23
Менежментийн экономикс 1 2013-2014 оны хичээлийн жил Лекц 1. Оршил 9/2/2013

Lecture 1 0209

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Lecture 1 0209

Менежментийн экономикс

1 2013-2014 оны хичээлийн жил

Лекц 1. Оршил

9/2/2013

Page 2: Lecture 1 0209

Ашиглах сурах бичиг

• Managerial Economics: A Problem-Solving Approach, Nick Wilkinson

• Managerial Economics and Business Strategy, Seventh Edition, Michael Baye

• Managerial Economics: A Problem-Solving Approach, Second Edition, Luke M. Froeb

• Managerial Economics, Seventh Edition, William F. Samuelson...

• Managerial Economics: Firms, Markets and Business Decisions, Ian Dobbs

• Managerial Economics: Theory and Practice, Thomas J. Webster

9/2/2013 2 2013-2014 оны хичээлийн жил

Page 3: Lecture 1 0209

Агуулга

• Хичээлийн зорилго • Хариулт өгөх асуулт: Кейс 1 • Тодорхойлолт ба бусад шинжлэх ухаантай

холбогдох байдал • Менежментийн экономиксийн элемент • Судлах арга

– Экономикс: Кейс 2 – Шинжилгээний арга хэрэгсэл: Кейс 3

• Нэгтгэж дүгнэх нь • Өөрийгөө шалгах асуулт

9/2/2013 3 2013-2014 оны хичээлийн жил

Page 4: Lecture 1 0209

Хичээлийн зорилго

• Менежментийн экономиксийг тодорхойлно.

• Менежментийн экономиксийн судлах асуудлын хүрээг гаргана.

• Позитив ба норматив экономиксийн ялгааг тайлбарлана.

• Менежментийн экономикс, эдийн засгийн онол, шийдвэр гаргалтын шинжлэх ухааны харилцан хамаарлыг тайлбарлана.

• Менежментийн экономикс бизнесийн бусад салбартай, тухайлбал, маркетинг, санхүүтэй хэрхэн холбоотой болохыг тайлбарлана.

• Менежментийн экономиксийн судлах гол талбарыг тодорхойлж, хоорондоо хэрхэн холбогдохыг тодорхойлно.

• Эдийн засгийн шинжлэх ухааны арга, түүний менежментийн экономикст ашиглах байдлыг тайлбарлана.

• Эдийн засгийн онолын томъёолол, түүнийг байгууллагын үйл ажиллагаатай хэрхэн холбохыг тайлбарлана.

9/2/2013 4 2013-2014 оны хичээлийн жил

Page 5: Lecture 1 0209

Кейс 1: Глобал дулаарал • Асуудлаа тодорхойлсон уу? • Уг асуудлын шийд нь үйл

ажиллагаа болон стратеги талаас авч үзвэл юу байх вэ?

• Стратегийн зорилго, зорилт нь юу вэ?

• Стратегид ямар хязгаарлалт тавигдах вэ?

• Асуудлын шийд нь стратеги бол хэрхэн тодорхойлох вэ?

• Зардал, үр ашиг талаас стратегийг хэрхэн үнэлэх вэ? Тухайлбал, хүмүүсийн амьдрал, эрүүл мэндтэй холбоотой бол?

• Боломжит хувьсагчдыг хэмжих зөв арга зам нь юу вэ?

• Шинжилгээнд ямар нөхцөл тавих вэ?

• Ирээдүйн стратегид нөлөөлөх эрсдэл ба тодорхой бус байдлыг яаж авч үзэх вэ?

• Ялгаатай хэрэглэгч ба үйлдвэрлэгч, ялгаатай улс орнуудын хоорондох зөрчилтэй асуудалд хэрхэн хандах вэ?

• Боломжтой хэрнээ ялгаатай нөхцөлөөс стратегийг сонгохдоо ямар шалгуурыг ашиглах вэ?

• Практикт тохиолдох шийдвэр гаргалтын процесст улс төрийн агент, улс төрийн сул тал ямар нөлөө үзүүлэх вэ?

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 5

Page 6: Lecture 1 0209

Менежментийн экономикс

• Бизнесийн шийдвэр гаргалтанд эдийн засгийн онол ба аргуудыг хэрэглэнэ.

• Менежерүүд хомсдолтой нөөцийг хуваарилж, бизнесийн зорилгодоо хүрэхдээ үр ашигтай арга замыг олох шаардлагатай.

• Шийдвэр гаргах талаас нь авч үзвэл, эдийн засгийн онол, шийдвэр гаргалтын шинжлэх ухаан, бизнесийн функцүүд харилцан хамааралтай.

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 6

Page 7: Lecture 1 0209

Эдийн засгийн онолын харилцан хамаарал

• Компаний онол

• Хэрэглэгчийн үйл хөдлөлийн онол (эрэлт)

• Үйлдвэрлэл ба зардлын онол (нийлүүлэлт)

• Үнийн онол

• Зах зээлийн бүтэц ба өрсөлдөөний онол

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 7

Page 8: Lecture 1 0209

Эдийн засгийн онолын харилцан хамаарал, үргэлжлэл

• Неоклассик онолын хүрээнд эдийн засгийн субъект (хэрэглэгч, үйлдвэрлэгч, ажиллагч)-ийг рациональ гээд тэдгээрийн зорилгыг тоон хязгаарлалттай тоон функцээр (ханамж ба ашиг) хамгийн оновчтой байлгахыг зорино.

