor een duidelijke samenhang. Verder is Schmidt terughoudend met het geven van veel nieuwe informatie in één zin en hanteert ze een stijl waarin veel personen en weinig passieve zinnen voorkomen. Als we Annie Schmidt’s taalgebruik zó bekijken, zijn Jip en Janneke dus nog niet zulke slechte taaladviseurs.

Een uitgebreider stuk over dit onderwerp is verschenen in september in het maandblad Onze Taal. ■

WAT LIGT ER OP HET BUREAU VAN

Richard van der Eijk, Communications Director Unilever Benelux

‘Twee tips voor mijn sollicitatiebrief … Ik kan er wel meer gebruiken!’ ‘Zo’n taaldokter, is dat ook iets voor ons?’‘Ik wil in de toekomst de speeches voor Obama schrijven. Maar hoe?’

17METANDEREWOORDEN|oktober2009

MAW-MAGAZINE ONLINE

Wat ligt er voor het grijpen op jouw bureau?‘Dat is eenvoudig, dat is de Communicatiekalender van Logeion. De kalender ligt op mijn bureau en bekijk ik eens in de paar dagen.’

Waarom? ‘Op de achterkant van de kalender staat: ‘Elke dag een moment van inspiratie, een lach, refl ectie, lering ...’ Dat is een goede omschrijving. Soms staan er prikkelende spreuken die me aan het denken zetten, soms staan er relevante tips en adviezen op die ik direct in mijn werk kan gebruiken. Als een item mij echt zinvol lijkt, dan bewaar ik deze ook.’

Voorbeeld? ‘Een tijd geleden moest ik voor de sponsoring van NOC*NSF een briefi ng maken voor de campagne van het Unilever-brand. Toevallig zag ik dat er op die dag een checklist voor een campagnebriefi ng op de kalender stond. Die checklist gebruikte ik direct om mijn eigen briefi ng te controleren. Hierdoor kon ik mijn briefi ng nog op een paar punten verder aanscherpen. Erg handig.

Een ander voorbeeld. Onder mijn verantwoordelijkheid valt ook de communicatie met de Belgische pers. Laatst stond er een leuk item op de kalender over Vlaamse journalisten en voorlichters. Hoe die tegen elkaar aankijken. Wat ze goed en minder goed aan elkaar vinden. Kijk, zo’n item is handig, want dat valt binnen mijn vak-gebied. Het zet me aan het denken en ik haal eruit wat me zinvol lijkt.’ ■

In deze rubriek geven vooraanstaande communicatieprofessionals

tips over communicatiemiddelen die zij in de praktijk gebruiken.

www.MAW-magazine.nl

Vragen die u misschien heeft na het lezen van dit magazine. Vragen waar u ‘iets’ mee wilt doen. Maar u wilt eerst meer verdieping. En nog niet bellen of mailen.

De oplossing! MAW-magazine.nl. Onze nieuwe website die per-manent up-to-date is. Een website met interessante taalkwesties en verdiepingsartikelen.

Ook vindt u op MAWmagazine.nl: - de oplossing van de taaltest (pagina 22);- gratis whitepaper met informatie over het

schrijven van een klacht (pagina 23).

Breng eens op uw gemak een bezoekje aan deze site. Nog meer advies? Pak die telefoon of stuur die mail!

‘Interactief theater laat niemand onberoerd’

INTERVIEW


HetR-woordisgevallen...Mensenkijkenweg,zijnineenshééldrukbezigmeteenknoopjedatzomaarvanhunblouseislosgeschoten...‘Rollenspel’.Brrr.Voordemeestecursistenisdithetminstleukeonderdeelvaneencursus.

