Lingua Latina Facilis Euskaraz

1. LINGUA LATINA FACILIS LINGUAELATINAEDEPARTAMENTU M ARRASATE BHI Ramon Osinaga AVE!!! OHARRA: Zerozer falta edo zuzentzeko topatuz gero, MESEDEZ, komunikatunon eta zer helbide honetara[email_address]ESKERRIK ASKO.

0. SARRERA

1. HITZ MOTAK

2. DEKLINABIDEAK

3. ADJEKTIBOAK

4. IZENORDEAK

5. KONJUGABIDEAK

6. PREPOSIZIOAK

7. ADBERBIOAK

8. JUNTAGAILUAK

9. INTERJEKZIOAK

10. FUNTZEZKO SINTAXIA

Sarrera honetan bi puntuhauekaipatuko ditugu:

Latinaren historia

Alfabetoa eta ahozkera

Uler daitekeenez, Latinaren Historia diapositiba batzutanlaburtzea, Herkulesen lanak egitea bezain zaila da. Dena den, aipatuko ditugupuntu garrantzitsuenak .

Denok dakiguna

Latinaerromatarrek hitzegiten eta idazten , batzuk bakarrik,zutela .

ErromatarrekMediterraneoaren zeharberen indarrak, poderio, konkistak, eraginakzabaldu zituztela.

Hizkuntza k , eraginak, konkistak, poderio, indarrak oso-oso loturik daudela.

Europa,Italia, Erroma non dauden.

Ez dakiguna:

Erroma Latium herrialdean kokaturik zegoela. Gaur Latio .

Romulok eta Remok ErromaK.a. 753 urteko apirilaren 21eanfundatu zutela.

FundatuzutenetikErromatar Inperioa handituz joan zela , bere Jausierarte K.o. V mendera arte.

Hau ikusitaLatinakjasan zituenfaseaketa zeudenmota ezberdinak .

Eta aurretik?

K.a. III. milenioan, Europa erdiko biztanleakmigrazioakegiten hasi ziren, leku berriak, leku hobeak, egoera jasangarriagoak, abenturen bila ezagutzeko, izateko, topatzeko asmoz.

Herri hauek Europa eta Asiatik zehar zabaldu ziren hizkuntza ezberdinak sortuz. Herri hauek Indoeuropeoak ziren.

Hizkuntzalari batzuk ( F.Bopp, A.W. eta F. von Shelegel, J.L.C. Grimm, A. Shleicher eta R.Rask )XIX. mendearen lehen erdikoan,hizkuntza ezberdinak aztertu ondorenmultzoak zeudela konturatu ziren, hizkuntza batzuen antzekotasunak ikusirik :

Honako azterketak egin ondoren indoeuropeotik sortutako hizkuntza familak, zeltiko, germaniko, balto-eslabo, armenio, indo-iranio, grekoa, albaniarra eta italikoafinkatu zituzten.

Eta italikoaren barruan:oskoa, umbroa eta latina .

Latinak berak, hitzegiten hasi zenetik erromantzeak sortarazi zituenera arte fase ezberdinak izan zituen:

Arkaikoa K.a 600 K.a. 300

Klasikoa K.a.300 K.a. 100

Klasiko ondokoa K.a.100 K.o. 200

BukaerakoaK.o 200 K.o. 700

Erdi arokoaK.o.700 K.o. 1100

Latinaren barruan bi mota ezberdindu behar ditugu:

Literarioa : idazleek idazten zutena eta hiztun kultoek egiten zutena.

Herrikoaedotabulgarra : herriak eta soldatuek hitzegiten zutena, mota honetatik sortu ziren erromantzeak.

Erromantze hizkuntzak

Latinak sortarazi zituen hizkuntzak dira:

Italianoa, sardoa, portugesa, katalana, gaztelania, galegoa, frantsesa, probentzala eta rumanoa

Latinaren alfabetoa eta gaztelaniaren alfabetoa ia-ia bera da:

A, B, C, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, V, X, Y, Z.

Gaztelaniarekin gonbaratuz:

Ez dauka :CH, J, LL,eta

IetaVbokaleetakontsonantebalorea dute. Segun eta zein testuinguruan dauden.Latin erraza denez, guretzat/i/eta/v/ .

Y , etaZbakarrik erabiltzen dira grekeratik datozen hitzak idazteko.

Ahozkera ere asko ez da aldatzenarau orokorra bezalahau hartuko dugu latina eta gaztelaniaia-ia berdin ahozkatuko dugu , bainaaldaketa batzukdaudenez hurrengo diapositiban ikusiko ditugu.

Hona hemen desberdintasunak:

Ibokalearen aurrean:J>j auna bezala.

Ubokalaren aurrean:W>W ashington

OE, AE, AUdiptongoakbiakahozkatzen dira

Cahozkatzen daK:C i c ero >K i k ero

Gbetig>g urea bezala

Guetaqu>guetaku(u : ahozkatzen da)

H ez da ahozkatzen

Ariketatxo bat proposatuko dizugu, oso errazalatinaz irakurri :

Dum milites Romani in castris ambulant neque Germanos timent, magnus numerus hostium castra petit.

Asko ez duzu ulertu baina hitz batzuk bai ezta? Beste bat.

Romani hostes armatos acurrere vident. Atque arma summunt, alii portas castrorum claudunt, alii vallum ascendunt

Germani castra oppugnant. Romani castra defendunt. Milites Romani pila in germanos iacunt.

Illi autem pila in castra iacere non possunt, quod vallum nimis altum est, neque vallum ascendere possunt, quod Romani vallum pilis et gladiis defendunt.

Hostis castra expugnare non possunt.

Romani portas castrorum aperiunt atque in hostes excurrunt. Barbari perterriti milites nostros ad se venire vident, arma ad terram iacunt, terga vertunt atque in magnas silvas fugiunt.

Latn.Iniciacion a la lengua latina . 17 o. Ed. Edelvives Zaragoza.

Baiezt zerozer ulertu dozula:

Romani, in, ambulant, Germanos, magnus, numerus,.

Beste gauza batzuk ezer ere ez:

Castrorum, adcurrere, possunt, expugnare

Ez arduratu, hau erraza ezOSO ERRAZAda eta. Prisarik ez dugu!!!

Bukatzeko: Selektatibitateko testu bat: (1995. Navarra)

Cetera per terras omnis animalia somno

Laxabant curas et corda oblita laborum:

Ductores Teucrum primi, delecta iuventus

Consilium summis regni de rebus habebant,

quid facerent quisve Aeneae iam nuntius esset.

Virgilio,Eneida , IX,224-228

Azken hauzailagoa , baina askozmusi-kalagoa , bestela frogatu edozein ritmo, rap, zortziko txikia, rock, blues, edo irakurri soinuak dastatuz sin ms

Cetera per terras omnis animalia somno

Laxabant curas et corda oblita laborum:

Ductores Teucrum primi, delecta iuventus

Consilium summis regni de rebus habebant,

quid facerent quisve Aeneae iam nuntius esset.

eta itzulpena:

Lur askotatik, gainontzeko animaliekberen bihotzaren ardurak lotaldiaz lasaitzen zituzten, kezketaz ahazturik. Treukroen gidari garrantzitsuenek, gazteriaren honenak, estatuaren gai larrienetaz aholkuak hartzen zituzten. Zer egin behar zuten galdetzen zuten, edo nor joango zen Eneasengana mezu bat eramatera.

