1 

 

მულტიეთნიკური საზოგადოების კვლევა ქვემო

ქართლსა და სამცხე–ჯავახეთში

რაოდენობრივი კვლევის ანგარიში

2011

2 

 

წინამდებარე კვლევა ჩატარდა პროექტის „მულტიეთნიკური ნდობის მშენებლობის ქსელი“

ფარგლებში, რომელსაც ახორციელებს სამოქალაქო განვითარების სააგენტო (CiDA).

კვლევა ჩაატარა გამოყენებითი კვლევების კომპანიამ (ARC).

პროექტი ხორციელდება ნდობის აღდგენისა და ადრეული რეაგირების მექანიზმის (COBERM)

ფარგლებში, რომელსაც აფინანსებს ევროკავშირი და ახორციელებს გაეროს განვითარების პროგრამა.

სამცხე–ჯავახეთის რეგიონში პროექტის პარტნიორია დემოკრატ მესხთა კავშირი (UDM).

3 

 

სარჩევი 

შესავალი .....................................................................................................................................................5 

კვლევის დიზაინი .....................................................................................................................................6 

კვლევის მიზანი და ამოცანები............................................................................................................6 

კვლევის პერიოდი .................................................................................................................................6 

კვლევის მეთოდოლოგია .....................................................................................................................7 

შერჩევა.....................................................................................................................................................7 

კვლევის არეალი და შერჩევის ზომა ..............................................................................................7 

შერჩევის პროცედურა.....................................................................................................................11 

საკვლევი რეგიონების შესახებ ..........................................................................................................11 

ქვემო ქართლი..................................................................................................................................11 

სამცხე‐ჯავახეთი..............................................................................................................................12 

შემაჯამებელი დასკვნები და რეკომენდაციები.................................................................................13 

კანონის უზენაესობა, ნდობა და დაცულობა ...........................................................................14 

განათლება და სახელმწიფო ენა ...................................................................................................15 

მედია და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა ............................................................................17 

პოლიტიკური ინტეგრაცია და სამოქალაქო აქტიურობა .....................................................19 

სოციალური, ეკონომიკური და რეგიონული ინტეგრაცია ..................................................22 

კვლევა........................................................................................................................................................26 

კანონის უზენაესობა, ნდობა და დაცულობა ..................................................................................26 

ნდობა ................................................................................................................................................28 

უფლებები........................................................................................................................................31 

განათლება და სახელმწიფო ენა........................................................................................................34 

სახელმწიფო ენა ............................................................................................................................34 

მედია და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა ..................................................................................39 

ინფორმირებულობა .....................................................................................................................39 

საკომუნიკაციო არხები ...............................................................................................................41 

პოლიტიკური ინტეგრაცია და სამოქალაქო აქტიურობა .............................................................52 

სახელმწიფოს აღქმა......................................................................................................................52 

4 

 

ვის მიმართავს მოსახლეობა პრობლემების მოსაგვარებლად. პოზიტიური და ნეგატიური მოვლენების აღქმა .................................................................................................55 

არჩევნები და სამოქალაქო მონაწილეობა .............................................................................58 

სამოქალაქო ინტეგრაციის ღონისძიებები ............................................................................61 

სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობა ................................................................................................68 

სოციალური, ეკონომიკური და რეგიონული ინტეგრაცია ..........................................................74 

სოციალურ‐ეკონომიკური მახასიათებლები და ოჯახის სტრუქტურა ........................74 

ინფორმაცია დასახლებული პუნქტების შესახებ ...............................................................80 

სხვადასხვა სერვისზე ხელმისაწვდომობა ............................................................................83 

პრობლემები....................................................................................................................................86 

ურთიერთობები დასახლებულ პუნქტებს შორის ..............................................................91 

ურთიერთობები ეთნიკურ ჯგუფებს შორის ......................................................................102 

გენდერული მგრძნობელობა ...................................................................................................105 

Study of Multi-Ethnic Society in Kvemo Kartli and Samtskhe-Javakheti ................................. 108

Исследование мульти-этнического общества в Квемо Картли и

Самцхе-Джавахетии .......................................................................................................................... 132

 

5 

 

შესავალი  

წინამდებარე კვლევა ჩატარდა პროექტის „მულტიეთნიკური ნდობის მშენებლობის ქსელი“

ფარგლებში, რომელსაც ახორციელებს სამოქალაქო განვითარების სააგენტო (CiDA). პროექტი

ხორციელდება ნდობის აღდგენისა და ადრეული რეაგირების მექანიზმის (COBERM) ფარგლებში,

რომელსაც აფინანსებს ევროკავშირი და ახორციელებს გაეროს განვითარების პროგრამა. სამცხე–

ჯავახეთის რეგიონში პროექტის პარტნიორია დემოკრატ მესხთა კავშირი (UDM).

„მულტიეთნიკური ნდობის მშენებლობის ქსელის“ პროექტის მიზანია ქვემო ქართლსა და სამცხე–

ჯავახეთში არსებული და პოტენციური კონფლიქტების მშვიდობანი ტრანსფორმირების ხელშეწყობა.

ამ მიზნის მისაღწევად CiDA მუშაობს ისეთი გარემოს შექმნაზე, რომელიც ხელს შეუწყობს მშვიდობის

მშენებლობას და გააძლიერებს კონტაქტებს ადამიანებს შორის, პროექტის ფარგლებში მოგროვებული

და გაანალიზებული ინფორმაციის საფუძველზე.

სწორედ აღნიშნული პროექტის ფარგლებში განხორციელდა მულტიეთნიკური საზოგადოების

კვლევა, რომელიც პროექტის განსახორციელებლად საბაზისო ინფორმაციით უზრუნველყოფს CiDA–ს.

ამასთან, ყველა დაინტერესებულ მხარეს საშუალებას აძლევს მიიღოს ინფორმაცია ეროვნული

უმცირესობების შესახებ ქვემო ქართლსა და სამცხე ჯავახეთში და გაეცნოს CiDA–ს მიერ მომზადებულ

რეკომენდაციებს, რომელიც ეყრდნობა კვლევის ძირითად დასკვნებს.

ამასთან, აღსანიშნავია, რომ პროექტის ფარგლებში, ქვემო ქართლსა და სამცხე–ჯავახეთში, CiDA–სა და

UDM–ის ბაზაზე ჩამოყალიბდება მულტიეთნიკური ნდობის მშენებლობის ქსელის ცენტრები,

რომლებიც თავის მხრივ შექმნიან მულტიეთნიკური მონიტორინგის ქსელებს. აღნიშნულ ქსელებში

გაერთიანდებიან სამოქალაქო ორგანიზაციები და ჟურნალისტები, რომლებიც გაივლიან შესაბამის

გადამზადებას. ქსელები შეაგროვებენ ინფორმაციას შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის 

სამოქმედო  გეგმის  შესრულებასა და  სხვა  აქტუალურ საკითხებზე. შეგროვილი და გაანალიზებული

ინფორმაცია წარედგინება პროექტის ფარგლებშივე შექმნილ საკოორდინაციო, სამოქალაქო

ინტეგრაციის სამუშაო ჯგუფებს. აღნიშნულ სამუშაო ჯგუფებში ჩართული იქნებიან ადგილობრივი

თვითმმართველობის ორგანოები, სამხარეო ადმინისტრაცია და სამოქალაქო სექტორი.  სამუშაო

ჯგუფები მოახდენენ გამოვლენილი პრობლემების გადახარისხებას, შეიმუშავებენ პრობლემის

გადაჭრის სტრატეგიებს და ჩაერთვებიან მათ გახორციელებაში.  

პროექტის ბოლოს გათვალსიწინებულია სამოქალაქო ინტეგრაციის სფეროში ინიციატივების

წახალისების მიზნით დონორთა კონფერენციის მომზადება.

6 

 

კვლევის დიზაინი  

კვლევის მიზანი  და  ამოცანები  

ქვემო ქართლსა და სამცხე ჯავახეთში მოსახლეობის რაოდენობრივი კვლევის მიზანს წარმოადგენდა

ორივე რეგიონის მულტიეთნიკური საზოგადოების შესწავლა. ასევე, ბაზისური ინფორმაციის ამოღება

პროექტის „მულტიეთნიკური ნდობის მშენებლობის ქსელი“ ეფექტური განხორციელებისათვის.

კვლევის კონკრეტული ამოცანებები:

• საკვლევ რეგიონებში მოსახლეობის სოციო-ეკონომიკური მდგომარეობის შესწავლა;

• ეროვნებათშორის ურთიერთობების ხელისშემშლელი და ხელისშემწყობი ფაქტორების განსაზღვრა;

• ეროვნებათშორის ურთიერთობების აღწერა - საყოფაცხოვრებო, კულტურული, ბიზნეს ურთიერთობები;

• რეგიონთაშორისი ურთიერთობების არსებული პრაქტიკის შესწავლა;

• მოსახლეობაში ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციების ცნობადობის გაზომვა და მათი საქმიანობებისადმი დამოკიდებულებების შესწავლა;

• მოსახლეობის ნდობის შესწავლა სხვადასხვა ინსტიტუციების, ერებისა და რელიგიური ჯგუფების მიმართ;

• მოსახლეობის სოციალური აქტივობის დონის განსაზღვრა (არჩევნებში მონაწილეობა, სათემო პრობლემების მოგვარებაში მონაწილეობა);

• ადგილობრივი პრობლემების მოგვარებაში სხვადასხვა სამსახურებისა და ინსტიტუციების ჩართულობის შესწავლა;

• საკვლევი რეგიონებში მოსახლეობის პრობლემების განსაზღვრა;

• მოსახლეობის გენდერული მგრძნობელობის გაზომვა;

• ადგილობრივი წარმოება და არსებული/ სასურველი სარეალიზაციო ბაზრების შესწავლა.

კვლევის  პერიოდი  

საველე სამუშაოები ჩატარდა 2010 წლის დეკემბრის თვეში.

7 

 

კვლევის მეთოდოლოგია

კვლევა ჩატარდა პირისპირ გამოკითხვის მეთოდით, სტრუქტურირებული ანკეტის მეშვეობით. ყველა

ეთნიკური ჯგუფისთვის გამოყენებულ იქნა ერთიდაიგივე კითხვარი. კითხვარი ითარგმნა რუსულ

ენაზე. იმ შემთხვევაში თუ რესპონდენტისთვის უმჯობესი იყო რუსულ ენაზე გამოკითხვა, ივსებოდა

რუსულენოვანი ანკეტა. ანკეტა შედგებოდა 108 კითხვისგან. კითხვარი შედგებოდა შემდეგი

ბლოკებისგან:

1. ოჯახის სტრუქტურა

2. ხელმისაწვდომობა სხვადასხვა სერვისზე

3. პრობლემები

4. ურთიერთობები სხვა დასახლებულ პუნქტებთან

5. ინფორმირებულობა და ნდობა სხვადასხვა ინსტიტუტების მიმართ

6. ურთიერთობები ეთნიკურ ჯგუფებს შორის

7. ადამიანის უფლებების დაცვის აღქმა

8. სოციალური აქტივობა

9. მოქალაქეობა

10. საკომუნიკაციო არხები

11. ეროვნული ინტეგრაციის ღონისძიებების აღქმა

კითხვარის შემუშავება მოხდა პროექტის მენეჯმენტთან კონსულტაციების საფუძველზე. ანკეტის

საბოლოო ვერსიის შემუშავებისთვის ჩატარდა საპილოტე კვლევა (10 ინტერვიუ). ინტერვიუერების

კომენტარების გათვალისწინებით შემუშავდა კითხვარის საბოლოო ვერსია.

შერჩევა  

კვლევის არეალი  და  შერჩევის  ზომა  

კვლევა მოიცავდა სამცხე-ჯავახეთსა და ქვემო ქართლს. კვლევის მიზნებიდან გამომდინარე

გამოყენებული იქნა შერჩევის ორსაფეხურიანი კლასტერული შერჩევა წინასწარი სტრატიფიკაციით.

სტრატიფიკაციის ცვლადებად არჩეული იყო დასახლების ტიპი (ქალაქი / სოფელი) და დასახლების

ეთნიკური შემადგენლობა.

8 

 

გამოკითხვა ჩატარდა ორივე რეგიონის ყველა მუნიციპალიტეტში1. შერჩევის წერტილებად თითოეულ

მუნიციპალიტეტში2 არჩეული იქნა სამი ტიპის დასახლებული ტიპი: უპირატესად ქართველებით

დასახლებული (80% და მეტი პროცენტი), შერეული ეთნიკური შემადგენლობის და უპირატესად

ეროვნული უმცირესობებით დასახლებული (80% და მეტი პროცენტი) სოფლები. გამოკითხვა

ჩატარდა ქალაქის, დაბის და სოფლის ტიპის დასახლებებში.

შერჩევის ზომა განისაზღვრა 1000 რესპონდენტით. თითოეულ რეგიონში გამოიკითხა 500

რესპონდენტი. თითოეულ მუნიციპალიტეტში გამოსაკითხი რესპონდენტების რაოდენობა

გადანაწილდა მოსახლეობის პროპორციულად. ქალაქის ტიპის დასახლებაში და სოფლებში

გამოსაკითხი რესპონდენტების პროცენტული თანაფარდობა აღებული იქნა საკვლევ

მუნიციპალიტეტებში ქალაქის და სოფლის მოსახლეობის თანაფარდობის პროპორციულად.

ცხრილი 1 შერჩევის აღწერა (ზომა, შერჩევის წერტილები)

რეგიონი მუნიციპალიტეტი დასახლების ტიპი შერჩევის წერტილი რესპონდნენტების

რაოდენობა

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 23 1. ბოლნისის 

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 3 74

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 14

ქვემო

ქართლი

2. გარდაბნის 

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 3 97

                                                                 

1 შერჩევაში არ მოხვდა ქალაქი რუსთავის მოსახლეობა, რადგან რუსთავი თავისი მოსახლეობის სტრუქტურით და ურბანული განვითარების დონით მკვეთრად განსხვავდება სხვა ყვალა მინუციპალიტეტისგან, როგორც ქვემო ქართლში, ასევე სამცხე-ჯავახეთში. კვლევითი კომპანიის ARC-ის მიერ ადრე ჩატარებული კვლევების შედეგების მიხედვით, რუსთავის მოსახლეობის გამოკითხვა მკვეთრად ცვლის ქვემო ქართლის საერთო სურათს. ამ ეტაპზე რუსთავი არ იქნებოდა შესაბამისი იმ ამოცანის შესასრულებლად, რომელიც იდგა კვლევის წინაშე რადგან: 1) რუსთავის დასაქმებული მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილი დასაქმებულია დედაქალაქში 2) რუსთავი ურბანული ქალაქია და განსხვავდება რეგიონების სამცხე-ჯავახეთისა და ქვემო ქართლის სხვა ქალაქებისგან 3) მოსახელეობის სიმჭიდროვიდან გამომდინარე რუსთავის მოსახლეობის წილი შერჩევაში იქნებოდა დიდი, რაც შეცვლიდა კვლევის საერთო სურათს.

2 რამოდენიმე მუნიციპალიტეტში არ მოხერხდა ყველა ტიპის დასახლების მოძებნა. კერძოდ სამცხე-ჯავახეთში, ადიგენის და ბირჯომის მუნიციპალიტეტში მხოლოდ ეთნიკურად სომეხი მოსახლეობით დასახლებული სოფელი არ მოიძნა, ასპინძის რაიონში კი შერეული დასახლება. ასევე, ქვემო ქართლში, თეთრიწყაროს რაიონში გამოიკითხა მხოლოდ უპირატესად ქართველებით დასახლებული სოფლები.

9 

 

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 14 3. დმანისის

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 2 50

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 13 4. თეთრი წყაროს

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 3 37

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 25 5. მარნეულის

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 2 99

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 10

6. წალკის

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 2 44

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 18 1. ადიგენის

მუნიციპალიტეტი

ს სოფლის ტიპის დასახლება 2 48

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 13 2. ასპინძის

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 2 39

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 19 3. ახალქალაქის

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 3 97

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 51 4. ახალციხის

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 3 48

სამცხე-

ჯავახეთი

5. ბორჯომის ქალაქის ტიპის დასახლება 1 42

10 

 

მუნიციპალიტეტი სოფლის ტიპის დასახლება 2 40

ქალაქის ტიპის დასახლება 1 16 6. ნინოწმინდის

მუნიციპალიტეტი

სოფლის ტიპის დასახლება 3 69

ცხრილი 2. შერჩევაში მოხვედრილი სოფლის ტიპის დასახლების ეთნიკური შემადგენლობა

შერჩევის წერტილის რაოდენობა

უპირატესად ქართველებით დასახლებული (80%-ზე

მეტი მოსახლეობა ქართველია)

13

უპირატესად ეროვნული უმცირესობით დასახლებული

(80%-ზე მეტი მოსახლეობა არაქართველია)

9

შერეული დასახლება 10

ცხრილი 3. შერჩევის ეთნიკური შემადგენლობა

რესპონდენტების რაოდენობა

ქართველები 499

არაქართველი მოსახლეობა (აზერბაიჯანელი, სომეხი,

ბერძენი, რუსი, უკრაინელი, ასირიელი)

501

ცხრილი 4. შერჩევის გენდერული შემადგენლობა

ქალი 51,9%

მამაკაცი 48,1%

11 

 

შერჩევის  პროცედურა  

პირველადი შერჩევის ერთეულს წარმოადგენდა სააღწერო უბანი, რომელიც განისაზღვრა მარტივი

შემთხვევითი შერჩევით. შერჩევის მეორად ერთეულს წარმოადგენდა შიდამეურნეობა, რომლის

შერჩევა მოხდა შემთხვევითი ხეტიალის პრინციპით. ამისათვის, თითოეულ უბანში შეირჩა

მოძრაობის საწყისი წერტილი, ბიჯი და მოძრაობის მარშუტი. ინტერვიუერებს დაურიგდათ

ინსტრუქციები, სადაც მოცემული იყო მარშრუტის ბიჯი და ოჯახში რესპონდენტის არჩევის მეთოდი.

შერჩევის საბოლოო ერთეულს, რესპონდენტს წარმოადგენდა ოჯახის ზრდასრული წევრი, რომლის

შერჩევაც ხდებოდა „ბოლო დაბადების დღის პრინციპით“.

საკვლევი  რეგიონების  შესახებ

ქვემო  ქართლი

ქვემო ქართლი მდებარეობს აღმოსავლეთ საქართველოს სამხრეთ ნაწილში. მისი ტერიტორია

შეადგენს 6.5 ათას კვადრატულ კილომეტრს, რაც საქართველოს ტერიტორიის 9.4%-ია. რეგიონის

ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი რუსთავი. ქვემო ქართლი შედგება 7 ადმინისტრაციული

ერთეულისგან: რუსთავი (ქალაქი), ბოლნისი, გარდაბანი, დმანისი, თეთრიწყარო, მარნეული, წალკა.

რეგიონში 353 დასახლებაა, რომელთაგან 7 ქალაქია, 8 ქალაქის ტიპის დასახლება და 338 - სოფელი.

რეგიონი გამოირჩევა გამართული კავშირებით - მთავარი საავტომობილო და სარკინიგზო ხაზი, ქვემო

ქართლის გავლით, თბილისს სომხეთსა და აზერბაიჯანთან აერთებს.

2002 წლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემებით, მოსახლეობის რაოდენობა რეგიონში 497530 ადამიანს

შეადგენს (მათ შორის, 241285 მამაკაცი, 256 245 ქალი). რეგიონის მოსახლეობის 45.1% ეთნიკური

12 

 

აზერბაიჯანელია, 44.7% ეთნიკური ქართველი, 6.4% ეთნიკური სომეხი, 1.5% ეთნიკური ბერძენი, 1.3

% ეთნიკური რუსი.

რეგიონის პროდუქცია შეადგენს ქვეყნის მთლიანი პროდუქციის 11%-ს და სამრეწველო პროდუქციის

21%-ს. რეგიონში განლაგებულია რამდენიმე მსხვილი საწარმო - ქიმიური საწარმო ”აზოტი” და

მეტალურგიული ქარხანა რეგიონის მთავარ ქალაქში - რუსთავში, თბოელექტროსადგური მტკვარი-

ენერგეტიკა, სამთო კომპანიები ”კვარციტი” და ”მადნეული”, რომლებიც მოიპოვებენ სპილენძს და

ოქროს და რომლებიც რეგიონში ერთ-ერთ ყველაზე მსხვილ საწარმოებს წარმოადგენენ. მომსახურების

სფერო შედარებით სუსტად არის განვითარებული. მთავარ სასოფლო-სამეურნეო აქტივობას

წარმოადგენს ბოსტნეულის, ხილისა და კარტოფილის წარმოება. წალკის რაიონში, რომელიც

შედარებით შორს მდებარეობს, უფრო მეტად განვითარებულია მეცხოველეობა. შინამეურნეობებში

ძირითადად, მისდევენ ბოსტნეულის, კარტოფილისა და სიმინდის მოყვანას.

სამცხე‐ჯავახეთი

სამცხე–ჯავახეთი მდებარეობს საქართველოს სამხრეთ ნაწილში და ესაზღვრება სომხეთსა და

თურქეთს. მისი ტერიტორია შეადგენს 6.4 ათას კვადრატულ კილომეტრს, რაც საქართველოს

ტერიტორიის 9.2%-ია. რეგიონის ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი ახალციხე. სამცხე-ჯავახეთი

შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ახალციხე, ახალქალაქი, ნინოწმინდა, ბორჯომი,

ადიგენი, ასპინძა. რეგიონში 266 დასახლებაა, რომელთაგან 5 ქალაქია, 7 ქალაქის ტიპის დასახლება და

254 - სოფელი.

2002 წლის მოსახლოების აღწერის მონაცემებით, მოსახლეობის რაოდენობა 207 598 ადამიანს შეადგენს

(მათ შორის, 100400 კაცი, 107198 ქალი). რეგიონის მოსახლეობის 54.6% ეთნიკური სომეხია, 43.4%

13 

 

ეთნიკური ქართველი, 1.1% ეთნიკური რუსი. სხვა ეთნიკური ჯგუფების წარმომადგენლები რეგიონის

მოსახლეობის 1%-ზე ნაკლებს შეადგენენ.