18

Gemeente Duiven doet interactief theaterDe medewerkers zagen een toneelspel dat

speciaal voor hen was geschreven. Het waren drie scènes waarin collega’s uit de gemeente gesprekken voerden. De gesprekken waren een schoolvoorbeeld van slechte communicatie. In elke scène herkenden de deelnemers hun dagelijkse praktijk. Soms tot hun schaamte, soms tot hun plezier. Vervolgens gaf het publiek de acteurs instructies. De acteurs volgden deze letterlijk op, zodat de medewerkers zagen wat wel en niet werkte. Dat leverde veel discussie op. Enkele reacties na afl oop:

‘Ik heb nu gezien hoe belangrijk het is dat ik duidelijk aangeef aan mijn leidinggevende wat wel en niet kan.’ ‘Ik weet nu hoe ik mijn grenzen kan aangeven, dat lukte me nooit zo goed.’‘Mijn collega werkte nooit mee en nu heb ik gezien hoe ik het zo kan aanpakken dat hij wel meewerkt.’‘Goh, ik wist niet dat mijn collega’s er net zo over dachten als ik, da’s goed om te weten.’‘Gek, we ontdekken nu dat iedereen zich ergert aan collega’s die te laat komen en we doen er nooit iets aan ...’


speciaal voor hen was geschreven. Het waren drie scènes waarin collega’s uit de gemeente


speciaal voor hen was geschreven. Het waren drie scènes waarin collega’s uit de gemeente

Toch is het soms nodig om in een nagebootste situatie te oefenen. En dat is lastig als deelnemers liever niet meedoen. Daarom is er een veilige vorm van het rollenspel ontstaan: interactief theater. Een spelvorm die steeds vaker in communicatietrainingen wordt toegepast. Maar wat is dat eigenlijk? We vragen het Linda Crans, professioneel trainingsacteur.

‘Interactief theater is een ludieke vorm van theater, waarbij deelnemers als publiek een belangrijke rol spelen. De acteurs spelen op maat gemaakte scènes. Met veel humor maken we ‘fouten’ in onze communicatie. Het publiek krijgt de kans ons te

regisseren. Ze geven ons tips om de situatie tot een beter einde te brengen.’

Waar komt het vandaan?‘Hoogstwaarschijnlijk is interactief theater ontstaan in Duitsland, begin van de twintigste eeuw. Bertolt Brecht was een groot vernieuwer op theatergebied. Hij betrok voor het eerst het publiek bij zijn voorstellingen. Wat op toneel werd verbeeld, moest bij het publiek vragen oproepen: “Wat zou ik doen als ik de hoofdpersoon was en hoe beslis ik op zo’n moment?” Diezelfde vragen stellen wij ook aan het publiek bij interactief theater.’

Werkt het eigenlijk wel, mensen moeten toch zelf willen veranderen?‘Natuurlijk! Daarom is interactief theater een uitnodigende vorm, die niemand onberoerd laat. Het publiek bemoeit zich actief met de scènes. Het regisseert de acteurs. Doordat het eigen ideeën zijn, geloven de deelnemers in de effectiviteit ervan. Ze gaan voor hun ideeën staan! Dat geef maximale betrokkenheid.’

Waarvoor kun je interactief theater inzetten? ‘Bijvoorbeeld voor een ludieke aftrap van een nieuw project, om een discussie op gang brengen, om weerstand te ontdekken en te doorbreken, om bewustwording te krijgen, om te trainen op vaardigheden. Je kunt het organiseren voor grote groepen, tot honderd mensen. Dat geeft vaak een veilig gevoel, om vanuit de groep een suggestie te doen aan de acteurs. De setting is dan luchtig en uitnodigend.’

Vraagt interactief theater meer van je dan het spelen van een gewone rol?‘Ja. Het vraagt meer van ons improvisatievermogen. Bij een gewone rol heb je tijdens de voorstelling weinig ruimte voor improvisatie. Bij interactief thea ter krijgen we onbekende regieaanwijzingen. Deze moeten we ter plekke vormgeven. Dat is spannend. En ontzettend leuk!’ ■


Scène 1 Misschien … Toch? Joke wordt geregisseerd. Thema: METATAAL en NEE zeggen.M= Leidinggevende MarjetJ= Werknemer Joke

Marjet heeft Joke uitgenodigd voor een gesprek over “Project Rood”.Joke zit te wachten in de kamer van Marjet. Al een minuut of 20.