• Микроэкономикс ба менежментийн экономиксийн нэг гол ялгаа бол тодорхой зорилгыг тайлбарлах аргаараа өөр: микроэкономикс зах зээл хэрхэн ажиллах вэ, практикт ямар үйлдвэрлэгч ажилладаг вэ гэсэн асуултанд хариулах дескриптив бол менежментийн экономикс нь үйлдвэрлэгч тодорхой зорилгод хүрэхийн тулд юу хийх хэрэгтэй вэ гэдгийг авч үзэх перспектив.

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 8

Page 9: Lecture 1 0209

Эдийн засгийн онолын харилцан хамаарал, үргэлжлэл

Позитив экономикс

• Монголд орлогын хуваарилалт тэнцүү биш.

Норматив экономикс

• Монголд орлогын хуваарилалт шударга биш.

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 9

Логик, баримт нотолгоо

Page 10: Lecture 1 0209

Шийдвэр гаргалтын шинжлэх ухаан

• Менежментийн экономикст хэрэглэх арга, техникийг бий болгоно. Үүнд:

– Тоо ба алгебрийн шинжилгээ

– Оптимизаци

– Статистик үнэлгээ ба магадлал

– Эрсдэл ба тодорхой бус байдлын шинжилгээ

– Дискаунтчилал ба мөнгөний цаг хугацааны өртгийг хэмжих техник хэрэгслүүд

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 10

Page 11: Lecture 1 0209

Бизнесийн функцийн харилцан хамаарал

• Бүх үйлдвэрлэгч бүтцийн хувьд ялгаатай газар, хэлтэс, нэгжүүдээс бүрдэх бөгөөд зайлшгүй албан ёсны бүтэцтэй байх албагүй.

• Байгууллагын нэгжид: – Үйлдвэрлэл ба үйл ажиллагаа

– Маркетинг

– Санхүү ба бүртгэл

– Хүний нөөц

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 11

Page 12: Lecture 1 0209

Бизнесийн функцийн харилцан хамаарал, үргэлжлэл

• Үйлдвэрлэл ба үйл ажиллагаа

– Бараа бүтээгдэхүүний түвшин

• Маркетинг

– Үнэ, зар сурталчилгаа

• Санхүү ба нягтлан бодох бүртгэл

– Чадавхиа нэмэгдүүлэхийн тулд шинэ үйлдвэр барих эсэх

• Хүний нөөц

– Хэдэн хүн ажиллуулах, ямар цалин олгох асуудал

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 12

Page 13: Lecture 1 0209

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 13

Менежментийн экономиксийн элемент

Page 14: Lecture 1 0209

Судлах арга: шинжлэх ухааны арга

• Бидний ажиглаж буй асуудлын харилцан хамаарлыг тодорхойлж, тайлбарлах ба шалгуур таамаглалыг дэвшүүлнэ.

• Ажиглалтаа заримдаа гипотез гэж нэрлэдэг, шалгахын тулд эмпирик судалгаа хэрэгтэй.

• “Сайн” онолын шинж чанар: – Ажиглагдаж буй зүйлсийг сайн тайлбарлана. – Нямбай таамаглал дэвшүүлнэ. – Тодорхой хэмжүүртэй, хувьсагчдаа нийцтэй, найдвартай

байдлаар хэмжинэ. – Ерөнхий хэрэглээг бий болгоно. Зөвхөн хязгаарлагдмал

хүрээнд хэрэглэгдэх биш, өргөн бөгөөд янз бүрийн нөхцөлийг тайлбарлана.

– Ойлгомжтой, хамгийн бага тооны таамаглалыг гаргана.

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 14

Page 15: Lecture 1 0209

Онолын хөгжлийн процесс

Гипотез

Эмпирик судалгаа

Статистик шинжилгээ

Зөвшөөрөх/няцаах

Хувиргах/сайжруулах

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 15

Page 16: Lecture 1 0209

Экономикс

• Загвар – системийн илэрхийлэл, чухал онцлог болон харилцан хамаарлыг харуулна.

• Загварыг илэрхийлэхийн тулд хүснэгт, зураг, тэгшитгэл хэрэглэдэг. Таамаглалыг хөгжүүлэх их чухал эхлэлийн цэг.

• Нөхцөл байдал энгийн бол шинжилгээ бодитой, загвар алдаагүй, таамаглал зөв.

• Нөхцөл байдал төвөгтэй бол ... (хүрэх үр дүн өөр, шийдвэр гаргагчийн зорилго ялгаатай гэх зэрэг) 9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 16

Page 17: Lecture 1 0209

Кейс 2: Японы машинд ногдуулах импортын квот

• Энэ кейст ялгаатай онолуудыг хэрхэн илэрхийлж байгааг, мөн яаж шалгаж байгааг тайлбарла.