რეგიონის პრაქტიკულად, მთელი სამრეწველო პროდუქცია იწარმოება ბორჯომში, რომელსაც აქვს

კარგი სატრანსპორტო კავშირები დანარჩენ საქართველოსთან. აქვეა რეგიონის გამაჯანსაღებელი

კურორტებიც. ეკონომიკური განვითარების თვალსაზრისით რეგიონში პერსპექტიულია ტურიზმი,

ასევე ახალქალაქსა და თურქეთის ქალაქ ყარსს შორის მიმდინარე მშენებლობა.

რეგიონის მთავარ სასოფლო-სამეურნეო აქტივობას მეცხოველეობა, მეკარტოფილეობა და მეხილეობა

წარმოადგენს. შინამეურნეობებში ძირითადად, მისდევენ კარტოფილისა და საქონლის საკვების

მოყვანას.

ქვემო ქართლი და სამცხე-ჯავახეთი წარმოადგენენ რეგიონებს, სადაც კომპაქტურად არის

წარმოდგენილი საქართველოში მცხოვრები ეროვნული უმცირესობების ყველაზე მეტი

წარმომადგენელი.

საქართველოს სტატისტიკის დეპარტემენტის მიერ ჩატარებული, უკანასკნელი 2002 წლის

მოსახლეობის აღწერის მიხედვით ეროვნული უმცირესობები საერთო მოსახლეობის 16,2%-ს

შეადგენენ. ქართველების გარდა, ყველაზე დიდ ეთნიკურ ჯგუფს საქართველოში წარმოადგენენ

აზერბაიჯანელები (6,5%), რომლებიც კომპაქტურად არიან განსახლებულები ქვემო ქართლის

რეგიონში, კერძოდ კი შემდეგ რაიონებში: მარნეული, გარდაბანი, ბოლნისი, დმანისი, წალკა,

თეთრიწყარო და ქალაქი რუსთავი, რომელთაგან აზერბაიჯანელთა ყველაზე დიდი კონცენტრაცია

შეინიშნება მარნეულის (83%), დმანისისა (66%) და ბოლნისის (65%) რაიონებში.3

მეორე დიდ ეთნიკურ ჯგუფს შეადგენენ სომხები (5,7%), რომლებიც ძირითადად კომპაქტურად

სახლობენ სამცხე-ჯავახეთის რეგიონში, კერძოდ ახალქალაქის და ნინოწმინდის რაიონებში, სადაც

მათი რაოდენობა აჭარბებს 95%-ს და ახალციხეში, სადაც სომხური მოსახლეობა 36%-ს შეადგენს.4

შემაჯამებელი დასკვნები და რეკომენდაციები  

                                                                 

3 აზერბაიჯანული ცალკეული დასახლებები გვხვდება ასევე შიდა ქართლში, კახეთსა და ქალაქ თბილისში.

4 სომხური დასახლებები ასევე გვხვდება კახეთში, ქალაქ ბათუმსა და თბილისში.

14 

 

წინამდებარე დასკვნები წარმოადგენს მოსახლეობის კვლევის შედეგად მიღებული ინფორმაციის მოკლე რეზიუმეს, რომელსაც თან ახლავს CiDA–ას მიერ მომზადებული რეკომენდაციები.

კანონის უზენაესობა, ნდობა და დაცულობა 

გამოკითხულთა უმრავლესობა დაცულად გრძნობს თავს იმ დასახლებულ პუნქტში, სადაც ცხოვრობს.

დაცულობის გრძნობას ხელს უწყობს რეგიონებში ეთნიკურ ნიადაგზე წარმოშობილი კონფლიქტების

პრაქტიკულად არარსებობა: ბოლო ორი წლის განმავლობაში ამგვარი კონფლიქტების შესახებ სმენია

გამოკითხულთა მხოლოდ 5%-ს.

კვლევამ აჩვენა, რომ გამოკითხული რესპოდენტები ყველაზე მეტად ენდობიან პრეზიდენტს (81,7%),

ჯარსა (79,5%) და პოლიციას (79%). განათლების დაწესებულებებისადმი ნდობა – 61,9%-ია. ყველაზე

ნაკლები ნდობით სარგებლობენ პოლიტიკური პარტიები (26,2%), ბიზნეს ორგანიზაციები (33,2%) და

მედია (40,5%). როგორც ქართველებში, ასევე არაქართველებში ადგილობრივი თვითმმართველობის

ორგანოებისადმი (რაიონის საკრებულო–59,7%, გამგეობა–59,6%, სოფლის რწმუნებული–56,8%), ნდობა

შედარებით მაღალია, ვიდრე პრეზიდენტის სახელმწიფო რწმუნებულის ადმინისტრაციებისადმი

(51,6%). ნდობის თვალსაზრისით, გარკვეული განსხვავებაა ქართველებსა და არაქართველებს შორის.

კერძოდ, ქართველები უფრო ენდობია პრეზიდენტს, ჯარს, პოლიციასა და რელიგიურ ინსტიტუტებს.

არაქართველები – პრეზიდენტსა და პოლიციას.

საინტერესოა აღნიშნული მონაცემების შედარება 2009 წლის კვლევასთან5, რომლის მიხედვითაც

ორივე რეგიონში მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი ენდობოდა ჯარს (ქვემო ქართლი 87%, სამცხე

ჯავახეთი 85%), პოლიციას (ქვემო ქართლი 83%, სამცხე ჯავახეთი 85%), რელიგიურ ინსტიტუტებს

(ქვემო ქართლი 91%, სამცხე ჯავახეთი 77%) სკოლას (ქვემო ქართლი 89%, სამცხე ჯავახეთი 89%) და

პრეზიდენტს (ქვემო ქართლი 84%, სამცხე ჯავახეთი 76%). ამ ორი კვლევის შედარებთ ჩანს,

სახელმწიფო ინსტიტუტებისადმი ნდობა ძირითადად სტაბილურია. ჯარი და პოლიცია კვლავ

რეიტინგის პირველ სამეულშია, თუმცა თუმცა რეიტინგის პირველი ნომერი, ამჟამად, პრეზიდენტის

ინსტიტუტია. მნიშვნელოვნად შემცირდა – განათლებისა და რელიგიური დაწესებულებებისადმი

ნდობა.

                                                                 

5 „საქართველოსა და სომხეთის საზღვრისპირა რეგიონებში მოსახლეობის და არასამთავრობო\სამოქალაქო ორგანიზაციების კვლევა“, მოამზადა ”ეისითი კვლევამ” ქეა საერთაშორისო კავკასიის დაკვეთით პროექტისთვის STAGE II, პროექტის საქართველოს მხარის პარტნიორი სამოქალაქო განვითარების სააგენტო(CiDA), აგვისტო-ოქტომბერი, 2009, კვლევის ელექტრონული ვერსია იხილეთ CiDA-ს ვებგვერდზე: http://cida.ge/upload/files/saqartvelo-somxetis%20saszgvrispira%20regionebis%20kvleva.pdf გვ. 17 

15 

 

გამოკითხულ რესპონდენტთა უმეტესობა (64,3%) ფიქრობს, რომ ქვეყანაში დაცულია სხვადასხვა

ეთნიკური ჯგუფების უფლებები, მეტ-ნაკლებად დაცულად მიიჩნევს მესამედი (31,8%) და მხოლოდ

3.9% თვლის, რომ უმცირესობათა უფლებები არ არის დაცული. მნიშვნელოვანი სხვაობა იკვეთება

ეთნიკურ ჭრილში, ქვემო ქართლში როგორც ქართველების, ასევე არაქართველების უმრავლესობა

მიიჩნევს, რომ ეთნიკური ჯგუფების უფლებები დაცულია, ხოლო სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი

მოსახლეობის მხოლოდ 30.2% ეთანხმება ამ აზრს; 60,3% აზრით კი უმცირესობების უფლებები მეტ–

ნაკლებადაა დაცული.

კველვა ცალკე გამოყოფდა შეკითხვას რელიგიური ჯგუფების უფლებების დაცულობასთან

დაკავშირებით. გამოკითხულთა 62.4% მიიჩნევს, რომ რელიგიური ჯგუფების უფლებები დაცულია,

34.2%–ის აზრით მეტ–ნაკლებადაა დაცული, ხოლო 3.4% თვლის, რომ არ არის დაცული. სამცხე-

ჯავახეთის არაქართველი რესპოდენტების მხოლოდ 29.3% თვლის, რომ რელიგიურ ჯგუფების

უფლებები დაცულია, მაშინ როცა ქვემო ქართლში ეს მაჩვენებელი 67.3% აღწევს. ხაზგასასმელია ის

გარემობა, რომ სამცხე–ჯავახეთში მცხოვრები ქართველი რესპოდენტები, უფრო ნაკლებდაცულად

მიიჩნევენ ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების ჯგუფების უფლებებს, ვიდრე ქვემო ქართლის

ქართველი რესპოდენტები.

რეკომენდაციები

• გაიზარდოს პრეზიდენტის სახელმწიფო რწმუნებულების ადმინისტრაციების როლი

სამოქალაქო ინტეგრაციის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის რეგიონულ დონეზე

განხორციელებისთვის;

• გატარდეს ღონისძიებები, როგორც რეგიონულ, ასევე მუნიციპალურ დონეზე საჯარო

მოხელეთა კვალიფიკაციის ასამაღლებლად ეროვნული უმცირესობებთან დაკავშირებულ

საკითხებზე;

• გაიზარდოს ქართველი და არაქართველი მოსახლეობის ინფორმირებულობის დონე

ადამიანის უფლებების (მათ შორის რელიგიური უფლებების) და ადამიანის უფლებების

დაცვის მექანიზმების შესახებ (მათ შორის, სახალხო დამცველის რეგიონული

წარმომადგენლების შესახებ).

 განათლება და სახელმწიფო ენა 

გამოკითხული არაქართველი რესპოდენტების 14.7%–ისათვის ქართული მშობლიური ენაა; 37%

აღნიშნავს, რომ სრულყოფილად ფლობს ქართულ ენას. სახელმწიფო ენა არ იცის არაქართველი

რესპონდენტების 26.6%–მა სამცხე-ჯავახეთში, ხოლო 30%-მა ქვემო ქართლში. 2009 წელს

16 

 

ჩატარებული კვლევის თანახმად ამ ორი რეგიონის მოსახლეობის 42%-ს არ შეეძლო საუბარი

სახელმწიფო ენაზე6. აღსანიშნავია, რომ წელიწადნახევრის განმავლობაში მნიშვნელოვნად

გაუმჯობესდა სახელმწიფო ენის ცოდნის დონე აღნიშნულ რეგიონებში.

გამოკითხულთა 92% მიიჩნევს, რომ სახელმწიფო ენა ქვეყნის ყველა მოქალაქემ უნდა იცოდეს.

კვლევის მიხედვით, რესპონდენტების უმრავლესობის აზრით უმცირესობის წარმომადგენლებს აქვთ

სურვილი შეისწავლონ სახელმწიფო ენა. არაქართველი რესპონდენტების 82.9%-ის (ქვემო ქართლი)

და 65.2%-ის (სამცხე-ჯავახეთი) აზრით ქართული ენის კურსების საჭიროება არსებობს. სახელმწიფო

ენის შესწავლის ცენტრების შესახებ ინფორმაციას სამცხე-ჯავახეთში უფრო მეტად ფლობენ (60.4%),

ვიდრე ქვემო ქართლში (43.4%).

კითხვარი იკვლევდა რესპოდენტთა დამოკიდებულებას განათლების კანონში შეტანილი ცვლილების

შესახებ, რომელიც ეხება ეროვნული უმცირესობებისათვის შეღავათიანი პირობებით უმაღლეს

სასწავლებლებში ჩარიცხვის შესაძლებლობას. გამოკითხულთა 39% თვლის, რომ განათლების კანონში

შეტანილი ცვლილება ეფექტურია. არაქართველი რესპონდენტების 48.3% ფიქრობს ამგვარადვე. 27.3%-

მა არაფერი იცის ამ კანონის შესახებ. ამასთან, ქართველებსათვის უფრო ნაცნობია ეს ცვლილება,

ვიდრე არაქართველებისათვის. არაქართველი რესპონდენტების 48.3%-ის აზრით ეს ცვლილება

ეფექტურია. ქართველი რესპონდენტების მხოლოდ 29.5% იზიარებს ამ აზრს. ქართველო

რესპოდენტების ნახევარზე მეტი თვლის, რომ საქართველოს ყველა მოქალაქე თანაბარ პირობებში

უნდა იქნას ჩაყენებული უმაღლესში ჩაბარების დროს. არაქართველი რესპონდენტების მხოლოდ 17%

ფიქრობს მსაგავსად.

გამოკითხულთა 85,5% ქვემო ქართლში აცხადებს რომ არაქართველი ბავშვები ქართულ სკოლებში

იღებენ განათლებას, სამცხე–ჯავახეთში კი მხოლოდ 44% აღნიშნავს იგივეს. სკოლამდელი

განათლების ხელმისაწვდომობას უფრო მეტი არაქართველი რესპონდენტები მიიჩნევს

მნიშვნელოვნად, ვიდრე ქართველი. არაქართველი რესპონდენტები აღნიშნავენ, რომ შვილის ქართულ

ბაღში მიყვანის მსურველების რაოდენობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა ბოლო წლების განმავლობაში.

ქვემო ქართლში პრობლემად დასახელდა ის ფაქტი, რომ ბაღში ბავშვები ვერ სწავლობენ სახელმწიფო

ენას, რადგან ჯგუფებში უმრავლესობა აზერბაიჯანელი ბავშვია და ქართველი ბავშვებიც და

მასწავლებელიც იძულებულნი არიან უმრავლესობის ენაზე ისაუბრონ.

                                                                 

6 იხილეთ სქოლიო №5, გვ. 56

17 

 

რეკომენდაციები

• გაფართოვდეს სახელმწიფო ენის შემსწავლელი ცენტრების ქსელი და სერვისები; გადაიხედოს

სახელმწიფო ენის შემსწავლელი ცენტრების გახსნის კრიტერიუმები, ცენტრების

ხელმისაწვდომობის გაზრდის მიზნით და გაძლიერდეს ენის შესწავლის შესაძლებლობი დიდ

სოფლებსა ან სოფლების გაერთიანებებში;

• გაიზარდოს მოსახლეობის ინფორმირებულობის დონე განათლების კანონში შეტანილი

ცვლილებების (საშეღავათო პოლიტიკა) არსისა და მნიშვნელობის შესახებ (პოზიტიური

დისკრიმინაციის მნიშვნელობის განმარტება);

• გაფართოვდეს სკოლამდელ დაწესებულებებში ბილინგვური სწავლება და გადამზადდეს ამ

დაწესებულებათა პედაგოგები;

• გაიზარდოს ეროვნული უმცირესობების ინფორმირებულობის დონე ქართული სკოლების

შესაძლებლობების, შეთავაზებების და უპირატესობების შესახებ (განსაკუთრებით, სამცხე–

ჯავახეთში).

მედია და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა 

კვლევის შედეგების მიხედვით ქვემო ქართლისა და სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა გაცილებით უკეთ

არის ინფორმირებული ზოგადად ქვეყანაში არსებული პროცესების შესახებ, ვიდრე ცალკეულ

რეგიონებში მიმდინარე მოვლენების შესახებ. ინფორმაციის მიღების ძირითად ხელისშემშლელ

მიზეზად ორივე რეგიონში ენობრივი ბარიერი დასახელდა. ამასთან, სამცხე–ჯავახეთის

რესპოდენტებმა არაინფორმირებულობის მიზეზად მედია საშუალებების ნაკლებობა/არარსებობა და

ადგილობრივი მედიის პასიურობა დაასახელეს.

სამცხე-ჯავახეთისა და ქვემო ქართლის არაქართული მოსახლეობა ინფორმაციას სხვადასხვა ენებზე

იღებს, მათი დიდი ნაწილი არაქართულ ენაზე. სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი მოსახლეობის

თითქმის ორი მესამედი ინფორმაციას იღებს რუსულ და სომხურ ენებზე. ქვემო ქართლის

მოსახლეობის მეოთხედზე მეტი ინფორმაციას იღებს რუსულ ენაზე, ხოლო ნახევრაზე მეტი

აზერბაიჯანულ ენაზე. ქართულ ენაზე ინფორმაციას იღებს ქვემო ქართლის არაქართველი

მოსახლეობის 53%, ხოლო სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი მოსახლეობის 35%. მათგან, ვინც რუსულ

ენაზე იღებს ინფორმაციას: 54,9% უყურებს საქართველოს ცენტრალურ არხებს, 69,9% რუსულ არხებს,

35,2% სომხურ არხებს, 7,7% აზერბაიჯანულ არხებს (% გამოკითხულთა საერთო რაოდენობიდან).

18 

 

ადგილობრივ არხებს უყურებს მოსახლეობის მესამედზე ნაკლები. რეგიონული არხების მაყურებლებს

შორის უმნისვნელოდ მეტია არაქართველი მოსახლეობის წილი. არაქართველი მოსახლეობის მიერ

სატელევიზიო არხის არჩევის განმსაზღვრელ ფაქტორებში ყველაზე ხშირად დასახელებულია ენა.

სატელევიზიო არხის არჩევის განმსაზღვრელ ფაქტორად ყველაზე იშვიათად დასახელდა

„ინფორმაციის სანდოობა“ და „სრულყოფილი ინფორმაცია“.

სხვადასხვა სახის გადაცემებს შორის ყველაზე პოპულარული საინფორმაციო გამოშვებებია.

ნაციონალურ ენებზე მომზადებულ მოამბეს ამათუიმ სიხშირით უყურებს ქვემო ქართლის

არაქართველი მოსახლეობის 56,8%, ხოლო სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი მოსახლეობის 48,4%.

რუსულ ენაზე მოამბეს უყურებს არაქართველი მოსახლეობის მესამედზე ნაკლები.

რადიოს მსმენელების წილი დაბალია. საშუალოდ მოსახლეობის 13% უსმენს რადიოს. სულ

დასახელდა 18 ქართული და 5 არაქართული რადიო არხი. ქართველი რესპოდენტები უფრო მეტად

კითხულობენ ბეჭდვით პრესას არაქართველთან შედარებით.

გამოკითხულ რეგიონებში ინტერნეტის მოიხმარს მოსახლეობის მხოლოდ 17,7%, მნიშვნელოვანი

სხვაობა ეთნიკურ ჭრილში არ გამოვლინდა, თუმცა სამცხე-ჯავახეთში ორჯერ მეტია ინტერნეტის

მომხმარებელი (23,9%) ვიდრე ქვემო ქართლში (11,3%). დასახელებულ ინტერნეტ რესურსებს შორის

პოპულარულია სოციალური ქსელები: ოდნოკლასნიკი (61%), ფეისბუქი (18%). ოდნოკლასნიკი

შედარებით უფრო პოპულარულია არაქართულ მოსახლეობაში, ფეისბუქი კი – ქართულ

მოსახლეობაში.

რეკომენდაციები

• გაფართოვდეს საზოგადოებრივი ტელევიზიის დაფარვის ზონა და გაუმჯობესდეს გადაცემის

ხარისხი;

• საზოგადოებრივმა ტელევიზიამ მოამზადოს/თარგმნოს ეროვნული უმცირესობების ენებზე

შემეცნებითი/საგანმანათლებლო პროგრამები;

• სახელმწიფომ ხელი შეუწყოს ადგილობრივი მედია საშუალებების, როგორც ტექნიკურ, ასევე

შინაარსობრივ გამრავალფეროვნებასა და პროფესიულ განვითარების;

• გატარდეს შესაბამისი ღონისძიებები ადგილობრივი ჟურნალისტების კვალიფიკაციის

ასამაღლებლად ეროვნული უმცირესობებთან დაკავშირებული საკითხების შესახებ;

• გაიზარდოს ინტერნეტზე ხელმისაწვდომობა;

• გატარდეს ღონისძიებები ინტერნეტ–მედიის განვითარების მიზნით.

19 

 

პოლიტიკური ინტეგრაცია და სამოქალაქო აქტიურობა 

კველვამ აჩვენა, რომ მოსახლეობა ნაკლებად არის ინფორმირებული პოლიტიკური პარტიების

საქმიანობის შესახებ. ამასთან, პოლიტიკური პარტიები ყველაზე დაბალი ნდობით სარგებლობენ

კითხვარით შეთავაზებულ სხვადასხვა სამთავრობო თუ საზოგადოებრივ ინსტიტუტებს შორის.

გამოკითხულთა 80% აღნიშნავს, რომ არჩევნების შესახებ ინფორმირებულია. აღსანიშნავია, რომ

არჩევნებში რესპონდენტების მონაწილეობა მაღალია და შეადგენს 87,8%–ს. არჩევნებზე

წაუსვლელობის მიზეზებს შორის ყველაზე ხშირად დასახელდა არჩევნების ლოკალიზაციის

ადგილზე არყოფნა. მათგან ვინც არ ყოფილა არჩევნებზე, 19.2% თვლის, რომ აზრი არ აქვს არჩევნებში

მონაწილეობის მიღებას.

რესპოდენტებს დაესვათ კითხვა შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის ეროვნული

კონცეფციის შესახებ, უმრავლესობამ (78.7%) აღნიშნა, რომ არ სმენიათ კონცეფციის შესახებ (თუმცა,

რესპონდენტები ინფორმირებული იყვნენ სამოქმედო გეგმის ცალკეული აქტივობების შესახებ,

როგორიცაა ინფრასტრუქტურული პროექტები, კვოტირება უმაღლეს სასწავლებლებში, ენის

სახლები და ა.შ. თუმცა ამ აქტივობების დოკუმენტთან იდენტიფიცრებას ვერ ახდენდნენ). სამცხე-

ჯავახეთში 21.1%-მა, ქვემო ქართლში კი 17.1%-მა აღნიშნა, რომ ფლობს გარკვეული სახის

ინფორმაციას აღნიშნულ თემაზე. კონცეფციის შესახებ ინფორმაციის ძირითად წყაროდ მედია

დასახელდა. რესპონდენტები თვლიან, რომ შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის

ეროვნული კონცეფციის არსებობა მნიშვნელოვანია, მხოლოდ 17%-ის აზრით დოკუმენტის არსებობა

არაფერს ცვლის. იმ სფეროებიდან, რომელსაც მოიცავს კონცეფცია, ყველაზე მნიშვნელოვანი

რესპონდენტებისთვის სახელმწიფო ენის შესწავლის ხელშეწყობა და ეროვნული უმცირესობებისთვის

სკოლამდელი, საშუალო და უმაღლესი განათლების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა

დასახელდა.