M Sorry sorry sorry sorry, ik ben een beetje laat. Maar hier ben ik dan. Zit je hier allang?J O eh, nou nee valt wel mee. Ik eh…. ben ook net binnen.M Goed. Dan kunnen we gauw beginnen. Even over Project Rood. J Ja M Je hebt project Blauw zo goed begeleid vorig jaar, dat we je deze keer graag weer aan boord willen hebben.J O ja, fi jnM Er moeten morgen al een aantal zaken op orde zijn, dat is dan ook de reden waarom we hier nu zitten. Namelijk het volgende. J Ja?M Even kijken… Ja, hier heb ik het. • Er moet gebeld worden met alle externe krachten. Om even te checken of iedereen klaar is voor de aftrap. • Verder moet voor Gemeentekrant DichtBij een kort artikel geschreven worden over dit project. Die moet wel voor vanmid dag 16.00 uur ingeleverd worden. Graag met foto en ja, 1 A4tje is voldoende. • Ook heb ik geregeld dat je vanmiddag samen met de wethou der ter plaatse de beginsituatie kunt opnemen en rap porteren. Dit is fi jn want dan kan dit uitgedeeld worden morgenochtend bij de vergadering. Dit neem jij dan in twintigvoud mee. Even kijken, dit was het wel zo’n beetje. Heb je nog iets van mij nodig om dit te kunnen doen?J Ehm, O Nou eigenlijk misschien moest ik ehm nog een aantal dingen doen vanmiddag.M O (stilte)J Maar dat is geen probleem. Ik ga dat regelen. M Hartstikke fi jn. Dan zijn we wat mij betreft rond. Zie ik vanmiddag dat artikel verschijnen en spreken we elkaar morgen even voor de vergadering.

Linda Crans, professioneel trainingsacteur


‘Wateensprekerisdieman!’Hoe schrijf je een pakkende speech?

‘Ihaveadream’.‘IchbineinBerliner’.‘Changewillcome.’

Iedereenkentdezeuitspraken.Zekomenuithistorische

speechesdieveelimpacthadden.Dathadveeltemaken

metdetijd,deplaatsendespreker.Maarerismeer.Ookde

manierwaaropdespeecheszijngeschreven,draagtbijaanhet

succes.NietvoornietsisJonFavreau,de26-jarigespeechschrij-

vervanObama,inmiddelseenberoemdheid.Hijslaagterinom

voorpresidentObamaeenpakkendverhaaloppapiertezetten.

ARTIKEL

Ik heb in enkele beroemde speeches gekeken wat de sterke punten zijn. Door deze punten ook in uw speeches toe te passen, vergroot u de kans op succes.

Wees concreetAlle speeches die ik heb bekeken, behandelen grootse onderwerpen: politieke confl icten, oorlog, armoede. Deze thema’s zijn vaak abstract. Toch zijn de luisteraars geboeid. Hoe kan dat? De belangrijk-ste reden: in alle grote speeches maakt de schrijver de problemen haast tastbaar. Een voorbeeld uit de inauguratiespeech van Obama. Hierin maakt hij een groot, abstract probleem (werkloosheid) aanspre-kend door het te koppelen aan een klein, concreet persoon.

‘Ons land is een beter land dan een land waarin een man uit Indiana moet toekijken hoe de machines waaraan hij twintig jaar heeft gewerkt, worden verscheept naar China en vervolgens een brok in zijn keel krijgt als hij uitlegt hoe hij zich een mislukkeling voelde toen hij naar huis ging en zijn familie het nieuws vertelde.’

Een ‘werkeloze arbeider uit Indiana’ spreekt nu eenmaal meer aan dan ‘de problematiek van de lagelonenlanden’.

Wees persoonlijkDe spreker moet een mens van vlees en bloed zijn. Pas dan spreekt hij tot de verbeelding. Daarom maken alle grote sprekers hun verhalen persoonlijk. Ze kiezen de ik-vorm en vertalen hun verhaal naar voorbeelden uit hun eigen leven.

