Wysza Szkoa Pedagogiczna TWP wWarszawieWydzia Nauk Humanistyczno-Spoecznych wOlsztynie

www.wsptwp.eu

dr in. Krzysztof M. Baszczak

Laboratorium biologiczno - chemiczneAutorski program rozwijajcy kompetencje kluczowe uczniw gimnazjum

Publikacja jest wspfinansowana ze rodkw Unii Europejskiej

wramach Europejskiego Funduszu Spoecznego

dr in. Krzysztof M. Baszczak

Laboratorium biologiczno - chemiczneAutorski program rozwijajcy kompetencje kluczowe uczniw gimnazjum

Olsztyn 2010

4 CHEMIA I BIOLOGIA Program Autorski 5

Niech kady z nas, jak jedwabnik, tka swj kokon i nie da wyjanie, po co i na co. Jeeli robota nasza bdzie dobra, to powiemy sobie, emy si nie gorzej od jedwabnikw zachowali.

Reszta za nie od nas zaley.

Maria Skodowska-Curie

Program dla laboratorium chemiczno-biologicznego jest propozycj do realizacji na zajcia pozalekcyjne z uczniami i moe by dostosowywany do warunkw danej szkoy.

5 CHEMIA I BIOLOGIA Program Autorski

CELE OGLnE (ksztACCE I wyCHOwAwCzE) rEALIzOwAnE w CzAsIE zAj:

I. rOzwIjAnIE, pOGBIAnIE wIEdzy OrAz nABywAnIE uMIEjtnOCI

CHEMICznyCH u uCznIw pOprzEz:

przestrzeganie przepisw bhP podczas wykonywania eksperymentw, czyli wyksztacenie praktycznych umiejtnoci ucznia, ktre umoliwi mu bezpieczne funkcjonowanie w rodowisku,

wyjanienie podstawowych poj i praw, ktre uatwiaj zrozumienie procesw zachodzcych w rodowisku czowieka,

rozwijanie zainteresowa chemiczno-biologicznych i skanianie do samodzielnego poznawania wiata przyrody oywionej,

ksztatowanie w uczniach przekonania, e podstaw wspczesnych nauk przyrodniczych, w tym chemii i biologii, jest ekspery-ment, co powinno skania ucznia do dokonywania obserwacji i formuowania trafnych wnioskw,

poznawanie rnorodnoci wiata i rodowisk ycia organizmw,

dostrzeganie zalenoci midzy materiaem genetycznym organizmu a jego funkcjonowaniem,

ksztatowanie zdrowego stylu ycia,

poznanie i zrozumienie podstawowych procesw yciowych organizmw,

zrozumienie zasad funkcjonowania organizmu czowieka i ksztatowanie zachowa prozdrowotnych,

doskonalenie umiejtnoci wyszukiwania potrzebnych informacji z rnych rde i zarzdzanie informacj (w tym rozwane i umiejtne korzystanie z mediw),

zastosowanie wiedzy teoretycznej do projektowania i przeprowadzania eksperymentw chemicznych,

przekazywanie wiedzy wykorzystujc rne rodki dydaktyczne i rda wiedzy, co rozwija aktywno poznawcz uczniw i s rdem wiadomoci i umiejtnoci,

ksztatowanie atwoci wypowiedzi, a przy tym omawianie efektw pracy zespoowej poprzez stosowanie rnorodnych metod aktywnych i aktywizujcych,

angaowanie uczniw w projekt edukacyjny, majcy na celu rozwizanie konkretnego problemu w sposb twrczy, z zastosowa-niem rnorodnych metod pracy oraz przyjmowanie odpowiedzialnoci za ich przebieg i wyniki,

wyrabianie umiejtnoci prezentowania efektw wasnej pracy,

ksztatowanie umiejtnoci skutecznego komunikowania si, czyli umiejtno wsppracy w grupie oraz poczucia odpowiedzial-noci za bezpieczestwo swoje i innych (uczniowie wsplnie pokonuj trudnoci, wsplnie podejmuj decyzje),

umiejtno zajmowania stanowiska w dyskusji i wyrabianie wasnej opinii,

organizowanie pracy wasnej i innych, opanowanie technik i narzdzi pracy,

rozwijanie zainteresowania chemi jako nauk przydatn w praktyce, a przez to wpywanie na planowanie rozwoju ucznia i jego kreatywno oraz motywowanie do osigania coraz wyszych celw.

6 CHEMIA I BIOLOGIA Program Autorski

CHEM

IA I BIOLO

GIA Program

Autorski

II. rOzwIjAnIE u uCznIw pOstAwy OsOBIstEGO zAAnGAOwAnIA w LOkALn,

rEGIOnALn, A przEz tO I GLOBALn OCHrOn rOdOwIskA nAturALnEGO

pOprzEz:

1. rozwijanie wiadomoci proekologicznej i prozdrowotnej,

2. rozwijanie proekologicznych postaw u uczniw, ktrzy poprzez aktywne wasne dziaanie bd mieli pozytywny wpyw na rodowisko,

3. rozwijanie szacunku w stosunku do przyrody,

4. uwiadomienie tempa zmian zachodzcych w rodowisku dawniej i obecnie, podkrelajc i stopie tych zmian w przeszoci jest nie tylko ilociowo ale jakociowo rny od analogicznych zmian we wspczesnej historii,

5. dostrzeganie przyczyn i skutkw niepodanych zmian w wyniku powstaych zagroe globalnych, np.: skaenie caej atmosfery, kwane opady, masowe ginicie gatunkw, nadmiar substancji toksycznych na powierzchni ziemi, degradacja gleby, efekt cieplarniany, zanieczyszczenia wd, itd.,

6. dostrzeganie i omawianie problemw wynikajcych ze wspczesnej dziaalnoci czowieka w rodowisku oraz rozpatry-wanie ich w skalach lokalnych, regionalnych, krajowych, globalnych,

7. zapoznanie z drogami migracji zanieczyszcze w rodowisku,

8. zwrcenie uwagi na negatywny wpyw zanieczyszcze powietrza w rnych dziaach gospodarki narodowej,

9. uwiadomienie wykorzystywania zasobw przyrody: odnawialnych i nieodnawialnych, we wasnym yciu codziennym, a przez to zwrcenie uwagi na wyczerpywanie si zasobw nieodnawialnych,

10. podkrelenie wpywu stosowania nawozw sztucznych w rolnictwie na zmian waciwoci gleb i przeynienie wd powierzchniowych,

11. przedstawianie sposobw poszukiwania alternatywnych rde energii, w tym energetyki jdrowej, z uwzgldnieniem zalet i zagroe pyncych podczas eksploatacji elektrowni jdrowej,

12. zwrcenie uwagi na wady i zalety promieniowania jonizujcego, jakiemu jest poddawany czowiek w rnych sytuacjach,

13. dostrzeganie wpywu wasnego stylu ycia na rodowisko oraz wasnych moliwoci i wasnej roli w edukacji ekologicznej,

14. uwiadomienie, e niewielkie zmiany przyzwyczaje i zastosowanie prostych urzdze technicznych mog prowadzi do ochrony zasobw wody.

Powysze cele s zgodne z Podstaw Programow ksztacenia oglnego dla gimnazjw i szk ponadgimnazjalnych dla III etapu edukacyjnego w obszarze:

1. pozyskiwania, przetwarzania i tworzenia informacji,

2. rozumowania i zastosowania nabytej wiedzy do rozwizywania problemw,

3. opanowania czynnoci praktycznych,

4. znajomoci rnorodnoci biologicznej i podstawowych procesw biologicznych,

5. znajomoci metodyki bada naukowych,

6. znajomoci uwarunkowa zdrowia czowieka.

6 CHEMIA I BIOLOGIA Program Autorski 7CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

BLOK

CHEM

ICZN

Y

KLAS

A I (3

5 jEd

NOST

EK LE

KCYjNY

CH)

12

Jakie zasady

be

zpiec

zestw

a po

winie

n prze

-str

zega

che

mik

w lab

orato

rium

oraz jakie

go

szka

i sprztu

laborato

ryjne

go

uyw

a?

Ch

emia jak

o nau

ka

przyrodn

icza.

Ch

emia na

co dz

ie.

Za

sady

bhP

w lab

orato

rium

chem

iczny

m. Sp

rzt i

szko

lab

orato

ryjne.

Pik

togram

y. Op

isywa

nie

ekspery

mentw

chem

iczny

ch.

wy

mien

ia zasady

bezp

ieczestw

a obo

wizuj

ce w

pracow

ni chem

iczne

j, wy

mien

i sprz

t i szko

jakie

mo

na stosow

a w

labo

ratorium

, wie, e po

dstaw

che

mii je

st ekspery

ment i d

laczego

pewn

ych

ekspery

mentw

nie m

ona

przeprow

adza s

amod

zielnie,

rozp

ozna

je rodz

aje su

bstan

cji z jakim

i bd

zie m

ia do

czyn

ienia,

znaj

c zna

czen

ie pik

togram

w,

ok

rela mi

ejsce ch

emii p

ord n

auk p

rzyrodn

iczych,

sto

suje zasady

podczas w

ykon

ywan

ia ekspery

mentw

chem

iczny

ch,

po

daje na

zwy i w

ymien

ia zasto

sowa

nie sz

ka i s

prztu

laborato

ryjne

go,

op

isuje zn

aczenie

pikto

gram

w op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

zapo

znan

ie z z

asad

ami bhp

w pr

acow

ni chem

iczne

j, zapo

znan

ie z p

iktog

ramam

i na e

tykiet

ach r

ny

ch su

bstan

cji

chem

iczny

ch (w

tym

proje

kcja film

u pikto

gram

y CIOP),

po

kaz s

zka

i sprz

tu labo

ratoryjn

ego

po

kaz s

ubsta

ncji, z k

trym

i czo

wiek m

a do c

zynie

nia na

co

dzie

, d

owi

adczen

ia:- d

ziaan

ie st

one

go kw

asu s

iarko

wego

(VI) na

papie

r, cuk

ier,

tkanin

: ba

weni

an,

- dzia

anie kw

asu a

zotowe

go (V

) i azotan

u (V)

oow

iu (II) na

bia

ko jaja ku

rzego

,- d

ziaan

ie st

one

go ro

ztworu w

odorotlen

ku so

du na

naskrek;

opis e

kspe

rymen

tu ch

emicz

nego

z uw

zgld

nienie

m: sz

ka i s

prztu

laborato

ryjne

go, o

dczynn

ikw, sc

hema

tu, o

bserw

acji i

wnios

kw;

8CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

22

Jakie w

aciw

oci

maj me

tale

i niem

etale?

M

etale i niem

etale

a uka

d okre

sowy

pie

rwias

tkw

chem

iczny

ch.

Wa

ciwoci fi-

zyczne

i che

miczne

me

tali i nie

metal

i. R

nice

wa

ciwoci

fizycznych m

etali

i niem

etali.

Wa

ciwoci

metal

i i nie

metal

i de

cydu

jce o

ich

zasto

sowa

niu.

Ko

rozja

meta

li.

ok

rela po

oen

ie me

tali i nie

metal

i w uk

adzie

okres

owym

pie

rwias

tkw,

wy

mien

ia w

aciw

oci me

tali i nie

metal

i, wy

jania

na cz

ym po

lega k

oroz

ja me

tali,

ok

rela w

aciw

oci pie

rwias

tkw

nale

cych d

o dan

ej grup

y lub

ok

resu u

kadu

okres

oweg

o, zb

ada w

aciw

oci me

tali i nie

metal

i, ok

rela ws

plne

i r

nice ce

chy m

etali,

ok

rela rn

ice c

echy m

etali i

nieme

tali,

op

isuje zw

izki przyczyn

owo-skutko

we m

idzy w

aciw

ocia

mi

i zastosowa

niem,

niem

etali i

metal

i, wy

jania

pojc

ie m

etal sz

lache

tny (o

dporny

na ko

rozj

), prop

onuje

sposob

y zap

obieg

ania przed k

oroz

j, po

dajc

przyka

dy ich z

astosowa

nia,

wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i prze

prow

adza pr

oste

dow

iadczen

ia na

bada

nie w

aciw

oci me

tali i nie

metal

i op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

zapo

znan

ie z p

ooenie

m pie

rwias

tkw

w uk

adzie

okres

owym

(w

skazuj

c na g

rupy

i okre

sy),

om

wien

ie rea

ktywn

oci pie

rwias

tkw,

do

wiad

czen

ia:- b

adan

ie w

aciw

oci fiz

ycznych r

ny

ch m

etali i

nieme

tali,

- bad

anie przewo

dnictwa

elektry

czne

go m

etalu i niem

etalu,

np.

elaz

a i sia

rki,

- bad

anie przewo

dnictwa

ciep

lnego

wyb

raneg

o meta

lu i drew

na,

- porw

nanie

temp

eratury

topn

ienia mi

edzi i si

arki,

- bad

anie ko

walno

ci e

laza i sia

rki,

- bad

anie pa

lnoci

mag

nezu i s

iarki,

-bad

anie rea

ktywn

oci sodu

, mag

nezu i m

iedzi z w

od,

- wieccy p

omido

r (ba

danie

wa

ciwoci bia

ego f

osforu),

- siar

ka ot

rzymy

wana

z utrw

alacza;

om

wien

ie ko

rozji m

etali i

sposob

w jej zap

obieg

ania,

om

wien

ie zasto

sowa

meta

li i nie

metal

i odw

oujc

si do

ich

waciw

oci,

dy

skusja nt. Jak

ie czeka n

as y

cie w

mom

encie

wyczerpan

ia si

me

tali i nie

metal

i?

9CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

33

Jak pr

zygo

towa

i ro

zdzie

li mi

eszanin

substan

cji na

skad

niki?

Mies

zanin

y jed

norodn

e i niejed

norodn

e. Sp

osob

y roz

dzie-

lania mi

eszanin

na

skad

niki: s

czenie

, de

kantacja,

sedy

mentacja,

desty

lacja,

krysta

lizacja, sp

o-soby

mecha

niczn

e ,ch

roma

tografia,

desaturac

ja,

sposob

y wykorzy-

stujc

e r

nice w

e w

aciw

ocia

ch

fizycznych s

ubsta

n-cji, n

p. w

aciw

oci

magn

etyczne, r

-nic

a gstoci

cieczy

(rozd

zielac

z).

Sto

py jako

jedn

o-rodn

e mies

zanin

y me

tali.

de

finiuje p

ojcie

mies

zanin

y jed

norodn

ej i niejed

norodn

ej, wy

jania

czym

si r

ni m

ieszanin

a od z

wizku

chem

iczne

go,

wy

mien

ia przyka

dy m

ieszanin

jedn

orod

nych i n

iejed

norodn

ych

wy

mien

ia sposob

y roz

dzielan

ia mi

eszanin

y jed

norodn

ej i niejed

-no

rodn

ej na

skad

niki i om

wi je

sporzdz

a mies

zanin

, proje

ktuje do

wiad

czen

ia po

zwala

jce r

ozdz

ieli da

n m

iesza-

nin n

a ska

dniki,

wy

mien

ia skad

i zastosowa

nie pr

zyka

dowy

ch m

ieszanin

: am

algam

atu i t

omba

ku,

wy

mien

i skad

pierw

iastko

wy niektryc

h stop

w: br

zu,

mosi

dzu,

eliw

a, sta

li, sto

pu W

ooda

, duralu

miniu

m uzasad

nia, d

laczego

stosuje

si cz

cie

j stop

w ni c

zysty

ch

metal

i, rozw

izuje

zada

nia zn

ajc s

kad p

rocentow

y stop

w, wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adzi proste

dow

iadczen

ia w

celu rozd

zielen

ia mi

eszanin

y na s

kadn

iki,

op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

an

aliza et

ykiet

wyb

ranych p

rodu

ktw

spo

ywczych c

elem

stwierdz

enia, i stan

owi mi

eszanin

y wieloska

dniko

we,

om

wien

ie zn

anych m

ieszanin

z ycia

codz

ienne

go: ama

lgama

-tu i t

omba

ku,

zapo

znan

ie ze stop

ami m

etali,

an

aliza sk

adu w

ybran

ych s

top

w me

tali,

do

wiad

czen

ia:- s

porz

dzan

ie mi

eszanin

: wod

y i piasku

, wod

y i cu

kru, k

redy

i soli, wo

dy i o

leju r

olinne

go, o

pik

w elaz

a i zm

ielon

ej sia

rki or

az

sposob

y ich ro

zdzie

lania

- ho

dowla k

ryszta

w z

mies

zanin

y wod

y i s

iarczan

u (VI)

mied

zi (II)

- roz

dzielan

ie mi

eszanin

y kwa

su sa

licylow

ego i cu

kru m

etod

kry

stalizacji

- roz

dzielan

ie skad

nikw

tuszu d

o flam

astra

(lub a

trame

ntu) or

az

barw

nikw

do sod

yczy (n

p. rn

okolo

rowy

ch land

rynek) m

etod

chroma

tografii,

- roz

dzielan

ie mi

eszanin

y alko

holu ety

loweg

o z at

ramen

tem

metod

desty

lacji,

- porw

nanie

tward

oci mo

sidz

u, mi

edzi, cy

nku,

cyny,

- roz

dzielan

ie wo

dy so

dowe

j na s

kadn

iki,

rozw

izyw

anie zada

na p

odsta

wie z

najom

oci skad

u procen-

towe

go stop

w;

10CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

42

Czym

si r

ni

zjawisko f

izycz-

ne od

przemi

any

chem

iczne

j?

Zja

wisko f

izyczne.

Prz

emian

a chem

iczna

(reakcja

chem

iczna

).

de

finiuje z

jawisk

o fizy

czne

i prze

mian

che

miczn

, po

daje rn

ic m

idzy zjaw

iskiem

fizycznym

a przemi

an

chem

iczn

, w

poda

nych pr

zyka

dach do

konu

je an

alizy pr

zemi

any f

izyczne

j i zjaw

iska f

izyczne

go,

de

finiuje r

eakcj syntezy, an

alizy i w

ymian

y, zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem su

bstra

-tw

i produ

ktw,

w

poda

nych pr

zyka

dach do

konu

je an

alizy i o

krela

, ktry

z pod

anych p

rzyka

dw

jest syn

tez,

analiz, czy w

ymian

, wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adzi proste

dow

iadczen

ia de

monstru

jce p

rzemi

an c

hemi

czn

, op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

om

wien

ie zja

wiska f

izyczne

go i p

rzemi

any c

hemi

czne

j, om

wien

ie typ

w re

akcji ch

emicz

nych: syn

tezy, an

alizy i w

ymia-

ny i z

apisy

wanie

rwn

a re

akacji c

hemi

czny

ch,

ba

danie

na cz

ym po

lega z

jawisk

o fizy

czne

i prze

mian

a chem

iczna

, d

owi

adczen

ia w

okre

laniu zja

wisk fiz

ycznych i pr

zemi

an

chem

iczny

ch or

az ok

relan

ie typ

u reakcji c

hemi

czne

j:- roz

kruszan

ie grud

ki sia

rki i s

palan

ie sia

rki,

- pod

grzewa

nie m

ieszanin

y siar

ki z

elazem,

- cic

ie pa

pieru i s

palan

ie pa

pieru,

- ogrzewa

nie so

dy oc

zyszczon

ej,- top

nienie

i spa

lanie ste

aryny

(wiecy),

- dzia

anie elaz

em na

roztw

r sia

rczan

u (VI) m

iedzi (II),

- reakcja ma

gnezu z

jode

m,- s

palan

ie ma

gnezu w

powietr

zu,

- reakcja tle

nku o

owiu (II) z

wg

lem dr

zewn

ym,

- reakcja octu na

skorup

ki z jaj;

11CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

52

Jak pr

zebie

gaj

reakcje en

do-

energ

etyczne

i egzoe

nerge

-tyc

zne?

Ro

dzaje

reakcji

chem

iczny

ch.

Ut

lenian

ie a s

palan

ie oraz ich z

naczen

ie w

przyrodz

ie. Re

akcje

egzo

- i end

oene

rge-

tyczn

e oraz

en

ergia w

reakcjac

h chem

iczny

ch.

przedstaw

ia rn

ic m

idzy ut

lenian

iem a spala

niem,

od

rn

ia spala

nie od

utlen

iania

de

finiuje p

ojcia

reakcji eg

zo- i

endo

energ

etyczne

j, wy

mien

ia przyka

dy ut

lenian

ia z

ycia codz

ienne

go i s

palan

ia wy

stpu

jce w

jego

otoczeniu

, rozr

nia rea

kcje eg

zo- i

endo

energ

etyczne

na po

dstaw

ie zapis

u so

wneg

o, zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem su

bstra

-tw

i produ

ktw,

wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

a-dz

i proste

dow

iadczen

ia de

monstru

jce p

okaz re

akcji

egzo

- i en

doen

ergety

czny

ch,

op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

om

wien

ie rea

kcji c

hemi

czny

ch z uw

zgld

nienie

m aspe

ktu

energ

etyczne

go,

om

wien

ie utlen

iania i sp

alania

z po

danie

m przyka

dw,

do

wiad

czen

ia ob

razuj

ce r

ne e

fekty

energ

etyczne

reakcji

chem

iczny

ch:

a) re

akcje

egzo

energe

tyczne

:- s

palan

ie ma

gnezu w

tlenie

(efekt

ciepln

y i w

ietlny

),- s

palan

ie ma

gnezu w

parze

wod

nej (e

fekt

ciepln

y, w

ietlny

),- s

palan

ie wo

doru w

bak

ach m

ydlan

ych (

efekt a

kusty

czny

),- s

palan

ie eta

nolu (

efekt c

ieplny

i wietl

ny),

- bu

rza w

prob

wce -

spala

nie et

anolu

w tle

nie ot

rzyma

nym

w rea

kcji m

anga

nianu

(VII) po

tasu z

kwasem

siarko

wym

(VI)

(efekt

ciepln

y, w

ietlny

i aku

styczny

),-

wulka

n che

miczny

- ro

zkad

term

iczny

dichromi

anu (

VI)

amon

u (efekt c

ieplny

i wietl

ny);

b)reak

cje en

doen

erge

tyczne

:- roz

kad t

ermicz

ny w

glan

u wap

nia,

- otrz

ymyw

anie tle

nu z m

anga

niane

m (V

II) po

tasu,

- red

ukcja

tlenk

u mied

zi (II) w

odorem

,- roz

kad c

hlorku

sreb

ra po

d wpy

wem

wiat

a,- reakcje estry

fikacji;

12CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

63

Czym

jest

powietr

ze?

Skad

procen

towy

po

wietr

za.

Az

ot, tlen

, dwu

tle-

nek w

gla, w

odr,

ga

zy sz

lache

tne

wa

ciwoci

i zastosowa

nie.

Ob

ieg az

otu,

tlenu

i dwu

tlenk

u wg

la w

przyrodz

ie.

wy

mien

ia skad

procen

towy

powietr

za i p

rzedstaw

i go w

form

ie dia

gram

u, wy

jania

zjaw

isko s

ublim

acji,

wy

mien

ia w

aciw

oci po

wietr

za, a

zotu, tlen

u, dw

utlen

ku

wgla

, wod

oru,

om

awia zasto

sowa

nie az

otu,

tlenu

, dwu

tlenk

u wg

la, w

odoru

i gazw

szlac

hetnych,

om

awia ob

ieg azo

tu, tlen

u, dw

utlen

ku w

gla w

przyrodz

ie, zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem su

bstra

-tw

i produ

ktw,

wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adzi proste

dow

iadczen

ia na

:- b

adan

ie skad

u pow

ietrza

,- id

entyf

ikacj

tlenu

, pary

wod

nej i dw

utlen

ku w

gla w

powietr

zu,

- otrz

ymyw

ania tle

nu, d

wutle

nku w

gla i w

odoru,

- bad

anie w

aciw

oci fiz

ycznych i ch

emicz

nych tle

nu, d

wutle

nku

wgla

i wod

oru,

op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski,

rozw

izuje

zada

nia w

ykorzystu

jc g

sto,

objt

o i m

as;

an

aliza diag

ramu p

rezen

tujc

ego p

rocentow

y ska

d pow

ietrza

, an

aliza ta

bel, s

chem

atw, infografik przedstaw

iajcych w

aci-

woci

, zastosowa

nie az

otu,

tlenu

, dwu

tlenk

u wg

la, w

odoru

i gazw

szlac

hetnych,

an

aliza ob

iegu a

zotu, tlen

u i dw

utlen

ku w

gla w

przyrodz

ie, rozw

izyw

anie zada

z w

ykorzysta

niem

gsto

ci, m

asy

i obj

toci

, d

owi

adczen

ia:- b

adan

ie skad

u pow

ietrza

(spa

lanie w

iecy w

powietr

zu

z udz

iaem

wod

y),

- otrz

ymyw

anie tle

nu z Km

nO4,

- bad

anie w

aciw

oci chem

iczny

ch tl

enu (

z arz

cym

si

uczywk

iem),

- spa

lanie sia

rki i m

agne

zu w

powietr

zu i t

lenie,

- otrz

ymyw

anie dw

utlen

ku w

gla w

wynik

u spa

lania w

gla lub

rozkad

u term

iczne

go so

dy oc

zyszczon

ej,- b

adan

ie w

aciw

oci fiz

ycznych d

wutle

nku w

gla (obserw

o-wa

nie za

chow

ania si

zapa

lonych

wiec w

zlew

ce na

kolejny

ch

stopn

iach,

gdzie

wprow

adzany

jest dw

utlen

ek w

gla)

,- b

adan

ie rozp

uszczalno

ci dw

utlen

ku w

gla,

- wykryw

anie ob

ecno

ci dw

utlen

ku w

gla w

powietr

zu (z

wod

wa

pienn

),

- prze

lewan

ie dw

utlen

ku w

gla z n

aczynia

do na

czyn

ia oraz

identyfiko

wanie

obecno

ci,

- spa

lanie ma

gnezu w

obecno

ci dw

utlen

ku w

gla,

- zjaw

isko s

ublim

acji z

dwutlen

kiem

wgla

,- o

trzym

ywan

ie wo

doru w

reakcji kw

asu s

olneg

o i cy

nku (

magn

e-zu) o

raz ba

danie

wa

ciwoci chem

iczny

ch,

- spa

lanie wo

doru w

bak

ach m

ydlan

ych,

- iden

tyfika

cja pa

ry wo

dnej w

powietr

zu z wy

korzy

stanie

m sta

ego w

odorotlen

ku so

du;

13CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

72

Jaka jest ja

ko

powietr

za, k

t-

rym od

dycham

y i ja

k fun

kcjon

uje

atmosfera?

Za

nieczyszczenia

py

owe i ga

zowe

i ic

h rda

. Ro

zwj cywili-

zacji a czysto

powietr

za.

Za

groenia

cywilizacyjn

e: efekt

ciepla

rnian

y, dz

iura

ozon

owa,

smog

. Sp

osob

y ochrony

po

wietr

za pr

zed

zanie

czyszczenia

mi.

wy

mien

ia zanie

czyszczenia

pyow

e i ga

zowe

oraz w

ymien

ia r

da ich e

misji,

wy

mien

ia czyn

niki pow

oduj

ce za

groenia

cywilizacyjn

e, om

awia skutki wy

nikaj

ce z wy

stpo

wania

zagro

e c

ywiliz

acyj-

nych: efektu

ciep

larnia

nego

, dziu

ry oz

onow

ej, sm

ogu,

wy

mien

ia sposob

y ochrony

powietr

za pr

zez z

aniec

zyszczen

iami,

om

awia na

tural

ne sp

osob

y okre

lania

czystoci

powietr

za na

po

dstaw

ie bio

indykato

rw,

wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adzi

dow

iadczen

ie przedstaw

iajce e

fekt

ciepla

rnian

y, op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

om

wien

ie zagro

e w

ynika

jcych z

rozw

oju cy

wilizacji,

praca z

map

Pols

ki w

yszukiw

anie i okre

lanie

najba

rdzie

j zanie

czyszczo

nych ob

szar

w, ref

eraty

uczn

iowskie (dysku

sja),

praca w

grup

ach m

etod

meta

planu

nt. Jak

mo

na og

ranicz

y

ilo

tlenk

w niem

etali w

pow

ietrzu

?, film

- zagro

enia

cywilizacyjn

e, an

aliza stop

nia za

nieczyszczenia

, pow

ietrza

w na

jblis

zej

okolicy na

podstaw

ie wy

nikw

ze stacji m

onito

rujc

ych s

topie

zanie

czyszczenia

atmo

sfery,

po

znan

ie na

tural

nych sp

osob

w ok

relan

ia czystoci

powietr

za

(bioind

ykato

ry),

do

wiad

czen

ia:- p

owsta

wanie

efektu ciep

larnia

nego

(ogrzewa

nie dw

ch k

olb:

z pow

ietrze

m i dwu

tlenk

iem w

gla)

,- u

tlenia

jce w

aciw

oci oz

onu (

z wykorzysta

niem

sto

nego

kw

asu s

iarko

wego

(VI), alko

holu ety

loweg

o i m

anga

nianu

(VII)

potas

u);

82

Jaka jest z

ale-

no

mid

zy

budo

w at

omu

a poo

enie

m pie

rwias

tka

w uk

adzie

ok

resow

ym

pierw

iastk

w?

bu

dowa

ukad

u ok

resow

ego p

ier-

wiastk

w i w

aci-

woci

pierw

iastk

w na

lecych d

o dan

ej grup

y lub

okres

u uk

adu o

kresowe

go.

Pra

wo ok

resow

oci.

Za

leno

bu

dowy

ato

mu od

poo

enia

pierw

iastka

w uk

a-dz

ie ok

resow

ym

pierw

iastk

w.

ok

rela w

aciw

oci pie

rwias

tkw

nale

cych d

o dan

ej grup

y lub

ok

resu u

kadu

okres

oweg

o, wy

korzy

stuje uk

ad ok

resow

y pier

wiastk

w jak

o rdo

infor-

macji o

budo

wie a

tomu

, rys

uje m

odele

atom

w w

ybran

ych p

ierwiastk

w uw

zgld

niajc

ko

nfigu

racj ele

ktron

ow,

wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adzi

dow

iadczen

ia przedstaw

iajce w

aciw

oci nie

ktryc

h pie

rwias

tkw,

op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski,

zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem su

bstra

-tw

i produ

ktw;

przypo

mnien

ie po

oen

ia pie

rwias

tkw

w uk

adzie

okres

owym

(w

skazuj

c na g

rupy

i okre

sy),

symu

lacje ko

mputero

we zw

izan

e z bu

dow

atom

u, w

iczen

ia w

rysow

aniu mo

deli a

tom

w wy

bran

ych p

ierwiast-

kw

uwzgld

niajc

konfigu

racj ele

ktron

ow,

w

iczen

ia w

oblicz

aniu ma

sy at

omu d

aneg

o pier

wiastka

wyra

o-

nej w

unita

ch na

podstaw

ie rys

unko

wych m

odeli at

omw

, do

wiad

czen

ia:- b

arwien

ie po

mien

ia przez lito

wce,

- reakcja lito

wcw

z wo

d,

- reakcja sodu

i mag

nezu z wo

d,

- reakcja glinu

z chlor

em, b

rome

m i jo

dem;

14CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

92

W jaki

sposb

mog

c

zy s

i ato

my

pierw

iastk

w?

Ro

dzaje

wiz

a

chem

iczny

ch.

Du

blet i

oktet

ele

ktron

owy.

Jony

: kati

ony,

anion

y. Mecha

nizm

two-

rzenia

si w

iza

ko

walen

cyjny

ch

atomo

wych)

niespola

ryzow

anych

i spola

ryzow

anych

oraz jono

wych.

Dipo

l elek

tryczny

(bud

owa p

olarna).

wy

mien

ia rodz

aje w

iza

chem

iczny

ch,

wy

jania

pojc

ie du

bletu i o

ktetu elektro

nowe

go i d

ipola

elektr

yczn

ego,

wy

jania

mecha

nizm

tworzenia

si w

iza

kowa

lencyjny

ch

niespola

ryzow

anych i sp

olaryz

owan

ych o

raz jono

wych,

rys

uje sc

hema

ty po

wstaw

ania wiza

kowa

lencyjny

ch niespo

-lar

yzow

anych i sp

olaryz

owan

ych o

raz jono

wych: F

2, br 2, P 4

, h2S,

Kb

r, MgO

, Na 2O

, hbr,

hCl,

NaC

l, zapis

uje po

wstaw

anie wizan

ia w

czstec

zkach z

a pom

oc

wzorw

suma

rycznych,

elektr

onow

ych i kr

esko

wych: F

2, br 2, P 4

, h 2S, Kb

r, MgO

, Na 2O

, hbr,

hCl,

NaC

l, wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adzi

dow

iadczen

ia przedstaw

iajce czenie

si at

omw

w zwizki

chem

iczne

i zba

da pr

zewo

dnictwo

elektry

czne

sucheg

o chlo

rku

sodu

i jeg

o wod

nego

roztw

oru,

op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski,

zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem su

bstra

-tw

i produ

ktw;

om

wien

ie wiza

chem

iczny

ch,

symu

lacje ko

mputero

we pr

zedstaw

iajce p

owsta

wanie

wiz

a

kowa

lencyjny

ch niespo

laryzow

anych i sp

olaryz

owan

ych o

raz

jonow

ych,

w

iczen

ia w

rysow

aniu sch

emat

w po

wstaw

ania wiza

ko

walen

cyjny

ch niespo

laryzow

anych i sp

olaryz

owan

ych o

raz

jonow

ych:

F 2, br

2, P4, h 2S, Kb

r, MgO

, Na 2O

, hbr,

hCl,

NaC

l, w

iczen

ia w

zapis

ywan

iu po

wstaw

ania wizan

ia w

czstec

zkach

za po

moc w

zorw

suma

rycznych,

elektr

onow

ych i kr

esko

wy-

ch:F 2

, br 2, P 4

, h2S,

Kbr, M

gO, N

a 2O, h

br, hCl,

NaC

l, d

owi

adczen

ia:- s

palan

ie ma

gnezu w

tlenie

(lub p

owiet

rzu),

- reakcja sodu

z chlor

em,

- obserw

acja przez lup

krys

ztak

w chlor

ku so

du,

- bad

anie przewo

dnictwa

elektry

czne

go su

cheg

o chlo

rku so

du

i jego

wod

nego

roztw

oru;

15CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

103

Czy p

romi

e-nio

twrczo

jest g

ron

a dla

czow

ieka

i rod

owisk

a?

Pro

mien

io-tw

rczo,

rda

oraz ro

dzaje

prom

ieniow

ania.

Ok

res p

trwa

nia.

Po

jcie i zastosowa

-nie

izotop

w.

Re

akcja

acucho

wa

jako

rdo

ogrom-

nej ilo

ci en

ergii.

Wpy

w prom

ienio-

wania

joniz

ujcego

na

orga

nizmy

ywe

. Za

groenia

pyn

ce

podczas e

ksplo

atacji

elektr

owni jd

rowe

j. Mari

a Sko

dow-

ska-Cu

rie wk

ad

w rozw

j na

uki.

wy

jania

pojc

ie prom

ieniot

wrcz

oci (w

tym

sztuczne

j i natu

ralne

j), wy

mien

ia zasu

gi Mari

i Sko

dows

kiej-C

urie,

chara

kteryz

uje pr

omien

iowan

ie: ,

, ,

, wy

jania

na cz

ym po

lega r

ozpa

d promi

eniot

wrcz

y i ro

zwi

e zada

nia z zasto

sowa

niem

okres

u pt

rwan

ia, wy

mien

ia zasto

sowa

nie izotop

w,

wy

mien

ia zagro

enia

pyn

ce p

odczas ek

sploa

tacji e

lektro

wni

jdrowe

j, rozw

izuje

zada

nia na

oblicz

anie ok

resu p

trw

ania,

wy

mien

ia osig

nicia

Mari

i Sko

dows

kiej-C

urie;

om

wien

ie prom

ieniot

wrcz

oci i ro

dzaj

w prom

ieniow

ania,

an

aliza w

ykres

w ilu

struj

cych ok

res p

trwa

nia w

ybran

ych

pierw

iastk

w prom

ieniot

wrcz

ych,

an

aliza w

ykres

u ilus

trujc

ego

szere

gi prom

ieniot

wrcz

e, rozw

izyw

anie zada

na o

bliczan

ie ok

resu p

trw

ania,

an

aliza infografik ilustr

ujcych za

stosowa

nie izotop

w,

po

gada

nka (

refera

ty) nt

. ycia i prac

y Mari

i Sko

dows

kiej-C

urie,

de

bata

uczn

iowska z

udzia

em go

ci nt

. bud

owy e

lektro

wni

atomo

wej w

dane

j miejsco

woci

i bezpie

cze

stwa e

nergi

i ato

mowe

j;

16CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

112

Czy istn

ieje

zwiz

ek

mid

zy ch

emi

a mate

matyk

?

Pra

wo stao

ci

skad

u. Pra

wo za

chow

ania

masy.

Ob

liczen

ia zw

izan

e z z

astosowa

niem

wzoru z

wizku

chem

iczne

go.

int

erpret

uje pr

awo s

taoci skad

u i pr

awo z

acho

wania

masy,

zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch za

pomo

c sy

mboli

i wzo

rw

i iloci

owo z

interp

retuje

, ob

licza s

tosune

k licz

by at

omw

pierw

iastk

w w

zwiz

kach

chem

iczny

ch,

ob

licza s

tosune

k masow

y pier

wiastk

w w

zwiz

kach

chem

iczny

ch,

ustal

a wz

r sum

aryczny

zwiz

ek ch

emicz

ny na

podstaw

ie sto

sunk

u masow

ego p

ierwiastk

w, ob

licza m

as c

zste

czko

w su

bstan

cji,

ustal

a wz

r sum

aryczny

substan

cji na

podstaw

ie ma

sy

czstec

zkow

ej, ustal

a na p

odsta

wie o

blicze

wart

o ind

eksu lub s

ymbo

l pie

rwias

tka w

zwiz

ku ch

emicz

nym

znaj

c mas c

zste

czko

w,

ob

licza s

kad p

rocentow

y zwizk

w chem

iczny

ch,

ustal

a wz

r sum

aryczny

zwiz

ku ch

emicz

nego

maj

c do d

yspo

-zycji m

as c

zste

czko

w i z

awart

o p

rocentow

pier

wiastka

(-k

w),

po

sugu

je si

ukad

em ok

resow

ym pierw

iastk

w;

w

iczen

ia w

pisan

iu rwn

a re

akcji ch

emicz

nych za

pomo

c

symb

oli i w

zorw

oraz ilo

ciow

a ich inter

preta

cja,

wy

kazywa

nie, e licz

ba at

omw

substra

tw

rwn

a jest liczbie

ato

mw

prod

uktw

poprzez p

rzedstaw

ianie przebie

gu re

akcji

na m

odela

ch,

ob

liczan

ie sto

sunk

u licz

by at

omw

pierw

iastk

w w

zwiz

kach

chem

iczny

ch,

ob

liczan

ie sto

sunk

u masow

ego,

do

wiad

czaln

e usta

lanie sto

sunk

u ela

za do

siarki

w sia

rczku

elaz

a (II) p

oprze

z ogrzewa

nie m

ieszanin

y ela

za z sia

rk o

r-

nych pr

oporcja

ch ob

u ska

dnik

w pie

rwias

tkw

w zw

izkach

chem

iczny

ch,

ustal

anie wz

oru s

umary

czne

go zw

izku

chem

iczne

go na

po

dstaw

ie sto

sunk

u masow

ego p

ierwiastk

w, ob

liczan

ie ma

sy cz

stec

zkow

ej substan

cji,

ustal

anie wz

oru s

umary

czne

go su

bstan

cji na

podstaw

ie ma

sy

czstec

zkow

ej, ustal

anie na

podstaw

ie ob

licze

wart

o ind

eksu lub s

ymbo

l pie

rwias

tka w

zwiz

ku ch

emicz

nym

znaj

c mas c

zste

czko

w,

ob

liczan

ie skad

u procentow

ego z

wizk

w chem

iczny

ch,

ustal

anie wz

oru s

umary

czne

go zw

izku

chem

iczne

go m

ajc

do dy

spoz

ycji m

as c

zste

czko

w i z

awart

o p

rocentow

pie

rwias

tka (-

kw)

; Uw

aga:

do ob

licze

wykorzysta

uka

d okre

sowy

pierw

iastk

w,

tabele

.

17CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

121

Czy w

arto i jak

oszczdz

a

wod

?

Za

soby wod

y pit

nej i o

bieg w

ody

w przyrod

zie.

Sposob

y oszc

zdza-

nia wod

y. Ob

liczan

ie str

at wo

dy w go

spod

ar-stw

ie do

mowy

m. Ob

liczan

ie iloci

oszczdzon

ej wo

dy

podczas m

ycia

zb

w czy g

olenia

si.

Inf

orma

cja:

- stra

ty z p

owod

u nie-

waciw

ie dziaaj

cej,

spuc

zki ok

. 100 l

dzien

nie,

- ciek

ncy kr

an lub

prysz

nic, 20

00 l

wody m

iesic

znie,

- prze

citnie osob

a my

je zby 3 mi

nuty,

- red

nio wod

a pyn

ie z k

ranu z

prd

koci

2 l/m

in.,

- 1 os

oba, kt

ra przy

myciu

zb

w i gole

niu

si za

krca kr

an

potrz

ebuje

ok. 1 l w

ody,

- liczba

mczyzn

w Po

lsce o

k. 19 m

ln,

z czego

poow

a nie go

li si, a dr

uga p

oowa

go

li si raz

dzien

nie.

wy

mien

ia sposob

y oszczd

zania

wod

y w go

spod

arstw

ie do

mowy

m, om

awia ob

ieg w

ody w

przyrodz

ie, ob

licza s

traty

wody

w cig

u rok

u z po

wodu

przecie

kajc

ego

pryszn

ica, toa

lety, kra

nu,

ob

licza ilo

wod

y zao

szczd

zone

j pod

czas m

ycia zb

w i gole

nia si

, np.

w do

mu ro

dzinn

ym, czy w

Polsc

e;

om

wien

ie zasob

w wo

dy pitnej z p

odkre

lenie

m, i za

soby

te

s og

ranicz

one,

om

wien

ie na

podstaw

ie inf

ograf

ik ob

iegu w

ody w

przyrodz

ie, bu

rza m

zg

w (pog

adan

ka)

do cz

ego w

domu

uyw

amy

wody

i prez

entowa

nie sp

osob

w os

zczdz

ania wo

dy w

domu

, ob

liczan

ie str

at wo

dy w

cig

u rok

u z po

wodu

przecie

kajc

ego

pryszn

ica, toa

lety, kra

nu,

ekon

omicz

ny sp

osb

mycia zb

w i gole

nia si

ob

liczan

ie iloci

wo

dy za

oszczdz

onej, np

. w do

mu ro

dzinn

ym, czy w

Polsc

e;

18CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

132

Jakie ma

my

rodz

aje

roztw

orw

?

Po

jcie roztw

oru,

rozp

uszczalnika

i substan

cji

rozp

uszczo

nej.

Szyb

ko

rozp

uszczania

si

substan

cji.

Ro

zpuszczalno

substan

cji (g

azo-

wych i s

taych)

w wo

dzie.

Ro

dzaje

roztw

orw

: w

aciw

y, na

sycony,

niena

sycony, st-

ony, ro

zcie

czon

y, roztw

r ko

loida

lny.

Wod

a natu

ralna

, wo

da de

stylow

ana,

a wod

a mine

ralna

.

wy

jania

pojc

ie roztw

oru,

rozp

uszczalnika, sub

stancji

rozp

uszczo

nej,

wy

mien

ia czyn

niki w

pywa

jce n

a szybk

o roz

puszczan

ia si

substan

cji stay

ch w

wod

zie,

wy

jania

wpy

w tem

perat

ury, mi

eszania

i roz

drob

nienia

na

szyb

ko

rozp

uszczania

si su

bstan

cji stay

ch w

wod

zie,

wy

jania

pojc

ie rozp

uszczalno

ci,

wy

mien

ia czyn

niki w

pywa

jce n

a roz

puszczaln

o s

ubsta

ncji

w wo

dzie

rozw

izuje

zada

nia z wy

korzy

stanie

m krz

ywych r

ozpu

szczaln

o-ci

(zale

no roz

puszczaln

oci od

temp

eratury)

, wy

jania

czym

rn

i si r

oztw

r na

sycony

od nien

asycon

ego,

roztw

r ston

y od r

ozcie

czo

nego

, roztw

r w

aciw

y od

koloida

lnego

, wy

jania

co to

jest efekt T

ynda

lla prop

onuje

otrzy

mywa

nie ro

ztworu n

asycon

ego z

nien

asycon

ego

oraz z roztw

oru

niena

sycone

go ro

ztwr na

sycony,

proje

ktuje do

wiad

czen

ie, kt

rym

wykae w

pyw

rnych

czyn

nikw

na sz

ybko

rozp

uszczania

si su

bstan

cji;

do

wiad

czaln

e wyja

nien

ie po

jcia roztw

oru,

rozp

uszczalnika

i substan

cji ro

zpuszczo

nej: n

p. rozp

uszczanie

cukru

w w

odzie

, po

rwn

anie rozp

uszczalno

ci w

wod

zie dw

ch r

ny

ch

substan

cji w

tej sa

mej te

mpera

turze

, np.

cukru

i soli,

an

aliza kr

zywy

ch ro

zpuszczalno

ci su

bstan

cji i roz

wizyw

anie

zada

z w

ykorzysta

niem

zale

noci

rozp

uszczalno

ci su

bstan

cji

od te

mpera

tury,

om

wien

ie rodz

ajw

roztw

orw

, wp

yw jon

w me

tali i nie

metal

i obe

cnych w

wod

zie na

tural

nej

i mine

ralne

j na

ywy o

rganiz

m p

ogad

anka,

do

wiad

czen

ia:- b

adan

ie wp

ywu t

empe

ratury, mi

eszania

i roz

drob

nienia

na

szyb

ko

rozp

uszczania

azotan

u (V)

potas

u,- b

adan

ie wp

ywu t

empe

ratury n

a roz

puszczaln

o d

wutle

nku

wgla

w na

poju ga

zowa

nym,

- otrz

ymyw

anie rnych r

odzajw

roztw

oru,

- otrz

ymyw

anie roztw

oru n

asycon

ego z

nien

asycon

ego

o odw

rotnie,

- bad

anie efektu Ty

ndalla,

np. w

son

ej wo

dzie, ro

ztworze biak

a jaja z

wod

i ro

ztworze w

ody z

mlek

iem;

19CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

143

Jak pr

zygo

to-

wa roz

twr

o st

eniu X?

Po

jcie st

enia

procen

towe

go

i wz

r na s

ten

ie procen

towe

roztw

oru.

Prz

ykad

y roz

two-

rw

o okre

lony

m st

eniu

procen

-towy

m z

ycia

codz

ienne

go.

St

enie

procen

-towe

roztw

oru

z wykorzysta

niem

krzyw

ych r

ozpu

sz-

czaln

oci w

poda

nej

tempe

raturze.

Ro

zcie

czan

ie i zag

szczanie

. Mies

zanie

roz-

tworw

o rnych

stenia

ch

procen

towy

ch.

Ro

zwiz

ywan

ie rn

orod

nych

zada

z treci

na

oblicz

anie st

enia

procen

towe

go

roztw

orw

.

de

finiuje s

ten

ie procen

towe

, sto

suje w

oblicz

eniac

h wz

r na s

ten

ie procen

towe

, tu

maczy c

o ozn

acza za

pis na

etykiec

ie, np

. ocet 10%

, ob

licza s

ten

ie procen

towe

roztw

oru z

wykorzysta

niem

krzyw

ych,

rozp

uszczalno

ci w

poda

nej te

mpera

turze

, ob

licza s

ten

ie procen

towe

roztw

oru z

wykorzysta

niem

wzoru

na g

sto,

ob

licza z

awart

o s

ubsta

ncji roz

puszczon

ej i ro

zpuszczalnika

w da

nej ilo

ci ro

ztworu o

okre

lonym

sten

iu, ob

licza s

ten

ie roztw

oru p

o jeg

o roz

cieczeniu

i zag

szczeniu

, ob

licza s

ten

ie procen

towe

roztw

oru p

o zmi

eszaniu

roztw

orw

o r

ny

ch sten

iach p

rocentow

ych,

wy

mien

ia ko

lejne

czyn

noci

, ktre

nale

y wykon

a w

celu

przygo

towa

nia ro

ztworu o

okre

lonym

sten

iu, przygo

towu

je ok

relon

ilo

roz

tworu o

okre

lonym

sten

iu procen

towy

m,

om

wien

ie de

finicji st

en

ia procen

towe

go ro

ztworu,

an

aliza za

warto

ci su

bstan

cji w

roztw

orach n

a pod

stawie e

tykiet

spotykan

ych w

yciu

codz

ienny

m, np

. jody

na 3%

, ocet 6

%,

woda

utlen

iona 2

%, k

was b

orny

1%, m

leko 3

,5%, mi

etana

30

%, spir

ytus k

amforowy

10%,

om

wien

ie roztw

orw

o kilku

sten

iach,

rozw

izyw

anie rn

orod

nych za

da t

eksto

wych:

- obliczan

ie st

enia

procen

towe

go ro

ztworw

nasycony

ch

wyko

rzystu

jc kr

zywe

rozp

uszczalno

ci,

- obliczan

ie st

enia

procen

towe

go ro

ztworu r

oztw

orw

z wy

ko-

rzysta

niem

wzoru n

a gsto,

- obliczan

ie zawa

rtoci

substan

cji ro

zpuszczo

nej i rozp

uszczalnika

w da

nej ilo

ci ro

ztworu o

okre

lonym

sten

iu,- o

bliczan

ie st

enia

roztw

oru p

o jeg

o roz

cieczeniu

i zag

szczeniu

,- o

bliczan

ie st

enia

procen

towe

go ro

ztworu p

o zmi

eszaniu

roztw

orw

o rnych s

ten

iach p

rocentow

ych,

dow

iadczen

ia:- o

mwien

ie ko

lejny

ch cz

ynno

ci, k

tre

nale

y wykon

a w

celu

przygo

towa

nia ro

ztworu o

okre

lonym

sten

iu,- p

rzygo

towy

wanie

okre

lonej iloci

roztw

oru o

okre

lonym

st

eniu

;

20CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

154

Jak m

ona

oczyci

cie

ki?

- wyciec

zka

eduk

acyjn

a do

pobliskiej

oczyszczaln

i ci

ekw

Za

nieczyszczenia

me

chan

iczne, b

iolo-

giczn

e i ch

emicz

ne.

Mecha

niczn

e, bio

lo-gic

zne i ch

emicz

ne

oczyszczan

ie ci

ekw

. Sp

osob

y uzd

atnia-

nia w

ody d

o picia

.

wy

mien

ia zanie

czyszczenia

mecha

niczn

e, bio

logicz

ne

i che

miczne,

wy

jania

na cz

ym po

lega o

czyszczanie

mecha

niczn

e, bio

logicz

ne

i che

miczne

ciek

w,

wy

mien

ia sposob

y uzd

atnian

ia wo

dy pitnej,

usuw

a z w

ody n

iektre

zanie

czyszczenia

z zasto

sowa

niem

wczeniej om

wion

ych m

etod r

ozdz

ielan

ia mi

eszanin

na

skad

niki;

om

wien

ie i pok

azan

ie przez p

racow

nika o

czyszczalni et

apw

oczyszczan

ia ci

ekw

i spo

sob

w uzda

tnian

ia wo

dy do

picia

;

KLAS

A II (

35 jedn

ostek lek

cyjny

ch)

162

Jak m

ona

ocen

i jak

o

wd p

owier

zch-

niowy

ch?

Kla

sy cz

ystoci

wd

na

tural

nych.

Zja

wisko e

utrofiz

acji

wd.

Wskanik

i ocen

y jakoci w

d po

wierz

chnio

wych:

- fizy

czne,

- che

miczne,

- biolog

iczne.

do

konu

je kla

syfik

acji w

d po

wierz

chnio

wych po

d wzgld

em

czystoci

, wy

jania

zjaw

isko e

utrofiz

acji w

d,

wy

mien

ia ws

kan

iki jakie

wykorzystu

je si

do oc

eny jakoci w

d z p

odzia

em na

fizyczn

e, chem

iczne

i biolog

iczne,

ok

rela i oceni po

dstaw

owe w

aciw

oci fiz

yczn

e wd

pobra-

nych z rnych u

j,

wy

krywa

obecno

jon

w: ela

za, chlo

rkowy

ch i a

zotan

owych

(V), fosfo

ranow

ych (

V), siar

czan

owych (

VI),

ba

da ph

i twa

rdo b

adan

ych p

rbe

k wd

, kwa

sowo

i zasad

owo,

ocen

ia sto

pie z

agroenia

rod

owisk

a na p

odsta

wie o

znaczo

-ny

ch w

skanik

w,

wy

jania

znaczenie

bada

nych jon

w w

wodz

ie i ic

h wpy

w na

istoty

ywe,

op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

om

wien

ie kla

s czysto

ci w

d po

wierz

chnio

wych,

om

wien

ie zja

wisko e

utrofiz

acji-

refera

ty uczn

iowskie,

poga

dank

a, do

kona

nie po

dziau w

skanik

w oc

eny jakoci w

d po

wierz

chnio

wych,

do

wiad

czen

ia (np.

z udz

iaem

pracow

nika

Sane

pidu):

- bad

anie fiz

ycznych w

skanik

w w

d po

wierz

chnio

wych

z r

nych uj: p

omiar

temp

eratury, ok

relan

ie sm

aku,

zapa

chu,

mtnoci, pr

zezro

czystoci

, barw

y,- b

adan

ie chem

iczny

ch w

skanik

w w

d po

wierz

chnio

wych z r-

nych uj: p

h roztw

oru,

tward

o w

ody, kw

asow

o i za

sado

-wo

, w

ykryw

anie jon

w e

lazow

ych,

chlor

kowy

ch, a

zotan

owych

(V), fosfo

ranow

ych (

V), siar

czan

owych (

VI),

- bad

anie bio

logicz

nych w

skanik

w w

d po

wierz

chnio

wych

z r

nych uj: o

bserw

acja ba

kterii

Esch

erich

ii coli (p

aeczki

okr

nicy) po

d mikrosko

pem;

21CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

172

Jak ot

rzy-

ma k

wasy

beztlen

owe?

Kw

as so

lny i k

was

siarko

wodo

rowy

: bu

dowa

, wzo

ry,

otrzy

mywa

nie,

waciw

oci,

zasto

sowa

nie.

zapis

uje w

zory, su

maryc

zne, str

uktural

ne i rysuje

mod

ele

kwasw

beztlen

owych,

om

awia w

aciw

oci i zastosowa

nie kw

asw

: soln

ego

i siark

owod

orow

ego,

zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem su

bstra

-tw

i produ

ktw,

przedstaw

ia na

mod

elach r

wnan

ia otrzy

mywa

nia kw

asw

be

ztlen

owych,

wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adza

dow

iadczen

ia przedstaw

iajce o

trzym

ywan

ie chlor

owod

oru

i kwa

su so

lnego

oraz zb

ada n

iektre

waciw

oci teg

o kwa

su,

op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

om

wien

ie bu

dowy

, wzo

rw, ot

rzymy

wania

, wa

ciwoci

kwasw

beztlen

owych,

om

wien

ie zasto

sowa

nia kw

asw

beztlen

owych w

oparc

iu o infog

rafiki lub r

efera

ty uczn

iowskie, albo

proje

kcja film

u, mo

delow

anie rwn

a ot

rzymy

wania

kwasw

beztlen

owych,

do

wiad

czen

ia:- o

trzym

ywan

ie chlor

owod

oru z

soli k

uche

nnej i st

on

ego k

wasu

siarko

wego

(VI),

- otrz

ymyw

anie kw

asu s

olneg

o,- b

adan

ie ba

rwien

ia si

wskanik

w w

obecno

ci kw

asu s

olneg

o,- fon

tanna

chlor

owod

orow

a,-obserw

acja efektu to

warzy

szceg

o otw

ieran

iu bu

tli ze ston

ym

kwasem

solny

m,- b

adan

ie dz

iaan

ia kw

asu s

olneg

o na m

armur,

biak

o kurze,

- otrz

ymyw

anie sia

rkowo

doru z elaz

a, sia

rki i k

wasu so

lnego

,- o

trzym

ywan

ie kw

asu s

iarko

wodo

rowe

go,

- bad

anie ba

rwien

ia si

wskanik

w w

obecno

ci kw

asu

siarko

wodo

rowe

go,

- bad

anie pa

lnoci

siarko

wodo

ru;

22CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

183

Jak ot

rzyma

w

szko

le kw

as

siarko

wy (IV)

i kwa

s fosforowy

(V

)?

Kw

as sia

rkowy

(IV)

i kwa

s fosforowy

(V

): bu

dowa

, wz

ory, otrzy

mywa

-nie

, wa

ciwoci,

zasto

sowa

nie.

Kw

ane

opad

y.

zapis

uje w

zory, su

maryc

zne, str

uktural

ne i rysuje

mod

ele

kwasw

tleno

wych,

om

wi w

aciw

oci i zastosowa

nie kw

asw

: siar

kowe

go (IV)

i fo

sforowe

go (V

), wy

jania

na cz

ym po

legaj

kwane

opad

y, wy

mien

i skutki

i om

wi og

ranicz

enia po

wstaw

ania kw

any

ch op

adw

, zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem su

bstra

-tw

i produ

ktw,

przedstaw

ia na

mod

elach r

wnan

ia otrzy

mywa

nia kw

asw

tle

nowy

ch,

wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adza

dow

iadczen

ia przedstaw

iajce o

trzym

ywan

ie tle

nku s

iarki

(IV) i kwa

su siar

kowe

go (IV)

oraz tle

nku f

osforu (V

) i kw

asu

fosfo

rowe

go (V

), wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adza

dow

iadczen

ia wy

krywa

nia jon

w fosfo

ranow

ych (

V) i z

bada

nie

ktre

waciw

oci kw

asu f

osforowe

go (V

), op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

om

wien

ie bu

dowy

, wzo

rw, ot

rzymy

wania

, wa

ciwoci

kwasw

tleno

wych,

om

wien

ie zasto

sowa

nia kw

asw

tleno

wych w

oparc

iu o infog

rafiki lub p

raca z

tekstem

rd

owym

, albo

proje

kcja

filmu (

analiza et

ykiet

z prod

uktw

spo

ywczych:

napo

je ga

zowa

ne, p

rodu

kty na

biaow

e, mi

d, sztu

czny, g

alaret

ki, rod

ki czystoci

) om

wien

ia zja

wiska k

wanych o

pad

w (prac

a na p

odsta

wie

tekstu

rd

oweg

o, film

), mo

delow

anie rwn

a ot

rzymy

wania

kwasw

tleno

wych,

do

wiad

czen

ia:- o

trzym

ywan

ie tle

nku s

iarki (IV

) (spala

nie sia

rki),

- reakcja tle

nku s

iarki (IV

) na z

ielon

y li

oraz na

barw

ny kw

iat np

. czerw

on r

,

- otrz

ymyw

anie kw

asu s

iarko

wego

(IV)

,- ba

danie

barw

ienia si

wskanik

w w

obecno

ci kw

asu

siarko

wego

(IV)

,- s

palan

ie czerw

oneg

o fosforu,

- otrz

ymyw

anie kw

asu f

osforowe

go (V

),- b

adan

ie ba

rwien

ia si

wskanik

w w

obecno

ci kw

asu

fosfo

rowe

go (V

),- w

ykryw

anie jon

w fo

sforan

owych (

V) w

Peps

i-Coli

,- b

adan

ie rea

kcji k

wasu fo

sforowe

go (V

) (mo

na u

y t

e Co

ca-

Coli lu

b Pep

si, -C

oli) n

a rdz

(np

. zard

zewiay

drut, g

wd

),

- roz

twarz

anie cynk

u w na

poju typ

u cola

,- reakcja kw

asu f

osforowe

go na

marm

ur, tk

anin

bawe

nian

, ma

gnez i

elazo

;

23CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

193

Jakie w

aciw

oci

ma kw

as sia

rko-

wy (V

I) i kwa

s azotow

y (V)

?

Kw

as sia

rkowy

(VI)

i kwa

s azo

towy

(V):

budo

wa, w

zory,

otrzy

mywa

nie,

waciw

oci,

zasto

sowa

nie.

Ka

taliza

tor i jeg

o funk

cja.

zapis

uje w

zory, su

maryc

zne, str

uktural

ne i rysuje

mod

ele

kwasw

tleno

wych,

om

awia w

aciw

oci i zastosowa

nie kw

asw

: siar

kowe

go (V

I) i azo

towe

go (V

), zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem

substra

tw

i produ

ktw,

przedstaw

ia na

mod

elach r

wnan

ia otrzy

mywa

nia kw

asw

tle

nowy

ch,

de

finiuje p

ojcie

katal

izatora

oraz w

ymien

i funk

cje ka

taliza

tora

w rea

kcjac

h che

miczny

ch w

labo

ratorium

oraz w

aucie

, wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adza

dow

iadczen

ia na

bada

nie w

aciw

oci kw

asu

siarko

wego

(VI)

i kwa

su az

otow

ego (

V),

op

isuje ekspery

ment ch

emicz

ny uw

zgld

niajc

: szko

i sprz

t lab

orato

ryjny, o

dczynn

iki, schem

at, ob

serw

acje i w

nioski;

om

wien

ie bu

dowy

, wzo

rw, ot

rzymy

wania

, wa

ciwoci

kwasw

tleno

wych,

om

wien

ie zasto

sowa

nia kw

asw

tleno

wych w

oparc

iu o infog

rafiki lub p

raca z

tekstem

rd

owym

, albo

proje

kcja

filmu,

mo

delow

anie rwn

a ot

rzymy

wania

kwasw

tleno

wych,

om

wien

ie roli k

atalizato

ra w

reakcjac

h che

miczny

ch

w lab

orato

rium

oraz ro

li kata

lizato

ra w

aucie

, d

owi

adczen

ia:- b

adan

ie ws

kan

ikw

pod w

pywe

m ob

ecno

ci kw

asu

siarko

wego

(VI) i k

wasu az

otow

ego (

V),

- roz

cieczanie

kwasu s

iarko

wego

(VI) w

wodz

ie z p

omiar

em

tempe

ratury,

- bad

anie wp

ywu k

wasu sia

rkowe

go (V

I) na

zielo

ny li

(om

wien

ie wp

ywu k

wanych o

pad

w na

rolin

y),

- bad

anie rea

kcji kw

asu s

iarko

wego

(VI) na

stal, tk

anin

ba

weni

an,

drew

no, b

iako

jaja,

- bad

anie hig

roskop

ijnoci kw

asu s

iarko

wego

(VI) z c

ukrem

,- b

adan

ie rea

kcji k

wasu sia

rkowe

go (V

I) i kwa

su az

otow

ego (

V)

na m

iedzia

n blaszk,

- ba

danie

wpy

wu kw

asu a

zotowe

go (V

) na s

ubsta

ncje

pochod

zenia

biak

oweg

o (bia

ko jaja ku

rzego

, ptas

ie pi

ro, nitk

we

nian

, bia

y ser, c

hude

mis

o) rea

kcja ksan

toprotein

owa

(chara

kterys

tyczn

a),

- spa

lanie cukru

i kata

lizato

r (po

pi ze s

palon

ej kartk

i pap

ieru),

- spraw

dzan

ie pa

lnoci

znitrow

anej wa

ty [m

iesza

nina n

itruj

ca:

3 obj

toci

kwas

u siar

kowe

go (V

I) i 1

objt

o k

wasu

azotow

ego

(V)],

- otrz

ymyw

anie wo

dy kr

lews

kiej [1

objt

o s

ton

ego r

oztw

oru

kwas

u azo

towe

go (V

) i 3

objt

oci st

one

go ro

ztworu k

wasu

so

lnego

] i ba

danie

jej w

aciw

oci;

24CH

EMIA I BIOLO

GIA Program

Autorski

L.p.

Liczb

a godzin

Tema

t zaj

Tre

ci na

ucza

niaCe

le szczeg

owe

ksztac

enia i w

ycho

wania

Uc

ze

Sposob

y osi

gania

celw

ksztac

enia i w

ycho

wania

202

Jak w

ytworzy

prd

elektry

czny

z u

ycie

m ow

o-cw

i warz

yw?

Pr

d elek

trycz-

ny i n

apic

ie ele

ktryczn

e. Ele

ktrolity

i niee

lektro

lity.

wy

mien

ia ele

menty, z k

tryc

h zbu

dowa

ny jest ato

m, de

finiuje p

rd elektry

czny, n

apic

ie ele

ktryczn

e, wy

mien

ia substan

cje pr

zewo

dzce p

rd elektry

czny

i niep

rze-

wodz

ce p

rdu,

wy

jania

na cz

ym po

legaj

reakcje

elektro

chem

iczne

przebie

ga-

jce w

omw

ionych d

owiad

czen

iach,

wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adzi

dow

iadczen

ia na

bada

nie pr

zepy

wu pr

du e

lektry

czne

go;

przypo

mnien

ie bu

dowy

atom

u, om

wien

ie prd

u elek

tryczne

go i n

apic

ia ele

ktryczn

ego,

om

wien

ie ele

ktrolitw

i niee

lektro

litw,

om

wien

ie przebie

gu re

akcji elektro

chem

iczny

ch w

nawizan

iu do

przeprow

adzo

nych do

wiad

cze

, d

owi

adczen

ia:- b

udow

a obw

odu e

lektry

czne

go z uyciem

bater

ii 3,5

V i sp

raw-

dzen

ie przewo

dnictwa

prd

u w oc

cie, ro

ztworze z soku

cytry

ny,

- cytr

ynow

a bate

ria,

- cytr

ynow

y a

cuch w

iata,

- iskry

z zie

mniak

a,-

piewa

jcy o

grek

kiszon

y;

212

Jak m

ona

otrzy

ma

wodo

rotle

nki?

Wod

orotlen

ek so

du

i potasu:

budo

wa,

waciw

oci

otrzy

mywa

nie,

zasto

sowa

nie.

Ot

rzymy

wanie

wo

dorotle

nkw

nie

rozp

uszczalny

ch

w wo

dzie.

zapis

uje w

zory, su

maryc

zne, str

uktural

ne i rysuje

mod

ele

wodo

rotle

nkw

, om

awia w

aciw

oci i zastosowa

nie w

odorotlen

kw:

sodu

i potasu,

om

awia sposob

y otrz

ymyw

ania wo

dorotle

nkw

, zapis

uje r

wnan

ia rea

kcji c

hemi

czny

ch ze

wskazan

iem su

bstra

-tw

i produ

ktw,

przedstaw

ia na

mod

elach r

wnan

ia otrzy

mywa

nia

wodo

rotle

nkw

, wy

konu

je proste

czyn

noci

labo

ratoryjn

e i pr

zeprow

adzi

dow