TRASOLOGIJA

Locard-ov princip razmene“Svaki kontakt ostavlja trag”

Pojam, značaj i podela tragova

– Pojam trasologije: Deo kriminalističke tehnike koji se baviučenjem o tragovima, odnosno pronalaženju, fiksiranju, tumačenju iznačaju materijalnih tragova koji su u vezi sa kriminalnimdogađajem.

– Pojam traga: predstavlja određenu promenu, vidljiva ili nevidljiva,koja je nastala delatnošću čoveka, životinje ili nekog predmeta i kojaje u vezi sa KD, i kao takva doprinosi razjašnjavanju KD iotkrivanju učinioca.

– Značaj tragova: ukazuju na postojanje KD, sredstva i načinaizvršenja, omogućavaju utvrđivanje mesta, vremena i motivaizvršenja KD.

Način prenosa tragova

Uzorke bi trebalo:

- fotografisati;

- napraviti video zapis tragova i njihovog položaja na mestukriminalnog događaja;

- zapisati mesto i stanje uzorka;

- napraviti skicu i ucrtati mesto uzorka i njegov odnos sa drugimuzorcima i okolnim predmetima.

– Direktno (primarno) – npr. krv ili telesne izlučevine sa žrtve naizvršioca i obratno;

– Indirektno - posredno (sekundarno) – npr. na odeći izvršioca sezadržava dlaka sa žrtve ili iz vozila u kome je izvršeno krivično delo.

Podela – klasifikacija tragova

• Vidljivi

• Nevidljivi

• Tragovi ljudskogporekla

• Tragovi životinjskogporekla;

• Tragovi biljnogporekla;

• Tragovi predmeta;

• Tragovi dejstva sile;

• Ostale tragove u vezi sa krivičnimdjelom

• Površinski

• Zapreminski (reljefni)

• Mirko tragovi

• Makro tragovi

Prema veličini

Prema broju

značajnih dmenzija

Prema uočljivosti

Prema poreklu

Tragovi ljudskog porekla

Osnovni tragovi

- tragovi ruku

- otisci prstiju

- krvi

- stopala

- usana

- zuba

- dlaka

Tragovi ljudskih

izlučevina

- sperme

- pljuvačke

- izmeta

- mokraće

- izbljuvka

- sline

- znoja

gnoja

mleka

- kolostruma

Ostali tragovi

- ramena

- leđa

- grudi

- kolena

- laktova

BIOLOŠKI tragovi!!!

Tragovi životinjskog i biljnog porekla

a) Tragovi životinjskog porekla

– To mogu biti tragovi:

- nogu, - tkiva,

- kandži , - otrova (*zmija, crna udovica, stršljen)

- kopita - izmeta,

- krvi, - zuba,

- dlake, - perja,

- papilarnih linija kod nekih vrsta životinja (neke vrste majmuna, psi, kunići)

Čitavi insekti i njihove razvojne faze (larve i sl.) stavljaju se u čiste staklene posude saprobušenim poklopcima radi ventilacije, pravilno označavaju i čuvaju na sobnoj ilidrugoj temperaturi koja im odgovara.

b) Tragovi biljnog porekla

Mogu se naći na osumnjičenom, oštećenom – žrtvi, kao i na mestu kriminalnogdogađaja. Iste se suše u hladovini, a potom pakuju u odgovarajuće papirne kesicekoje se označavaju sa latinskim i domaćim nazivom.

Tragovi predmeta

na mestu događaja

na izvršiocu

na žrtvi

Na vozilu

U vozilu

Na žrtvi

Sečiva testere bušilice

oruđa za struganje oruđa za odvaljivanje

oruđa za kopanje oruđa za udaranje

specijalno napravljena oruđa za izvršenje KD (češalj, top i sl.).