კითხვარი იკვლევდა რესპოდენტთა სამოქალაქო აქტიურობას არსებული პრობლემების

გადაწყვეტაში. პრობლემების გადასაწყვეტად ადგილობრივი მოსახლეობის 16% არავის მიმართავს.

რეგიონებისა და დასახლების ტიპის მიხედვით ეს ციფრი განსხვავებულია. მიმართვიანობის

მიხედვით ქვემო ქართლის მოსახლეობა უფრო ნაკლებად აქტიურობს პრობლემის გადასაჭრელად,

ვიდრე სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა. პასუხი ”არავის მივმართავთ” ქვემო ქართლში დააფიქსირა

გამოკითხულთა მეხუთედმა, ხოლო სამცხე-ჯავახეთში 12,4%-მა.

ორივე რეგიონში პრობლემების მოგვარებაში ერთნაირად აქტიურია რაიონის საკრებულო და

გამგეობა. უნდა აღინიშნოს, რომ რესპონდენტთა უმრავლესობა (80%) აღნიშნავს, რომ არსებული

პრობლემა სწორედ იმ დაწესებულების დახმარებით გვარდება, რომელსაც თავდაპირველად

მიმართავენ. დაბალია სათემო საკითხების გადაწყვეტაში ჩართულობა. უკანასკნელი 12 თვის

განმავლობაში სათემო საკითხების გადაწყვეტაში გამოკითხულთაგან მხოლოდ 27.7% აქვს

20 

 

მონაწილეობა მიღებული. გამოკითხულთა მეოთხედი ვერ ასახელებს პასიურობის მიზეზებს,

მეხუთედზე ოდნავ მეტი თვლის, რომ მისი ჩართულობა საჭირო არ არის, 13,6%-ის აზრით კი მსგავსი

საკითხების მოგვარება ხელისუფლების პრეროგატივაა.

კითხვარი იკვლევდა რესპოდენტების სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობის გავრცელებულ ფორმებს,

ძირითადად გამოიკვეთა: დასაქმება, ნათესაური კავშირები, განათლება და ვაჭრობა. სხვა ქვეყნის

მოსახლეობათან ნათესაური კავშირები უფრო მეტად ქვემო ქართლის არაქართულ მოსახლეობას აქვს.

რესპოდენტებს დაესვათ კითხვა თუ რომელ ქვეყნებს ენდობოდნენ ყველაზე მეტად. სხვა ქვეყნებიდან

სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტები ყველაზე მეტად ენდობიან სომხეთს, ამერიკის შეერთებულ

შტატებს, რუსეთს და უკრაინას. ქვემო ქართლში ნდობას ყველაზე მეტად აზერბაიჯანი, ამერიკის

შეერთებული შტატები, რუსეთი და უკრაინა იმსახურებენ. არცერთს არ ენდობა ქვემო ქართლში

რესპონდენტების 23%, სამცხე-ჯავახეთში კი 17.3%. ქვემო ქართლის მოსახლეობა ყველაზე მეტად

ენდობა აზერბაიჯანს (34,2%), ამერიკის შეერთებულ შტატებს (16,2%) და რუსეთს (12,3%). სამცხე-

ჯავახეთის მოსახლეობა კი სომხეთს (35,7%) და რუსეთს (25,5%) ამასთან, რუსეთისადმი ნდობა

გაცილებით მეტმა სამცხე-ჯავახეთელმა რესპოდენტმა დააფიქსირა.

2009 წელს ორგანიზებულ კვლევაში, რიგი ქვეყნების მიმართ ნდობის მაჩვენებელი განსხვავდებოდა

რეგიონულ ჭრილში. მაგალითად, სომხეთსა (76%) და რუსეთს (65%) სამცხ-ჯავახეთის მოსახლეობაში

უფრო მაღალი ნდობის მაჩვენებელი ჰქონდა, ხოლო აზერბაიჯანსა (76%) და თურქეთს (48%) კი ქვემო-

ქართლის მუნიციპალიტეტებში უფრო მეტად ენდობოდნენ. ქვემო ქართლში რუსეთისადმი ნდობა

28% შეადგენდა. ისეთი ქვეყნების მიმართ, როგორიც არის ამერიკის შეერთებული შტატები (ქვემო

ქართლი – 31%, სამცხე ჯავახეთი – 45%) და საბერძნეთი (ქვემო ქართლი – 40%, სამცხე ჯავახეთი –

47%), ორივე რეგიონის მოსახლეობაში ნდობის მაჩვენებელი თითქმის თანაბარი იყო7. ამ ორი კვლევის

შედარება საუშუალებას გვაძლევს დავასკვნათ, რომ სხვა ქვეყნებისდმი ნდობა მკვეთრად კლებულობს.

სომხეთისა და რუსეთის მიმართ ნდობა სამცხე–ჯავახეთის რესპოდენტებში 40%–ით არის

შემცირებული, ქვემო ქართლის რესპოდენტებში აზერბაიჯანის მიმართ ნდობა – 42%, ხოლო რუსეთის

მიმართ – 12%–ით არის შემცირებული. აშშ–სადმი ნდობა შემცირებულია 20%–ით სამცხე –ჯავახეთში

და 15%–ი ქვემო ქართლში.

კითხვარი იკვლევდა რესპოდენტთა დამოკიდებულებას და აღქმას საქართველოსადმი. საქართველო,

გამოკითხულთა უმრავლესობისთვის სამშობლოა, არაქართველი რესპონდენტების 6.2%-სთვის

                                                                 

7  იხილეთ სქოლიო №5, გვ. 70

21 

 

საცხოვრებელი ადგილი, 3%-სთვის კი დაბადების ადგილი. ქვემო ქართლიდან მხოლოდ 3.5% თვლის

სამშობლოდ აზერბაიჯანს. სამცხე-ჯავახეთიდან 28.3% თვლის სამშობლოდ სომხეთს, 3% კი რუსეთს.

ოჯახის მომავალს 5 წლის შემდეგ რესპონდენტთა უმეტესობა საქართველოს უკავშირებს. სამცხე-

ჯავახეთიდან 4.8% უკავშირებს მომავალს რუსეთს, 8.6% სომხეთს, ქვემო ქართლში კი 2.7%

აზერბაიჯანს და 2.3% რუსეთს. გამოკითხული რესპონდენტების უმეტესობის შემოსავალი

საქართველოსთანაა დაკავშირებული, სამცხე-ჯავახეთში 16.5%-ის შემოსავლები რუსეთიდან მოდის,

11.2%-ის სომხეთიდან. ქვემო ქართლში გაცილებით დაბალია სხვა ქვეყნებთან დაკავშირებული

შემოსავლების წილი - აზერბაიჯანიდან 4.2%, რუსეთიდან 3.4%.

ბოლო სამი წლის განმავლობაში ქვეყანაში მომხდარ ყველაზე პოზიტიურ მოვლენად ორივე რეგიონში

ინფრასტრუქტურის განვითარებას თვლიან. სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობამ განსაკუთრებით ხაზი

გაუსვა გზების მშენებლობა/რეაბილიტაციას. ორივე რეგიონის მოსახლეობისთვის ბოლო სამი წლის

განმავლობაში მომხდარი ყველაზე ნეგატიური მოვლენა 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომია.

სამცხე-ჯავახეთში გაცილებით მეტი რესპონდენტი აღიქვამს აგვისტოს ომს ყველაზე ნეგატიურ

მოვლენად, ვიდრე ქვემო ქართლში. ნეგატიურ მოვლენათა შორის მეორე ადგილზეა პროდუქტებზე

ფასების ზრდა/ინფლაცია.

რეკომენდაციები

• გააქტიურდეს პოლიტიკური პარტიების მუშაობა ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურად

დასახლებულ რეგიონებში;

• გაიზარდოს მოსახლეობის ინფორმირებულობის დონე სამოქალაქო ინტეგრაციისა და

შემწყნარებლობის ეროვნული კონცეფციის შესახებ;

• გაუმჯობესდეს ადგილობრივი მოსახლეობის ჩართულობა ე.წ. „სოფლის პროგრამის“, ასევე

სხვადასხვა არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ განხორციელებულ

პროექტებში სათემო მობილიზაციის ინსტრუმენტის გამოყენებით;

• გაიზარდოს ადგილობრივი მოსახლეობის ინფორმირებულობის დონე სახელმწიფო

სტრუქტურების უფლებამოსილებებისა და ფუნქციონირების თავისებურებების შესახებ;

• გაიზარდოს ადგილობრივი მოსახლეობის ინფორმირებულობის დონე სახელწიფოს საგარე

პოლიტიკის, სტრატეგიული პროექტებისა და პარტნიორების შესახებ.

22 

 

სოციალური, ეკონომიკური და რეგიონული ინტეგრაცია 

რესპოდენტთა უმრავლესობა აღნიშნავს, რომ რეგიონს შიგნით უფრო მეტად ურთიერთობს ვიდრე

სხვა რეგიონებთან. არაქართველ რესპონდენტთა 16%-ის აზრით ქართული დასახლებულ პუნქტები

ურთიერთობენ ქართულ დასახლებულ პუნქტებთან, ხოლო არაქართული – არაქართულთან;

ქართველი რესპონდენტებიდან მსგავსი აზრი მხოლოდ 3,9%-ს აქვს. აღსანიშნავია, რომ არაქართული

მოსახლეობის ეს აზრი ძირითადად ქვემო ქართლის აზერბაიჯანული დასახლების რესპონდენტებს

ეკუთვნით - 31,3%. სამცხე-ჯავახეთში მცხოვრები სომეხი მოსახლეობის მხოლოდ 4,9% იზიარებს ამ

შეხედულებას.

არაქართველი მოსახლეობის 25%-ს არ აქვს კავშირი სხვა რეგიონის მოსახლეობასთან. ქართველთა

შორის ასეთი 9.5%-ია. რეგიონთაშორისი ურთიერთობების შემაფერხებელ მიზეზებად დაბალი

შემოსავლები და ენობრივი ბარიერი დასახელდა. ქვემო ქართლში გამოკითხულთა ნახევრისთვის

ბარიერს რელიგია წარმოადგენს, ხოლო მეოთხედისთვის ეთნიკური წარმოშობა. სამცხე-ჯავახეთის

მაცხოვრებლების მეხუთედზე ოდნავ მეტი თვლის რელიგიას ბარიერად, მცირე ნაწილი კი

პოლიტიკური შეხედულებებს და ყოფით ცხოვრებაში არსებულ პრობლემებს.

ქვემო ქართლის მოსახლეობა შედარებით უფრო ჩაკეტილია, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთისა. თუმცა ქვემო

ქართლის უფრო მეტი რესპონდენტისთვისაა მისაღები სხვა რეგიონში სამუშაოდ წასვლა, შვილების

დაქორწინება და განათლების მიღება, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტებისთვის.

რეგიონთაშორის მიგრაციისთვის მზაობა დაბალია ორივე რეგიონში.

სამცხე-ჯავახეთთან შედარებით ქვემო ქართლის თითქმის ორჯერ მეტ რესპონდენტს აქვს ძალიან

მჭიდრო ურთიერთობები დედაქალაქთან. ქვემო ქართლის მოსახლეობისთვის ეთნიკური წარმოშობა

დასახელდა დედაქალაქთან ურთიერთობის ხელისშემშლელი მიზეზად, ხოლო სამცხე-ჯავახეთის

მოსახლეობისთვის ასეთი მიზეზი დედაქალაქის მაცხოვრებელთა მათდამი დამოკიდებულებაა.

რესპონდენტთა თითქმის ნახევარი თვლის, რომ სხვა ეთნიკურ ჯგუფებთან ურთიერთობისას

არანაირი ბარიერი არ არსებობს. მეგობრული ურთიერთობები სხვა ეთნიკურ ჯგუფებთან

ურთიერთობის ფორმად ყველაზე ხშირად აზარბაიჯანული დასახლებების წარმომადგენელ

რესპონდენტთა მიერ დასახელდა (95.7%). ბიზნეს–პარტნიორობა ეთნიკურ ჯგუფებს შორის სამცხე-

ჯავახეთში უფრო მეტადაა გავრცელებული ვიდრე ქვემო ქართლში. აქ რესპონდენტთა 59.6% თვლის,

რომ ასეთი პარტნიორობა არსებობს, ქვემო ქართლში კი 47.5% ფიქრობს მსგავსად. სამცხე-ჯავახეთში

რესპონდენტთა 70,6% თვლის, რომ ბიზნეს–პარტნიორობისთვის მნიშვნელობა არ აქვს ეთნიკურ

წარმომავლობას, მთავარია საერთო ინტერესისა და ფინანსების ქონა. ქვემო ქართლში ამ აზრს 49.1%

იზიარებს.

23 

 

კითხვარი იკვლევდა რეგიონებში არსებულ ყველაზე მწვავე სოციალურ–ეკონომიკურ

პრობლემატიკას. განსხვავება დაფიქსირდა პრობლემების ჩამონათვალში რეგიონულ ჭრილში. ქვემო

ქართლში პირველი სამეული: დასაქმება (70.3 %), სასმელი წყლით მომარაგება (30.7%) და ჯანდაცვის

ხელმისაწვდომობაა (30.5%). ხოლო სამცხე-ჯავახეთისთვის: დასაქმება (67.8%), ჯანდაცვა (50.6%) და

განათლების ხელმისაწვდომობა (25.4%).

საინტერესოა პრიორიტეტების შედარება 2009 წლის მონაცემებთან. 2009 წლის კვლევის მიხედვით

ორივე რეგიონში ნომერ პირველი პრიორიტეტი დასაქმება იყო8 (ქვემო ქართლი 71%, სამცხე–ჯავახეთი

78%); მეორე - წყალმომარაგება (ქვემო ქართლი 39% და სამცხე–ჯავახეთი – 45%); მესამე პრობლემა

რეგიონულ ჭრილში განსხვავდებოდა, კერძოდ, ქვემო ქართლისთვის იყო გაზმომარაგება (39%),

სამცხე-ჯავახეთისთვის კი ”ცუდი გზები” (44%). ამ ორი კვლევის შედეგების მიხედვით დასაქმება

კვლავ პირველი ნომრის პრიორიტეტად რჩება. თვალშისაცემია ჯანდაცვის პრობლების

გააქტუალურება ორივე რეგიონში. გაზმომარაგებამ ნაკლებად პრიორიტეტულ ჯგუფში გადაინაცვლა

ქვემო ქართლში, ხოლო წყალმომარაგებამა და საგზაო ინფრასტრუქტურამ - სამცხე–ჯავახეთში.

კვლევის შედეგების მიხედვით გამოკითხულთა 69,4% დასაქმებულია, აქედან მნიშვნელოვანი წილი

(19,7%) თვითდასაქმებაზე მოდის. არაქართველ მოსახლეობაში თვითდასაქმებულთა რაოდენობა

24,6%–ია, ქართველ მოსახლებაში კი 14,8%. თვითდასაქმებაში ქვემო ქართლის რეგიონი ლიდერობს

27,7%–ით. ეთნიკურ ჭრილში განსხვავება დაფიქსირდა სახელმწიფო სექტორში დასაქმებულთა წილის

მიხედვით. ეთნიკურად ქართველი მოსახლეობის 20,2% ხოლო არაქართველი მოსახლეობის მხოლოდ

13%-ია დასაქმებული სახელმწიფო სექტორში. სახელმწიფო სექტორში დასაქმებულთა რაოდენობა

აზერბაიჯანულ დასახლებაში ბევრად ნაკლებია, ვიდრე სომხურ დასახლებაში.

ბაზარი, სადაც შესაძლებელია სასოფლო-სამეურნეო წარმოების საშუალებების შეძენა, ქვემო ქართლის

მოსახლეობის 78,2%-სთვისაა ხელმისაწვდომი, სამცხე-ჯავახეთში ეს მაჩვენებელი 44,6%-ის ტოლია.

მსგავსი განსხვავებაა წარმოებული სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის გასაღებისა და გადამუშავების

ხელმისაწვდომობაზეც: ქვემო ქართლი 31,9%, სამცხე–ჯავახეთი კი 15,9%. სასოფლო სამეურეო

ტექნიკაზე ხელმისაწვდომობაც ქვემო ქართლში საგრძნობლად აღემატება სამცხე–ჯავახეთში

არსებულ მდგომარეობას.

ზოგადად გამოკითხულთა 46,1% აღნიშნავს, რომ მათი შემოსავალი საშუალოა და ოჯახის ძირითად

მოთხოვნილებებს აკმაყოფილებს. აღსანიშნავია, რომ სომხურ და შერეული დასახლების

წარმომადგენელთა უფრო მეტი რაოდენობა, 55% აღნიშნავს, რომ მათ საშუალო შემოსავლები აქვთ,

ვიდრე აზერბაიჯანული (39,9%) და ქართული (41,2%) დასახლების წარმომადგენლები. მოსახლეობის

                                                                 

8 იხილეთ სქოლიო №5, გვ. 60

24 

 

მესამედზე მეტი ოპტიმისტურად აფასებს მომავალს და თვლის, რომ მათი ეკონომიკური

მდგომარეობა გაუმჯობესდება. კერძოდ, სამცხე ჯავახეთის მოსახლეობის 44% თვლის, რომ მათი

ოჯახის ეკონომიკური მდგომარეობა გაუმჯობესდება, ქვემო ქართლში ეს მაჩვენებელი მხოლოდ 29%-

ია. 2009 წელს ქვემო ქართლის მოსახლეობის 41%-ს და სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობის 45%-ს მათ

დასახლებულ პუნქტებში ცხოვრების დონის გაუმჯობესების მოლოდინი ჰქონდათ9.

კვლევა მიზნად ისახავდა გენდერული მგრძნობელობის დადგენას. შესაბამისად, რიგი კითხვები

გენდერულ ასპექტშიც დაისვა. ქვემო ქართლსა და სამცხე ჯავახეთში რესპონდენტთა ორი მესამედის

პასუხების მიხედვით ოჯახის მართვის საკითხებით მამაკაცი და ქალი თანაბრად არიან ჩართულები.

მეურნეობის მართვისა და შემოსავლების საკითხებში განსხვავებული სურათია: გამოკითხულთა

12,5% აღნიშნავს, რომ ხარჯების განაწილება ქალის საქმეა, 23,3%-ის აზრით კი – მამაკაცის

პრეროგატივა.

კითხვარი ასევე იკვლევდა განათლების გენდერულ ასპექტებს. რესპონდენტთა 85%-ის აზრით

განათლების მიღება თანაბრად მნიშვნელოვანია, როგორც გოგოსთვის ასევე ბიჭისთვის; 11,2%-ის

აზრით ბიჭისთვის უფრო მნიშვნელოვანია, ხოლო 2,1%-ის აზრით გოგოსთვის. ეთნიკურად

ქართველი რესპონდენტების 94,2% აღნიშნავს, რომ განათლების მიღება ორივესთვის თანაბრად

მნიშვნელოვანია. აზერბაიჯანელი რესპონდენტების 71,6% ეთანხმება ამ მოსაზრებას, ხოლო 23,2%

თვლის, რომ ბიჭისთვის უფრო მნიშვნელოვანია განათლების მიღება. ეთნიკურად სომეხი

რესპონდენტების 80% თვლის, რომ განათლების მიღება ორივესთვის თანაბრად მნიშვნელოვანია,

ხოლო 15,9% თვლის, რომ ბიჭისთვის განათლების მიღება უფრო მნიშვნელოვანია. ქართველ

რესპონდენტთა მხოლოდ 4,3% თვლის, რომ განათლების მიღება ბიჭისთვის უფრო მნიშვნელოვანია,

ვიდრე გოგოსთვის.

ეთნიკურად არაქართველი რესპონდენტების მეხუთედის აზრით დასაქმება მამაკაცისთვის უფრო

მნიშვნელოვანია, ვიდრე ქალისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ ოჯახის მეურნეობას გამოკითხული

რესპონდენტების დაახლოებით 70% პასუხების მიხედვით ქალი და მამაკაცი თანაბრად წარმართავს,

რესპონდენტთა 44% თვლის, რომ ოჯახის მატერიალური უზრუნველყოფა მამაკაცს უფრო ევალება,

ვიდრე ქალს.

ერთ-ერთ საკითხად, გენდერული მგრძნობელობის შეფასებისთვის, რესპონდენტებს დაესმოდათ

კითხვა, თუ ვის აქვს უფლება პასუხი გასცეს კითხვებზე, როდესაც ოჯახში მოდის სახელმწიფო

სტრუქტურის, სოციალური სამსახურის, კვლევევითი ორგანიზაციის ან პოლიტიკური პარტიის

წარმომადგენელი. გამოკითხულთა 68,9%-ის პასუხების მიხედვით ქალსაც და მამაკაცსაც თანაბრად

                                                                 

9 იხილეთ სქოლიო №5, გვ. 58

25 

 

აქვს უფლება ინფორმაცია გასცეს ზემოაღნიშნულ შემთხვევაში. სტატისტიკურად სანდო განსხვავება

დაფიქსირდა ეთნიკურ ჭრილში. ეთნიკურად ქართველი მოსახლეობის 83,6% აღნიშნავს, რომ

ინფორმაციის გაცემის უფლება, ქალს და მამაკაცს თანაბრად აქვს, ხოლო არაქართველ

რესპონდენტებთან ეს რიცხვი 54,6%-ია. არაქართული მოსახლეობის მესამედი 34,3% აღნიშნავს, რომ

ეს უფლება მხოლოდ მამაკაცებს აქვთ.

რეკომენდაციები

• გატარდეს ღონისძიებები ტოლერანტობისა და შემწყნარებლობის ღირებულებების

პოპულარიზაციის მიზნით ქართულ მოსახლეობაში (განსაკუთრებით დედაქალაქში);

• გაუმჯობესდეს საქართველოს სხავდასხვა რეგიონებს შორის ინფორმაციისა და

გამოცდილების გაცვლა, კულტურათა დიალოგი;

• განხორციელდეს დასაქმების პროექტები რეგიონებში;

• გაუმჯობესდეს ჯანდაცვა და გაიზარდოს ჯანდაცვაზე ხელმისაწვდომობა რეგიონებში;

• გაგრძელდეს და გაფართოვდეს მოსახლეობის სასმელი წყალით უზრუნველყოფაზე

მიმართული პროექტები ქვემო ქართლში;

• გაგრძელდეს და გაფართოვდეს ინფრასტრუქტურის განვითარებაზე მიმართული

პროექტები ქვემო ქართლში;

• გაუმჯობესდეს პროდუქციის გადამუშავებისა და გასაღების ბაზარზე ხელმისაწვდომობა

სამცხე–ჯავახეთში;

• გაუმჯობესდეს სასოფლო–სამეურნეო ტექნქიკაზე ხელმისაწვდომობა სამცხე–ჯავახეთში;

• დასრულდეს ბუნებრივ გაზზე ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფის პროცესი ორივე

რეგიონში;

• გაიზარდოს მოსახლეობის ინფორმირებულობის დონე ბიზნესის წარმოებასა და

ეკონომიკური სფეროს მარეგულირებელი კანონმდებლობის შესახებ;

• განხორციელდეს ქალთა შესაძლებლობების გაძლიერებისკენ მიმართული პროექტები

განათლების, დასაქმების და გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობის

გაზრდის მიმართულებებით ორივე რეგიონში (განსაკუთრებით ქვემო ქართლში).

26 

 

კვლევა  

წინამდებარე თავში მონცემულია მოსახლეობის კვლევის შედეგად მიღებული ინფორმაციის სრული სურათი. ინფორმაციის ქვეთავებში გადანაწილება მოხდა შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის ეროვნული კონცეფციის პრიორიტეტების შესაბამისად.

კანონის უზენაესობა, ნდობა და დაცულობა 

გამოკითხულთა უმრავლესობა დაცულად გრძნობს თავს იმ დასახლებულ პუნქტში, სადაც ცხოვრობს.

დაცულობის გრძნობას ხელს უწყობს რეგიონებში ეთნიკურ ნიადაგზე წარმოშობილი კონფლიქტების

პრაქტიკულად არარსებობა: ბოლო ორი წლის განმავლობაში ამგვარი კონფლიქტების შესახებ სმენია

გამოკითხულთა მხოლოდ 5%-ს.

დიაგრამა 1. რამდენად უსაფრთხოდ გრძნობთ თავს თქვენს დასახლებულ პუნქტში

27 

 

ცხრილი 5. ბოლო ორი წლის განმავლობაში რეგიონში ეთნიკურ ნიადაგზე წარმოშობილი კონფლიქტების საფუძველი

ორივე

რეგიონი

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

პოლიტიკური შეხედულებები 39.7 33.3 44.4

რელიგიური საკითხები 15.9 7.4 22.2

ყოფითი საკითხები 36.5 33.3 38.9

მიწა 28.6 40.7 19.4

გამოკითხულთა აზრით ეთნიკურ ნიადაგზე წარმოშობილი კონფლიქტების პრევენციის ძირითადი

ღონისძიებები ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების მხრიდან სამოქალაქო ინტეგრაციისა

და სახელმწიფო ენის სწავლებისადმი მეტი ყურადღების გამოჩენაა.

ცხრილი  6. ეთნიკურ ნიადაგზე წარმოშობილი კონფლიქტების პრევენციის ღონისძიებები

ორივე

რეგიონი

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ცენტრალური ხელისუფლება მეტი ყურადღებით

უნდა მოეკიდოს სამოქალაქო ინტეგრაციის

საკითხებს

57.5 67.8 46

ადგილობრივი ხელისუფლება მეტი ყურადღებით

უნდა მოეკიდოს სამოქალაქო ინტეგრაციის

საკითხებს

38.5 47.1 29

გაიზარდოს მოსახლეობის ინფორმირებულობა

სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფის ეროვნული

ტრადიციების შესახებ

27.6 26.1 29.2

სახელმწიფო ენის სწავლებას მიექცეს მეტი

ყურადღება

40.8 38 43.9

28 

 

გაიზარდოს კულტურული ურთიერთობები

სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფებს შორის

27.7 25.3 30.3

გაიზარდოს ინფორმირებულობა სხვადასხვა

რელიგიის შესახებ

9.3 7.7 11

ნდობა 

გამოკითხული რესპოდენტები ყველაზე მეტად ენდობია პრეზიდენტს (81,7%), ჯარსა (79,5%) და

პოლიციას (79%). ყველაზე ნაკლები ნდობით სარგებლობენ პოლიტიკური პარტიები (26,2%), ბიზნეს

ორგანიზაციები (33,2%) და მედია (40,5%). როგორც ქართველებში, ასევე არაქართველებში

ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებისადმი (რაიონის საკრებულო–59,7%, გამგეობა–59,6%,

სოფლის რწმუნებული–56,8%), ნდობა შედარებით მაღალია, ვიდრე პრეზიდენტის სახელმწიფო

რწმუნებულის ადმინისტრაციებისადმი (51,6%).

დიაგრამა 7. ინსტიტუტებისადმი ნდობა (საშუალო მაჩვენებელი)

29 

 

ნდობის თვალსაზრისით, გარკვეული განსხვავებაა ქართველებსა და არაქართველებს შორის. კერძოდ,

ქართველები უფრო ენდობია პრეზიდენტს, ჯარს, პოლიციასა და რელიგიურ ინსტიტუტებს.

არაქართველები – პრეზიდენტსა და პოლიციას.

ცხრილი 8. ინსტიტუტებისადმი ნდობა. ორივე რეგიონი ერთად

არ ვენდობი მაქვს ნეიტრალური დამოკიდებულება ვენდობი

პრეზიდენტი 7,8 10,5 81,7

ჯარი 8,7 11,8 79,5

პოლიცია 9,7 11,3 79,0

რელიგიური ინსტიტუტები 17,1 17,1 65,8

მთავრობა 13,9 22,1 64,0

განათლების დაწესებულებები 12,7 25,4 61,9

პარლამენტი 18,2 21,7 60,1

რაიონის გამგეობა 17,9 22,4 59,7

რაიონის საკრებულო 18,6 21,8 59,6

სასამართლო 17,6 23,7 58,7

სოფლის რწმუნებული 21,7 21,5 56,8

ბანკები 19,8 23,8 56,4

რეგიონის ხელისუფლება 21,0 27,4 51,6

30 

 

სახალხო დამცველი 20,8 27,6 51,6

ჯანდაცვის დაწესებულებები 20,6 28,8 50,6

პრეზიდენტთან არსებული შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის ეროვნული საბჭო 19,5 31,3 49,2

სახალხო დამცველთან არსებული ეროვნულ უმცირესობათა საბჭო 25,8 27,8 46,4

რეინტეგრაციის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატი 23,7 30,9 45,4

სხვა რეგიონის მოსახლეობა 25,2 30,7 44,1

საგადასახადო 29,6 26,9 43,4

არასამთავრობო ორგანიზაციები 29,7 27,2 43,1

მიკროსაფინანსო ორგანიზაციები 28,6 28,9 42,5

მედია 26,0 33,5 40,5

ბიზნეს ორგანიზაციები 37,1 29,7 33,2

პოლიტიკური პარტიები 44,2 29,6 26,2

31 

 

რეგიონში მოქმედი არასამთავრობო ორგანიზაციების საქმიანობას სამცხე-ჯავახეთში უფრო

დადებითად აფასებენ, ვიდრე ქვემო ქართლში. ქვემო ქართლის რესპონდენტების უფრო დიდი

ნაწილი თვლის, რომ მათი საქმიანობა არაფერს ცვლის.

დიაგრამა 2. არასამთავრობო ორგანიზაციების საქმიანობის შეფასება

უფლებები 

გამოკითხულ რესპონდენტთა უმეტესობა (64,3%) ფიქრობს, რომ ქვეყანაში დაცულია სხვადასხვა

ეთნიკური ჯგუფების უფლებები, მეტ-ნაკლებად დაცულად მიიჩნევს მესამედი (31,8%) და მხოლოდ

3.9% თვლის, რომ უმცირესობათა უფლებები არ არის დაცული. სამცხე-ჯავახეთში უფრო მეტი

ფიქრობს, რომ უფლებები მეტ-ნაკლებადაა დაცული ვიდრე ქვემო ქართლში. გამოკითხული

ქართველების 76,5% თვლის, რომ ეთნიკური ჯგუფების უფლებები დაცულია, არაქართველი

რესპონდენტებიდან კი მსგავსად 52.5% ფიქრობს.

32 

 

დიაგრამა 3. სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფების უფლებების დაცულობა

ქვემო ქართლში ქართველების და არაქართველების აზრი ეთნიკური ჯგუფების უფლებების

დაცულობის შესახებ უფრო ახლოა ერთმანეთთან, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთში.

დიაგრამა 4. სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფების უფლებების დაცულობა.

ეთნიკური ჭრილი. სამცხე-ჯავახეთი

დიაგრამა 5. სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფების უფლებების დაცულობა.

ეთნიკური ჭრილი. ქვემო ქართლი

33 

 

მსგავსი სურათია რელიგიური ჯგუფების უფლებების დაცულობასთან დაკავშირებით. სამცხე-

ჯავახეთში უფრო მეტად ფიქრობენ, რომ უფლებები მეტ-ნაკლებადაა დაცული (46,8%), ქვემო

ქართლში კი უფრო მეტი ფიქრობს, რომ უფლებები დაცულია (75,9%).

დიაგრამა 6. სხვადასხვა რელიგიური ჯგუფების უფლებების დაცულობა

ეთნიკური ჭრილის მიხედვით ქვემო ქართლში რელიგიური ჯგუფების უფლებების დაცულობასთან

დაკავშირებითაც ახლოსაა ქართველ და არაქართველ რესპონდენტთა პასუხები, სამცხე-ჯავახეთში

განსხვავდება.

დიაგრამა 7. სხვადასხვა რელიგიური ჯგუფების უფლებების დაცულობა.

ეთნიკური ჭრილი. სამცხე-ჯავახეთი

დიაგრამა 8. სხვადასხვა რელიგიური ჯგუფების უფლებების დაცულობა.

34 

 

ეთნიკური ჭრილი. ქვემო ქართლი

 

 

განათლება და სახელმწიფო ენა 

სკოლამდელი განათლების ხელმისაწვდომობას უფრო მეტი არაქართველი რესპონდენტები მიიჩნევს

მნიშვნელოვნად, ვიდრე ქართველი. არაქართველი რესპონდენტები აღნიშნავენ, რომ შვილის ქართულ

ბაღში მიყვანის მსურველების რაოდენობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა ბოლო წლების განმავლობაში.

ქვემო ქართლში პრობლემად დასახელდა ის ფაქტი, რომ ბაღში ბავშვები ვერ სწავლობენ სახელმწიფო

ენას, რადგან ჯგუფებში უმრავლესობა აზერბაიჯანელი ბავშვია და ქართველი ბავშვებიც და

მასწავლებელიც იძულებულნი არიან უმრავლესობის ენაზე ისაუბრონ.

სახელმწიფო ენა 

სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი რესპონდენტებიდან სახელმწიფო ენა არ იცის 26.6%, ქვემო ქართლში

– 30%-მა. დაახლოებით თანაბარმა რაოდენობამ, 40%-მდე იცის ორივე რეგიონში სრულყოფილად

ქართული ენა.

35 

 

დიაგრამა 9. სახელმწიფო ენის ცოდნა. არაქართველი რესპონდენტები

სახელმწიფო ენის შესწავლის ცენტრების შესახებ სამცხე-ჯავახეთში უფრო მეტმა რესპონდენტმა იცის

(60,4%), ვიდრე ქვემო ქართლში (43,4%). ასევე, არაქართველი რესპონდენტებიდან სამცხე-ჯავახეთში

უფრო მეტმა იცის ცენტრების შესახებ, ვიდრე ქვემო ქართლში.

ცხრილი  95. ინფორმირებულობა სახელმწიფო ენის შესწავლის ცენტრების შესახებ

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ქართველი არაქართველი

კი 43.4 60.4 46.0 57.9

არა 56.6 39.6 54.0 42.1

არაქართველი რესპონდენტებიდან ქვემო ქართლში 82.9%-ს, ხოლო სამცხე-ჯავახეთში 65.2%-ს

ესაჭიროება ენის კურსების გამოყენება. სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი განსხვავება დაფიქსირდა

დასახლების ტიპის მიხედვით - სოფლად არაქართველ რესპონდენტთა 80.1%-ს ესაჭიროება ენის

კურსები, ყველაზე ნაკლებად დაბის მაცხოვრებელებმა დააფიქსირეს კურსების საჭიროება.

36 

 

ცხრილი 10. სახელმწიფო ენის შესწავლის კურსების საჭიროება

ქალაქის ტიპის

დასახლება

დაბა სოფელი

კი 55.7 48.4 80.1

არა 44.3 51.6 19.9

რესპონდენტების უმრავლესობის აზრით ეროვნული უმცირესობის წარმომადგენლებს აქვთ სურვილი

შეისწავლონ სახელმწიფო ენა.

ცხრილი 11. უმცირესობების სურვილი შეისწავლონ სახელმწიფო ენა

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ქართველი არაქართვე

ლი

კი 95.7 88.8 88.5 96.0

არა 4.3 11.2 11.5 4.0

ქვემო ქართლის რესპონდენტების უმეტესობის აზრით (66,5%) სახელმწიფო ენის ცოდნა საჭიროა

ქართულენოვან მოსახლეობასთან კომუნიკაციისთვის. სამცხე-ჯავახეთში რესპონდენტთა ნახევრის

აზრით სახელმწიფო ენა დასაქმებისთვისაა საჭირო (49,5%). ორივე რეგიონში რესპონდენტთა

ნახევარზე ოდნავ ნაკლები ფიქრობს, რომ სახელმწიფო ენის ცოდნა ქვეყნის სრულოფილ მოქალაქედ

აღქმისთვისაა საჭირო (ქვემო ქართლი – 43%, სამცხე–ჯავახეთი – 46%).

37 

 

დიაგრამა 10. რისთვისაა საჭირო სახელმწიფო ენის ცოდნა უმცირესობების წარმომადგენლებისთვის?

დიაგრამა 11. რისთვისაა საჭირო სახელმწიფო ენის ცოდნა უმცირესობების წარმომადგენლებისთვის? ეთნიკური ჭრილი

რესპონდენტთა 92% თვლის, რომ სახელმწიფო ენა ქვეყნის ყველა მოქალაქემ უნდა იცოდეს.

სამცხე-ჯავახეთთან შედარებით (44%), ქვემო ქართლში (85,8%) ორჯერ მეტი რესპონდენტის აზრით

არაქართველი ბავშვები ქართულ სკოლებში სწავლობენ.

38 

 

ცხრილი 12. სწავლობენ თუ არა ეთნიკურად არაქართველი ბავშვები ქართულ სკოლებში?

ქვემო ქართლი სამცხე-ჯავახეთი

კი 85.8 44.0

არა 7.2 19.1

არ ვიცი/მ.პ.გ 7.0 36.9

გამოკითხულთა 39% თვლის, რომ განათლების კანონში შეტანილი ცვლილება ეროვნული

უმცირესობებისთვის შეღავათიანი პირობებით უმაღლეს სასწავლებლებში ჩარიცხვის შესახებ

ეფექტურია. არაქართველი რესპონდენტების 48.3% ფიქრობს ამგვარადვე. 27.3%-მა არაფერი იცის ამ

კანონის შესახებ.

ქართველი რესპონდენტების 29.5% ასევე ფიქრობს, რომ ცვლილება კანონში ეფექტურია, თუმცა

ნახევარზე მეტი (52%) თვლის, რომ საქართველოს ყველა მოქალაქე თანაბარ პირობებში უნდა იქნას

ჩაყენებული უმაღლესში ჩაბარების დროს. არაქართველი რესპონდენტების მხოლოდ 17% ფიქრობს

მსაგავსად.

ცხრილი 13. ეფექტურია თუ არა განათლების კანონში შეტანილი ცვლილება

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ქართველი არაქართველი

კი 39.5 38.4 29.5 48.3

არა 6.6 8.6 7.8 7.4

საქართველოს ყველა მოქალაქე

თანაბარ პირობებში უნდა იქნას

ჩაყენებული უმაღლესში ჩაბარების

დროს.

36.2 32.1 52.0 17.0

არ ვიცი ამ ცვლილების შესახებ 17.7 20.9 10.7 27.3

 

39 

 

მედია და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა 

ინფორმირებულობა 

ქვემო ქართლისა და სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა გაცილებით უკეთ არის ინფორმირებული

ზოგადად ქვეყანაში არსებული პროცესების შესახებ, ვიდრე ცალკეულ რეგიონებში მიმდინარე

მოვლენების შესახებ: ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების შესახებ არ არის ინფორმირებული 15.7%,

რეგიონების შესახებ კი 37.4%. ასევე ნაკლებად არიან ინფორმირებულნი პოლიტიკური პარტიებისა და

კანონმდებლობის შესახებ - შესაბამისად, 36.3% და 31.6%-ს არ აქვს მათ შესახებ ინფორმაცია.

შედარებით ნაკლებია არჩევნების შესახებ არაინფორმირებული - 20%.

დიაგრამა 12. ინფორმირებულობა. რეგიონული ჭრილი (საშუალო მაჩვენებელი)

40 

 

დიაგრამა 13. არაინფორმირებულობა

ინფორმაციის მიღების ძირითად ხელისშემშლელ მიზეზად ორივე რეგიონში ენობრივი ბარიერი

დასახელდა. ქვემო ქართლში განათლების დონე უფრო მეტი რესპონდენტისთვისაა

არაინფორმირებულობის მნიშვნელოვანი ფაქტორი (35,5%), ვიდრე სამცხე-ჯავახეთში (21,5%).

მიუხედავად იმისა, რომ გამოკითხვის შესაბამისად, სამცხე-ჯავახეთის მედიასაშუალებები უფრო

აქტიურია, აქ, ქვემო ქართლთან შედარებით, უფრო მეტად ასახელებენ ინფორმირებულობის

ხელისშემშლელ მიზეზად მედია საშუალებების ნაკლებობა/არარსებობასა და ადგილობრივი მედიის

პასიურობას. მოსახლეობის ინერტულობა და სახელმწიფოს მიერ მიწოდებული ინფორმაციის სიმწირე

ასევე დასახელდა ორივე რეგიონში გამოკითხულთა მიერ.

41 

 

დიაგრამა 14. ინფორმირებულობის ხელისშემშლელი მიზეზები

საკომუნიკაციო არხები 

სამცხე-ჯავახეთის და ქვემო ქართლის არაქართული მოსახლეობის დიდი ნაწილი ინფორმაციას იღებს

არაქართულ ენაზე. სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი მოსახლეობის თითქმის ორი მესამედი (71,2%)

ინფორმაციას იღებს რუსულ ენაზე, ხოლო 69,5% სომხურ ენაზე. ქვემო ქართლის მოსახლეობის

მეოთხედზე მეტი – 29,1% ინფორმაციას იღებს რუსულ ენაზე, ხოლო აზერბაიჯანულ ენაზე 66,9%.

ქართულ ენაზე ინფორმაციას იღებს ქვემო ქართლის არაქართველი მოსახლეობის 53%, ხოლო სამცხე-

ჯავახეთის არაქართველი მოსახლეობის 35%. მათგან, ვინც რუსულ ენაზე იღებს ინფორმაციას: 54,9%

უყურებს საქართველოს ცენტრალურ არხებს, 69,9% რუსულ არხებს, 35,2% სომხურ არხებს, 7,7%

აზერბაიჯანულ არხებს (% გამოკითხულთა საერთო რაოდენობიდან).

42 

 

დიაგრამა 15. ძირითადად რა ენაზე იღებენ ინფორმაციას სამცხე-ჯავახეთის და ქვემო ქართლის არაქართველი მოსახლეობა10

შესწავლილი რეგიონების მოსახლეობის თითქმის ნახევარი (45%) ერთზე მეტ ენაზე იღებს

ინფორმაციას. მათგან ყველაზე დიდია ის ჯგუფი, რომელიც მშობლიურ

(ქართულ/სომხურ/აზერბაიჯანულ) და რუსულ ენაზე იღებს ინფორმაციას (35,9%).

დიაგრამა 16. რა ენებზე იღებენ ინფორმაციას რეგიონების მოსახლეობა

                                                                 

10 რესპონდენტებს შესაძლებლობა ჰქონდათ აერჩიათ არაუმეტეს ორი პასუხისა

43 

 

როგორც სამცხე-ჯავახეთში, ისე ქვემო ქართლში, ეროვნული სატელევიზიო არხებიდან ყველაზე

დიდი პოპულარობით სარგებლობენ ტელეიმედი და რუსთავი 2. მოსახლეობის თითქმის მესამედი

უყურებს ამ არხებს.

დიაგრამა 17. რომელ სატელევიზიო არხებს უყურებენ ქვემო ქართლის და სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა

რომელიმე ადგილობრივ არხს უყურებს მოსახლეობის მესამედზე ნაკლები. რეგიონული არხების

მაყურებლებს შორის ცოტათი მეტია არაქართველი მოსახლეობის წილი როგორც სამცხე-ჯავახეთში,

ისე ქვემო ქართლში.

44 

 

დიაგრამა 18. მოსახლეობის რა ნაწილი უყურებს ადგილობრივ / რეგიონული მასშტაბის არხებს

დიაგრამა 19. რომელ ადგილობრივ არხებს უყურებს სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა (პროცენტი დათვლილია მათგან, ვინც

უყურებს ადგილობრივ არხებს)

45 

 

დიაგრამა 20. რომელ ადგილობრივ არხებს უყურებს ქვემო ქართლის მოსახლეობა (პროცენტი დათვლილია მათგან ვინც

უყურებს ადგილობრივ არხებს)

რუსული სატელევიზიო არხები უფრო მეტად პოპულარულია სამცხე-ჯავახეთის არაქართველ

მოსახლეობაში. ამ რეგიონში არაქართველი მოსახლეობის 68,4% უყურებს რუსულ სატელევიზიო

არხებს, ხოლო ქართველი მოსახლეობის მეოთხედზე ოდნავ მეტი (26,4%). ქვემო ქართლში რუსული

არხების ყურების თვალსაზრისით არ არის სხვაობა ეთნიკურ ჭრილში.

დიაგრამა 21. მოსახელობის რა ნაწილი უყურებს რუსულ სატელევიზიო არხებს

ორივე რეგიონში სულ დასახელდა 29 რუსული სატელევიზიო არხი. თუმცა, შედარებით

პოპულარულია შემდეგი არხები: ОРТ, НТВ, РTР, DTV.

46 

 

დიაგრამა 23. ყველაზე მეტად რომელ რუსულ არხებს უყურებს ქვემო ქართლის მოსახლეობა (პროცენტი დათვლილია მათგან

ვინც უყურებს რუსულ არხებს)

დიაგრამა 24. რომელ რუსულ არხებს უყურებს სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა ყველაზე მეტად (პროცენტი დათვლილია მათგან

ვინც უყურებს რუსულ არხებს)

47 

 

ქვემო ქართლის არაქართველი მოსახლეობის თითქმის სამი მეოთხედი (73,2%) უყურებს

აზერბაიჯანულ არხებს. სულ დასახელდა 13 აზერბაიჯანული არხი. მათგან ყველაზე პოპულარულია

AZ TV და ATV. სამცხე-ჯავახეთში კი არაქართველი მოსახლეობის 64,7% უყურებს სომხურ არხებს.

სულ დასახელდა 7 სომხური არხი. ყველაზე პოპულარული სომხური არხებია: შანტი, არმენია ტვ და

სომხეთის I არხი.

თურქულ სატელევიზიო არხებს უყურებს ქვემო ქართლის არაქართველი მოსახლეობის თითქმის

მესამედი.

უცხოურ სატელევიზიო არხებს ორივე რეგიონის ქართველი და არაქართველი მოსახლეობის

საშუალოდ 4% უყურებს. ეს არხებია: BBC, CNN, Discovery, National Geographic, EURONEWS.

ქვემო ქართლის არაქართველი მოსახლეობა ყველაზე ხშირად უყურებს აზერბაიჯანის (63,8%) და

საქართველოს სატელევიზიო არხებს (48,6%), ხოლო სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი მოსახლეობა –

სომხეთის (71,3%) და რუსეთის (66,4%) ტელევიზიებს.

დიაგრამა 25. ყველაზე ხშირად რომელი ქვეყნის სატელევიზიო არხებს უყურებს

ქვემო ქართლის მოსახლეობა

48 

 

დიაგრამა 26. ყველაზე ხშირად რომელი ქვეყნის სატელევიზიო არხებს უყურებს

სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა

ცხრილი 14. სატელევიზიო არხის არჩევის განმსაზღვრელი ფაქტორები

ქვემო ქართლი სამცხე ჯავახეთი განმსაზღვრელი ფაქტორები

ქართველი არაქართველი ქართველი არაქართველი

ენა 28,6 42,1 35,3 44,8

გადაცემების შინაარსი 38,8 23,5 31,3 24,4

გადაცემების ხარისხი 13,2 20,3 12,7 18,2

ვენდობი ინფორმაციას 5,1 8,1 7,3 4,7

ვიღებ სრულყოფილ ინფორმაციას 8,1 3,9 6,5 4,0

სხვა არჩევანი არ მაქვს 6,2 2,2 6,7 3,8

49 

 

როგორც ქვემო ქართლის ისე სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი მოსახლეობის მიერ სატელევიზიო

არხის არჩევის განმსაზღვრელ ფაქტორებში ყველაზე ხშირად დასახელდა „ენა“. ყველაზე იშვიათადაა

დასახელებული „ინფორმაციის სანდოობა“ და „სრულყოფილი ინფორმაცია“.

სხვადასხვა სახის გადაცემებს შორის ორივე რეგიონში პოპულარული საინფორმაციო გამოშვებებია.

დიაგრამა 27. რა სახის გადაცემებს უყურებს ქვემო ქართლის და სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა

50 

 

დიაგრამა 28. მოსახლეობის რა ნაწილი უყურებს მოამბეს ნაციონალურ ენებზე და გადაცემას „ჩვენი ეზო“

ნაციონალურ ენებზე მომზადებულ მოამბეს, ამათუიმ სიხშირით, უყურებს ქვემო ქართლის

არაქართველი მოსახლეობის 56,8%, ხოლო სამცხე-ჯავახეთის არაქართველი მოსახლეობის ნახევარზე

ნაკლები (48,4%). რუსულ ენაზე მოამბეს უყურებს არაქართველი მოსახლეობის მესამედზე ნაკლები

(30,5%). გადაცემას „ჩვენი ეზო“ უფრო მეტად ქართველი მაყურებელი ყავს, ვიდრე არაქართველი.

რადიოს მსმენელების წილი დაბალია, როგორც რეგიონულ ჭრილში, ისე ეთნიკურ ჭრილში.

საშუალოდ, მოსახლეობის 13% უსმენს საკვლევ რეგიონებში რადიოს. სულ დასახელდა 18 ქართული

რადიო არხი და 5 არაქართული რადიო არხი. თუმცა, მათგან ვინც უსმენს რადიოს, ყველაზე ხშირად

უსმენს შემდეგ არხებს: „არ დაიდარდო“, „იმედი“ და „ფორტუნა“.

დიაგრამა 29. მოსახლეობის რა ნაწილი არ უსემენს რადიოს

51 

 

საკმაოდ დაბალია ჟურნალ-გაზეთების კითხვადობის პროცენტი. მნიშვნელოვანი სხვაობაა ეთნიკურ

ჭრილში. ქართველი მოსახლეობა უფრო მეტად კითხულობს ბეჭდვით პრესას ვიდრე არაქართველი.

დასახელებულ 38 გაზეთს შორის 20 არის ეროვნული მასშტაბით გავრცელებადი გაზეთი, ხოლო 18

არის ადგილობრივი ან უცხოური (სომხური, აზერბაიჯანული). ქართულ მოსახლეობაში ყველაზე

პოპულარულია კვირის პალიტრა (39,5% მათგან, ვინც კითხულობს გაზეთებს) და ასავალ დასავალი

(19% მათგან, ვინც კითხულობს გაზეთებს), არაქართულ მოსახლეობაში კი შედარებით კითხვადია

სამხრეთის კარიბჭე (13%) და ვრასტან (20%).

ჟურნალებს შორის დასახელდა 22 ჟურნალი. ქართველ მოსახლეობაში შედარებით პოპულარულია:

სარკე (70%), თბილისელები (45%) და გზა (30%). არაქართველი მოსახლეობას გამოკვეთილი

ფავორიტი არ ყავს.

დიაგრამა 30. მოსახლეობის რა ნაწილი არ კითხულობს ჟურნალებს / გაზეთებს, რეგიონული და ეთნიკური ჭრილი

გამოკითხულ რეგიონებში ინტერნეტის მოიხმარს მოსახლეობის მხოლოდ 17,7%, მნიშვნელოვანი

სხვაობა ეთნიკურ ჭრილში არ გამოვლინდა, თუმცა სამცხე-ჯავახეთში ორჯერ მეტია ინტერნეტის

მომხმარებელი (23,9%) ვიდრე ქვემო ქართლში (11,3%). დასახელებულ ინტერნეტ რესურსებს შორის

პოპულარულია სოციალური ქსელები: ოდნოკლასნიკი (61%), ფეისბუქი (18%). ოდნოკლასნიკი

შედარებით უფრო პოპულარულია არაქართულ მოსახლეობაში, ფეისბუქი კი ქართულ მოსახლეობაში.

მცირე გამონაკლისების გარდა, სხვა დასახელებულ საიტები არის გასართობი ხასიათის: www.avoe.ge,

www.myvideo.ge, www.youtube.com და საძიებო სისტემები, როგორიცაა www.rambler.ru, www.yandex.ru,

www.google.com.

52 

 

პოლიტიკური ინტეგრაცია და სამოქალაქო აქტიურობა

სახელმწიფოს აღქმა 

გამოკითხვაში მონაწილე რესპონდენტებიდან 12 რესპონდენტი არ არის საქართველოს მოქალაქე,

ორმაგი მოქალაქეობა აქვს 45 რესპონდენტს.

აზერბაიჯანის მეორე მოქალაქეობის მქონე რესპონდენტებიდან 9 საქართველოს მოქალაქედ უფრო

აღიქვამს თავს, ერთი აზერბაიჯანის. სომხეთის მეორე მოქალაქეობის მქონე 18 ადამიანიდან

საქართველოს მოქალაქედ თავს აღიქვამს 8, 10 – სომხეთის მოქალაქედ. 10 რესპონდენტმა არ

დაასახელა რომელი ქვეყნის მეორე მოქალაქეობა აქვს, თუმცა ყველა მათგანი საქართველოს

მოქალაქედ აღიქვამს თავს.

გამოკითხული რესპონდენტების უმეტესობის ოჯახური შემოსავალი საქართველოსთანაა

დაკავშირებული, სამცხე-ჯავახეთში 16.5%-ის შემოსავლები რუსეთიდანაა, 11.2%-ის – სომხეთიდან.

ქვემო ქართლში გაცილებით დაბალია სხვა ქვეყნებთან დაკავშირებული შემოსავლების წილი:

აზერბაიჯანთან – 4.2%, რუსეთთან – 3.4%.

დიაგრამა 31. რომელი ქვეყანასთან არის დაკავშირებული თქვენი ოჯახის შემოსავლები?

53 

 

ოჯახის მომავალს, 5 წლის შემდეგ, რესპონდენტთა უმეტესობა საქართველოს უკავშირებს, სამცხე-

ჯავახეთიდან 4.8% უკავშირებს მომავალს რუსეთს, 8.6% – სომხეთს. ქვემო ქართლში კი აზერბაიჯანს –

2.7%, რუსეთს – 2.3%.

დიაგრამა 32. რომელ ქვეყანას უკავშირებთ თქვენი ოჯახის მომავალს 5 წლის შემდეგ?

საქართველო გამოკითხულთა უმრავლესობითვის არის სამშობლო, არაქართველი რესპონდენტების

6.2%-სთვის საცხოვრებელი ადგილია, 3%-სთვის კი – დაბადების ადგილი.

54 

 

დიაგრამა 33. რა არის თქვენთვის საქართველო?

არაქართველი რესპონდენტების უმრავლესობა (74.5%) საქართველოს მიიჩნევს სამშობლოდ. ქვემო

ქართლიდან 3.5% თვლის სამშობლოდ აზერბაიჯანს. სამცხე-ჯავახეთიდან 28.3% თვლის სამშობლოდ

სომხეთს, 3% – რუსეთს.

დიაგრამა 34. რომელ ქვეყანას მიიჩნევთ სამშობლოდ? არაქართველი რესპონდენტები

55 

 

ვის მიმართავს მოსახლეობა პრობლემების მოსაგვარებლად. პოზიტიური და ნეგატიური მოვლენების აღქმა

სამცხე-ჯავახეთში და ქვემო ქართლში ერთად, მოსახლეობის დაახლოებით მესამედი აღნიშნავს, რომ

პრობლემებს საკუთარი ძალებით აგვარებენ. მათი 85,4%, ვინც არ მიმართავს სახელმწიფო ან

საზოგადოებრივ ინსტიტუტებს პრობლემების მოსაგვარებლად, აღნიშნავს, რომ პრობლემას თავად

მოსახლეობა საკუთარი ძალებით აგვარებს. სამცხე-ჯავახეთში (51.6%) სოფლის რწმუნებული უფრო

მეტი რესპონდენტის აზრით აგვარებს პრობლემას, ვიდრე ქვემო ქართლში (43.2%). დაახლოებით

მესამედი აღნიშნავს, რომ მათ პრობლემებს რაიონის საკრებულო (32.3%) და რაიონის გამგეობა (43.2%)

აგვარებს.

დიაგრამა 35. ვის მიმართავს მოსახლეობა პრობლემების მოსაგვარებლად

56 

 

უნდა აღინიშნოს, რომ მათ შორიც ვინც მიმართავს ამა თუ იმ ინსტიტუტს პრობლემის

მოსაგვარებლად, რესპონდენტთა უმრავლესობა (80%) აღნიშნავს, რომ არსებული პრობლემა სწორედ

ამ დაწესებულების დახმარებით გვარდება.

სამიზნე დასახლებებში ცხოვრობენ, როგორც დევნილები კონფლიქტური ზონებიდან, ასევე

ეკომიგრანტები. იქ სადაც ცხოვრობს დევნილი მოსახლეობა კონფლიქტური ზონებიდან ან

ეკომიგრანტები, მოსახლეობის 91% თვლის, რომ არანაირი პრობლემა მათთან ურთიერთობაში

ადგილობრივ მოსახლეობას არ აქვთ, მხოლოდ ერთეულ შემთხვევებში დასახელდა, რომ

დევნილებს/ეკომიგრანტებს და ადგილობრივ მოსახლეობას შორის დაძაბული ურთიერთობებია

ყოფით საკითხებში (11 რესპონდენტი), დევნილებს/ეკომიგრანტებს და ადგილობრივ მოსახლეობას

შორის დაძაბული ურთიერთობებია მიწის საკითხებში (22 რესპონდენტი), დევნილებს/ეკომიგრანტებს

უფრო მეტი ყურადღება აქვთ ადგილობრივი ხელისუფლებისგან (26 რესპონდენტი).

ბოლო სამი წლის განმავლობაში ქვეყანაში მომხდარ ყველაზე პოზიტიურ მოვლენად ორივე რეგიონში

ინფრასტრუქტურის განვითარებას თვლიან (ქვემო ქართლი–45.4%). ინფრასტრუქტურის განვითარება,

განსაკუთრებით გზების მშენებლობა/რეაბილიტაცია მეტად მნიშვნელოვანია სამცხე-ჯავახეთისთვის

(78.6%).

57 

 

დიაგრამა 36. ბოლო სამი წლის განმავლობაში მომხდარი პოზიტიური მოვლენები

ორივე რეგიონის მოსახლეობისთვის ბოლო სამი წლის განმავლობაში მომხდარი ყველაზე ნეგატიური

მოვლენა 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომია. სამცხე-ჯავახეთში გაცილებით მეტი რესპონდენტი

აღიქვამს აგვისტოს ყველაზე ნეგატიურ მოვლენად (66.5%), ვიდრე – ქვემო ქართლში (56.6%).

ნეგატიურ მოვლენათა შორის მეორე ადგილზე პროდუქტებზე ფასების ზრდა/ინფლაციაა.

58 

 

დიაგრამა 37. ბოლო სამი წლის განმავლობაში მომხდარი ნეგატიური მოვლენები

არჩევნები და სამოქალაქო მონაწილეობა 

არჩევნებში რესპონდენტების მონაწილეობა საკმაოდ მაღალია - 87,8% (ქართველი რესპონდენტების

90.5%11 და არაქართველების 85.2%) დადის არჩევნებზე. ბოლო თვითმმართველობის არჩევნებზე (2010

წლის მაისი) გამოკითხულთა 78.4%-მა მიიღო მონაწილეობა. არჩევნებზე ხმა მისცა ქართველი

რესპონდენტების 83.4%12 და არაქართველი რესპონდენტების 73.5%-მა. ქვემო ქართლში ქალების

                                                                 

11 სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი განსხვავება

12 სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი განსხვავება

59 

 

მონაწილეობა არჩევნებში მამაკაცებთან შედარებით დაბალია, შესაბამისად 74.8%13 და 86.8%. სამცხე-

ჯავახეთში სქესის მიხედვით განსხვავება არ არის სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი.

არჩევნებზე წაუსვლელობის მიზეზებს შორის ყველაზე ხშირად დასახელდა არჩევნების

ლოკალიზაციის ადგილზე არყოფნა (28.3%). მათგან ვინც არ ყოფილა არჩევნებზე, 19.2% თვლის, რომ

აზრი არ აქვს არჩევნებში ხმის მიცემა.

ცხრილი 15. არჩევნებზე წაუსვლელობის მიზეზები

მიზეზები %

არ ვიყავი ქალაქში/სოფელში/ქვეყანაში 28.3

არ მაინტერესებს პოლიტიკა 10.0

ვთვლი, რომ აზრი არა აქვს 19.2

პროტესტის ნიშნად 2.7

არ ვიყავი სიაში 7.3

ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო 13.2

ოჯახური პრობლემის გამო 6.8

არ მქონდა დრო 9.6

არ მაქვს პირადობის მოწმობა 2.3

ქალები არ დადიან არჩევნებზე 0.5

 

                                                                 

13 სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი განსხვავება

60 

 

გაცილებით დაბალია სათემო საკითხების გადაწყვეტაში ჩართულობა. უკანასკნელი 12 თვის

განმავლობაში სათემო საკითხების გადაწყვეტაში გამოკითხულთაგან მხოლოდ 27.7% აქვს

მონაწილეობა მიღებული. გამოკითხულთა მეოთხედი (25%) ვერ ასახელებს პასიურობის მიზეზებს,

მეხუთედზე ოდნავ მეტი თვლის (21.8%), რომ მისი ჩართულობა საჭირო არ არის. 13,6%-ის აზრით კი –

მსგავსი საკითხების მოგვარება ხელისუფლების პრეროგატივაა.

აღსანიშნავია, რომ ქვემო ქართლში 26.3% თვლის, რომ მისი ჩართულობა საჭირო არ არის, სამცხე-

ჯავახეთში ასეთი პასუხები რესპონდენტთა 17.5%-ს აქვს. ასევე, ქვემო ქართლში უფრო მეტი

რესპონდენტი თვლის, რომ ასეთი საკითხები ხელისუფლებამ უნდა მოაგვაროს. (ქვემო ქართლი –

18.8%, სამცხე-ჯავახეთი–8.6%). ქართველი რესპონდენტების 26.1% თვლის, რომ მისი ჩართულობა

საჭირო არ არის, არაქართველი რესპონდენტებიდან კი მსგავსი პასუხი 10.7%-ს აქვს.

ცხრილი 16. სათემო საკითხებში მონაწილეობის მიუღებლობის მიზეზები

მიზეზები %

არ ვიცი, ზუსტ მიზეზს ვერ დავასახელებ 25.0

არ იყო საჭირო ჩემი მონაწილეობა 21.8

ვთვლი, რომ ეს საკითხი ხელისუფლებამ უნდა მოაგვაროს 13.6

არ მქონდა სურვილი 12.7

არ გვქონია პრობლემა 11.3

ადგილობრივი ხელისუფლებისგან ვერ მივიღებდით მხარდაჭერას 6.4

ასაკის გამო 3.4

ქალები არ მონაწილეობენ ასეთ საკითხებში 2.9

ჯანმრთელობის მდგომარეობა არ მიწყობს ხელს 2.9

61 

 

სამოქალაქო ინტეგრაციის ღონისძიებები 

შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის ეროვნული კონცეფციის შესახებ რესპონდენტთა

უმრავლესობას (78.7%) არ სმენია. კონცეფციის შესახებ ზოგადად სმენია სამცხე-ჯავახეთში 21.1%-ს,

ქვემო ქართლში – 17.1%-ს. მათ შორის, ვისაც ზოგადად სმენია კონცეფციის შესახებ, ქართველია

თითქმის მეოთხედი (24.7%), არაქართველი კი – 13.6%.

დიაგრამა 38. ინფორმირებულობა კონცეფციის შესახებ

კონცეფციის შესახებ ინფორმაციის ძირითადი წყარო მედიაა. გარდა ამისა, ინფორმაციის

მეტნაკლებად მნიშვნელოვანი წყაროებია მეგობრები, ინტერნეტი და საერთაშორისო ორგანიზაციებია.

დიაგრამა 39. კონცეფციის შესახებ ინფორმაციის წყაროები

62 

 

რესპონდენტები ძირითადად თვლიან, რომ შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის

ეროვნული კონცეფციის არსებობა ძალიან მნიშვნელოვანი ან უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე

უმნიშვნელო. 17%-ის აზრით დოკუმენტის არსებობა არაფერს ცვლის.

დიაგრამა 40. შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის ეროვნული კონცეფციის არსებობის მნიშვნელოვნება

იმ სფეროებიდან, რომელსაც მოიცავს კონცეფცია, ყველაზე მნიშვნელოვანი რესპონდენტებისთვის

სახელმწიფო ენის შესწავლის ხელშეწყობა (ქვემო ქართლი–55.2%, სამცხე–ჯავახეთი–41.2%) და

ეროვნული უმცირესობებისთვის სკოლამდელი, საშუალო და უმაღლესი განათლების

ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფაა. თითოეულ ამ სფეროს უფრო მეტი რესპონდენტი თვლის

მნიშვნელოვნად ქვემო ქართლში.

63 

 

დიაგრამა 41. შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის ეროვნული კონცეფციის სფეროების მნიშვნელოვნება

64 

 

სახელმწიფო ენის სწავლების ხელშეწყობას არაქართველ რესპონდენტებზე 30%-ით მეტი ქართველი

რესპონდენტი თვლის მნიშვნელოვნად. ასევე მეტი ქართველი რესპონდენტისთვის (43.7%) არის

მნიშვნელოვანი ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთათვის უმაღლესი განათლების

ხელმისაწვდომობა.

ქართველ რესპონდენტებზე მეტი არაქართველი რესპონდენტი თვლის მნიშვნელოვნად სკოლამდელი

განათლების ხელმისაწვდომობას, ეროვნული უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში

ინფრასტრუქტურის განვითარებას, ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთა პროფესიულ

გადამზადებასა და დასაქმების ხელშეწყობას.

ცხრილი 17. შემწყნარებლობისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის ეროვნული კონცეფციის სფეროების მნიშვნელოვნება. ეთნიკური

ჭრილი

ქართველი არაქართველი

ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთათვის

სკოლამდელი განათლების ხელმისაწვდომობა

27.0 37.3

ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთათვის

საშუალო განათლების მიღების ხელშეწყობა

41.0 41.3

ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთათვის

უმაღლესი განათლების ხელმისაწვდომობა

43.7 36.0

სახელმწიფო ენის ხელშეწყობა 64.3 34.3

ეროვნული უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში

ეროვნული მაუწყებლობის ხელმისაწვდომობა

9.5 7.8

ეროვნული უმცირესობების ენებზე სამაუწყებლო

პროგრამების ხელმისაწვდომობა

9.5 12.8

სამაუწყებლო პროგრამებში ეროვნული უმცირესობების

გაშუქება და მონაწილეობის უზრუნველყოფა

9.3 6.0

ეროვნული უმცირესობების ენებზე ელექტრონული და

ბეჭდვითი მედიის ხელშეწყობა

4.5 6.5

65 

 

მედიაში ტოლერანტობისა და პლურალიზმის

დამკვიდრების ხელშეწყობა

6.9 4.8

ეროვნული უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში

ინფრასტრუქტურის განვითარება

9.3 18.3

ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთა

პროფესიული გადამზადება და დასაქმება

7.9 15.5

ეროვნული უმცირესობების კულტურული

თვითმყოფადობის შენარჩუნება

6.3 9.5

ეროვნული უმცირესობების კულტურული

მემკვიდრეობის დაცვა

4.0 11.8

პოლიტიკური ინტეგრაცია და სამოქალაქო

მონაწილეობის ხელშეწყობა

6.6 6.5

რესპონდენტების აზრით, სახელმწიფოს მიერ ეთნიკური უმცირესობების სამოქალაქო

ინტეგრაციისთვის განხორციელებული ღონისძიებები ძირითადად განათლების სფეროს

მიეკუთვნება. თუმცა რეგიონებს შორის სხვაობა აღნიშნება დასახელებული სფეროების მიხედვით14.

ცხრილი 18. სახელმწიფოს მხრიდან განხორციელებული საქმიანობების სფეროები. რეგიონალური ჭრილი

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთა პროფესიული

გადამზადება და დასაქმების ხელშეწყობა

95.7 89.5

პოლიტიკური ინტეგრაცია და სამოქალაქო მონაწილეობის ხელშეწყობა 94.8 89.7

                                                                 

14 ცხრილში მოცემულია მხოლოდ სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი განსხვავებები

66 

 

ეროვნული უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში

ინფრასტრუქტურის განვითარება

57.5 71.3

ეროვნული უმცირესობების ენებზე სამაუწყებლო პროგრამების

ხელმისაწვდომობა

59.4 76.5

ეროვნული უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში ეროვნული

მაუწყებლობის ხელმისაწვდომობა

71.0 89.5

ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთათვის სკოლამდელი

განათლების ხელმისაწვდომობა

59.1 70.8

ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელთათვის უმაღლესი

განათლების ხელმისაწვდომობა

86.2 74.8

67 

 

დიაგრამა 1. სახელმწიფოს მხრიდან განხორციელებული საქმიანობების სფეროები

68 

 

სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობა 

სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობის საფუძველს ძირითადად დასაქმება, ნათესაური კავშირები,

განათლება და ვაჭრობა წარმოადგენს.

ცხრილი 19. სხვა ქვეყნის მოსახლეობასთან ურთიერთობის გავრცელებული ფორმები. რეგიონული ჭრილი

ორივე

რეგიონი

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ჩვენი მოსახლეობა დასაქმებულია მეზობელ ქვეყნებში 63,9 65,1 62,8

ჩვენს მოსახლეობას აქვს ნათესაური/სამეგობრო კავშირები სხვა ქვეყნის

მოსახლეობასთან

46,7 56,4 37,4

ჩვენი ბავშვები/ახალგაზრდები სწავლობენ სხვა ქვეყნებში 31,5 30,6 32,4

ჩვენი მოსახლეობა ყიდის/ყიდულობს პროდუქციას სხვა ქვეყანაში 30,5 33,9 27,2

ჩვენი მოსახლეობა იღებს სამედიცინო დახმარებას სხვა ქვეყნის

სამედიცინო დაწესებულებებში

19,9 11,6 28

სხვა ქვეყნის მოსახლეობა სტუმრობს ჩვენს დასახლებას 15,7 7,0 24

სხვა ქვეყნის მოსახლეობა ყიდის/ყიდულობს პროდუქციას ჩვენთან 13,3 11,4 15,2

ჩვენი მოსახლეობა სტუმრობს სხვა ქვეყნებს დასვენებისა და გართობის

მიზნით.

11,4 7,9 14,8

არ გვაქვს ურთიერთობა მეზობელი ქვეყნის მოსახლეობასთან 10,7 15,9 5,6

სხვა ქვეყნის მოსახლეობა დასაქმებულია ჩვენთან 7,6 2,7 12,4

სხვა ქვეყნის ბავშვები/ახალგაზრდები სწავლობენ ჩვენთან 5,0 5,6 4,4

69 

 

სხვა ქვეყნის მოსახლეობა იღებს სამედიცინო დახმარებას ჩვენთან

არსებულ სამედიცინო დაწესებულებებში

2,6 1,9 3,4

სხვა ქვეყნის მოსახლეობასთან ნათესაური კავშირები უფრო მეტად ქვემო ქართლის არაქართულ

მოსახლეობას აქვს (56.4%). სამცხე-ჯავახეთში უფრო ხშირად სტუმრობს სხვა ქვეყნის მოსახლეობა,

სამცხე-ჯავახეთიდან ასევე უფრო ხშირად მიდიან სამკურნალოდ სხვა ქვეყნებში (15.9%), ვიდრე ქვემო

ქართლიდან. სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტთა 12,4%-ის თანახმად სხვა ქვეყნის მოსახლეობა

დასაქმებულია მათ რეგიონში15.

ცხრილი 20. სხვა ქვეყნის მოსახლეობასთან ურთიერთობის გავრცელებული ფორმები. ეთნიკური ჭრილი

ქვემო

ქართლის

არაქართული

მოსახლეობა

სამცხე-

ჯავახეთის

არაქართული

მოსახლეობა

ჩვენი მოსახლეობა დასაქმებულია მეზობელ ქვეყნებში 65,1 62,8

ჩვენს მოსახლეობას აქვს ნათესაური/სამეგობრო კავშირები სხვა ქვეყნის

მოსახლეობასთან

56,4 37,4

ჩვენი მოსახლეობა ყიდის/ყიდულობს პროდუქციას სხვა ქვეყანაში 33,9 27,2

ჩვენი ბავშვები/ახალგაზრდები სწავლობენ სხვა ქვეყნებში 30,6 32,4

არ გვაქვს ურთიერთობა მეზობელი ქვეყნის მოსახლეობასთან 15,9 5,6

ჩვენი მოსახლეობა იღებს სამედიცინო დახმარებას სხვა ქვეყნის

სამედიცინო დაწესებულებებში

11,6 28,0

სხვა ქვეყნის მოსახლეობა ყიდის/ყიდულობს პროდუქციას ჩვენთან 11,4 15,2

                                                                 

15 აქ სავარაუდოდ იგულისხმება, ყარსი-ახალქალაქის მაგისტრალის მშენებლობაზე დასაქმებული თურქეთის მოქალაქეები.

70 

 

ჩვენი მოსახლეობა სტუმრობს სხვა ქვეყნებს დასვენებისა და გართობის

მიზნით.

7,9 14,8

სხვა ქვეყნის მოსახლეობა სტუმრობს ჩვენს დასახლებას 7,0 24,0

სხვა ქვეყნის ბავშვები/ახალგაზრდები სწავლობენ ჩვენთან 5,6 4,4

სხვა ქვეყნის მოსახლეობა დასაქმებულია ჩვენთან 2,7 12,4

სხვა ქვეყნის მოსახლეობა იღებს სამედიცინო დახმარებას ჩვენთან

არსებულ სამედიცინო დაწესებულებებში

1,9 3,4

სხვა ქვეყნებიდან მჭიდრო ურთიერთობა ქვემო ქართლის მოსახლეობას აზერბაიჯანთან აქვს, სამცხე-

ჯავახეთს კი – სომხეთთან. სხვა ქვეყნებიდან მჭიდრო ურთიერთობები რუსეთთან და თურქეთთან

დასახელდა, თუმცა პასუხების სიხშირე გაცილებით დაბალია.

დიაგრამა 43. რომელი ქვეყნის მოსახლეობასთან აქვთ ყველაზე მჭიდრო კავშირი

71 

 

სხვა ქვეყნებიდან სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტები ყველაზე მეტად ენდობიან სომხეთს, ამერიკას,

რუსეთს, უკრაინას. ქვემო ქართლში ნდობას ყველაზე მეტად აზერბაიჯანი, ამერიკა, რუსეთი და

უკრაინა იმსახურებენ. არცერთს არ ენდობა ქვემო ქართლში რესპონდენტების 23%, სამცხე-ჯავახეთში

კი – 17.3%.

დიაგრამა 442. ნდობა ქვეყნებისადმი. რეგიონული ჭრილი

 

ქვემო ქართლის არაქართველი მოსახლეობა ყველაზე მეტად ენდობა აზერბაიჯანს, რუსეთსა და

თურქეთს. სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა კი – სომხეთს და რუსეთს, ამასთან, რუსეთისადმი ნდობა

გაცილებით მეტმა სამცხე-ჯავახეთელმა რესპოდენტმა (48.4%) დააფიქსირა, ვიდრე ქვემო ქართლელმა

(15.6%). აღსანიშნავია, რომ სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტებიდან აზერბაიჯანისადმი ნდობა არცერთ

რესპონდენტს არ დაუფიქსირებია. ამავე დროს, ქვემო ქართლიდან რესპონდენტების 10.1%,

72 

 

რომლებიც ეთნიკური სომხები არიან, ენდობა სომხეთს. არცერთ ქვეყანას არ ენდობა სამცხე-

ჯავახეთში – 8.2%, ქვემო ქართლში – 9.7%. ყველაზე იშვიათად დასახელდა ბელორუსი და გერმანია.

დიაგრამა 453. ნდობა ქვეყნებისადმი. არაქართველი მოსახლეობა. რეგიონული ჭრილი 

განსხვავებულ სურათს იძლევა ქართველი რესპონდენტების პასუხები: ორივე რეგიონში ყველაზე

მეტად ენდობიან აშშ-ს. ქვემო ქართლში ენდობიან უკრაინას, აზერბაიჯანს, რუსეთს. სამცხე-

ჯავახეთში კი ბელორუსს, ბალტიისპირეთის ქვეყნებს, თურქეთს და სომხეთს. ყველაზე იშვიათად

დასახელდა შუა აზიის ქვეყნები.

არაქართველ რესპონდენტებზე გაცილებით მეტი ქართველი რესპონდენტი არ ენდობა არცერთ

ქვეყანას: ქვემო ქართლში – 38%, სამცხე-ჯავახეთში კი – 25.8%.

73 

 

დიაგრამა 464. ნდობა ქვეყნებისადმი. ქართული მოსახლეობა. რეგიონალური ჭრილი

74 

 

სოციალური, ეკონომიკური და რეგიონული ინტეგრაცია

სოციალურ‐ეკონომიკური მახასიათებლები და ოჯახის სტრუქტურა 

გამოკითხულთა 16,5% სახელმწიფო, 13,8% კერძო სექტორში, ხოლო 2,3% საზოგადოებრივ სექტორშია

დასაქმებული, გამოკითხულთა 19,7% თვითდასაქმებულია. გამოკითხული რესპონდენტების 30,6% არ

არის დასაქმებული.

დიაგრამა 47. დასაქმება

ეთნიკურ და რეგიონულ ჭრილში დაუსაქმებელთა რაოდენობაში განსხვავება არ არის. დიაგრამა#2

დიაგრამა 48. დასაქმება ეთნიკური ჭრილი

75 

 

დასაქმების მიხედვით განსხვავება რეგიონულ ჭრილში თვითდასაქმებულთა და კერძო სექტორში

დასაქმებულთა რაოდენობის მიხედვით გამოვლინდა. კერძოდ, ქვემო ქართლში თვითდასაქმებულთა

წილი 27,7%-ია, ხოლო სამცხე-ჯავახეთში 15,4%. კერძო სექტორში სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტთა

15,7%-ია დასაქმებული, ხოლო ქვემო ქართლში - 11,7%.

დასაქმების ჭრილში განსხვავება დასახლების ტიპის მიხედვითად გამოვლინდა: ქალაქის ტიპის

დასახლებაში კერძო სექტორში უფრო მეტია დასაქმებული, ვიდრე სოფლის და დაბის ტიპის

დასახლებაში (შესაბამისად ქალაქი-24,5% და სოფელი/დაბა-15,1%). ასევე, განსხვავება დაფიქსირდა

სახელმწიფო სექტორში დასაქმებულთა წილის მიხედვით ეთნიკურ ჭრილში (ქართველი - 20.2%,

არაქართველი-13%). თვითდასაქმებულთა რაოდენობა აზერბაიჯანულ დასახლებაში (31.9%)

მკვეთრად ჭარბობს ქართულ (14.6%), სომხურ (19.5%) და შერეული (19.5%) დასახლებაში

თვითდასაქმებულთა რაოდენობას. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმწიფო სექტორში

დასაქმებულთა რაოდენობა აზერბაიჯანულ დასახლებაში ბევრად ნაკლებია (4.3%), ვიდრე სომხურ

დასახლებაში (10.5%).

ცხრილი  21. დასაქმების სტრუქტურა

აზრბაიჯანული

დასახლება

სომხური

დასახლება

ქართული

დასახლება

შერეული

დასახლება

სახელმწიფო სექტორი 4,3 10,5 17,6 24,3

კერძო სექტორი 5,5 12,6 13,8 18,5

საზოგადოებრივი სექტორი 3,1 3,5 0,5 3,5

თვითდასაქმებული 31,9 19,6 14,6 19,5

უმუშევარი 38,7 34,3 34,1 20,4

პენსიონერი 14,1 13,3 15,4 11,8

სტუდენტი 2,5 6,3 3,8 1,9

76 

 

გამოკითხულთა მეოთხედზე მეტს (28,4%) უმაღლესი განათლება აქვს. საშუალო განათლების მქონე

რესპონდენტთა წილი შერჩევით ერთობლიობაში 37,7%-ს შეადგენს.

დიაგრამა 49. განათლება

განათლების მიხედვით განაწილება შერჩევით ერთობლიობაში განსხვავდება როგორც ეთნიკური,

ასევე დასახლების ტიპის მიხედვით. კერძოდ, ქართულ მოსახლეობაში, როგორც ქვემო ქართლში ისე

სამცხე-ჯავახეთში მეტია უმაღლესი განათლების რესპონდენტთა რაოდენობა.

ცხრილი  22. რესპონდენტთა განათლება, დასახლების ტიპის და ეთნიკური ჭრილი

ქართველი არაქართველი ქალაქის ტიპის

დასახლება

სოფელი

არასრული საშუალო 5,7 12,8 1,9 11,7

საშუალო 29,2 45,9 21,6 41,9

პროფესიული 25,5 13,0 24,5 18,1

უმაღლესი 33,1 24,0 42,8 24,3

არასრული უმაღლესი 5,7 4,4 9,1 3,5

ხარისხი 0,8 0,6

77 

 

რესპონდენტთა ოჯახის წევრთა საშუალო რაოდენობა 4-5 წევრს შეადგენს. მათგან საშუალოდ ერთ-

ორი ადამიანია დასაქმებული. ეთნიკურ ჭრილში, განსხვავება ოჯახის წევრთა რაოდენობების

მიხედვით, სტატისტიკურად არ დადასტურდა. გამოკითხულთა დაახლოებით მესამედის ოჯახში

სამი თაობა ერთად ცხოვრობს.

მოსახლეობის 71,9%-სთვის საკმარისია, ხოლო 28,1%-სთვის არ არის საკმარისი ის ფართობი,

რომელშიც მათი ოჯახი ცხოვრობს.

რესპონდენტთა ოჯახებს უმეტესად ერთი (54,4%) ან ორი წყაროდან (40,5%) აქვს შემოსავალი.

გამოკითხულთა იმ ნაწილს, ვისაც შემოსავლის ერთი წყარო აქვთ, შემოსავალი ძირითადად

ხელფასიდან (41,8%) და ნამეტი პროდუქციის გაყიდვიდან (29,4%) აქვთ. გამოკითხულთა 17,2%

აღიშნავს, რომ მისი ოჯახის შემოსავალი მხოლოდ პენსიაა. ამ რესპონდენტთა უმეტესობა 88%

საპენსიო ასაკის ადამიანებს წარმოადგენენ.

დიაგრამა 50. რესპონდენტთა შემოსავლი წყაროები. ორივე რეგიონი ერთად

გამოკითხულთა 61,5% ფლობს საკუთრებაში სასოფლო-სამეორნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთს.

გამოკითხულთა 46,1% აღნიშნავს, რომ მათი შემოსავალი საშუალოა და ოჯახის ძირითადი

მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას ახერხებენ. აღსანიშნავია, რომ სომხურ და შერეული

დასახლების წარმომადგენელთა უფრო მეტი რაოდენობა - 55% აღნიშნავს, რომ მათ საშუალო

შემოსავლები აქვთ, ვიდრე - აზერბაიჯანული (39,9%) და ქართული (41,2%).

78 

 

ცხრილი  23. შემოსავლების აღქმა

ორივე

რეგიონი

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ძალიან დაბალი, შემოსავალი კვებაზეც არ გვყოფნის 15,1 16,9 13,3

დაბალი, შემოსავალი კვებაზე და ტანსაცმელზე ძლივს გვყოფნის 37,7 38,7 36,7

საშუალო, ოჯახის ძირითადი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას

ვახერხებთ

46,1 43,0 49,0

მაღალი, შეგვიძლია გართობისა და დასვენების ხარჯები გავწიოთ 1,1 1,4 0,8

ძალიან მაღალი _ _ _

გასულ, 2009 წელთან შედარებით, გამოკითხულთა ოჯახების 17,9%-ის ეკონომიკური მდგომარეობა

გაუმჯობესდა. 54,6%-ის არ შეცვლილა, ხოლო 27,4%-ის გაუარესდა.

ცხრილი 24. ეკონომიკური მდგომარეობის ცვლილება გასულ, 2009 წელთან შედარებით. რეგიონული ჭრილი

ორივე

ერთად

ქვემო ქართლი სამცხ-ჯავახეთი

გაუმჯობესდა 17,9 15,8 19,9

არ შეცვლილა 54,6 43,6 65,1

გაუარესდა 27,4 40,5 14,9

79 

 

ცხრილი 25. ეკონომიკური მდგომარეობის ცვლილება გასულ, 2009 წელთან შედარებით. ეთნიკური ჭრილი

აზერბაიჯანული

დასახლება

სომხური

დასახლება

ქართული

დასახლება

გაუმჯობესდა 19,0 18,9 18,7

არ შეცვლილა 47,2 67,8 51,2

გაუარესდა 33,7 13,3 30,1

მოსახლეობის მესამედზე მეტი ოპტიმისტურად აფასებს მომავალს და თვლის, რომ მათი

ეკონომიკური მდგომარეობა მომავალში გაუმჯობესდება. მომავალი ეკონომიკური ცვლილების

მიხედვით გასხვავებაა, როგორც რეგიონულ, ასევე ერთნიკურ ჭრილში. კერძოდ, სამცხე ჯავახეთის

მოსახლეობის 44% თვლის, რომ მათი ოჯახის ეკონომიკური მდგომარეობა გაუმჯობესდება, ქვემო

ქართლში ეს მაჩვენებელი მხოლოდ 29%-ია. ქართული დასახლების რესპონდენტები ყველაზე

ოპტიმისტები არიან და მათი 42,8% ელის ეკონომიკურ წინსვლას. მეორე ადგილზე სომხური

დასახლების რესპონდენტები არიან, რომელთა 33,6% ელოდება ეკონომიკური მდგომარეობის

გაუმჯობესებას, ხოლო ყველაზე პესიმისტურად აზერბაიჯანული დასახლების რესპონდენტები

უყურებენ მომავალს და მათი მხოლოდ 19,6% თვლის, რომ ეკონომიკური მდგომარეობა

გაუმჯობესდება.

დიაგრამა 51. ეკონომიკური მდგომარეობის ცვლილების მოლოდინი. ორივე რეგიონი ერთად

80 

 

ინფორმაცია დასახლებული პუნქტების შესახებ 

სამიზნე დასახლებების უმეტესობისთვის ტრადიციულად დამახასიათებელი საქმიანობის ფორმა

მეცხოველეობა, მებოსტნეობა და რძის პროდუქტების წარმოებაა. ქვემო ქართლის რეგიონში

მოსახლეობა (77.9%) უფრო მეტად მისდევს მებოსტნეობას, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობა

(49.5%).

დიაგრამა 52. რა საქმიანობაა ტრადიციულად დამახასიათებელი არაქალაქური ტიპის დასახლებებისთვის.

81 

 

ანალოგიურად რძის პროდუქტების წარმოება დამახასიათებელია ქართული და აზერბაიჯანული

დასახლებისთვის. მეცხოველეობა ყველა ტიპის დასახლებაში ერთნაირად არის გავრცელებული.