Traduccin :

Por todas las tierras, los restantes seres vivos relajaban mediante el sueo las cuitas de su corazn, olvidados de sus fatigas. Los principales caudillos de los teucros, la lite de la juventud, celebraban consejo acerca de los ms acuciantes asuntos del estado. Se preguntaban qu deban hacer, o bien, quin ira inmediatamente a llevar un mensaje a Eneas.

eta 2003eko EHU-UPV-koa (uztaila):

Germaniarrak Mosa eta Rhin ibaien elkargunera iheska doaz, borrokaldian hil edo ibaian itoz.

Germani, cum suos interfici viderent, armis abiectis, se ex

castris eiecerunt: et, cum ad conflurnem Mosae et Rheni

pervenissent, magno numero interfecto, reliqui se in

flumen praecipitaverunt, atque ibi,timore, lassitudine,

vi fluminis oppresi, perierunt.

Caesar De Bello Galico. I

eta itzulpena:

Germaniarrak bereak hiltzen zituztela ikusiz, armak botata, kanpalditik irten ziren; eta, Mosa eta Rhinen elkargunera heldu zirelarik, kopuru handia hil ondoren, gainontzekoak errekara bota ziren, eta han bildurraz, nekeaz, errekaren indarraz estututa, hil ziren

Traduccin:

Los germanos viendo que mataban a los suyos, echadas las armas, salieron del campamento; y, habiendo llegado a la confluencia del Mosa y el Rhin, despus de morirun gran nmero, los restantes se echaron al ro y all por el miedo, el cansancio, cogidos por la fuerza del ro, murieron.

Bi hitz mota topa dezakegu latinean:

Aldatzen direnak :sustantiboak ,adjektiboak ,izenordeak eta aditzak .

Aldatzen ez direnak :preposizioak ,juntagailuak ,adberbioak eta interjekzioak.

Latineansubstantiboek ,adjektiboek etaizenordeek esaldiaren barruan daukaten funtzioaren araberabukaera aldatzen dute , euskaraz antzera, hau da, substantiboak, adjektiboak eta izenordeakdeklinatzendire la esaten dugu.

Euskararen deklinabidearen barruan

bizidunak, bizigabeak, bokalez

bukaturikoak, kontsonantez

bukatutikoak, singularra, pluralaeta

mugagabeakontutan izan behar ditugu hitzak deklinatzeko .

Latinak hitzak deklinatzeko sistema askoz errezagoa du.Bost eredudaude,haueideklinabideakderitzegu.

Lehen eredua=Lehen deklinabidea

Bigarren eredua= Bigarren deklinabidea

Hirugarren eredua= Hirugarren deklinabidea

Laugarren eredua =Laugarren deklinabidea

Bostgarren eredua =Bostgarren deklinabidea

Euskaraz,edozein hitz deklinatu ahal izatekobiziduna, bizigabea, bokalez bukaturik, kontsonantez bukaturik etatestuinguruarenaraberasingularra, pluralaedota

mugagabeden kontuan izan behar dugu.

Esan dugunez, Latinakbost deklinabide

dauzka.Nola ezberdintzen ditugu?

Oraindik hau bakarrik jakin behar dugu:

Lehenegoa= -AE

Bigarrena=-I

Hirugarrena=-IS

Laugarrena=-US

Bostgarrena=-EI

Dakigunez, euskaraz hitzak deklinatzen dira, hau da,funtzioaren arabera bukaera aldatzen dute .

Hitzakhartzen duenforma bakoitzari kasudeitzen diogu.

Euskarak 14 kasu ditu:

nominatiboa, ergatiboa, datiboa, genitibo posesiboa, asoziatiboa, destinatiboa, instrumentala,inesiboa, genitibo lokatiboa, alatiboa, alatibo terminala, ablatiboa, partitiboa eta prolatiboa.

Edo beste era batetara esanda:

nor , nor k , nor i , nor en , nor ekin ,

nor entzat , nor taz ,no n , non go , no ra ,

no raino , nond ik , zer ik , zer tzat .

Geroatzizki hauek kontuan izan behar ditugu , bizidunak, bizigabeak, bokalez bukaturikoak, kontsonantez bukaturikoak, mugagabea, mugatua, singularra, plurala deklinabidea nola erabili behar dugunhitza euskarazbehar den moduandeklinatzeko .

Latinak6 kasubakarrik dauzka:NOMINATIBOA

BOKATIBOA

AKUSATIBOA

GENITIBOA

DATIBOA

ABLATIBOA

Kasu bakoitzari esaldi barruan funtzio batdagokio

Nominatiboa =Sujeto eta atributoa

Bokatiboa =Deitzekoa

Akusatiboa=O.Zuz. /O.Zirkun.

Genitiboa =Izen osagarria

Datiboa =Zehar osagarria

Ablatiboa =O. Zirkun. / Agentea

eta kasu bakoitzari honako itzulpenak edo euskarako kasu baliokideak dagozkie:

Nom = Suj /Ato=Nork, Nor, Zer*

Bok = Deitzeko=!

Aku = O.Z. / Zir.O.=Zer* / Nora, Noruntz

Gen = I. O.=Noren / Nongo

Dat = Zehar O.=Nori / Norentzat

Abl = Zir.O. / Ag.=Non / Nork

Hitz bat adierazterakoanzein deklinabidetik deklinatzen denadierazi behar dugu, bestela nola adostu edo jakin dezakegu hitzaren deklinabidea? Edo bakoitzak deklinatuko du nahi duen bezala?

Nola jakin dezakegu hitz bakoitza zein deklinabidetik doan?

Horretarako substantibo bat adierazten dugunean hitzarennominatiboa eta genitiboaematen, esaten, idazten ditugu.

Honi enunziazioa deitzen diogu. Hau da,substantibo bat enunziatzea nominatiboa eta genitiboa ematea da .

Deklinabideak eta enunziazioak:

1godek.= __A,- AE

2.dek.= _US,- I ;_ER,- I ;_IR;- I ;_UM,- I

3.dek=aldakorra,- IS

4.dek= _US,- US ;_U,- US

5.dek= _ES,- EI

Laburtuz, ikusi duguna kontuan izanda honako taula hau egin dezakegu:

DEK GENITIBOARENBUKAERA

1goa AE

res ; hostis ; manus ; taula ; magister edota dominus esanez gero, substantibo bakoitza zen deklinabidekoa den esateko edo deklinabidea asmatzekoez gara gauza,hurrengo diapositiban askoz errezago asmatuko dugu...

res, rei ; hostis, hostis ; manus, manus ; taula, taulae ; magister, magistri edota dominus, domini esaten, ematen, idazten edota enunziazten dugunean askoz errezago asmatuko dugu,genitibo aren bukaeraren medioz.

Baietz asmatu:

res, rei

hostis, hostis

manus, manus

taula, taulae

magister, magistri

dominus, domini

Beste ariketatxo bat:

Deklinabidea asmatu

civis, civis

dies, diei

puer, pueri

Roma, Romae

gelu, gelus

Baietz asmatu

culter, cultri

effigies,effigiei

magistratus,magistratus

pes,pedis

pedes,peditis

peditatus, peditatus

Zuzenean deklinabide ezberdinak aurkeztera pasatuko gara.

Lehenengo deklinabidea ( Gen -AE )

SING. PLUR.

Nominatibo A AE

Bokatibo A AE

Akusatibo AM AS

Genitibo AE ARUM

Datibo AE IS

Ablatibo AIS

Lehen deklinabideko hitz batzuk:

Amicitia,amicitiae = amicitia,ae

Aqua,aquae = aqua,ae

Causa,causae = causa,ae

Dea,deae = dea,ae

Fabula,fabulae = fabula,ae

Mensa,mensae = mensa,ae

Porta,portae = porta,ae

Bigarren deklinabidea ( Gen -I )

SING. PLUR.

Nom. US,ER,IR,UM* I,A*

Bok. E ,ER,IR,UM*I,A*

Aku. UM,UM*I,A*

Gen. IORUM

Dat. OIS

Abl. OIS

Bigarren deklinabideko hitz batzuk:

Amicus,amici = amicus,i

Aurum,auri = aurum,i

Ager,agri = ager, agri

Magister,magistri = magister,tri

Bellum,belli = bellum,i

Servus,servi = servus,i

Dominus,domini = dominus,i

Hirugarren deklinabidea ( Gen IS )

SING. PLUR.

Nom. AL,AR,E* ES(I)A*

Bok. AL,AR,E*ES(I)A*

Aku. EM AL,AR,E* ES(I)A*

Gen. IS (I)UM

Dat. IIBUS

Abl. E IIBUS

Konturatu zara:Gen. Plu. -(I)UM. Noiz bata? Noiz bestea?

Azalpena tradizionalki korapilatsua zen.

Beste kutsu sinpleagoa ematen saiatuko gara.

Hirugarren deklinabideanhitz gehienek Gen. Plu. UMdaukate. Tradizionalkiinparisilaboak*edota Temas en consonante dira.

*Inparisilaboak:

Nom. eta Gen. silaba kopurudesberdina .

Bakar batzuk Gen. Plu. IUMdaukate. Temas en i . Parisila-boak* .

Zeintzukdira?

Erantzuna hurrengo diaposibetan

*Parisilaboak: Nom. eta Gen. silaba kopuru bera.

Gen. Plu. IUMdaukaten arteanHIRU multzoegin ditzakegu:

Gen. Plu. IUM: Lehen multzoa:

Erroa bi kontsonantez bukaturik daukaten inparisilaboek.

arx,a rc is mens,me nt is mons,mo nt is

mors,mo rt is pars,par ti s stirps,sti rp is

urbs,u rb is dens,de nt is nox,no ct is

pons,po nt is gens,ge nt is ars,a rt is

Gen. Plu. IUM. Bigarren multzoa: Parisilaboek , nahiz eta salbuespen egon.

civis,civis collis,collis finis,finis

hostis,hostis ignis,ignis mensis,mensis

auris,auris classis,classis navis,navis

turris,turris vestis,vestis aedes,aedis

Gen. Plu. IUM. Hirugarren multzoa: -AL, -AR eta E neutro-ek .Hauek gainera daukateAbl.Sing. I eta No. Bo. Ak. Plu. IA.

animal,animalis animal i animal ia

calcar,calcaris calcar i calcar ia

mare,maris mar i mar ia

Bi bukaeradunIS,-Eadjektibo guztiek

Hirugarren deklinabideko hitz batzuk:

Amor,amoris = amor,is

Civitas,civitatis = civitas,tatis

Miles,militis = miles, itis

Dux,ducis = dux, ducis

Canis,canis = canis,is

Navis,navis = navis,is

Tempus,temporis = tempus,oris (N)

Laugarren deklinabidea ( Gen US )

SING. PLUR.

Nom. US U* US UA*

Bok. US U* US UA*

Aku. US U* US UA*

Gen. US UUM

Dat. UI IBUS

Abl. UIBUS

Laugarren deklinabideko hitz batzuk:

Cornu,cornus = cornu,us

Senatus,senatus = senatus, us

Currus,currus = currus,us

Cursus,cursus = cursus,us

Domus,domus = domus,us

Manus,manus = manus,us

Portus,portus = portus,us

Bostgarren deklinabidea ( Gen EI )

SING. PLUR.

Nom. ES ES

Bok. ES ES

Aku. EM ES

Gen. EI ERUM

Dat. EI EBUS

Abl. E EBUS

Bostgarren deklinabideko hitz batzuk:

Dies,diei = dies,ei

Res,rei = res,ei

Facies,faciei = facies,ei

Fides,fidei = fides,ei

Meridies,meridiei = meridies,ei

Pernicies,perniciei = pernicies,ei

Spes,spei = spes,ei

Nola deklinatu sustantibo bat? :

Plantila bat egin.

Nominatiboa idatzi.

Genitiboa idatzi.

Genitibotik atera erroa ( gen-buk ).

Bokatiboan gakotxoak ipini.

Idatzi erroa deklinabide guztian.

Idatzi deklinabideari dagozkion bukaerak.

manus ,manus substantiboa deklinatuko dugupausoz pauso.

Orain zure txada da,h urrengo hitzak deklinatu:

Insula,ae

Servus,i

Templum,i

Puer,pueri

Magister,tri

Homo,inis

Hostis,is

Tempus,temporis (n)

Animal,is (n)

Mare,is (n)

Genu,genus

Magistratus,us

Dies,ei

Res,ei

Facies,ei

Deklinabideak eta generoak

Latinak gaztelaniak bezala generoak ditu:

maskulinoa ,femeninoaetaneutroa .

Printzipioz hitzeklatinatik gaztela-niara igarotzerakoan generoa mantentzendute.

Dena den, egon badaude arau batzuk gai hau buruan sar dezagun.

Emango ditugunarauak oso orokorrakizango dira. Testu-inguruak edo hiztegiak generoen berri emango digutela kontuan izan behar dugu.

Generoak deklinabideka:

Lehenegoa:femeninoa

Bigarrena:-UM* neutroak, besteak maskulinoak

Hirugarrena:gaztelaniako generoaipini,*neutroetan abisatuko dugu.

Laugarrena:-U* neutroak, besteak gaztelania bezala

Bostgarrena:Dies,ei M-F, Res,ei F

Deklinabide guztietansalbuespenakdaude.

Zalantzan egonez gero,begiratu hiztegian .

Gainera, ez badakigu, ez da hainbesterainoko.

Deklinabideak eta bitxikeriak.

Deklinabide bakoitzakbitxikeri batzukdauzka, baina oraindik Lingua Latina facilis dela kontuan izanda, olinpikoki paso egingo dugu eta beste aurkezpen baterako lagako ditugu.

Adjektiboak eta deklinabideak

Latinean gaztelanian bezalasubstantiboak eta adjektiboak konkordatu behar dute , hau da,kasu, genero, eta zenbaki berean joan behar dute .

nia bueno eta nio mala ezin dezakegu esan.

nia buena eta nio malo esan behar dugu.

Latinean gauza bera gertatzen da:

naut asbon os= biak Akus. Plur. Mas.

Puer orumbon orum= biak Gen. Plu.Mas.

Templ ismagn is= biak Abl. Plr.Neu.

Et caeter aomn ia= biak Aks. Plr. Neu.

OHARRA: Ez bukaera bera!!!!!!!

Hau da,adjektiboak deklinatu behar dira : Maskulinoan, femenino-an, neutroan, singularrean, pluralean eta noski kasu guztietan.

Nola funzionatzen du honek Latinean?

Oso erraz

Adjektibo batzuk:-us, -a,-um eta- er, -a, -um bukaeradunak, edohiru bukaeradunak(-us, erM/ -aF/ -umN ) lehen ( F ) eta bigarren deklinabidetik ,( M ) eta ( N ) ,deklinatzen dira.

US / ER A UM BUKA

MASK FEMNEUTGENE

SERVUS / PUER ROSA AURUM ERED

Hiru bukaeradun adjektibo batzuk:

Altus,alta,altum = altus,a,um

Bonus,bona,bonum = bonus,a,um

Clarus,clara,clarum = clarus,a,um

Asper,aspera,asperum = asper,a,um

Piger,pigra,pig r um = piger,gra,grum

Sacer,sacra,sacrum = sacer,cra,crum

Miser,misera,miserum = miser,a,um

GOGORATU =M 2./F. 1./N. 2

Beste adjektibo batzuk-is, -e bu-kaeradunak, hau dabi bukaeradunak hirugarren deklinabidetikdeklinatzen dira.

Lehen bukaera-is maskulinorako etafemeninorako ; bigarrena-e neutro-rako .

OMN IS OMN EBUKAERAK

MASK/FEM NEUTROGENEROAK

CIV IS MAR E EREDUAK

Bi bukaeradun adjetibo batzuk

Brevis,breve = brevis,e

Dulcis,dulce = dulcis,e

Facilis,facile = facilis, e

Fortis,forte = fortis,e

Nobilis,nobile = nobilis,e

Omnis,omne = omnis,e

GOGORATU = - IS M/F= CIVIS

- E N = MARE

Beste adjektibo batzukbukaera bakarradute hiru generoentzat. Hirugarren deklinabidetik deklinatzen dira. Parisilaboak bezala deklinatzen dira.

AUDAX,AUDACIS (gen) BUKAERA

M/F/NGENEROAK

SENEX,SENIS(gen)EREDUA

Bukaera bakardun batzuk:

Felix,felicis = felix,icis

Ferox,ferocis = ferox, ocis

Sapiens,sapientis = sapiens,entis

Duplex,duplicis = duplex,plicis

Potens,potentis = potens,tentis

Prudens,prudentis = prudens,dentis

GOGORATU =M/F/N3. DEK.

Adjektiboen mailak.

Adjektiboa maila daitekeen hitz mota bakarra da:

ona ,positiboa

hobea ,gonbaratzailea

hoberena / onena superlatiboa

polit positibo

politago gonbaratzaile

politen superlatibo

--------- positibo

-----ago gonbaratzaile

oso / ----en superlatibo

famoso positivo

ms famoso compara.

muy famoso/el ms famoso /famossimosuperlativo

------- positivo

ms----- comparativo

muy / el ms / -simosuperlativo

Ezagutzen ditugun beste hizkuntzetan antzekoa izango da.

Ingelera:

Positiboa: long beautiful

Gonbaratzailea: long er morebeautiful

Superlatiboa: long est mostbeautiful

Latinean oso antzekoa da:

altus,alta, altum

positivus

altior,altius /magis altus,-a,-um

comparativus

altissimus,altissima,altissimum

maxime altus,-a,-um

superlativus

--------

positivus

-ior, -ius/magis

comparativus

-issimus, -issima, -issimum

maxime.

superlativus

Latinean nola den orain zehaztuko dugu:

Positiboa:

adjektiboa sin ms

Gonbaratzailea:

magis + adjektiboa oso gutxik

erroa + ior,ius gehienek

Superatiboa:

maxime + adjektiboaoso gutxik

erroa + issimus,-a,-umgehienek

altus,-a,-umerroa: altus-us = alt

alt ior,altius comparativus

alt issimus,-a,-umsuperlativus

clarus,-a,-umerroa :clarus-us = clar

clar ior,clarius comparativus

clar issimus,-a,-um superlativus

fortis,forte erroa: fortis is = fort

fort ior,fortius comparativus

fort issimus,-a,-um superlativus

brevis,breve erroa: brevis is = brev

brevior,brevius comparativus

brev issimus,-a,-um superlativus

prudens,prudentis erroa :prudent

prudent ior ,prudent ius compar.

prudent issimus,-a,-um superlat.

sapiens,sapientis erroa :sapient

sapient ior ,sapient ius compar.

sapient issimus,-a,-um superlat.

Gonbaratzailea 3. deklinabidetik deklinatzen da .

Ereduhau jarrait uz:

M / FN

Nom.Brevior brevius

Bok. Brevior brevius

Aku. brevior- em brevius

Gen. brevior- is

Dat. brevior- i

Abl. brevior- e

SINGULARRA

M / FN

Nom.Brevior- es brevior- a

Bok. Brevior- es brevior- a

Aku. brevior- es brevior- a

Gen. brevior- um

Dat. brevior- ibus

Abl. brevior- ibus

PLURALA

Superlatiboa ere deklinatu egiten da. Gogoratuissim us,-a-um , azken finean HIRU bukaeradun adjektibo bat bezala.

Superlatiboahiru bukaeradun abjektibo bat bezaladeklinatzen da.

Gogoratu: -US mask. (2.) A fem (1.)

-UM (2.)

Normalean testuetan ez ditugu gonbaratzailea eta superlatiboa zint z ilik .

Gehienetan agertzen dira honako testuinguruan:

Zubainotxikia goada.

Esmspequeoquet.

Hes smoller than you

Nire etxea zureabainopolita goada.

Mi casa esmsbonitaquela tuya.

My house ismorebeautifulthanyours.

Hau da,bi elementuagertzen dira gonbaratzen dugunean.

Euskaran:bainoaurretik doa :zu / zurea

Gaztelanian :queostean doa :t /tuya

Ingeleran :thanostean doa :yours

Honibigarren terminoadeitzen diogu.

bigarren terminoa

Eta Latinean zer gertatzen da?

Bi eratan ager daiteke:

QUAM partikularekin eta lehen terminoaren kasuan

QUAM partikularik gabe eta ablatiboan

Asinus minorquam equusest.

Asinus nimorequoest.

Monsdomoaltior est.

Mons altiorquam domusest.

Superlatiboarekin antzekoa gertatzen da:

Gelakoaltuena da.

Es el ms altode clase .

Hes the tallestof the class .

Guztietatik handiena.

La ms grandede todas .

Shes the tallest

Gel en arteanhandiena.

La ms grandeentre las clases .

Shes the tallestbeetwen the classes

Honisuperlatiboaren osagarria deitzendiogu.

Gelako / de clase / of the classe

Guztietatik / de todas /

Gelen artean / entre las clases beetwen the classes

Supertatiboaren osagarria

Eta hau latinak nola antolatzen du?Superlatiboaren osagarria hiru eretan ipini daiteke.

genitibo

e / ex + ablatibo

inter + akusatibo

Socratesomn iumhomin um sapientissimus fuit.

Socratesexomni bushomin ibus sapientissimus fuit.

Socratesinteromn eshomin es sapientissimus fuit.

Dinius et Sebasomnium hominumconfundidissimi sunt.

Dinius et Sebasex omnibus hominibus

confundidissimi sunt.

Dinius et Sebasinter omnes homines

confundidissimi sunt.

Gaztelaniak ba ditugonbaratzaile etasuperlatibo irregularrak

POSCOMP SUP

Bueno mejor ptimo

Malo peor psimo

Grandemayor mximo

Pequeo menor mnimo

Gomb. eta Super. irregularrak

Latinak ere ditu:gonbaratzaile eta superlatibo irregularrak

POSCOMP SUP

bonus,a,um melior,ius optimus,a,um

Malus,a,um peior,ius pessimus,a,um

Magnus,a,ummaior,ius maximus,a,um

Parvus,a,umminor,us minimus,a,um

Gomb. eta Super. irregularrak

Bitxikeriak :

- ERbukatzen diren adjetiboek >

-errimus,-a,-umhartzen dute

- LISbikatzen diren batzuk >

-llimus,-a,-umhartzen dute

Mis er> mis errimus,-a,-um

Lib er> lib errimus,-a,-um

Ub er> ub errimus,-a,-um

Facil is> faci llimus,-a,-um

Simil is> simi llimus,-a,-um

Agil is> agi llimus,-a,-um

Humil is> humi llimus,-a,-um

Definizioa:izena ordezkatzen duen perpaus atala / elementuada.

Izen-ordea : hitzak berak adierazten du, izenordea

Pertsonalak kendutaadjektiboek bezalajokatzen dute.

Izenordeakaskoerabiltzen dira, ordezkoak direla kontuan izanda.

Izenordeakezagutzenditugu beste hizkuntzetan, nahiz etakonsziente ez izanizenordeak direla.

Euskara:

ni, zu, bera, gu, zuek, haiek (pertsonalak)

Nire, zure, bere, gure, zuen, haien (edutezkoak)

Hau, hori, hura (erakusleak)

-n, zein... n(erlatiboa)

Edonor, norbait(mugatugabea)

Zein (galdetzaileak)

Gaztelania:

Yo, t, l, nosotros, vosotros, ellos (personales)

Mo, tuyo, suyo, nuestro, vuestro, suyo (posesivos)

ste, se, aquel (demostrativos)

El que ,(relativo)

Alguien, ningn (indefinidos)

Quin?... (interrogativos)

Ingelesa:

I, you, he, she, it, we, you, they (personal pronouns)

My, mine,your, his, her, its, our, their , (possesive pronuons)

This, that, these, those ... (demostrative p.)

That (relative pronoun)

Somebody, nobody, anybody ...(indefinite pronoun)

Who? ... (interrogative pronoun)

Frantsesa

Je, tu, il, elle, nous, vous, ils, elles ,... (pronoms personnels)

Mon, ton, son, ma, ta, sa ... (pronoms possesifs)

Celui-l, ceux-l ,... (pronoms dmostratifs)

Qui, que, dont, ou (pronoms relatifs)

Certain, chaque, chacun ...(adjectifs indfinis)

Lequel, lesquels, laquelle,?...(pronoms interrgatifs)

Latina:

Latinak ere izenordeak baditu.

Definizioa bera da.

Erabilera bera da.

Banaketa bera da .

BERRIA : Izenordeakdeklina-tzendira.

Banaketa:

Pertsonalak

Bihurkorra-erreflexiboa

Edutezkoak

Erakusleak

Erlatiboak

Mugatugabeak

Galdezkoak

Pertsonalak:

Ni, zu, guk, zuek, haiek baliokideak dira.

Deklinabide berezia daukate

Lehen pertsonako izenorde pertsonala

SING PLURAL

Nom EGO NOS

Aku ME NOS

Gen MEINOSTRI / NOSTRUM

Dat MIHI NOBIS

Abl ME NOBIS

2. pertsonako izenorde pertsonala

SINGPLURAL

Nom TU VOS

Aku TE VOS

Gen TUIVESTRUM / VESTRI

Dat TIBI VOBIS

Abl TE VOBIS

3. pertsonako izenorde pertsonala

Latinak propiorik ez du, bere ordez:

Ille, illa, illud eta

Is, ea, id

Erakusleak erabiltzen ditu.

Bihurkorra edo erreflexiboa gaztelaniakose, para s, consigo...baliokidea da.

Singularra eta plurala berdinakdira, ezberdintzeko testuingurua aztertu beharko dugu.

Euskeraz itzultzekobere burua... erabili behar dugu.

Erderazsese ve/n en el espejo

Nom.Ez du nominatiborik

Aks.SE

Dat. SIBI

Abl. SE, SECUM

me, te, nobis, vobis, se ... ablatiboak CUM preposizioarekin doazenean CUM ez da ipintzen betiko bezala cum + me...

me cum , te cum , nobis cum , vobis cum , se cum ... baizik

nire kin , zure kin , gure kin , zue kin , berar ekin...

Edutezkoak edota posesiboak

Meus, mea, meumnire

Tuus, tua, tuumzure

Suus, sua, suumbere

Noster, nostra, nostrum gure

Vester,vestra,vestrum zuen

Hiru bukaeradunabjektiboenbezaladeklinatzen dira.

Erakusleak,hau ,horietahura -ren baliokideak dira.

Latinean pixka bat konplexua da.

Bi mota daude:

Normalak propiamente dichos

Bereziak

Izenorde erakusle normalak

Hau ,horietahura -en baliokideak dira.

Hic, haec, hoc hau

Iste, ista, istud hori

Ille, illa, illud hura

Gen. Sing. huius istius illius

Dat. Sing.huic isti illi

Beste kasuetan HIRU BUKAERADUN adjektiboen bukaerak.

N hichaechoch i h ae haec

Ak hunchanchoch osh as haec

Ghu ius h orumh arumh orum

Dhu i ch is h is h is

Abh o ch a ch o chishish is

N isteistaistudist i ist ae ist a

Ak istum istam istudist osist as ist a

Gist ius ist orumist arumist orum

Dist i ist is ist is ist is

Abist o ist a ist o ist is ist is ist is

N illeill a illudill i ill ae ill a

Ak ill umill amilludill osill as ill a

Gill ius ill orumill arumill orum

Dill i ill is ill is ill is

Abill o ill a ill o ill is ill is ill is

Erakusle bereziak

Is, ea, id hura, hau,

Idem, eadem, idembera

-i(s)+dem, ea+dem, i(d)+dem-

Ipse, ipsa, ipsumberbera

Gen. Sing.eius eiusdemipsius

Dat. Sing. ei eidemipsi

N ise a ide i e ae e a

Ak e ume amide ose as e a

Ge ius e orume arume orum

De i e is e is e is

Abe o e a e o e is e is e is

N i dem e a dem i dem e i dem e ae dem e a dem

Ak e um deme am dem i dem e os dem e as dem e a dem

Ge ius dem e orum dem e arum dem e orum dem

De i dem e is dem e is dem e is dem

Abe o dem e a dem e o dem e is dem e is dem e is dem

N ipseips a ips um ips i ips ae ips a

Ak ips umips am ips um ips osips as ips a

Gips ius ips orum ips arum ips orum

Dips i ips is ips is ips is

Abips o ips a ips o ips is ips is ips is

Erlatiboa

Qui, quae, quod

Gen. Sing. cuius

Dat. Sing.Cui

Erlatiboak beti daramaerlatibozko esaldibat.

Bestehitz batiegiten dioerreferenztia .

Euskaran atzeanagertzen da.

Kalean dagoengizona

Gaztelanian aurreanagertzen da.

El hombreque est en la calle..

antezedentea deitzen diogu.

Erlatiboak eta antezedenteakgenero eta zenbakibera eraman behar dituzte, hau da,generoz eta zenbakizkonkordatzen dute.

Erlatiboakbere esaldiaren parte bat denez,bere funtzioarenaraberakokasuaeramango du.

Kalean dagoe n gizonanire aita da.

sujeto > nominatibo

Elhombre queest en la calle esmipadre.

sujeto > nominativo

Homo quiin via estmeuspater est.

sujeto > nominatibo

Ka lean ikusten dugu n gizonanire aita da

O.Z. = ZER > akusatibo

Elhombre quevemos en la calle esmipadre

O.Z = C.D. > acusativo

Homo quemin via videmusmeuspater est

O.Z. = C. D. = akusatibo

Mugatugabea (indefinido):norbait, edonor, zerbait baliokidea da.

Aliquis, aliqua, aliquid

norbait, zerbait

( ali+quis, ali+qua,ali+quid )

Gen. Sin.Alicuius

Dat. Sin. Alicui

Galdetzailea

Quis?, Quae? Quid? Zein?, zer?

Erlatiboaren bezalako deklinabidea du.

Gen. Sin. Cuius?

Dat. Sin. Cui?

Quisedoquiz osaturiko batzuk.

Quisedoquibakarrik deklinatzen da, eta zerorez gehiago ipintzen zaie.

Qui cumque, quae cumque, quo dcumque nor nahi

Qui dam, quae dam, quod dam baten bat

Quis quam,------, quid dambaten bat, norbait

Quis que, quae que, quod que bakoitza

Quisquis ,-------, quidquid norhai

GehienetanGen. Sin. eta Dat. Sin.ipini ditugula konturatu zara.

Beste kasuetanerabiltzen dituztenbukaerak lehen eta bigarren deklinabideetan(HIRU BUKAERADUN adjektiboen bukaerak) agertzen direnez ezagutzen dituzu.

Laburpena:

Enunziazioak buruz ikasi.

Gen. Sin. IUS

Dat. Sin. I

Besteetan lehen eta bigarren deklinabidetako bukaerak(HIRU BUKAERADUN adjektiboen bukaerak).

IZENORDE-TOP

Pertsonalak******* 7

Edutezkoak ******** 8

Erakusleak ********* 9

Erlatiboa ********** 10

Mugagabea ****** 6

Galdezkoa ***** 5

Konjugabideari buruz asko dakigu:

Konjugabideak : -AR, -ER, -IR

Abotzak : Aktiba Pasiba

Moduak : Indikatiboa, Subjuntiboa, Agintera, Infinitiboa, Partizipioa, Gerundioa

Aldiak : Oraina, Lehenaldia, Lehenaldi Inperfektoa, Geroaldiak

Pertsonak1goa, 2., 3.

Zenbakiaksingularra, plurala

Generoakmaskulinoa, femeninoa

Desinentzi pertsonalak :

o /s/ / mos / is/ n castellano

t / zu / /gu/ zue / te euskara

Latinakkategoria / etiketa berdinakditu eta batzuk berriakizango dira

Latinak dituen kategoria / etiketa berriak:

Moduak: Gerundiboa eta supinoa

( Beste aurkezpen baterako utzita )

Aldiak / denborak:

Orainaldikoak : Gaztelaniako tiempos simples* direlakoen baliokideak:

Oraina, Lehenaldi Inperfektoa eta

Geroaldi Inperfektoa.

* como, coma, comer, comiera.

Lehenaldikoak : Gaztelaniako tiempos compuestos* direlakoen baliokideak:

Lehenaldi Perfektoa, Lehenaldi Pluskuanperfektoa eta Geroaldi Perfektoa.

* he comido, haba comido, hubiera comido, habra comido

Generoak :neutroa ,aditzak ere badu. Gaztelaniaz ere:

Pedr oha sido vist o

Juan aha sido vist a...

... eta latineko neutroarekin konkor-datzeko?aditzak neutro generoaizan behar du, forma batzuetan bakarrik.

Desinentzi pertsonalak

GAZ EUSLAT. AKTLAT. PAS

1. Sing. o t o (o)r

2. Sing. s k / zu sri s

3. Sing. t t ur

1. Pl. mosgu mus mu r

2. Pl. is zue tis mini

3. Pl. n te nt nt ur

Kategoriak / etiketak ikusi ondoren, jarraituko dugu

Euskaraz aditz bakoitza nola konjugatu behar dugun badakigu:

nor / nor, nori

nork, nor / nork, nori, nor

Hau kontuan izanda auxiliar bat edo bestea erabiliko dugu.

Gaztelaniaz,infinitiboariesker aditz aditz bakoitza nola konjugatu behar dugun dakigu:

- AR Lehenengo konjugazioa

- ER Bigarren konjugazioa

- IR Hirugarren konjugazioa

Latinak erekonjugazioakditu,BOSTdira, eta gaztelanian bezalainfinitiboaren bukaera ren medioz ezberdinduko ditugu.

Gaztelania nondik datorren gogoratu behar dugu, Latinaren fotokopiabaita.

Gaztelanian nola dira gogoratu behar dugu, oso antzekoak dira eta:

Gaztelania Latina

Lehenengoa - AR -ARE

Bigarrena- ER -ERE

Hirugarrena- IR -IRE

Baina, latinakBOSTdituela esan dugu.

Ez arduratu orain doaz:

Lehenengoa - ARE

Bigarrena - ERE

Hirugarrena - ERE

Laugarrena - IRE

Bostgarrena- ERE(mixtoa)

Navigare ,venire ,dormire ,amare ,clamare ,habitare ,audire ,vincire ikusiz gero argi daukagu zein konjugaziokoak diren.

Bainavidere ,facere ,capere ,ducere ,emere ,agere ,dicere ,scribere ,defendere ,discere

Hiru EREdaude. Nola ezberdindu?

Erraz; beste forma edo bukaera batzuen medioz.

Hau da,infinitiboarekin bakarrik ez da nahikoa , gaztelanian edota euskaran bezala.

Horregatik aditz batadierazte rakoanBOSTforma eman behar ditugu.

Nola esaten daikusigaztelaniaz?ver . Ingeleraz?to look . Frantsesaz?voirehorrela beste hizkuntzetan.

Ikusi=ver=to look=voire

Eta Latinaz?

video, vides, videre, vidi, visum

Video,es,ere,i, visum

Hau zertarako? Bi gauzetarako:

1.Konjugazioak ezberdintzeko eta

2. Geroago ikusiko ditugunerroak jakin ahal izateko.

Aurreko taulaz baliatuz frogatxo bat egingo dugu:asmatu konjugazioa

video,vides, videre, vidi, visum

facio, facis, facere, feci, factum

cupio, cupis, cupere, cupivi, cupitum

duco, ducis, ducere, duxi, ductum

emo, emis, emere, emi, emptum

ago, agis, agere, egi, actum

dico, dicis, dicere, dixi, dictum

scribo, scribis, scribere, scrpisi, scriptum

defendo, defendis, defendere, defensi, defensum

disco, discis, discere, didici

lego, legis, legere, legi, lectum

debeo, debes, debere, debui, debitum

habeo, habes, habere, habui, habitum

Erantzunak ematea ez da izango beharrezkoa, baina bada ez bada ere

video,es, ere, vidi, visum 2.

facio, is, ere, feci, factum 5.

cupio, is, ere, cupivi, cupitum 5.

duco, is, ere, duxi, ductum 3.

emo, is, ere, emi, emptum 3.

ago, is, ere, egi, actum 3.

dico, is, ere, dixi, dictum 3.

scribo, is, ere, scrpsi, scriptum 3.

defendo, is, ere, defensi, defensum 3.

disco, is, ere, didici 3.

lego, is, ere, legi, lectum 3.

debeo, es, ere, debui, debitum 2.

habeo, es, ere, habui, habitum 2.

Nahiko argi gelditzen daBOST formahauek beharbeharrezkoakdirela.

BainaARE, -ERE, -IREbukaerakinfinitibokoakdirela badakigu,Besteak ?Zeintzuk dira?

1. Indikatiboko orainaren 1go sing.

2. Indikatiboko orainaren 2.sing.

3. Infinitibo oraina.

4. Indikatiboko lehenaldiko 1go sing.

5. Supinoa.

Orain, aurrean agertu den taula buka dezakegu.

KON Ind. Or. 1SInd. Or. 2SINFInd. Lh.1SSUP

O A S A RE *AV I *AT UM

E O E S E RE I UM

3 O I S E RE I UM

4 I O I S I RE *IV I *IT UM

5 I O I S E RE I UM

Lehen erroak aipatu egin ditugu. Euskaraz, edozein aditzakonguga-tzeko formak jakitzea nahiko erraza daukagu:etorri, etor tzen , etorri ko , etorhorrela aditz guztiekin.

Gaztelaniaz askoz errezago: comer : com- ,comid-erroekin aditz osoa konjuga dezakegu.

Latinak aditzetanHIRU erroditu

LehenegoaOrainaldiko denborak egiteko =Orainaldikoa

BigarrenaLehenaldiko denborak egiteko =Lehenaldikoa

HirugarrenaSupinoko denborak egiteko =Supinokoa

Nola jakin dezakegu aditz bakoitzaren erroak?

Tatxin, tatxun.

Matematica pura y dura:

Michigan 23:59

Erantzuna hor kanpoan dago

C. C. C. ....

Lehenengoa edo Orainaldikoa Infi-

nitiboa-REedo

Hirugarren forma RE

Amare-re =ama

Videre-re =vide

Regere-re =rege

Audire-re =audi

Facere-re =face

Bigarrena edo lehenaldikoa Indika-

tiboko Lehenaldi Perfektuko 1.s -i

Laugarren forma I

amavi-i=amav

vidi-i=vid

rexi-i=rex

audivi-i=audiv

feci-i=fec

Hirugarrena edo Supinokoa

Supinoa UMedo

Bostgarren forma UM

amatum-um=amat

visum-um=vis

rectum-um=rect

auditum-um= audit

factum-um=fact

ADITZ ERROAK

ZEINZER EGITEKONONDIKFORMULA

1goa Orainaldiak Infinit 3.-RE

Lehenaldiak In.Lh.Pf.1.s4.-I

SupinokoakSupino5.-UM

Pertsonal aditz forma batek honako egitura bat eramango du, orduan oso erraza da zer den jakitzea.

ERROA+

DENBORA MODUZKO EZAUGARRIA +

DESINENTZI PERTSONALA

ERROA+DEMB./MOD.EZAUGARRIA+ DESI.PERT.

Hona hemen elementu bakoitzak ze informazio emango digun:

ERROA = aditzaren esanaia eta dendora mota.

DENBORA MODUZKO EZAUGARRIA= denbora eta modua.

DESINENTZI PERTSONALA= sujetoa zein/zeintzuk den/diren eta abotsa.

Pertsonal aditz forma baten egitu-rako elementu batzuk ikusi ditugu:ERROAK(gogoratu 3.-RE / 4.-I / 5.UM) etaDESINENTZI PERTSO-NALAKere bakarrik gelditzen zaizkiguDENBORA MODUZKO EZAUGARRIAK(gogoratu denbora eta modua adierazten dizkigute-nak)

DENBORA MODUZKO EZAUGARRIAK (I)

Indikatibo oraina=- -

Indikatiboko Inperfektoa=-BA

Indikatiboko Gero. Inper. =-B-

- A- / -E-

Subjuntiboko oraina=-E- / -A-

Subjuntiboko inperfektoa =-RE-

DENBORA MODUZKO EZAUGARRIAK (II)

Indikatibo Lehen. Perf. =Des. Bereziak

-i /-isti /-it /-imus /-istis / -erunt

Indikatibiko Pluskuanperfektoa =-ERA-

Indikatiboko Gero. Perfektoa=-ERI-

Subjuntiboko Lehen. Perf.=- ERI-

Subjuntiboko inperfektoa=-ISSE-

Eman dugun informazioarekin ariketatxo bat egingo dugu, analizatu hurrengo aditz formak:

Narrant

Portat

Vident

Adiuvabant

Speraverant

Respondimus

Ridere

Conservat

Expellunt

Venire

Solebat

Solebamus

Cupiebat

Pugnaverant

Orain zuk zeuk hartu testuetatik HAMAR aditz formak eta azalizatu.

Eta aditzak itzultzeko?

IndikatiboOraina =

ikusten dut, ikusten ari naiz, dakusat

Indikatibo Inperfektoa=

Ikusten nuen, ikusten ari nintzen, nenkusan

Indikatibo Geroaldi Inperfektoa=

Ikusiko dut

Indikatibo Lehenaldi Perfektoa=

Ikusi dut, ikusi nuen

Indikatibo Pluskuanperfektoa=

Ikusi izan nuen, ikusia nuen

Indikatibo Geroaldi Perfektoa=

Ikusi izango dut, ikusia izango dut

Subjuntibo Oraina=

ikus dezadan, ikusteko

Subjuntibo Inperfektoa=

ikus nezan, ikus izateko

Subjuntibo Perfektoa=

ikus..

Subjuntiboko Pluskuanperfektoa=

ikus..

OHARRA : Sarritan subjuntiboa itzultzeko aditza nominalizatua onartzen du :-tea, -tzea, -teko,-tzeko

Aditzakmenperatzeaezinezkoa dela pentsatuko duzu. Ba EZ!

Gogoratuegitura:

ERROA+EZAUGARRIA+DES.PER

Dena den TOP-ADITZA antzeko bat badago

TOP-ADITZA

Denborak eta estadistikak:

Ind. Ora.=****** 6

Ind. Inp.=******** 8

Ind. Ger. Inperf.=*****5

Ind. Per.=********** 10

Ind. Plusk.=********* 9

Ind. Ger. Per.=****4

Sub. oraina=**2

Sub. Inperfek. = ******* 7

Sub. Perfk. =***3

Sub. Plusk. = ******* 7

Oharra : Testu normaletan, aurten erabiliko ditugunetan ez, edonola prestatuta daude eta.

Ezagutzen ditugun hizkuntza guztietanpreposizioekedonolakofuntzioren bat adieraztendigute.

Euskarak preposiziorik ez du , edonolako baliokideakdeklina-bideko atzizkietandauzkagu.

Gaztelaniako preposizioak azpalditik ezagutzen ditugu:a, ante, cabo, con, contra, de, desde, para, sin, sobre, tras

HauekinLatinaren preposizioek zer ikusi askodaukate; ez dugu ahaztu behar gaztelania nondik datorren.

Dakigunezkasu ezberdinek funtzio ezberdinakadierazten dizkigute.

Preposizioak eta funtzioak erabat erlazionaturikdaude, funtzio batzuk adierazteko preposizioak behar- beharrezkoak dira eta.

Latinean bakarrikbi kasuk preposizioak eraman ditzakete:AKUSATIBOAk etaABLATIBOAk .

Hau da bi motako preposizioak daude:AKUSATIBOKOAKetaABLATIBOKOAK

Batzuk , oso gutxibiekinjoaten dira.

Hona hemen AKUSATIBOKOAK:

*ad, *adversus, ante, apud, circa, circum, citra, *contra, *erga, *extra, infra, *inter, intra, iuxta, *ob, penes, *per, *post, praeter, *prope, *propter, secundum, supra, trans, ultra, *versus

Hemen ABLATIBOKOAK:

*a /ab / abs, coram, *cum, *de, *e /ex, *prae, *pro, *sine

Eta hemen, bukatzeko, biekin ager daitezkeenak:

*in, *sub, super, subter

Gehienagertzen direnak* dunak dira.

Imaginazioarikera bat egiten,gaztelaniaren bitartez, ea esanahiak asmatzen dituzun.

Gogoratu, momentu honetangaztelaniaz pentsatu behar duzu .

ad inter

adversus ob

ante per

contra post

erga prope

extra propter

AKUSATIBOKOAK

A / ab e / ex

Cum prae

De pro

ABLATIBOKOAK

inAKUS

sub AKUS

ABLATIBO eta AKUSATIBOKOAK

Dena den, laburpen bat egingo dugu:

ad= -ra, -runtz, -rako

adversus= -ren aurka, -ren kontra

ante= -ren aurrean

contra= -ren aurka, -ren kontra

erga= -rekiko

extra= -tik kanpo

inter= -ren artean

ob= -ren arrazoia

per= -ren / -tik zehar

post= -ren ondoren

prope= -ren alde

propter= -gatik

a/ab= -tik / -k

cum= -kin

de= -tik, -ri buruz

e/ex= -tik, -zko

prae= -ren aurrean, -gatik

pro= -ren aurrean; -ren alde

sine= -rik gabe

in+ aks = -ra,-runtz, -ren aurka

in+ abl = -n

sub+ aks = -ren azpitik

sub+ abl = -ren azpian

Euskarako adberbio batzuk:ondo ,gaizki ,gaur ,bihar ,berandu

Gaztelaniako baliokideak:bien ,mal ,hoy ,maana ,tarde

Latinakoak:bene ,male ,hodie ,cras ,tarde

Ingelerakoak:well ,badly ,today ,tomorrow ,late

Frantsesakoak :

Latinak ere adberbioak baditu:

moduzkoak ,tokizkoak ,denborazkoak ,kantitatezkoak ,baiezkoak ,ezezkoak ,galdezkoak ,zalantzakoak ,nahiezkoak zerrenda oso luzea denez eta edozein hiztegitan agertzen direnez, momentuan paso egingo dugu.

Euskarak do , - to , - kibukaerak erabiltzen ditu adjektiboetatik adberbioak sortzeko.

Gaztelaniak mentebukaera erabiltzen du.

Ingelerak lyerabiltzen du.

Latinak adjektiboetatik adberbioak sortzeko osoantzeko sistemadu.

Hiru bukaeradun adjektiboetatik:

erroa + o /um /e

clar us,a,um>clar o,clar um,clar e

mal us,a, um>mal o,mal um,mal e

mult us,a,um>mult o,mult um,mult e

rect us,a,um>rect o,rect um,rect e

liber ,a,um> liber o,liber um,liber e

Bi bukaeradun adjektiboetatik

erroa + iter

brev is ,brev e> brev iter

facil is , facil e> felic iter

grav is , grav e> grav iter

dulc is , dulc e> dulc iter

fort is , fort e>fort iter

-NS bukaturiko adjektiboetatik

erroa + er

diligens, diligent is> diligent er

prudens, prudent is> prudent er

sapiens, sapient is> sapient er

eloquens, eloquent is> eloquent er

patiens, patient is> patient er

Bi perpaus nahiz bi perpauseko bi atal elkartzekoerabiltzen den perpaus-atalari juntagailua deitzen zaio.

Argi dagojunta+gailu .

Bi mota daude:

Koordinaziokoak :

maila berean dauden elementuak elkartzen dituztenak

Menpekotasunekoak : menpekotasuna adierazten dutenak.

Koordinazikoak:

Kopulatiboak:et, ac, atque,-que

Disjuntiboak:aut, vel, sive, seu, -ve

Adbersatiboak:at, sed, verum, tamen

Azaltzaileak:nam, namque, enim

Konklusiboak:ergo, igitur, itaque, ideo

Menpekotasunekoak:

Konpletiboak: ut, ne, quo minus, quin

Xedezkoak: ut, ne

Kontsekutiboak:ut

Kausalak:quod, quia, quoniam

Baldintzazkoak:si, nisi, sin, dummodo

Kontsesiboak:quamquam, etsi, tametsi

Gonbaraziokoak:tamquam, ut, uti, velut, veluti

Demborazkoak:ubi, cum, ut, priusquam, postquam, antequam,

Elementu hauek daukaten funtzioa,animoaren egoera adierazteada. O so testuinguru konkretutan agertuko dir a , eta gaineraegiten ditugun testuetan kasik ez dira agertuko.

Dena den liburuetan agertzen direnak aipatuko ditugu, sin ms.

En, ecce= hona hemen

Io!, eu-oe!= ondo, brabo, torero!

Oh!, ei!= ai ene!

Eheu, heu, eho= kaixo!

Ehem, em, papae= oh!

Vae= kontuz!

Euge, eia, macte= animo!

Mehercule=Por Hercules gizinena

Mecastor= Por Castor andreena

Sintaxia laburtzea oso zaila da, bainalehendabiziko pausoak emateko arau batzukazalduko ditugu, telegrafikoki beste hizkuntzetatik gauza batzuk jakin badakigu eta.

Sujetoak eta aditzak pertsonaz eta zenbakizkonkordatzen dute.

Sujetoak eta atributuak kasuz , ahal bada generoz eta zenbakiz konkordatu behar dute.

Sustantiboak eta adjektiboak kasuz, zenbakiz eta generozkonkordatzen dute.

Aposizioak , dohanarekinkasuz konkordatu behar du.

Erlatiboak eta antezedenteak generoz eta zenbakiz .

Erlatiboakbetibereesaldiaren funtzioarenkasuaeraman behar du.

Infinitiboko esaldiaren sujetoa akusatibozdoa.

Gratias tibi quod patientiam habuisti!

Visa omnia tibi grata et valiosa sint!

In proxima magis et melius!

VALE!!!

Documents

Lingua Latina Facilis Euskaraz