Tragovi vatrenog

oružja

Tragovi vozila

Tragovi oruđa

Tragovi dejstva sile

• Tragovi požara

• Tragovi eksplozije

• Tragovi električnog udara

• Tragovi na staklu

• Tragovi sredstava vešanja

Podela po poreklu

Ostali tragovi u vezi sa KD

– Odeće i vlakana

– Boje i laka

– Zemlje

– Prašine

– Metala

– Otrova

– Narkotičnih i opojnih sredstava

– Zapaljivih sredstava i eksploziva

– Materijalni tragovi nepoznatog porijekla

Forenzička

analiza

vlakna

TEKSTILNO VLAKNO – skup materija, prirodnih ili veštačkih, koji ima dužinu

najmanje 100 puta veću od sopstvenog prečnika, i predstavlja osnovni element

tkanine i tekstila.

Vlakna – jedan od najčešćih tipova fizičkih dokaza

(slučaj Wayne Bertram Williams-a, 1982. god)

Vlakna su često otporna na sredinu, tj. na biološku, fizičku i hemijsku degradaciju i,

kao takva, opstaju u okolini tokom dugog perioda.

Sporno i kontrolno vlakno

Klasifikacija vlakna na osnovu porekla i sastava:

Prirodna Veštačka

Životinjska Biljna Mineralna Organska Neorganska

Dlaka Svila Floem List Seme Od sintetičkih Od prirodnih (ugljenična,

(npr. lan) (npr. sisal) (npr. pamuk) polimera polimera keramička,

staklena...)

uključujući uključujući

Poliolefin Polivinil derivati Poliuretan Poliamid Poliester

(Polieten, (PVC)

Polipropilen)

Estri celuloze Viskozna vlakna Regenerisani proteini Guma

(acetati) (Kazein)

Sastav vlakna

Tri vrste polimera

Klasifikacija na osnovu veličine, tj. prečnika i dužine:

Prečnik: 5 – 10 µm

Dužina: od 2 cm do preko 1500 m

✓ Filamenti „Spajalice“

Prirodna vlakna

Prirodna vlakna - potiču od životinja, biljaka, ili minerala

1. Tri glavna izvora biljnih vlakna su:

✓ Seme

✓ Stabljika

✓ Lišće

Primena biljnih vlakana

✓ Tehnička vlakna (užad, vreće, prostirke i sl.)

✓ Individualni elementi (papir)

Karakteristike fabričkih materijala

✓ Lumen – centralni kanal koji se pruža po dužini vlakna

✓ Pomeraj

Priprema biljnih vlakana za analizu

Analiza biljnih vlakana:

✓ Veličina, oblik i debljina lumena

✓ Dužina elementa

✓ Izgled, vrsta i raspodela dislokacija

Raličita biljna vlakna.

2. Životinjska vlakna potiču od

✓ Sisara (dlaka, krzno)

✓ Određenih beskičmenjaka, npr. svilene bube.

3. Mineralna vlakna

✓ Azbestna

✓ Staklena

Primena ne za tekstil, već npr. za kompozitne materijale.

Ograničena upotreba azbesta zbog štetnog uticaja na zdravlje.

Veštačka vlakna

štačka vlakna

različite grupe vlakana koje se prave od sintetičkih

polimera, modifikovanih prirodnih polimera ili stakla.

Veštačka vs. sintetička vlakna!

Fizičke karakteristike veštačkih polimera:

oblik, veličina, unutrašnje osobine i izgled

Polimerizacija – hemijski proces spajanja monomera

u polimere.

Reakcije

✓ Kondenzacije

✓ Adicije Uređaj za dobijanje sintetičkih vlakana

Mikroskopska fotografija najlon

čarape

Analiza vlakana

Oblik, veličina, vrsta vlakna

Namena vlakna (upotreba prirodnih

vs. upotreba veštačkih vlakana)

Nabor – izuvijanost vlakna, izražena

kao nabori po jedinici dužine (dvo i

trodimenzionalni nabori prirodnih

vlakana).

Farbanje prirodnih i veštačkih vlakana

Optičke osobine vlakana: indeks

prelamanja, dvostruko prelamanje,

boja.