• Нью Йорк Таймсийн санал асуулгын үр дүн яагаад нийцэхгүй байсныг тайлбарла.

• АНУ-ын машин үйлдвэрлэгчид ба ажиллагчдын хоорондох сонирхлын зөрчлийг тайлбарла.

• Яагаад Японы машин үйлдвэрлэгчид тэдний АНУ-д экспортлох хэмжээг хязгаарлахтай хамтрахад бэлэн байсан бэ?

• Тодорхойлж буй асуудлыг оролцуулан импортын квотын зардал ба үр өгөөжийг мөнгөөр хэрхэн илэрхийлж байгааг тайлбарла.

• Нэг судалгаагаар, ажлын байрыг хадгалахад гарах импортын квотын зардлыг 160,000$ гэж үнэлжээ. Яагаад квотыг хэрэгжүүлсэн гэж Та бодож байна вэ?

• АНУ-ын машин үйлдвэрлэгчид ба засгийн газрын шийдвэрийн зөрүүтэй байдлыг тайлбарла.

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 17

Page 18: Lecture 1 0209

Шинжилгээний арга хэрэгсэл

• Эрэлт

– Өгөгдсөн үед янз бүрийн үнэтэй тохиолдолд хэдий хэмжээний барааг худалдан авахад бэлэн байх вэ?

• Нийлүүлэлт

– Өгөгдсөн үед янз бүрийн үнэтэй тохиолдолд хэдий хэмжээний барааг худалдахад бэлэн байх вэ?

• Кейс 3: Адил шагналын сан

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 18

Page 19: Lecture 1 0209

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 19

Нэгтгэж дүгнэвэл:

1. Менежментийн экономикс бизнесийн шийдвэр гаргалтанд эдийн засгийн онол ба аргыг хэрэглэнэ. 2. Бизнесийг өргөн утгаар авч үзэж, хоёр ба түүнээс олон талуудын трансакцийг оруулна. 3. Шийдвэр гаргах процесс үе шаттай: асуудлыг ойлгоно, зорилгоо томъёолно, хязгаарлалтыг шинжилнэ, стратеги боловсруулна, стратегийг үнэлнэ, стратегийн хувилбаруудаас сонголт хийх шалгуурыг тодорхойлно.

Page 20: Lecture 1 0209

Нэгтгэж дүгнэвэл, үргэлжлэл

4. Менежментийн экономикс эдийн засгийн онол, шийдвэр гаргалтын шинжлэх ухаан, бизнесийн функцтэй холбоотой.

5. Эдийн засгийн онолын гол элемент нь пүүсийн онол, эрэлт ба хэрэглэгчийн онол, үйлдвэрлэл ба зардлын онол, үнийн онол ба өрсөлдөөний онол.

6. Эдийн засаг дахь рациональ агентын үйл хөдлөлийг оптимал байлгахдаа тоогоор илэрхийлж шинжилнэ.

7. Позитив тайлбарт баримт чухал, түүнийг эмпирик юм уу логикоор шалгана, норматив тайлбарт үнэ цэнэ /value judgement/-ийг авч үзнэ.

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 20

Page 21: Lecture 1 0209

Нэгтгэж дүгнэвэл, үргэлжлэл 8. Эдийн засгийн зарчмуудын хэрэглээ нь аль алиныг хангана.

9. Онол бол бидний ажигласан зүйлсийн харилцан хамаарлыг тайлбарлахдаа тест хийж болох таамаглалыг хэрэглэнэ.

10. Эдийн засгийн онолыг эмпирик судалгаа, эконометрикийн аргуудыг хэрэглэн шалгана.

11. Экономикс бол энгийн загвар гаргахын тулд эхлээд олон таамаглал дэвшүүлээд дараа нь эдгээр таамаглалыг шалгах замаар илүү бодит, илүү сайн онол гаргах шинжлэх ухаан.

12. Нөхцөл байдлыг шинжлэхдээ илүү цогц, илүү боловсронгуй, илүү ахьсан түвшний аргуудыг хэрэглэх нь зайлшгүй.

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 21

Page 22: Lecture 1 0209

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 22

Өөрийгөө шалгах асуулт

1. Глобал дулаарал яагаад менежментийн экономикст нийцэх сэдэв бэ? 2. Шийдвэр гаргалтын процесс гэж юу вэ? 3. Бизнесийн трансакц болохгүй байх хэд хэдэн жишээг гаргаж хэлнэ. 4. Машины импортын квотын кейсийг ашиглан ямар ялгаатай болон зөрчилтэй онол үүсэж болохыг тайлбарла. 5. “Зөв” онол гэж юу вэ? 6. Менежерүүдэд яагаад зөв онол хэрэгтэй болдог вэ?. 7. Экономиксийг судлахдаа яагаад сайн онолоос эхэлдэггүй вэ?

Page 23: Lecture 1 0209

9/2/2013 2013-2014 оны хичээлийн жил 23

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа.