LANTZEKO FITXAK BIGARREN HEZKUNTZA - es.amnesty.org · giza eskubideetan hezitzeko materialak lantzeko fitxak gelan bigarren hezkuntza bigarren hezkuntzarako proposamen didaktikoak

GIZA ESKUBIDEETANHEZITZEKO MATERIALAK

LANTZEKO FITXAKGELAN BIGARREN HEZKUNTZA

BIGARREN HEZKUNTZARAKO PROPOSAMEN DIDAKTIKOAK ETA EKINTZAK

pm_euskera_20080812.indd 17 13/08/2008 22:36


18 AMNESTY INTERNATIONAL


Injekzio hilkorra ezartzeko prestatutako gela eta esku-ohea.

PRENTSA AZTERTUZ

Helburua: Hiltzera zigortutako egiazko pertsonen kasuen azterketa erabiliz, zigor honen bidezkotasunari buruz haus-nartzea. Ekintzarako motibazioa helburu, heriotza-zigorra pairatzen dutenei buruz-ko sentikortasuna garatzea. Adina: 15-16 urte.Beharrezko materiala: Egiaz hiltzera zi-gortutakoei buruzko fitxa (20. orrialdea)Zerikusia duten arloak: Herritartasune-rako eta Giza Eskubideetarako Hezkun-tza, Historia, Tutoretza.Garapena: 1. Partehartzaile bakoitzak 2. fitxaren

kopia bana jasoko du (20. orrialdea), bakarka irakurriko du eta idatziz bertan azaltzen diren galderei eran-tzungo die.

2. Ondoren eztabaida bat antolatuko da heriotza-zigorraren aldeko eta aurkko argudioak azaltzeko, emandako egia-zko kasuak kontutan izanik.

NIK ZIGORTZEN DUTHelburua: Heriotza-zigorra ezar litekeen ustezko kasuetan oinarrituz, heriotza-zi-gorraren bidezkotasunari ala bidegabe-keriari buruz hausnartzea.

Adina: 13-16 urte.

Beharrezko materiala: Hiltzera zigortu-tako ustezko kasuei buruzko 3. fitxa (21.orrialdea) idazteko materiala.

Zerikusia duten arloak: Herritartasune-rako eta Giza Eskubideetarako Hezkun-tza, Tutoretza, Hizkuntza, Historia.

Garapena:1. 3. fitxa banatuko da (21. orrialdea)2. Bakarka erantzungo da, norberaren

iritzia adieraziz.3. Bi talde sortuko dira:• Edozein kasutan heriotza-zigorraren

aurkakoak.• Kasu batzutan heriotza-zigorraren al-

dekoak.4. Testuan azaltzen diren galderen ingu-

ruan eztabaida bat antolatuko da.

pm_euskera_20080812.indd 18 13/08/2008 22:35



19HERIOTZA-ZIGORRARI EZ

HERIOTZA-ZIGORRARI BURUZKO GOGOETAHelburua: Munduan heriotza-zigorrari buruz dagoen errealitatetik abiatuz, beroni buruz hausnartzea. Ekintzarako motibazioa helburu, heriotza-zigorra pai-ratzen dutenei buruzko sentikortasuna garatzea.

Adina: 15-16 urte.

Beharrezko materiala: Ordenagailuak, idazteko materiala, partehartzaile bakoi-tzarentzako Giza Eskubideen Asldarrika-pen Unibertsalaren kopia bana.www.unhchr.ch/udhr/lang/bsq.htm

Zerikusia duten arloak: Herritartasune-rako eta Giza Eskubideetarako Hezkun-tza, Tutoretza, Teknologia.

Garapena:1. Bi edo hiru kideko taldeak osatuko

dira, erabil daitezkeen ordenagailu ko-puruaren baitan.

2. Ondorengo linkak erakusten duen mapa aztertuko da:

www.es.amnesty.org/temas/pena-de-muerte/pagina/miles-de-perso-nas-condenadas/

3. Amnesty Internationalen espainiar atalaren web orrian (www.es.amnesty.org) ondorengo galderen erantzuna bilatu-ko da:

• Zenbat herritan uste duzu dirauela in-darrean heriotza-zigorrak?

• Ba al dakizu Espainian oraindik heriot-za-zigorra existitzen ote den?

• Jakingo al zenuke asmatzen zenbat pertsona izan ziren exekutatuak iaz epai ofizial bat beteaz?

4. Erantzunak amankomunean jarriko dira eta ondorengo galderari erantzu-na emango zaio:

Helburua: Hiltzera zigortuak izandako adingabeen egiazko kasuak aztertuz, zigor honen bihozgabekeriari eta bidega-bekeriari buruz hausnartzea. Ekintzarako motibazioa helburu, heriotza-zigorra pai-ratzen dutenei buruzko sentikortasuna garatzea.

Adina: 15-16 urte.

Beharrezko materiala: Hiltzera zigortu-takoen egiazko kasuei buruzko 4. fitxa(22. orrialdea) ikasle bakoitzarentzako Haurraren Eskubidei buruzko Hitzarme-naren 37. atalaren kopia bana.

Zerikusia duten arloak: Herritartasune-rako eta Giza Eskubideetarako Hezkun-tza, Tutoretza, Hizkuntza, Historia.

Garapena:

1. Partehartzaile bakoitzari 4. fitxaeman-go zaio (22. orrialdea)

2. Eztabaida bat antolatuko da ondoren-go galderei erantzuteko:

• Baliagarria al deritzozu adingabe bat biziarteko kartzela-zigorrera edo herio-tza-zigorrera kondenatzea? (Argudiatu erantzuna)

• Gizarteak ez al du adingabe horiek be-rrezitzeko erantzunkizuna?

(Argudiatu erantzuna)

• Errepetatzen al da 1948an Nazio Ba-tuetako kide diren herrialde guztiek sinatutako Giza Eskubideen Alda-rrikapen Unibertsala? Argudiatu eran-tzunak.

ADINGABEAK, KONDENA- TUAK

pm_euskera_20080812.indd 19 13/08/2008 22:35




2FITXA

HERIØTZA-ZIGØRRARI EZ... HERIØTZA-ZIGØRRARI EZ... HERIØTZA-ZIGØRRARI EZ... HERIØTZA-ZIGØRR

PRENTSA AZTERTUZ

Iturria: Amnesty International.

Iran2007ko maiatzak 27an Zahedango es-petxean Sa’id Qanbar Zahi 17 urteko gaztea urkatua izan zen. Martxoan izan zen hiltzera kondenatua, beste sei gizo-nekin batera, denak Irango baluchi gu-txiengokoak. Otsailak 14ean Zahedanen Iraultzaren Armadako kideak zihoazen autobus baten aurkako atentatu bat izan zen, leherkailuak erabili zirelarik. Dirudie-nez, Sa’id Qanbar Zahi eta besteak euren familiek atentatu horrekin zuten zeriku-siagatik izan ziren atxilotuak. Baietatu gabeko txosten batzuren arabera, aku-satuetako batzuk torturapean “aitortu” zuten.

Iturria: Reporteros sin fronteras

Afganistan2008-01-18

Mollah-tarren Kontseiluak duela hiru hila- bete atxilotutako Sayed Perwiz Kam-bakhsh, kazetariarentzat heriotza zigorra eskatu du.

Reporteros sin Fronteras elkartea oso kezkatuta dago 2007ko urrian atxilotu-tako Sayed Perwiz Kambakhsh kazetari gaztearen kasuan erlijio-talde kontser-badoreek bertako agintarien gain era-gindako presioa dela eta. Arnegatu izana eta “adierazpen belzgarriak zabaldu iza-na” leporatzen zaio.

Iturria: El tiempo.com (EFE)

Txina2007-12-20

Wang Chengming, Shanghai Electric Group-eko presidente ohia, diru pu-blikoaren bidegabeko erabileragatik eta eroskeriagatik hiltzera kondenatua izan da. Wang eta Yan Jinbao eta Lu Tianming zuzendariak, (bi hauek, hurrenez hurren, bizialdiko zigorreko eta 15 urteko preso-aldiko zigorra jaso zuten) Shangain legez kanpoko salerosketen bidez 40 milioi do-lar bereganatu izatearen errudun jo dituz-te, Changchungo Erdiko Herri Auzitegiko epaiak dioenez.

pm_euskera_20080812.indd 20 13/08/2008 22:35




3FITXA

NIK ZIGOR-TZEN DUTGaizkileek zigorra jaso behar dute. Mun-du guztia ados dago horrekin. Zaila da esatea delitu bakoitzari zein zigor dago-kion. Heriotza-zigorra zigorrik errukiga-beena da eta, horretaz gain, ez du atzera egiterik.

Imajina ezazu oraindik heriotza-zigorra in-darrean dagoen herrialde batetako epai-lea zarela. Noiz emango zenuke norbait hiltzera zigortzeko moduko epaia (baldin eta zigor horrek indarrean egon behar lukeela uste baduzu)? Ba al dira sekula heriotza-zigorra ezarriko ez zeniekeen de-liturik? Zein irtenbide emango zenieke? Espetxea, isun baten ordaina, laguntza psikiatrikoa, ordezko lanak, etab.?

Kasu-zerrenda 1. Joan C.: Berariaz lau pertsona hil

zituen.

2. Miriam S.: Miriamek buruko gaitz bat du. Bere semea erail zuen.

3. L. T.: Hondakin toxikoak legez kanpo isuri zituen. 168 etxebizitza bota behar izan ziren eta 20 pertsona gaixotu ziren.

4. Maria P.: Alkoholaren menpean gida-tzen ari zela, istripu bat eragin zuen eta bi haur hil ziren.

5. Germán Z.: Legez kanpoko alderdi politiko baten liderra da. Etorkinak eta judutarrak sarraskituak izatea eskatzeko panfletoak idazten ditu.Bere helburuak lortzeko gazte tal-deak trebatzen ditu indarkeria erabil dezaten.

6. Antonio S.: Futbol-zelaietan eman-dako indarkeria. Antoniok partida

batean 16 urteko gazte bati zauri larriak egin zizkion.

7. Guillermo R.: Bi emakume bortxatu zituen.

8. P. R.: Ogasun Publikoari 100 milioiko iruzurra egin zion.

9. L. J.: Gerra garaian 36 pertsona hil-tzeko agindua eman zuen. Gaur arte ez da bere krimenaren berririk izan.

10 . Mónica P.: Maiz hildakoak eragin dituen atentatuak burutzen dituen talde terrorista batetako kidea da.

11. T. S.: 4, 7 eta 8 urteko haurrei sexu-abusuak eragin zizkien.

12. Carolina P.: Lapurreta batean parte hartu zuen. Hartan polizia bat hil zen.

pm_euskera_20080812.indd 21 13/08/2008 22:39




Napoleon Beazle...

4FITXA

Nazioarteko zuzenbideak debekatu egiten du...

Zhao Lin, 2003an hilarazia, 16 urte zituela

Kasongo, 14 urteko haur-soldadua...

18 urteko Mehrdad Yousefi, 2001ean hilarazia

Delari Darabi, 20 urteko gaztea...

AEB

TXINA

KONGOKO ERREPUBLIKA DEMOKRATIKOA

IRAN

IRAN

... 18 urtetik beherakoek egindako delituen kasuetan heriotza-zigorra ezartzea, baina oraindik ere herrialde talde txiki batek adingabekoentzako heriotza-zigorra mantentzen dute. Az-ken 18 urteotan, 40 pertsona baino gehiago euren estatuek hilaraziak dira, 18 urte baino gutxiago zituzte-la. 2007an 3 herrialdek jarraitu dute adingabeak hilarazten: Iranek, Saudi Arabiak eta Yemenek.

...2000. urteko urtarrilean hilarazia izan zen, bere aurkako epaiketa be-rariazko auzitegi batean bukatu eta ordu erdira. 2003ko apirilean bera-riazko auzitegi militarrak kendu egin ziren. 2001eko maiatzean, Kongoko Errepublika Demokratikoko ordezka-riek Nazio Batuei hiltzera zigortutako beste zenbait haurri indultua eman zitzaien berri eman zieten. Ordezka-riek ez zuten Kasongoren exekuzioa aipatu.

... 2002an Texasen hilarazia izan zen, zortzi urte lehenago, 17 urte zituela, egindako hilketa bategatik. Epaike-tan zehar, soilik gizon eta emakume zuriez osatutako epaimahaiaren au-rrean, fiskalak (hau ere gizon zuria)“animalitzat” jo zuen. Azaldutako le-kukoek bere birgaitzeko aukerak az-pimarratu zituzten. Espetxe barruan, bere jokabidea eredugarria izan zen.

1997an Txinako Kode Penalari e-gindako heriotza-zigorrari buruzko emendakin bat indarrean sartu zen. Haren baitan, 16 edo 17 urte baino gutxiagokoek egindako delituei ezin izango zitzaien heriotza-zigorra ezarri. Dena den, ondoren ere delitua egite-ko unean 18 urte baino gutxiago zi-tuzten pertsonak hilaraziak izan dira, epaitegiek ez dutelako haien adina jakiteko ahalegin handiegirik egin. 2003ko martxoan Hebei aldizkari juridikoak 18 urte eta 3 hilabeteko Zhao Linen exekuzioaren berri eman zuen 2000.urtean, 16 urte zituela, egindako hilketa bategatik. Hilketa Funingo bailaran egina zen, Jiangsu probintzian.

Amnesty Internationalek 1990az geroztik Iranen adingabeen zazpi exekuzioren berri eman du. Lortutako datuen gehiengoa iraniar hedabideek emandako informazioan oinarritu-takoa da. Duela gutxi, 2001eko maia-tzak 29an IRNA berri-agentzia ofizia-lak esan zuenez, Mehrdad Yousefi,18 urteko gaztea, urkan hilarazia izan zen bi urte lehenago egindako delitu bat zela eta. Epaileek hiltzera zigortua izateko gutxieneko adina 18 urtetan finkatzen duen lege-proiektubat onartu dute. Zenbait txostenen esanetan, Parlamentuak proiektua 2003ko amaiera aldera aztertu be-har zuen.

… Irango Auzitegi Gorenak hiltzera zigortua izan da, 2003an, 17 urte zi-tuela eta adingabea izanik, egindako ustezko hilketa bategatik. Berak beti aldarrikatu du bere errugabetasuna. Espetxe barruan bere buruaz beste egiten saiatu zen. Giltzurrunetako gaitz bat du, espetxean dagoenetik okerrera egin diona. Iranek 18 urte-tik beherakoenztat heriotza-zigorra galerazten duten zenbait nazioarteko hitzarmen sinatu ditu.

ADINGABEEI ZIGORRAK

pm_euskera_20080812.indd 22 13/08/2008 22:39




1. galdera

Aldekoen kopurua

Aurkakoen kopurua

Ez dakitenen edota erantzuten ez dutenen kopurua

Aldekoen portzentaia

Aurkakoen portzentaia

Ez dakitenen edota erantzuten ez dutenen portzentaia

Amnesty Internationaleko aktibistak Filipinetako enbaxadaren aurrean “justizia txertatuz” eta herrialde honetako gobernuari Paco Larragañagaren heriotza-zigorra ordezka zezan eskatuz.

HERIOTZA ZIGORRARI BURUZKO INKESTAHelburua: Ingurukoen artean inkesta bat eginez, heriotza-zigorrak sortzen duen iri-tziari buruz ikertzea.

Adina: 15-16 urte.

Beharrezko materiala: 5. fitxa (24. orrial-dea).

Zerikusia duten arloak: Herritartasune-rako eta Giza Eskubideetarako Hezkun-tza, Matematika, Tutoretza.

Garapena:

1. Partehartzaile bakoitzari 5. fitxa eman-go zaio (24. orrialdea). Ikasle bakoitzak 5 elkarrizketa egingo baditu, elkarriz-

ketatutako pertsona kopuru txukuna izango dugu. Hau da gizarteak izan dezakeen iritziaren lagin txiki bat.

2. Erantzun guztiak batu eta portzentaiak kalkulatuko dira. Adibidez:

pm_euskera_20080812.indd 23 13/08/2008 22:39



Amnesty Internationaleko aktibistak Mexikon, heriotza-zigorraren abolizioa eskatuz.

5FITXAHERIOTZA

ZIGORRARI BURUZKO INKESTAEzagunak zein kaleko ezezagunak elka-rrizketa daitezke. 5 pertsona bilatu behar dira eta 10 minutu ba ote dituzten galde-tu galdera batzuri erantzuteko. Erantzu-nak berehala jasoko dira idatziz. Elkarriz-ketan ez da eztabaida bat hasi behar, bestearen iritzia jaso behar baitugu soilik. Elkarrizketaren ondoren, iritziak aldera daitezke.

Elkarrizketalaria: “Eskolan heriotza-zigo-rraren gaialantzen ari gara. Orain ikerke-ta bat egiten ari gara herritarren iritzia biltzeko. Baduzu une bat galdera batzuri erantzuteko?”

1. Heriotza-zigorraren alde ala aurka zaude?

Alde 2. galderara pasa.

Aurka 3. galderara pasa.

2. Zein da heriotza-zigorraren alde duzun argudiorik garrantzitsuena? Baduzu beste argudiorik?

3. Zein da heriotza-zigorraren aurka du-zun argudiorik garrantzitsuena? Badu-zu beste argudiorik?

4. Zer deritzozu ondorengo argudioez? Erantzun arren “ados”, “ez ados” ala “ez dakit”.

a) Heriotza-zigorra indarkeria-ekintza bat da, eta horregatik, indarkeria gehiago bultzatzen du.

b) Heriotza-zigorra maiz arerio politikoak suntsitzeko erabiltzen da.

c) Heriotza-zigorrak ez du delitu bat egite-ko prest dagoena beldurtzen.

d) Heriotza-zigorra baztertzailea da: askoz beltz txiro gehiago daude hiltze-ra kondenatuta zuri aberatsak baino.

e) Heriotza-zigorrak ez du atzera egiterik: erru bat ematen bada, ezin da kon-pondu.

f) Heriotza-zigorra izan litekeen zigorrik gordinena, kupidagabeena eta irain-

garriena da, eta gainera, bizitza esku-bidearen urraketa bat da.

g) Izugarrizko delituak burutzen dira munduan. Egileak zigortuak badira, espetxean maiz euren ekintzak damu-tzen zaizkie. Heriotza-zigorraren bidez, euren bizitzak aldatzeko aukera ken-tzen zaie.

5. Amnesty Internationalek, heriotza-zigo-rra dagoen zigorrik samingarriena eta bihotz-gogorrena dela eta bizitza es-kubidea urratzen duela dio, eta horre-gatik, mundu herrialde guztietan ken dadin eskatzen du.. Ados al zaude?

6. Ikerketa ezberdinek behin eta berriro frogatu dute heriotza-zigorraren bidez ez dela delinkuentzia murrizten. Argu-dio hau kontutan izanik, zein da herio-tza-zigorrari buruzko zure iritzia?

7. 4. galderan azaldutako heriotza-zigo-rraren aurkako argudioak (beharrezkoa bada, errepika daitezke) Amnestyk eta beste jende askok bidezkoak jotzen ditu. Argudio horiek kontutan izanik, zein da heriotza-zigorrari buruzko zure iritzia?

pm_euskera_20080812.indd 24 13/08/2008 22:42

Documents

LANTZEKO FITXAK BIGARREN HEZKUNTZA - es.amnesty.org · giza eskubideetan hezitzeko materialak lantzeko fitxak gelan bigarren hezkuntza bigarren hezkuntzarako proposamen didaktikoak