‘In het licht van die jonge student [...] denk ik aan mijn moeder, die mijn zus en mij alleen opvoedde terwijl ze werkte en studeerde, die ooit was aan-gewezen op voedselbonnen, maar toch in staat bleek om ons naar de beste scholen in het land te sturen ...’ (Obama)

Spreek de luisteraar aanDe spreker moet zich bewust richten tot zijn publiek. Daarom spreken de grote sprekers hun publiek ook persoonlijk aan. Niet voor niets gebruikt Obama in zijn speech zesendertig (!) keer het woord ‘you’. Uit de Berlijnspeech van Kennedy:

‘Jullie wonen op een beveiligd eiland van vrijheid, maar jullie zijn ook onderdeel van het vasteland. Daarom vraag ik jullie om verder te kijken dan de gevaren van vandaag, naar de hoop van morgen, verder dan de beperkte vrijheid van de stad Berlijn, of van Duitsland, naar de naderende vrijheid van overal, verder dan de Muur, naar de dag van vrede en rechtvaardigheid, verder dan jullie zelf naar de hele mensheid.’


De speeches die ik heb bekeken,

+ Barack Obama ‘Acceptance speech’

(28 augustus 2009)

+ Franklin D. Roosevelt

‘Pearl Harbor Address to the Nation’

(8 december 1941)

+ John F. Kennedy ‘Inaugural Adress’

(20 januari 1961)

+ John F. Kennedy ‘Ich bin ein Berliner’

(26 juni 1963)

+ Martin Luther King ‘I have a dream’

(28 augustus 1963)

‘Dit alles is niet klaar in de komende honderd dagen. En het is ook niet klaar in de komende duizend dagen; en ook niet tijdens de periode van deze regering; en misschien zelfs niet tijdens ons leven op deze planeet. Maar laten we beginnen.’

En Obama eveneens:

‘Ik snap het. Ik besef dat ik niet de meest voor de handliggende kandidaat ben voor deze baan. Ik heb niet de juiste papieren en ik heb niet mijn hele carrière doorgebracht in Washington. Maar ik sta hier vanavond voor u omdat er in heel Amerika iets broeit. Wat de tegenstanders niet begrijpen, is dat deze verkiezing nooit over mij is gegaan; hij gaat over u.’

Plaats in historisch perspectief Dit lijkt tegengesteld aan het vorige uitgangspunt, maar is het niet. Bij het vorige punt relativeert de spreker zichzelf. Bij dit punt geeft hij juist het publiek het idee dat ze van een bijzonder moment getuige zijn. Obama doet dat zeer expliciet:

‘Dat is waarom ik hier vanavond ben. [...] We ontmoeten elkaar op een van die beslissende momenten waarop ons land in oorlog is, onze economie onrustig is en de Amerikaanse droom opnieuw wordt bedreigd.’

Net als King:

‘Ik ben blij dat ik vandaag bij u mag zijn, bij wat de geschiedenis in zal gaan als de grootste demonstratie voor vrijheid in de geschiedenis van ons land.’

Maak de speech rondIn de rhetorica noemen we dit de cirkelrede. Aan het eind van de speech kom je terug op je begin. Kennedy doet dat door zijn woorden ‘Ich bin ein Berliner’ die hij in het begin uitspreekt aan het slot te herhalen. Zelfs Roosevelt laat zijn beginzin naadloos aansluiten op de eindzin. Eigenlijk is dit samen de kern van zijn betoog.

‘Gisteren, 7 december 1941, is een datum die zal bijblijven als de schandelijke dag waarop de Verenigde Staten van Amerika plotseling en opzettelijk werden aangevallen door de vloot en de luchtmacht van het Japanse Keizerrijk. [...] Ik vraag het Congres om door de niet geprovoceerde en laffe aanval van Japan op zondag 7 december 1941 de oorlog te verklaren tussen de Verenigde Staten en het Japanse Keizerrijk.’

