Kształtowanie się kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej u ... · Fizjoterapia 2008, 16, 4, 17-34 ISSN 1230-8323 17 Kształtowanie się kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej

Fizjoterapia 2008, 16, 4, 17-34ISSN 1230-8323

17

Kształtowanie się kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej u dziewczątSpinal curvatures in the sagittal plane in girls

Daria Domosławska, Ewa Demczuk-WłodarczykZakład Metod Kinezyterapii AWF we WrocławiuUniversity of Physical Education in Wrocław, The Faculty of Physiotherapy, The Chair of Physiotherapy

Streszczenie:Celem pracy jest charakterystyka krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa w wybranym okresie rozwoju dziewcząt na tle ich rozwoju somatycznego. Hipoteza badawcza: krzywizny przednio-tylne kręgosłupa kształtują się w miarę rozwoju osobniczego, a zmiany wartości poszczególnych cech zależne są od wieku badanych. Materiał badawczy: badaniami objęto 667 dziewcząt z Płocka z wybranych losowo przedszkoli i szkół, w wieku od 6 do 16 lat. Metoda badawcza: analizy ukształtowania kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej dokonano metodą fotogra metryczną, wykorzystującą efekt mory. Określono wielkości następujących parametrów: długość całkowitą kręgosłupa, udział długości całkowitej kręgosłupa w wysokości ciała, długość lordozy lędźwiowej, udział długości lordozy lędźwiowej w długości całkowitej kręgosłupa, głębokość lordozy lędźwiowej, długość kifozy piersiowej, udział kifozy piersiowej w długości całkowitej krę-gosłupa, głębokość kifozy piersiowej, kąt nachylenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego, odcinka piersiowo-lędźwiowego i odcinka piersiowego górnego. Wnioski: 1. Kształtowanie się kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej charakteryzuje się pewną autonomią w odniesieniu do rozwoju somatycznego. 2. Długość całkowita kręgosłupa wykazuje tendencję do stałego zmniejszania swojego udziału w stosunku do całkowitej wysokości ciała. 3. Krzywizną intensywnie zwięk-szającą swoją długość jest odcinek lędźwiowy kręgosłupa.

Słowa kluczowe: kręgosłup, kifoza piersiowa, lordoza lędźwiowa.

Abstract:The aim of the paper is to characterise the anterio-posterior spinal curvatures in a chosen development period in girls contrasted with their somatic development. Research hypothesis: the anterio-posterior spinal curvatures are formed along with development, and changes of the values of particular characteristics depend on the age of the examined. Material: the research was carried out in a group of 667 girls, aged from 6 to 16 from Płock who were randomly chosen from kindergartens and schools. Method: the analysis of the spinal curvatures in the sagittal plane was carried out by means of the photogrammetric method, which employs the Moira effect. The following param-eters were determined: the total length of the spine, the percentage of the total length of the spine in body height, the length of lumbar lordosis, the percentage of the length of lumbar lordosis in the total length of the spine, the depth of lumbar lordosis, the length of thoracic kyphosis, the percentage of the length of thoracic kyphosis in the total length of the spine, the depth of thoracic kyphosis, the inclination angle of the lumbo-sacral section of the spine, the inclina-tion angle of the thoraco-lumbar section of the spine, the inclination angle of the upper thoracic section of the spine. Conclusions: 1. Spinal curvatures in the sagittal plane are characterised by certain autonomy in relation to somatic development. 2. The total length of the spine shows a tendency toward decreasing of its percentage in body height. 3. The lumbar section of the spine is a curvature which intensively increases its length.

Key words: the spine, thoracic kyphosis, lumbar lordosis.

Wprowadzenie

Kręgosłup jest składową wysokości ciała. Jest wielood-cinkowy, sprężysty, podatny na odkształcenia, ustawiony w przedłużeniu wyprostowanych kończyn dolnych. Jako całość jest kolumną prostą w płaszczyźnie czołowej, a wy-giętą esowato w płaszczyźnie strzałkowej. Ma cztery łuko-wate krzywizny, dwie skierowane wypukłością ku przodowi i dwie ku tyłowi. Kifoza charakteryzuje się łagodniejszym łukiem w porównaniu z lordozą lędźwiową. Ze względów biomechanicznych krzywizny te mają istotne znaczenie w przenoszeniu obciążeń, a co się z tym wiąże w ogólnej wytrzymałości struktur kręgosłupa oraz amortyzacji obcią-żeń dynamicznych. Nie istnieje prosta zależność między lordozą lędźwiową i kifozą piersiową, nie zawsze zwięk-szeniu jednej odpowiada zwiększenie drugiej [1, 2].