ცხრილი 26. რა საქმიანობაა ტრადიციულად დამახასიათებელი არაქალაქური ტიპის დასახლებებისთვის. დასახლების ტიპის

ეთნიკური ჭრილი

აზერბაიჯანული

დასახლება

სომხური

დასახლება

ქართული

დასახლება

შერეული

დასახლება

მეცხოველეობა 70,6 60,0 78,6 59,5

მებოსტნეობა 65,6 44,4 71,6 65,8

რძის პროდუქტების წარმოება 55,6 31,1 62,3 35,8

მეხილეობა 11,9 17,8 35,8 12,5

ტურიზმი/საკურორტო

მომსახურება

0,6 11,9 3,8 11,7

ზამთრის სპორტი 11,9 0,6 14,4

ტყის პროდუქტების შეგროვება 5,9 6,4 9,7

ტურისტული ლაშქრობა და

მთამსვლელობა

8,9 1,0 8,6

ნადირობა 5,9 7,0 8,6

ხელით ქსოვა 16,3 4,2 7,4

თევზსაშენი მეურნეობა 7,4 1,9 4,3

თევზჭერა 9,6 6,4 2,3

ხალიჩების ქსოვა 1,5 1,2

82 

 

მეთუნეობა 2,2 0,3 1,2

ქალაქის ტიპის დასახლებების უმეტესობაში არსებობს: საბავშვო ბაღი, სკოლა, ამბულატორია,

პოლიკლინიკა, აფთიაქი. ქალაქის ტიპის დასახლებების დიდი ნაწილში - საავადმყოფო, ბიბლიოთეკა,

კლუბი, კინოთეატრი, თეატრი, მუზეუმი, კულტურის სახლი, პროფესიული სასწავლებელი და

უმაღლესი სასწავლებელი. მოსახლეობისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია, მათ დასახლებულ პუნქტში

არსებობდეს: საბავშვო ბაღი, სკოლა, საავადმყოფო, აფთიაქი. სოფლის ტიპის დასახლებებში კი ამ

დაწესებულებებიდან მხოლოდ ნაწილი გვხვდება: სკოლა, ამბულატორია, აფთიაქი, საბავშვო ბაღი,

ბიბლიოთეკა და კულტურის სახლი.

სოფლის მოსახლეობის 53,6% აღნიშნავს, რომ მათ საბავშვო ბაღი მათ დასახლებაში არ არის. 49,4%

აღნიშნავს, რომ არ არის ამბულატორია. 53,7% აღნიშნავს, რომ არ არის აფთიაქი. ხოლო, 62,6% და

67,7% შესაბამისად აღნიშნავს, რომ არ აქვთ ბიბლიოთეკა და კულტურის სახლი.

სოფლის ტიპის მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარი 49,1% აღნიშნავს, რომ მის სოფელს

მუნიციპალური ტრანსპორტი ემსახურება. მუნიციპალური ტრანსპორტით მომსახურების საკითხის

მიხედვით განსხვავება ქართულ და არაქართულ სოფლებს შორის არ არის.

მათ შორის ვისაც ემსახურება მუნიციპალური ტრანსპორტი 64,3% მიუთითებს, რომ სატრანსპორტო

საშუალებები საკმარისია, ხოლო 35,7% მიუთითებს, რომ არ არის საკმარისი.

მათ შორის ვინც ამბობს, რომ სატრანსპორტო საშუალებების არ არის საკმარისი, სოფლის ტიპის

დასახლების რესპონდენტები ჭარბობენ (65% - სოფლის დასახლების რესპონდენტები, 35% - ქალაქის

ტიპის რესპონდენტები).

ორივე რეგიონში მოსახლეობა სარგებლობს საფინანსო ინსტიტუტების მომსახურებით.

რესპონდენტთა პასუხების მიხედვით ბანკების მომსახურებით უფრო სარგებლობს მოსახლეობა,

ვიდრე მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების მომსახურებით. სამცხე-ჯავახეთში, ქვემო ქართლის

მოსახლეობასთან შედარებით მეტად სარგებლობენ როგორც ბანკის, ასევე მიკროსაფინანსო

ორგანიზაციის მომსახურებით.

83 

 

დიაგრამა 53. გამოკითხულთა რა ნაწილი სარგებლობს საფინანსო ინსტიტუტების მომსახურებით

სხვადასხვა სერვისზე ხელმისაწვდომობა 

ორივე რეგიონის პასუხების მიხედვით, მოსახლეობის უმეტესობას (72.5%) აქვს შესაძლებლობა

ისარგებლოს შერეული ან სპეციალიზირებული ბაზრით, სადაც შესაძლებელია სასოფლო-სამეურნეო

პროდუქტების გაყიდვა/ყიდვა, მესამედს (33.5%) შეუძლია იქირაოს ან უსასყუდლოდ ისარგებლოს

სასოფლო სამეურეო ტექნიკით, მეხუთედს (23.8%) შეუძლია ისარგებლოს გადამამუშავებელი

საწარმოს მომსახურებით, სადაც მოსახლეობას შეუძლია ჩააბაროს მის მიერ წარმოებული სასოფლო-

სამეურნეო პროდუქცია ან მიიტანოს პროდუქცია გადასამუშავებლად და გადამუშავებული

პროდუქცია უკან წამოიღოს. ასევე, აქვს საშუალება ისარგებლოს სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკით

მომსახურების ცენტრის მომსახურებით.

ცხრილი 27. შეუძლია თუ არა მოსახლეობას საჭიროების შემთხვევაში ისარგებლოს სხვადასხვა მომსახურებით (სურვილისა და შესაბამისი სახსრების არსებობის შემთხვევაში)

კი არა არ

ვსაჭიროებთ

შერეული ან სპეციალიზირებული ბაზრით, სადაც შესაძლებელია

სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების გაყიდვა

72,5 21,0 6,6

შერეული ან სპეციალიზირებული ბაზრით, სადაც შესაძლებელია

სასოფლო-სამეურნეო წარმოების საშუალებების შეძენა

61,1 31,0 7,9

სასოფლო სამეურეო ტექნიკის ქირაობა კერძო პირისგან ან უსასყიდლოდ 33,5 39,1 27,4

84 

 

სარგებლობა

გადამამუშავებელი საწარმოს მომსახურებით, სადაც მოსახლეობას

შეუძლია ჩააბაროს მის მიერ წარმოებული სასოფლო-სამეურნეო

პროდუქცია ან მიიტანოს პროდუქცია გადასამუშავებლად და

გადამუშავებული პროდუქცია უკან წამოიღოს

23,8 53,2 23,0

სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკით მომსახურების ცენტრი 23,7 48,3 28,0

სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის გასარემონტებელი პუნქტი 10,9 57,9 31,2

მარცვალსაცავი 6,2 56,0 37,9

სასუქის ხარისხის შემმოწმებელი ლაბორატორია 4,9 63,3 31,9

ნიადაგის შემსწავლელი ლაბორატორია 3,9 66,1 30,0

ხილის და ბოსტნეულის შესანახი პუნქტი 3,0 55,0 42,0

მაცივარი-საცავი 2,5 56,8 40,7

ხილის/ბოსტნეულის დასახარისხებელი პუნქტი 2,5 54,8 42,7

შეფუთვის პუნქტი 2,2 54,5 43,3

სამცხე ჯავახეთისა და ქვემო ქართლის მოსახლეობის ხელმისაწვდომობა სხვადასხვა სერვისზე

განსხვავდება ერთმანეთისგან. შერეული ან სპეციალიზირებული ბაზრით, სადაც შესაძლებელია

სასოფლო-სამეურნეო წარმოების საშუალებების შეძენა ქვემო ქართლის მოსახლეობის 78,2%-

შეუძლია, როცა სამცხე-ჯავახეთში ეს მაჩვენებელი 44,6%-ა. ქვემო ქართლის მოსახლეობის 31,9%-ს

შეუძლია ისარგებლოს გადამამუშავებელი საწარმოს მომსახურებით, სადაც მოსახლეობას შეუძლია

ჩააბაროს მის მიერ წარმოებული სასოფლო-სამეურნეო პროდუქცია ან მიიტანოს პროდუქცია

გადასამუშავებლად და გადამუშავებული პროდუქცია უკან წამოიღო, ხოლო სამცხე ჯავახეთში

მხოლოდ 15,9%-ს. სასოფლო სამეურეო ტექნიკის ქირაობა კერძო პირისგან ან უსასყიდლოდ

სარგებლობა ქვემო ქართლის მოსახლეობის 50,6% შეუძლია სამცხე-ჯავახთში კი - 16,9%-ს. სასოფლო-

85 

 

სამეურნეო ტექნიკით მომსახურების ცენტრის მომსახურებით შეუძლია ისარგებლოს ქვემო ქართლის

მოსახლეობის 33,3%-ს, ხოლო სამცხე ჯავახეთში - 14,4%-ს.

ორივე რეგიონის უმეტესობას ხელი მიუწვდება ქსელის ელექტროენერგიაზე და მობილური

ტელეფონის მომსახურებაზე. სარეტრანსლიაციო ტელევიზიის მომსახეურებაზე ხელმისაწვდომობა

ქვემო ქართლის სამიზნე დასახლებულ პუნქტებს უფრო აქვთ, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთში. სარწყავი

სისტემა ხელმისაწვდომი უფრო ქვემო ქართლშია (51.9%), ვიდრე სამცხე-ჯავახეთში (37.2%).

ცხრილი 28. სხვადასხვა სახის სერვისზე ხელმისაწვდომობა. რეგიონალური ჭრილი

ორივე

რეგიონი

ქვემო ქართლი სამცხე-

ჯავახეთი

მობილური ტელეფონი 94,2 96,9 91,5

ქსელის ელექტროენერგია 92,7 95,9 89,5

სარეტრანსლაციო ტელევიზია (ნაციონალური არხები) 76,9 94,2 59,9

მილსადენით მოწოდებული სასმელი წყალი 75,7 76,5 74,9

ბუნებრივი სასმელი წყალი (ჭა, ბუნებრივი წყარო და ა.შ.) 64,0 63,0 65,0

სარეტრანსლაციო ტელევიზია (ადგილობრივი არხები) 51,7 48,6 54,9

რადიო 47,7 46,9 48,4

გაზსადენით მოწოდებული ბუნებრივი აირი 45,5 52,3 38,9

სარწყავი სისტემა 44,5 51,9 37,2

სტაციონალური ტელეფონი 41,6 31,9 51,2

საკანალიზაციო სისტემა 30,4 16,9 43,7

საკაბელო ტელევიზია 24,8 17,1 32,4

86 

 

პრობლემები 

მნიშვნელოვანი პრობლემის დასახელებისას პირველ ადგილზე დასაქმება დასახელდა.

ცხრილი 28. პრობლემები

ორივე

რეგიონი

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

დასაქმება 69,0 70,3 67,8

ჯანდაცვის მისაწვდომობა 40,7 30,5 50,6

ბუნებრივი გაზის მისაწვდომობა 25,4 28,9 22

სასმელი წყლის მისაწვდომობა 22,0 30,7 13,6

განათლების მისაწვდომობა 18,0 10,3 25,4

ტრანსპორტი და გზები 17,7 19,2 16,2

სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის გასაღების ბაზრის

გაუმჯობესება

15,7 9,5 21,8

სამელიორაციო ღონისძიებები - მორწყვა 14,3 19,8 9

სასოფლო-სამეურნეო წარმოებისათვის აუცილებელი

მასალების მიწოდება

10,3 10,9 9,6

კრედიტის ხელმისაწვდომობა 7,5 4,3 10,6

ტელეკომუნიკაციები 6,0 6,6 5,4

საძოვრებით უზრუნველყოფა 5,5 9,3 1,8

სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის გადამუშავება 5,1 7,2 3

87 

 

ვეტერინარული და მეცხოველეობასთან დაკავშირებული

სხვა მომსახურება

4,4 3,7 5

სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის გაქირავება და შეკეთება 4,1 2,5 5,6

ელექტოენერგიის მოწოდების გაუმჯობესება 2,4 2,7 2,2

სასაწყობო და სამაცივრო მეურნეობა 2,2 3,3 1,2

სამელიორაციო ღონისძიებები - დრენაჟი 1,6 1,9 1,4

განსხვავება დაფიქსირდა პრობლემების ჩამონათვალში რეგიონულ ჭრილში. ქვემო ქართლში

პირველი სამეული: დასაქმება, სასმელი წყლით მომარაგება და ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობაა. ხოლო

სამცხე-ჯავახეთისთვის: დასაქმება, ჯანდაცვა და განათლების ხელმისაწვდომობა.

დიაგრამა 54. ათი ძირითადი პრობლემა ქვემო ქართლი

88 

 

დიაგრამა 55. პრობლემები. სამცხე-ჯავახეთი

განსხვავებაა რეგიონულ ჭრილში არაქართველი მოსახლეობის მიერ ჩამოთვლილ პრობლემებშიც.

კერძოდ, არაქართული მოსახლეობისთვის ქვემო ქართლში ხუთი ყველაზე მნიშვნელოვანი

პრობლემაა: დასაქმება, სასმელი წყლით მომარაგება, ბუნებრივი გაზის მისაწვდომობა, ტრანსპორტი

და გზაა. ხოლო სამცხე-ჯავახეთში: დასაქმება, ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობა, სასოფლო-სამეურნეო

პროდუქციის გასაღების ბაზრის გაუმჯობესება, განათლების ხელმისაწვდომობა და ბუნებრივი გაზის

ხელმისაწვდომობაა.

89 

 

ცხრილი 29. პრობლემები არაქართული მოსახლეობა. რეგიონული ჭრილი

ქვემო ქართლის

არაქართველი

მოსახლეობა

სამცხე-ჯავახეთის

არაქართველი

მოსახლეობა

დასაქმება 62,9 58,6

ჯანდაცვის მისაწვდომობა 30,9 47,1

სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის გასაღების ბაზრის

გაუმჯობესება

7,4 31,6

განათლების მისაწვდომობა 4,7 27,5

ბუნებრივი გაზის მისაწვდომობა 34,8 24,2

ტრანსპორტი და გზები 30,1 23,8

სასოფლო-სამეურნეო წარმოებისათვის აუცილებელი მასალების

მიწოდება

8,2 10,2

კრედიტის ხელმისაწვდომობა 2,7 10,2

სასმელი წყლის მისაწვდომობა 35,2 8,2

სამელიორაციო ღონისძიებები - მორწყვა 13,3 7,4

სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის გაქირავება და შეკეთება 1,6 7,4

ტელეკომუნიკაციები 8,2 6,1

ვეტერინარული და მეცხოველეობასთან დაკავშირებული სხვა

მომსახურება

2,7 6,1

ელექტოენერგიის მოწოდების გაუმჯობესება 3,5 2,9

90 

 

სამელიორაციო ღონისძიებები - დრენაჟი 1,6 2,9

სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის გადამუშავება 8,6 2,5

საძოვრებით უზრუნველყოფა 9,0 1,6

სასაწყობო და სამაცივრო მეურნეობა 5,5 1,2

პრობლემების დასახელებისას სტატისტიკურად სანდო განსხვავება გამოვლინდა არაქართულ

მოსახლეობაში რეგიონის ჭრილის მიხედვით. მოუხედავად იმისა, რომ ქვემო ქართლშიც

ინფორმირებულობის დაბალი დონის ერთ-ერთ მიზეზად მოსახლეობის განათლების დაბალი დონე

სახელდება, პრობლემების ჩამონათვალში განათლების ხელმისაწვდომობა მხოლოდ მერვე ადგილს

იკავებს. ხოლო, ეს პრობლემა სამცხე-ჯავხეთისთვის მესამე ადგილზეა.

დიაგრამა 56. პრობლემების ჩამონათვალი არაქართული მოსახლეობის რეგიონული ჭრილი

91 

 

ურთიერთობები დასახლებულ პუნქტებს შორის 

ორივე რეგიონის მოსახლეობას ძირითადად რეგიონის შიგნით აქვს ურთიერთობები.

დიაგრამა 57. ვისთან უფრო აქვს ურთიერთობა მოსახლეობას

ქვემო ქართლისა და სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტთა დაახლოებით ნახევარი (51.4%) თვლის, რომ

შიდა რეგიონული ურთიერთობები საკმაოდ მჭიდროა, მესამედის (33.6%) აზრით კი ეს

ურთიერთობები მხოლოდ აუცილებლობითაა გამოწვეული.

დიაგრამა 58. ურთიერთობები რეგიონის შიგნით

92 

 

ორივე რეგიონის ქართული მოსახლეობის წარმომადგენელთა 56.9% თვლის, რომ შიდა რეგიონული

ურთიერთობები მჭიდროა, არაქართული მოსახლეობის შედარებით ნაკლებს (45,9%) აქვს იგივე აზრი.

არაქართველი მოსახლეობის უფრო დიდი ნაწილი თვლის, რომ ურთიერთობები აუცილებლობითაა

განპირობებული (ქართული მოსახლეობა 30,3%, არაქართული - 37,1%). არაქართველ რესპონდენტთა

16%-ის აზრით მჭიდრო ურთიერთობები რეგიონის შიგნით მხოლოდ ეთნიკურად ქართველი, ან

არაქართველი მოსახლეობით დასახლებულ რაიონებს შორისაა. ანუ, ქართული სოფლები

ურთიერთობენ ქართულ დასახლებულ პუნქტებთან, ხოლო არაქართული დასახლებული პუნქტები

არაქართულთან. ქართველი რესპონდენტებიდან მსგავსი აზრი მხოლოდ 3,9%-ს აქვს. აღსანიშნავია,

რომ არაქართული მოსახლეობის ეს აზრი ძირითადად ქვემო ქართლის აზერბაიჯანული დასახლების

რესპონდენტებს ეკუთვნით - 31,3%. სამცხე-ჯავახეთში მცხოვრები სომხური დასახლებების

წარმომადგენელების მხოლოდ 4,9% ფიქრობს ასე.

დიაგრამა 605. ურთიერთობები რეგიონის შიგნით. ქართული და არაქართული მოსახლეობის ჭრილი

რეგიონის შიგნით არსებულ ურთიერთობებს შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი სფეროები: ნათესაური

კავშირები, ვაჭრობა, დასაქმება და განათლებაა.

93 

 

ცხრილი 30. რა ტიპის ურთიერთობებია გავრცელებული რეგიონის შიგნით

ორივე

რეგიონი

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ჩვენი მოსახლეობა დასაქმებულია რეგიონის სხვადასხვა

დასახლებულ პუნქტში

41,6 39,4 43,7

რეგიონის სხვადასხვა დასახლებული პუნქტის

მოსახლეობა დასაქმებულია ჩვენთან

19,3 19,9 18,8

ჩვენი მოსახლეობა ყიდის/ყიდულობს პროდუქციას

რეგიონის სხვადასხვა დასახლებულ პუნქტში

50,1 58,4 42,2

რეგიონის სხვადასხვა დასახლებული პუნქტის

მოსახლეობა ყიდის/ყიდულობს პროდუქციას ჩვენთან

29,1 33,0 25,4

ჩვენი მოსახლეობა სტუმრობს რეგიონის სხვადასხვა

დასახლებულ პუნქტებში არსებულ

კულტურულ/სპორტულ დაწესებულებებს და იღებს

მონაწილეობას კულტურულ/სპორტულ ღონისძიებებში

17,7 24,4 11,3

რეგიონის სხვადასხვა დასახლებული პუნქტის

მოსახლეობა სტუმრობს ჩვენს დასახლებაში არსებულ

კულტურულ/სპორტულ დაწესებულებებს და იღებს

მონაწილეობას კულტურულ/სპორტულ ღონისძიებებში

11,3 14,5 8,3

ჩვენი ბავშვები/ახალგაზრდები სწავლობენ რეგიონის

სხვადასხვა დასახლებულ პუნქტში

37,3 26,5 47,5

რეგიონის სხვადასხვა დასახლებული პუნქტის

ბავშვები/ახალგაზრდები სწავლობენ ჩვენთან

14,1 12,9 15,1

ჩვენი მოსახლეობა იღებს სამედიცინო დახმარებას

რეგიონის სხვადასხვა დასახლებულ პუნქტებში

არსებულ სამედიცინო დაწესებულებებში

28,0 28,1 27,9

94 

 

რეგიონის სხვადასხვა დასახლებული პუნქტის

მოსახლეობა იღებს სამედიცინო დახმარებას ჩვენთან

არსებულ სამედიცინო დაწესებულებებში

10,3 10,6 10,0

ჩვენს მოსახლეობას აქვს ნათესაური/სამეგობრო

კავშირები რეგიონის სხვადასხვა დასახლებულ პუნქტის

მოსახლეობასთან

60,6 72,2 49,7

შიდა რეგიონული ურთიერთობების ძირითად შემაფარხებელ მიზეზებს დაბალი შემოსავლები და

ენობრივი ბარიერი წარმოადგენს.

ცხრილი 316. ურთიერთობის შემაფერხებელი მიზეზები რეგიონის შიგნით

მიზეზები

ორივ

ე რეგიო

ნი

ქვემო

ქარ

თლი

სამც

ხე-ჯ

ავახეთ

ი

ქართული

მოსახლ

ეობა

არაქარ

თული

მოსახლ

ეობა

ქალაქის

მოსახლ

ეობა

სოფლის

მოსახლ

ეობა

დაბალი შემოსავლები 77,8 87,9 68,7 83,4 72,0 79,9 75,9

ენობრივი ბარიერი 31,6 26,3 36,4 25,6 37,9 33,7 31,7

ტრანსპორტის

ნაკლებობა/არარსებობა

18,2 11,5 24,3 14,2 22,5 13,6 18,7

მოსახლეობის

არაინფორმირებულობა

15,8 15,9 15,8 12,0 19,9 11,8 16,9

გზის არარსებობა 9,3 5,9 12,3 4,9 13,9 5,9 10,6

ეთნიკური წარმომავლობა 8,0 8,8 7,2 6,0 10,1 6,5 8,6

აღმსარებლობა 4,8 4,7 4,8 4,4 5,2 3,6 5,6

95 

 

რეგიონთაშორის ურთიერთობებში ასევე მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს ნათესაურ/სამეგობრო,

სავაჭრო, განათლებასა და დასაქმებასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს. გამოკითხული

არაქართველი მოსახლეობის 25%-ს არ აქვს კავშირი სხვა რეგიონის მოსახლეობასთან. ქართველთა

შორის ასეთი 9.5%-ია.