Mikroskopske osobine

Prečnik vlakana

✓ Prirodnih od 10 µm (svila) do 40

µm (ovčija vuna)

(ljudska dlaka 60 – 120 µm)

✓ Veštačkih od 5 µm (mikrovlakna)

do praktično bilo koje veličine

Određivanje prečnika vlakna

✓ Vlakna kružnog poprečnog preseka

✓ Vlakna koja nisu kružnog poprečnog

preseka

Sjaj (sintetičkih) vlakana

Analiza optičkih osobina veštačkih

vlakana

Određivanje hemijskog sastava, načina

izrade i krajnje namene vlakna.

Polarizujuća mikroskopija i mikroskopija na

bazi fluorescencije

Analiza boja

✓ Vizuelno ispitivanje (nedestruktivna, subjektivna metoda)

✓ Hemijska analiza (destruktivna, ponekad nepouzdana metoda)

✓ Instrumentalna analiza (nedestruktivna, objektivna metoda, ponekad

nepouzdana metoda)

Analiza hemijskih osobina

Određivanje hemijske strukture polimera (FTIR i GC)

Analiza pamučnih vlakana.

Forenzička

analiza

dlake

Dlake su tvorevine kožnog prekrivača, epidermalnog porekla, koje

karakterišu sva živa bića iz porodice sisara.

Još u XIX veku forenzički istaživači su

počeli primenjivati mikroskopiju u cilju

identifikacije i upoređivanja dlake kao

dokaznog materijala.

Danas - rutinska i pouzdana metoda!

Osnovni delovi dlake. Uzdužni presek stabla dlake.

Mikroskopske karakteristike dlake

Koren

Vrh

Stablo

Prikaz nekoliko vrsta srži dlake.

1. Srž – centralni deo dlake, izgrađen od savijenih i isprepletanih ćelija koje mogu

(a ne moraju) sadržavati pigment.

✓ izgled

✓ raspodela

✓ indeks srži - MI

Slika 9.2.3. Prikaz nekoliko vrsta srži dlake.

Kontinualna Isprekidana Fragmentirana

Prikaz nekoliko raspodela srži.

Indeks srži, MI - odnos dijametra srži dlake i dijametra dlake

MI = 0.5 - 0.9 za životinjske dlake

MI < 0.3 za ljudske dlake

Pigmentne granule dlake čoveka Pigmentne granule riđe dlake čoveka

Pigmentne granule dlake životinje Kortikalne fuzije dlake čoveka.

2. Kora dlake – najveći deo dlake, izgrađen od izduženih, vretenastih čelija

keratina koje grade fibrilarni kostur.

Pigmentne granule melanina, kortikalne fuzije i ovalna tela

Ovalna tela dlake mačke Ovalna tela dlake psa

Ovalna tela dlake čoveka

Karakteriše ih:

✓ veličina

✓ oblik

✓ boja

✓ položaj

✓ raspodela

Tri osnovna izgleda spoljne opne

Modifikacije izgleda spoljne opne spinoznih a)-f) i imbrikativni g)

3. Spoljna opna – obavija dlaku i sastoji se od višeslojnih orožalih ljuspastih

ćelija.

Tanka, srednja i debela spoljna opna.

Prikaz dva primera spoljnih margina (a, b) i jednog primara unutrašnjih margina opni dlake (c).

Spoljašnje i unutrašnje margine opne dlake

Makroskopske karakteristike dlake

✓ Boja

✓ Oblik

✓ Struktura (dužina, dijametar, zakrivljenost)

✓ Oblik poprečnog preseka

✓ Konfiguracija stabla dlake

Različiti oblici poprečnih preseka dlake

✓Informacije vezane za koren i kraj

dlake

✓ Informacije vezane za prisustvo

stranih objekata

✓ Informacije vezane za anomalije

U P O R E Đ I V A NJ E LJ U D S K E I Ž I V O T I NJ S K E D L A K E

Osobina Životinjska dlaka Ljudska dlaka

Boja Često promena boje duž

stabla dlake

Konstantna boja

Raspodela pigmenta Pigment je gušći prema

srži

Pigment je gušći prema

kori

Srž Različiti oblici Amorfna

Kora Tanja od srži Deblja od srži

Spoljna opna Šira od 1/3 širine stabla

dlake, obično kontinualna

Tanka, kontinualna

Oblik spoljne opne Različite šeme Imbrikativan oblik

Oblik korena Različiti oblici Bulbus

Dijametar dlake Varira duž stabla dlake Postepeno se menja duž

stabla dlake

O D R E Đ I V A NJ E S O M A T S K O G P O R E K L A D L A K E

O D R E Đ I V A NJ E R A S N O G P O R E K L A

N A O S N O V U D L A K E

Uzdužni preseci dlake

PRIPADNIKA BELE RASE

dsr 70-100 μm;

pigmentne granule

ravnomerno raspoređene;

različite gustine; ovalnog

poprečnog preseka; prava

ili talasasta.

PRIPADNIKA CRNE RASE

dsr 60-90 μm, pigmentne granule

gusto raspoređene, veće od granula

drugih rasa; mogu biti tako guste da

čine koru neprozirnom; spljoštenog

poprečnog preseka; kovrdžava

MONGOLOIDA

dsr 90-120 μm; pigmentne

granule veće nego granule

belaca; gusto ali mestimično

raspoređene; kružnog

poprečnog preseka; ravna;

crvene boje

O D R E Đ I V A NJ E P O L A I S T A R O S T I N A O S N O V U D L A K E

Ordeđivanje starosti

Nemoguće je odrediti tačnu starost, samo da li se radi o detetu, mlađoj ili starijoj

osobi.

Određivanje pola

✓ DNK analiza korena dlake

✓ Analiza dlake fluorescentnom mikroskopijom nakon tretmana

P R I M E N A M I K R O S K O P S K I H T E H N I K A Z A

I S P I T I V A N J E D L A K E

✓Stereomikroskop, na početku ispitivanja makroskopske osobine uzorka dlake: boja,dužina, oblik stabla dlake, dijametar, tretmani nekim sredstvom, prisustvo stranog materijala

✓ Složeni optički mikroskop, za ispitivanje mikrostrukture uzorka dlake npr. za određivanjestrukture i raspodele pigmenta, za određivanje kortikalnih fuzija, srži dlake.

✓ Polarizujući optički mikroskop, dlaka je anizotropna - njenim postavljanjem izmeđuukrštenih polalizatora i analizatora srž se razlikuje od kore i spoljne opne. Delovi dlake koji se

razlikuju po debljini se vide u različitim bojama.

✓ Mikroskop na bazi fluorescencije, analize dlake koja je tretirana na određen načen, npr.farbana dlaka, nekih stranih tela na dlaci, koja se najpre priprema (boji-staining), za slučaj da

ne fluorescira, a zatim analizira ovim mikroskopom

✓ FT-IC mikrospektrometar, utvrđivanje hemijskih promena dlake usled podvrgavanjanekom tretmanu

Forenzička

analiza

zemljišta

Zemljište je mešavina bilja i stena koje su raspadnute usled erozije, oksidacije,

hidratacije, i uticaja kiselina kao što je ugljenična na kamen.

Kako se bilje i kamenje raspada, voda, vetar, gravitacija, biljke i životinje ga pomeraju,

izazivajući mešanje prisutnih minerala. Zbog ovog mešanja, zemlja stvara jedinstvena

svojstva, koja omogućavaju ispitivaču da veže neki uzorak za određenu regiju gde se ta

zemlja nalazi.

Zajednički minerali zemljišta su:

➢ Glina

➢ Silicijum dioksid

➢ Kalcit

➢ Razni silikati

➢ Manje količine oksida gvožđa.

Pored minerala, organski i razni drugi sastojci doprinose raznovrsnosti zemljišta i

određuju njegove karakteristike.

Zemljište

Profili zemljišta

Vertikalni presek = profil zemljista

Horizontalne trake

= horizonti zemljista

– Određivanje strukture zemljišta pomoću optičkog mikroskopa

– Određivanje mineralnog sastava zemljišta pomoću optičkog polarizacionog

mikroskopa

– Određivanje raspodele čestica zemljišta po veličinama

– Identifikacija prisutnih kristalnih faza pomoću rendgenostrukturne analize

– Diferencijalna termijska analiza

Analiza zemljišta

Boja zemljišta je jedna od njegovih osnovnih karakteristika.

Boja zemljišta se upoređuje sa setom standarnih boja, obično sa Manselovim (Munsell)

setom boja.

Neutralna siva se koristi da pokaže nivo svetlo i tamno na ahromatskoj skali, sa

vrednostima koje idu od čiste crne (0/) do čisto bele (10/)

Čistoća ima vrednosti od 0/ za neutralne boje do 8/ za najzasićeniju boju.

Analiza zemljišta – analiza boje

Veličina čestica

➢ Pesak 0.05 – 2 mm

➢ Mulj 0.002 – 0.05 mm

➢ Glina < 0.002 mm

Određivanje veličine čestica

➢ Prosejavanjem

➢ “Smirenom”metodom

Pesak Mulj Glina

Teksturalne klase

Analiza zemljišta – određivanje veličine

čestica

Gustina čestice (GP) – masa po jedinici zapremine pojedinačne čestice.

- Ne zavisi od veličine čestica ni pora.

- 2.6 – 2.7 g cm-3 (u proseku 2.65 g cm-3)

Gustina zemljišta – masa zemljišta po jedinici zapremine

Velike varijacije u zavisnosti od tipa zemljišta

Vrednosti od 1.6 ili više g cm-3 za pesak do manje od 1 g cm-3 za zemljišta bogata

ogranskim materijama

Analiza zemljišta – određivanje gustine

SEM-EDS (Scanning Electron Microscopy and

Energy Dispersive Spectrometry) analiza

forenzičkih dokaza zemljišta

U toku SEM-EDS analize, slike uzorka dobijene

SEM-om se posmatraju i elementarni sastav

uzorka određuje EDS-om. Bitan rezultat je

približno 10 puta manja standardna devijacija

rezulata elementarnog sastava presovanih

uzoraka zemljišta u poređenju sa

elementarnim sastavom zemljišnih čestica

nasumično prikupljenih sa lepljivom trakom.

Ova tehnika dosta pomaže kod identifikacije

minerala koja zahteva korišćenje

polarizovanog mikroskopa.

Analiza zemljišta – mikroskopska analiza

Forenzička

analiza

stakla

Staklo

Na osnovu namene:

Ravna stakla (u arhitekturi i za vozila)

Posude (čaše i flaše)

Staklena vlakna (za izolaciju)

Specijalna stakla

Na osnovu sastava:

Natrijumov kreč (posude i prozori) (SiO2, Na2CO3, CaO)

Olovna stakla (kuhinjsko posuđe i dekoracija)

Borsilikatna stakla (industrija, lampe i kuvala-šerpe, tiganji...)

Specijalna (optika, elektronika)

„Neorganski produkt fuzije

koja je ohlađena do čvrstog

stanja bez kristalizacije“

(ASTM, 2000).

Mešavina neorganskih

komponenti prisutnih u

različitim koncentracijama

(glavne, sporednje i

komponente u tragovima do

nivoa ppb).

Proizvodnj

a stakla

Istorijat proizvodnje stakla

• Egipat 1500. g. pne. -

proizvodnje nakita i sudova

• Aleksandrija, 400. g. pne. -

kalupiranje pod pritiskom

• Sirija 200 g pne - ravno staklo

za prozore

• Rim – tehnika peći

• Germani 19. vek - optičko

staklo i staklo otporno na

toplotu za termometre i

posude za kuvanje.

5 koraka u procesu proizvodnje stakla

• Pripremanje sirovih materijala

• Topljenje

• Oblikovanje

• Prekaljivanje i topljenje

• Kućna ili sekundarna prerada

Frakture i njihov značaj

Ispitivanje

fizičkih i

optičkih

osobina stakla

• Fizičko slaganje

• Debljina

• Gustina

• Indeks prelamanja

Hemijska

(elementna)

analiza stakla

• SEM-EDX

• WDS

• XRF

• ICP-AOS

• ICP-MS

• LA-ICP-MS