Het rondmaken van een speech geeft de toe schou wer het gevoel dat het verhaal klopt. En dat gevoel is essentieel voor de waardering van een speech. ■

Martijn Jacobs

Herhaal korte zinsdelenHerhaling werkt. Het geeft de beroemde speeches de cadans die het publiek opzweept. Roosevelt gebruik-te zelfs in de speech na het bombardement op Pearl Harbor herhaling.

‘Afgelopen nacht viel het Japanse leger Hong Kong aan. Afgelopen nacht viel het Japanse leger Guam aan. Afgelopen nacht viel het Japanse leger Philippine Islands aan. Afgelopen nacht viel het Japanse leger Wake Island aan. En vanochtend viel het Japanse leger Midway Island aan.’

Ook Kennedy herhaalt zijn zinnen keer op keer.

‘Er zijn veel mensen in de wereld die echt niet begrijpen, of zeggen het niet te begrijpen, wat het grote probleem tussen de vrije en de com-munistische wereld is. Laat ze naar Berlijn komen. Er zijn mensen die zeggen dat communisme een onvermijdelijke ontwikkeling is.Laat ze naar Berlijn komen.En er mensen die zeggen, in Europa en elders, dat we kunnen samenwerken met de communisten. Laat ze naar Berlijn komen.’

Maar de meester is Martin Luther King. Zo gebruikt hij in zijn speech acht keer de zin ‘I have a dream’, maar ook zegt hij bijvoorbeeld negen keer ‘Let freedom ring’. Hiermee weet hij zijn publiek mee te nemen in het ritme van zijn ‘droom’.

Kies een sterke onelinerAlle grote speeches zijn bekend om één of twee uitspraken. Wie kent nog de hele strekking van de speech van King? Alleen zijn oneliner ‘I have a dream’ is bekend gebleven. Hetzelfde geldt voor ‘Ich bin ein Berliner’ of voor ‘Change will come’.

Gebruik stijlfi guren Beeldende taal is noodzakelijk. De sprekers gebruiken metaforen om hun toehoorders te boeien. Ze hebben het over ‘het incasseren van een ongedekte cheque’ (King) of over ‘het doorgeven van een toorts’ (Kennedy). Ook omdraaiing werkt vaak goed: ‘Laten we niet onderhandelen omdat we bang zijn, maar laten we ook niet bang zijn om te onderhandelen’ en ‘vraag niet wat uw land voor u kan doen, maar wat u voor uw land kunt doen’.

Relativeer uzelf en uw boodschap Toehoorders willen meegevoerd worden, maar ze willen ook een spreker die zichzelf relativeert. Zorg er dan ook voor dat u uw boodschap relativeert, maar waak ervoor uw boodschap echt af te zwakken. Kennedy doet dat aardig:

DegelukkigewerknemerGADGETS


Tip 1 Zorg voor voldoende zuurstof

Een gewone kamerplant voldoet ook. Maar stukken gezelliger zijn deze Grass Heads. Zet ze in een glas, geef af en toe water en ... het haar groeit! c 6,95 (exclusief glas)

Interesse? Kijk dan op megagadgets.nl.

Tip 2 Zorg voor afl eiding

Even genoeg van het uitzicht op de parkeerplaats? Vermaak je dan met je eigen robotkever. De Hexbug blijft maar doorlopen. Hij ontwijkt zelf obstakels en verandert van richting als hij een geluid hoort. Spaar ze allemaal! c 14,95

Tip 3 Zorg voor een huiselijk gevoel

Printer, pennenbak, pc. Het uiterlijk van dit kantoorspul werkt niet mee aan een huiselijke gevoel. Heel anders is dat met deze Toastit™ 7-in-1 memory cardreader. De vraag is of de gemiddelde werknemer hem vaak gebruikt. Maar het staat wel vreselijk gezellig. Ook verkrijgbaar in roze. c 24,95

Tip 4 Zorg voor voldoende beweging

Niets zo slecht als de hele dag achter je bureau hangen. Laat je Outlook even met rust voor een potje Air Powered Soccer. Als een hoovercraft glijdt hij over de tapijttegels. En dankzij de zachte rand is al het kantoormeubilair veilig. c 14,95

Tip 5 Zorg voor jezelf

Een romig laagje crème. Een heerlijk aroma. Jij verdient een perfecte espresso voordat je aan de arbeid gaat. De bittere werkelijkheid komt uit de machine op de gang. Gelukkig ben jij daar niet meer van afhankelijk. Voortaan zorg je goed voor jezelf met de Hand-presso. c 99,-

Iedereen weet dat een saaie werkplek contraproductief werkt. De stress neemt toe. De motivatie neemt af. Zo simpel is het. Daarom vijf tips om je bureau wat huiselijker te maken. Voor de gelukkige werknemer.

Nederlands moeilijk?Demeeste(n)mensendenkenvanwel.

Hoeisdatbiju/uw?

Dezomerisvoorbij/voorbij.Bentuookopvakantie/vacantiegeweest?Heeftuookzogenotenvande

warmezonnenstralen/zonnestralen?Enheeftuuwmooiezwartwitfoto/zwart-witfotoalbestelt/besteld?

Weetuhetnog...Vermoeit/vermoeidkwamuophetvliegveldaan.Daarheeftumeteenuwkoffers

ingechecked/ingecheckt.Daarnawashettijdvooreenheerlijkenederlandse/Nederlandselunch:eenkopje

groente(n)soepeneenpanne(n)koek.Eenpaaruurlaterlagualopuwbaddhanddoek/bad-handdoekmetde

zonne(n)brandcrème/zonne(n)brand-crèmeophetzandstrand/zandstrand.Konhetaltijdmaarzozijn...

Wiltuwetenhoehetstaatmetuwkennisvanspellingengrammatica?KijkopMAW-magazine.nl.■

anne Geurts

Nederlands Demeeste(n)mensendenkenvanwel.

Hoeisdatbiju/uw?

Dezomerisvoorbij/voorbij.Bentuookopvakantie/vacantiegeweest?Heeftuookzogenotenvande

warmezonnenstralen/zonnestralen?Enheeftuuwmooiezwartwitfoto/zwart-witfotoalbestelt/besteld?

Weetuhetnog...Vermoeit/vermoeidkwamuophetvliegveldaan.Daarheeftumeteenuwkoffers

ingechecked/ingecheckt.Daarnawashettijdvooreenheerlijkenederlandse/Nederlandselunch:eenkopje

groente(n)soepeneenpanne(n)koek.Eenpaaruurlaterlagualopuwbaddhanddoek/bad-handdoekmetde

zonne(n)brandcrème/zonne(n)brand-crèmeophetzandstrand/zandstrand.Konhetaltijdmaarzozijn...

Wiltuwetenhoehetstaatmetuwkennisvanspellingengrammatica?Kijkop

23METANDEREWOORDEN|oktober2009

INTERVIEW

Marie-CécilePieterswintschrijfwedstrijd

‘Blijer hiermee dan met de honderdduizend bij de Staatsloterij!’

Onderdetitel‘MeneerJanssenheefteenklacht’organiseerdenwijeenschrijfwedstrijd.Deuitdaging?SchrijfeenantwoordopdeklachtenmailvanmeneerJanssen.UitderuimhonderdinzendingenkoosdejuryuiteindelijkdemailvanMarie-CécilePieters,directie-secretaresseuitStein.Zijsleeptedaarmeedeprijsvand1.000indewacht.

Hester Adriaans, jurylid en trainer bij Van ’t Loo - Van Eck: ‘De jury was onder de indruk van de mail van Marie-Cécile. Haar mail kenmerkt zich door een goede structuur, een prettige schrijfstijl, inlevingsvermogen en helderheid. Bovendien stuurde zij enkele weken na de eerste mail ook nog een herinneringsmail naar de heer Janssen. Om te informeren of alles nu wel goed werkte. Dat viel extra op.’

‘Ik werd door collega’s bij de Rabobank gewezen op de schrijfwed-strijd,’ vertelt Marie-Cécile als ze de prijs in ontvangst neemt. ‘Echt iets voor jou, zeiden ze. En dus heb ik meegedaan en ... gewonnen.Ik ben er echt heel erg blij mee. Blijer nog dan wanneer ik honderd-duizend euro bij de Staatsloterij had gewonnen. Omdat dit echt iets ‘van mij’ is. Schrijven vind ik leuk en binnen onze bank heb ik veel ruimte om mijn ideeën kwijt te kunnen, collega’s nemen mijn schrijftips dan ook vaak over.’

Uit het juryrapport‘De kwaliteit van de inzendingen was erg hoog. Het was lastig kiezen. De mails vielen vooral op door een heldere structuur en eigentijdse taal. We vonden het echter ook belangrijk dat de antwoorden genoeg ingingen op de boosheid van meneer Janssen. Dat bleef vaak onderbelicht. Jammer, want bij een antwoord op een klacht is het van het grootste belang om eerst het gevoel van de klant te erkennen en te neutraliseren.’

Drie tips van de winnares1. Bouw een portfolio van goede brieven op.2. Ga niet voorbij aan de emotie van de klant.3. Gebruik tussenkopjes voor de leesbaarheid.

De winnende mail lezen? Ga naar meneerjanssenheefteenklacht.nl.Meer weten over het schrijven van een klacht? Download onze gratis whitepaper op de site: MAW-magazine.nl. ■

Naam: Marcel Voorneveld

Functie: medewerker

Technische Dienst

Brandweer

Amersfoort

Training:Eigentijds en Service

gericht Corresponderen

Wat doe je de hele dag?‘Bij de brandweer is geen dag hetzelfde. Er staan 24 uur per dag mensen paraat om in actie te komen. Je denkt natuurlijk meteen aan brand blussen. Maar ook het bestrijden van rampen en hulpverlening zijn belangrijke taken. Ik ben medewerker technische dienst. Dat betekent dat ik me dagelijks bezighoud met het onderhoud aan ons eigen pand. Daarnaast richt ik me op de organisatie en voorbereidingen van de oefeningen van de brandweermannen. Zij moeten op en top getraind zijn. Dat doen zij door te sporten, te zwemmen en te duiken. Ik zorg voor de roosters, de locaties en alle andere zaken die daarbij komen kijken.’

Beter leren schrijven? Was het nodig?‘Ja, dat was zeker nodig! Ik ben een van de weinigen die brieven schrijft bij ons op de kazerne. Ik dacht dat ik wel leuk kon schrijven, maar naar aanleiding van … kan echt niet meer. Mijn brieven zagen er nog uit zoals ik het heel lang geleden op school geleerd heb.’

Schreef je zelf oubollig?‘Ja, ik schreef uit gewoonte ambtelijke taal. Zoals ik al zei, ben ik behoorlijk blijven hangen in de tijd! Tijdens de trainingen heb ik een woordenlijst gekregen. De woordenlijst

bestaat uit woorden uit 1930 met daarnaast een eigentijdse variant. Deze lijst ligt in mijn bureaula en ik pak hem er regelmatig bij als ik een brief schrijf.’

Merken je collega’s dat je anders bent gaan schrijven?‘Leuk dat je dat vraagt! Bij ons op de kazerne viel de secretaresse mijn nieuwe schrijfstijl direct op. Vooral de eigentijdse schrijfstijl sprak haar erg aan. Daarom heeft ze mij ook naar de woordenlijst gevraagd. En zo zijn de oud & nieuw woorden ook in haar bureaula terechtgekomen.’

Welke schrijftip heb jij voor andere briefschrijvers?‘Kom je lezer tegemoet en zorg voor een prettig leesbare brief. Zorg voor een heldere opbouw in je brief en maak je zinnen niet te lang. Na de training van Van ’t Loo - Van Eck ben ik met hele andere ogen naar brieven gaan kijken!’■

devolgendeMAWverschijntinapril2010

‘Kom je lezertegemoet en zorg voor een prettige leesbare brief’

DE CURSIST

Beter leren schrijven en spreken? Kijk op loovaneck.nl.Meer lezen? Ga naar Maw-magazine.nl.

Documents

Loo van eck maw 2009