ცხრილი 327. სხვა რეგიონის მოსახლეობასთან ურთიერთობები

ორივ

ე რეგიო

ნი

რ ქვემო

ქარ

თლი

სამხ

ცე-ჯ

ავახეთ

ი

ქათული

მოსახლ

ეობა

არაქარ

თული

მოსახლ

ეობა

ჩვენს მოსახლეობას აქვს ნათესაური/სამეგობრო კავშირები სხვა

რეგიონის მოსახლეობასთან

50,3 52,1 48,6 62,9 38,1

ჩვენი მოსახლეობა ყიდის/ყიდულობს პროდუქციას სხვა

რეგიონის დასახლებულ პუნქტებში

39,0 38,7 39,2 47,0 31,1

ჩვენი მოსახლეობა დასაქმებულია სხვა რეგიონის დასახლებულ

პუნქტებში

34,9 37,0 32,9 47,6 22,8

ჩვენი ბავშვები/ახალგაზრდები სწავლობენ სხვა რეგიონის

სხვადასხვა დასახლებულ პუნქტში

28,3 23,7 32,9 32,8 24,2

სხვა რეგიონის მოსახლეობა ყიდის/ყიდულობს პროდუქციას

ჩვენთან

23,4 23,3 23,5 27,8 19,2

ჩვენი მოსახლეობა იღებს სამედიცინო დახმარებას სხვა

რეგიონის სხვადასხვა დასახლებულ პუნქტებში არსებულ

სამედიცინო დაწესებულებებში

22,6 22,8 22,3 24,7 20,6

სხვა რეგიონის მოსახლეობა დასაქმებულია ჩვენთან 16,6 15,4 17,7 21,2 12,2

ჩვენი მოსახლეობა სტუმრობს სხვა რეგიონში არსებულ

კულტურულ/სპორტულ დაწესებულებებს და იღებს

მონაწილეობას კულტურულ/სპორტულ ღონისძიებებში

12,8 14,2 11,4 17,3 8,4

96 

 

სხვა რეგიონის ბავშვები/ახალგაზრდები სწავლობენ ჩვენთან 8,1 1,9 14,1 9,3 6,8

სხვა რეგიონის მოსახლეობა სტუმრობს ჩვენს დასახლებაში

არსებულ კულტურულ/სპორტულ დაწესებულებებს და იღებს

მონაწილეობას კულტურულ/სპორტულ ღონისძიებებში

7,6 7,0 8,2 9,3 6,0

სხვა რეგიონის მოსახლეობა იღებს სამედიცინო დახმარებას

ჩვენთან არსებულ სამედიცინო დაწესებულებებში

3,9 2,5 5,4 4,1 3,8

არ გვაქვს ურთიერთობა სხვა რეგიონის მოსახლეობასთან 17,3 25,1 9,8 9,5 25,0

რეგიონთაშორისი ურთიერთობების შემაფერხებელ მიზეზებად დაბალი შემოსავლები და ენობრივი

ბარიერი დასახელდა. ამასთან, ენობრივ ბარიერს გაცილებით მეტი არაქართველი რესპონდენტი

ასახელებს, ვიდრე ქართველი. შესაბამისად - 56.8% და 17.8%. ქართველებისთვის ენა გაცილებით დიდ

პრობლემას ქმნის შიდა რეგიონული ურთიერთობების დროს, არაქართველებისთვის კი

რეგიონთაშორისი ურთიერთობებისას.

ცხრილი 33. რეგიონებს შორის ურთიერთობის შემაფერხებელი მიზეზები

ორივე

რეგიონი

ერთად

ქვემო

ქართლი

სამცხე-

ჯავახეთი

ქართული

მოსახლეობა

არაქართული

მოსახლეობა

დაბალი შემოსავლები 78,8 82,3 75,8 90,9 65,1

ენობრივი ბარიერი 35,7 35,7 35,8 17,8 56,3

ტრანსპორტის

ნაკლებობა/არარსებობა

15,4 9,3 20,7 14,6 16,3

მოსახლეობის არაინფორმირებულობა

სხვა რეგიონების შესახებ

14,3 18,5 10,6 7,9 21,7

გზის არარსებობა 7,2 2,0 11,9 3,5 11,5

97 

 

ეთნიკური წარმომავლობა 6,6 10,4 3,2 2,2 11,5

აღმსარებლობა 3,2 4,2 2,2 2,2 4,2

სხვა რეგიონის მოსახლეობის

დამოკიდებულებები

3,2 2,0 4,2 2,5 3,9

ორივე რეგიონის რესპონდენტებს ყველაზე მჭიდრო ურთიერთობა აჭარასთან, შიდა ქართლთან და

კახეთთან აქვთ. გარდა ამისა, ქვემო ქართლის მოსახლეობას სამეგრელო-ზემო სვანეთთან აქვს

მჭიდრო კავშირი (12.8%), სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტთა 18.3%-ს კი - იმერეთთან.

ქვემო ქართლის მოსახლეობა შედარებით უფრო ჩაკეტილია, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთის - ქვემო

ქართლის რესპონდენტთა 29.8%-ს არ აქვს მჭიდრო ურთიერთობა არცერთ რეგიონთან, სამცხე-

ჯავახეთში ასეთი პასუხი მხოლოდ 8%-ს აქვს. ორ რეგიონს შორის ურთიერთობა არ არის ინტენსიური:

სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტთა 9.8%-ს აქვს ქვემო ქართლთან მჭიდრო ურთიერთობა, ქვემო

ქართლიდან კი სამცხე-ჯავახეთთან მხოლოდ 0.8%-ს. აჭარის გარდა, სხვა რეგიონებთან მჭიდრო

კავშირი უფრო მეტად ქართველ მოსახლეობას აქვს.

დიაგრამა 61. რომელ რეგიონთან აქვთ ყველაზე მჭიდრო კავშირი

98 

 

ცხრილი 34. რომელ რეგიონთან აქვთ ყველაზე მჭიდრო კავშირი

ქვემო ქართლი

სამცხე-ჯავახეთი

ქართული

მოსახლეობა

არაქართული

მოსახლეობა

ქართული

მოსახლეობა

არაქართული

მოსახლეობა

ქვემო ქართლი 7,5 13,2

სამცხე-ჯავახეთი 8,7 14,4

აჭარა 24,5 12,1 31,2 28,2

აფხაზეთი 0,4

გურია 10,0 3,1 5,1 0,4

სამეგრელო-ზემო სვანეთი 19,2 7,0 0,8 1,3

იმერეთი 13,1 1,2 28,1 9,3

შიდა ქართლი 26,2 13,6 26,1 11,5

კახეთი 24,9 9,7 20,9 13,7

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი 13,5 1,9 1,6

მცხეთა მთიანეთი 10,9 0,8 3,6 10,1

არც ერთთან 17,5 40,9 5,1 11,9

არ ვიცი/მ.პ.გ. 12,7 23,7 25,3 32,6

99 

 

ქვემო ქართლის უფრო მეტი რესპონდენტისთვისაა მისაღები სხვა რეგიონში სამუშაოდ წასვლა,

შვილების დაქორწინება და განათლების მიღება, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთის რესპონდენტებისთვის.

სამცხე-ჯავახეთიდან კი უფრო მეტი რესპონდენტი წავიდოდა სხვა რეგიონში სამკურნალოდ. შიდა

მიგრაციისთვის მზაობა დაბალია - საცხოვრებლად სხვა რეგიონში გადასვლა ორივე რეგიონის

მაცხოვრებლების მხოლოდ მეოთხედზე ოდნავ მეტისთვისაა (26.8%) მისაღები.

დიაგრამა 62. სხვა რეგიონში წასვლის მოტივაცია. რეგიონების ჭრილი

აღსანიშნავია, რომ ქართველი რესპონდენტების ნახევარზე მეტი დააქორწინებდა შვილებს სხვა

რეგიონში, არაქართველი რესპონდენტთა შემთხვევაში კი მესამედზე ოდნავ მეტია თანახმა სხვა

რეგიონის წარმომადგენლებთან დამოყვრებაზე.

100 

 

ცხრილი 35. სხვა რეგიონში წასვლის მოტივაცია. ეთნიკური ჭრილი

ქართველი არაქართველი არაქართველი

ქვემო ქართლი

არაქართველი

სამცსე-

ჯავახეთი

სამუშაოდ წავიდოდი სხვა რეგიონში (გარდა

დედაქალაქისა)

56,07 60,71 72,5 54,0

განათლების მისაღებად წავიდოდი/შვილს

გავუშვებდი სხვა რეგიონში (გარდა

დედაქალაქისა)

59,29 45,63 42,9 47,2

სამკურნალოდ წავიდოდი სხვა რეგიონში

(გარდა დედაქალაქისა)

62,14 52,78 41,8 59,0

საცხოვრებლად გადავიდოდი სხვა რეგიონში

(გარდა დედაქალაქისა)

30,00 23,41 19,8 25,5

შვილს გავათხოვებდი/დავაქორწინებდი სხვა

რეგიონში (გარდა დედაქალაქისა)

56,79 36,51 38,5 35,4

სამცხე-ჯავახეთთან შედარებით ქვემო ქართლის თითქმის ორჯერ მეტ რესპონდენტს აქვს ძალიან

მჭიდრო ურთიერთობები დედაქალაქთან. თბილისთან პერიოდული ურთიერთობები სამცხე-

ჯავახეთის რესპონდენტებს უფრო აქვთ. მსგავსი სურათია ეთნიკური ჭრილის მიხედვითაც.

დიაგრამა 63. დედაქალაქთან ურთიერთობები რეგიონების ჭრილი

101 

 

დიაგრამა 64. დედაქალაქთან ურთიერთობები. არაქართველი მოსახლეობა, რეგიონული ჭრილი

როგორც სხვა რეგიონების შემთხვევაში, დედაქალაქთან ურთიერთობის დროსაც ხელისშემშლელი

ფაქტორები კვლავ დაბალი შემოსავლები და ენობრივი ბარიერია. ორივე მიზეზს უფრო მეტი

რესპონდენტი ასახელებს ქვემო ქართლიდან. ეთნიკური წარმოშობა უფრო ქვემო ქართლის

მოსახლეობისთვის (11.1%) აღმოჩნდა დედაქალაქთან ურთიერთობის ხელისშემშლელი მიზეზი,

ხოლო სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობისთვის (19.3%) ასეთი მიზეზი დედაქალაქის მაცხოვრებელთა

მათდამი დამოკიდებულებებია.

დიაგრამა 65. დედაქალაქთან ურთიერთობის ხელისშემშლელი ფაქტორები ეთნიკურად არაქართველი მოსახლეობისთვის.

რეგიონული ჭრილი

102 

 

ურთიერთობები ეთნიკურ ჯგუფებს შორის 

სხვა ეთნიკურ ჯგუფებთან ურთიერთობის ფორმებს შორის ქვემო ქართლისთვის უფრო მეტად

დამახასიათებელია მეზობლური და მეგობრული ურთიერთობები, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთისთვის,

სამცხე-ჯავახეთში კი ნათესაური კავშირები უფრო ხშირია (38.4), ვიდრე ქვემო ქართლში (16.4%).

დიაგრამა 66. ურთიერთობის ფორმები სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფებს შორის. რეგიონული ჭრილი

შერეული ტიპის დასახლებებში ურთიერთობის ყველა ფორმა უფრო მეტად არის გავრცელებული,

ვიდრე ჰომოგენურ დასახლებებში. თუმცა, მეგობრული ურთიერთობები სხვა ეთნიკურ ჯგუფებთან

ურთიერთობის ფორმად ყველაზე ხშირად აზარბაიჯანული დასახლებების წარმომადგენელ

რესპონდენტთა მიერ (95.7%) დასახელდა. ამასვე ადასტურებს ის ფაქტიც, რომ ქვემო ქართლში უფრო

მეტი რესპონდენტი თვლის, რომ სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფების წარმომადგენელები დადიან

ერთმანეთის დღესასწაულებზე, ვიდრე სამცხე-ჯავახეთში. (შესაბამისად 58.2% და 44%). 16

                                                                 

16  უნდა აღინიშნოს, რომ საკმაოდ მაღალია „არ ვიცი/მიჭირს პასუხის გაცემა“ პასუხების წილი კითხვაზე “დადიან თუ არა ერთმანეთის დღესასწაულებზე სხვადასხავ ეთნიკური ჯგუფების წარმომდაგენლები“ - სამცხე-ჯავახეთში 45%, ქვემო ქართლში 28.6%

103 

 

დიაგრამა 67. ურთიერთობის ფორმები სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფებს შორის. დასახლების ტიპის ჭრილი

სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფები არცთუ კარგად იცნობენ ერთმანეთის ეროვნულ ტრადიციებს. ქვემო

ქართლში გამოკითხულთა 35%-ის, სამცხე-ჯავახეთში კი 21.7%-ის აზრით ეროვნულ ტრადიციებს

იცნობენ მხოლოდ მათ რეგიონში მცხოვრებნი.

ქართველები რესპონდენტების მესამედი ფიქრობს, რომ საქართველოს ყველა მცხოვრებმა იცის სხვა

ეთნიკური ჯგუფების ეროვნული ტრადიციების შესახებ. არაქართველი რესპონდენტების მხოლოდ

15.2% ფიქრობს მსგავსად.

დიაგრამა 68. იციან თუ არა თქვენი ეროვნული ტარდიციების შესახებ სხვა ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენლებმა

104 

 

რესპონდენტთა თითქმის ნახევარი თვლის, რომ სხვა ეთნიკურ ჯგუფებთან ურთიერთობისას

არანაირი ბარიერი არ არსებობს. ქვემოთ მოყვანილი მონაცემები დათვლილია იმ რესპონდენტთა

პასუხებიდან, რომლებიც თვლიან, რომ ურთიერთობისას არსებობს ესა თუ ის ბარიერი.

ეთნიკურ ჯგუფებს შორის ძირითადი ბარიერი ენის არცოდნაა. ამ აზრისაა ორივე რეგიონის

მოსახლეობის უმეტესობა (80.2%). ქვემო ქართლში გამოკითხულთა ნახევრისთვის (53%) ბარიერს

რელიგია წარმოადგენს, ხოლო მეოთხედისთვის ეთნიკური წარმოშობა. სამცხე-ჯავახეთის

მაცხოვრებლების მეხუთედზე (26.5%) ოდნავ მეტი თვლის რელიგიას ბარიერად, მცირე ნაწილი კი -

პოლიტიკური შეხედულებებს და ყოფით ცხოვრებაში პრობლემებს. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ

ენობრივი ბარიერი თანაბრად მნიშვნელოვანია როგორც ქართველებისთვის, ისე

არაქართველებისთვის. რელიგიურ და ეთნიკურ საკითხებს კი არაქართველთა უფრო დიდი ნაწილი

მიიჩნევს ბარიერად, ვიდრე - ქართველები.

დიაგრამა 69. ეთნიკურ ჯგუფებს შორის ურთიერთობის ბარიერები

ბიზნეს პარტნიორობა ეთნიკურ ჯგუფებს შორის სამცხე-ჯავახეთში უფრო გავრცელებულია. აქ

რესპონდენტთა 59.6% თვლის, რომ ასეთი პარტნიორობა არსებობს, ქვემო ქართლში მსგავსად 47.5%

ფიქრობს. სამცხე-ჯავახეთში ასევე უფრო მეტი რესპონდენტი (70,6%) თვლის, რომ ბიზნეს

პარტნიორობისთვის მნიშვნელობა არ აქვს ეთნიკურ წარმოშობას, მთავარია საერთო ინტერესისა და

ფინანსების ქონა. ქვემო ქართლში ამ აზრს 49.1% იზიარებს.

105 

 

გენდერული მგრძნობელობა 

ქვემო ქართლსა და სამცხე ჯავახეთში რესპონდენტთა ორი მესამედის პასუხების მიხედვით ოჯახის

მართვის საკითხებით მამაკაცი და ქალი თანაბრად არიან დაკავებულები. 15,6%-ის პასუხების

მიხედვით ოჯახში განათლების საკითხებს ქალი წყვეტს, 17,5%-ის პასუხების მიხედვით კი მამაკაცი.

ხარჯების განაწილების, ოჯახის მეურნეუბის მათვისა და შემოსავლების საკითხებში უფრო

განსხვავებული სურათია. გამოკითხულთა 12,5% აღნიშნავს რომ ხარჯების განაწილება ქალის, ხოლო

23,3%, რომ მამაკაცის პრეროგატივა. განსხვავება პასუხებში რეგიონალურ და ეთნიკურ ჭრილში არ

დადასტურდა.

ცხრილი 36. ვინ წყვეტს ოჯახში შემდეგ საკითხებს

ქალი მამაკაცი ორივე ერთად

განათლება 15,6 17,5 66,9

ხარჯების განაწილება 12,5 23,3 64,2

შემოსავლები 9,8 30,2 60,0

ოჯახის მეურნეობის მართვა 12,4 21,3 66,2

რესპონდენტთა 85%-ის აზრით განათლების მიღება თანაბრად მნიშვნელოვანია, როგორც გოგოსთვის

ასევე ბიჭისთვის. 11,2%-ის აზრით უფრო ბიჭისთვის არის მნიშვნელოვანი, ხოლო 2,1%-ის აზრით

გოგოსთვის.

განსხვავდება ამ საკითხის მიმართ დამოკიდებულება ეთნიკურ ჭრილში. ეთნიკურად ქართველი

რესპინდენტების 94,2% აღნიშნავს, რომ განათლების მიღება ორივესთვის თანაბრად მნიშვნელოვანია.

აზერბაიჯანელი რესპონდენტების 71,6% ეთანხმება ამ მოსაზრებას, ხოლო 23,2% თვლის, რომ

ბიჭისთვის უფრო მნიშვნელოვანია განათლების მიღება. ეთნიკურად სომეხი რესპონდენტების 80%

თვლის, რომ განათლების მიღება ორივესთვის თანაბრად მნიშვნელოვანია, ხოლო 15 ,9% თვლის, რომ

ბიჭისთვის განათლების მიღება უფრო მნიშვნელოვანია. ქართველ რესპონდენტთა მხოლოდ 4,3%

თვლის, რომ განათლების მიღება ბიჭისთვის უფრო მნიშვნელოვანია ვიდრე გოგოსთვის.

106 

 

ცხრილი 37. ვისთვის უფრო აუცილებელია განათლების მიღება

ორივე

რეგიონი

ქართველი აზერბაიჯანელი სომეხი

გოგოსთვის 2,8 1,4  5,2 3,9

ბიჭისთვის 11,2 4,3  23,2 15,9

ორივესთვის თანაბრად 85,8 94,2  71,6 80,2

განსხვავდება შეხედულებები ეთნიკურ ჭრილში დასაქმების მიმართაც. ეთნიკურად არაქართველი

რესპონდენტების მეხუთედის აზრით დასაქმება მამაკაცისთვის უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე

ქალისთვის.

ცხრილი 38. ვისთვის უფრო მნიშვნელოვანია სამსახური

ორივე

რეგიონი

ქართველი აზერბაიჯანელი სომეხი

გოგოსთვის 2,1 0,8 5,2 2,3

ბიჭისთვის 17,5 11,6 26,5 23

ორივესთვის თანაბრად 80,3 87,5 68,2 74,7

მიუხედავად იმისა, რომ ოჯახის მეურნეობას გამოკითხული რესპონდენტების დაახლოებით 70%

პასუხების მიხედვით, ქალი და მამაკაცი თანაბრად წარმართავს, რესპონდენტთა 44% თვლის, რომ

ოჯახის მატერიალურად უზრუნველყოფა მამაკაცს უფრო ევალება, ვიდრე ქალს. აღსანიშნავია, რომ ამ

საკითხზე არანაირი განსხვავება ეთნიკურ ან რეგიონულ ჭრილში არ დადასტურდა. ასევე უნდა

აღინიშნოს, რომ მამაკაცების 51,8% ემხრობა ამ მოსაზრებას, ხოლო ქალების მხოლოდ - 36,6%.

განსხვავება სტატისტიკურად მნიშვნელოვანია.

107 

 

დიაგრამა 70. ვის ევალება ოჯახის მატერიალური უზრუნველყოფა

ერთ-ერთ საკითხად, გენდერული მგრძნობელობის შეფასებისთვის, რესპონდენტებს დაესვათ კითხვა,

თუ ვის აქვს უფლება პასუხი გასცეს კითხვებზე, როდესაც ოჯახში მოდის სახელმწიფო სტრუქტურის,

სოციალური სამსახურის, კვლევევითი ორგანიზაციის ან პოლიტიკური პარტიის წარმომადგენელი.

გამოკითხულთა 68,9%-ის პასუხების მიხედვით ქალსაც და მამაკაცსაც თანაბრად აქვს უფლება

ინფორმაცია გასცეს ზემოთაღნიშნულ შემთხვევაში. სტატისტიკურად სანდო განსხვავება დაფიქსირდა

ეთნიკურ ჭრილში. ეთნიკურად ქართველი მოსახლეობის 83,6% აღნიშნავს, რომ ინფორმაციის გაცემის

უფლება, ქალს და მამაკაცს თანაბრად აქვს, ხოლო არაქართველ რესპონდენტებთან ეს რიცხვი 54,6%-

ია. არაქართული მოსახლეობის მესამედი (34,3%) აღნიშნავს, ეს უფლება მხოლოდ მამაკაცებს აქვთ.

ცხრილი 39. ვის აქვს უფლება პასუხი გასცეს კითხვებზე, როდესაც ოჯახში მოდის სახელმწიფო სტრუქტურის, სოციალური

სამსახურის, კვლევევითი ორგანიზაციის ან პოლიტიკური პარტიის წარმომადგენელი.

ორივე რეგიონი ქართველი არაქართველი

მამაკაცს 24 13,5 34,3

ქალს 7,1 2,9 11,2

ორივეს თანაბრად 68,9 83,6 54,5

 

 

108 

 

სამოქალაქო განვითარების სააგენტო

საქართველო, რუსთავი,

ფიროსმანის ქ. #9, 37 00. ტელ.: 15 88 22; 14 24 34

ელ–ფოსტა: info@cida.ge

www.cida.ge

www.kvemokartli.ge