Introduction

The spine is a constituent of the body’s total length. It in-cludes several sections, it is springy, prone to deformation and it is positioned in the elongation line of the extended lower limbs. The spine as a whole is a straight column in the frontal plane, and in the sagittal plane it is an S-shaped column. There are four curvatures which make the spine resemble repeated letters “S” – one on top of the other. Two of those curvatures are curved forwards and two backwards. Kyphosis is characterised by a gentler arch in comparison with lumbar lordosis. Due to biomechanical reasons these curvatures play a signifi cant role in shifting loads, and what is related to it, in general endurance of the spinal structures and in absorption of dynamic loads. There is no simple interdependence between thoracic kyphosis

DOI: 10.2478/v10109-009-0034-7

Daria Domosławska, Ewa Demczuk-WłodarczykKształtowanie się kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej u dziewcząt Fizjoterapia 2008, 16, 4

18

Opublikowane dotychczas wyniki badań przedmioto-wych wskazują na brak jednolitego poglądu na temat pra-widłowego kształtu kręgosłupa w poszczególnych latach życia, co w konsekwencji uniemożliwia jego ocenę [3-5].

Cel pracy

Charakterystyka krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa w wybranym okresie rozwoju dziewcząt na tle ich rozwo-ju somatycznego.

Hipoteza badawcza

Krzywizny przednio-tylne kręgosłupa kształtują się w miarę rozwoju osobniczego, a zmiany wartości poszczególnych cech zależne są od wieku badanych.

Materiał badawczy

Badaniami objęto 667 dziewcząt z Płocka z wybranych lo-sowo przedszkoli i szkół, w wieku od 6 do 16 lat (tab. 1).

W opracowaniu wykorzystano następujący zbiór infor-macji o każdym dziecku:

wiek kalendarzowy, −wartość cech somatycznych (mierzonych zgodnie z techni- −ką Martina), takich jak: wysokość ciała B – v mierzo na – antropometrem [cm], masa ciała mierzona wagą lekarską [kg] [6].

Metoda badań

Analizy ukształtowania kręgosłupa w płaszczyźnie strzał-kowej dokonano metodą fotogrametryczną, wykorzystującą efekt mory. Stanowisko badawcze [7] przedstawia ryc. 1.

Metoda fotogrametrii polega na wykonaniu obliczeń antropometrycznych na podstawie zdjęcia badanej po-wierzchni. Uzyskanie obrazu przestrzennego możliwe jest dzięki temu, że urządzenie wyświetla na plecach badane-go linie o określonych parametrach. Linie te, padając na plecy pod ściśle określonym kątem, ulegają zniekształce-niom zależnie od tego, czy dany punkt znajduje się bliżej, czy dalej od urządzenia. Zniekształcenia obrazu linii reje-strowane są przez komputer, który dzięki algorytmom nu-merycznym przetwarza je na mapę warstwicową badanej powierzchni.

Pakiet oprogramowania zawiera:imię i nazwisko, wiek, wysokość, masę ciała, datę ba- −dania, uwagi,prezentację danych osobowych i pomiarowych, −prezentację powierzchni pleców badanego w różnych −płaszczyznach,archiwizację wyników badań. −

and lumbar lordosis, increasing of one of them not always results in increasing of the other as well [1, 2].

The results of the objective papers published so far in-dicate a lack of homogenous opinions about the correct shape of the spine in particular years of age, which conse-quently makes it impossible to evaluate it [3-5].

Aims

The aim of the paper is to characterise the anterio-posterior spinal curvatures in a chosen development period in girls contrasted with their somatic development.

Research hypothesis

The anterio-posterior spinal curvatures are formed along with development, and changes of the values of particular characteristics depend on the age of the examined.

Material

The research group consisted of 667 girls aged from 6 to 16 in Płock from randomly chosen kindergartens and schools (Tab. 1). The following information about each child was used in the research:

calendar age, −values of the somatic characteristics (measured accor- −ding to the Martin’s technique), such as body height B – v measured by means of an anthropometer [cm], body mass measured by means of weighting scales [kg] [6].

Method

The analysis of the spinal curvatures in the sagittal plane was carried out by means of the photogrammetric method, which employs the Moira effect. The examination stand [7] is presented in Figure 1.

The photogrammetric method consists in carrying out anthropometric calculations on the basis of the image of the examined surface. Obtaining the spatial image is possible thanks to the fact that the device projects lines of certain parameters on the back of the examined per-son. Those lines while being projected on the patient’s back at a carefully chosen angle become distorted, de-pending on the position of a certain point, whether it is closer or further from the device. The image distortions are recorded by a computer which, thanks to numeric algorithms, transforms them into a layer line map of the examined surface.

The software package consists of:fi rst name, surname, age, height, body mass, date of the −examination, notes,presentation of the personal details and measured pa- −rameters,

Tabela 1. Liczebność dziewcząt w poszczególnych grupach wiekowychTable 1. Number of girls in particular age groups

Wiek [lata]Age [years]

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

DziewczętaGirls 131 117 46 30 26 40 48 128 34 25 42

Daria Domosławska, Ewa Demczuk-WłodarczykSpinal curvatures in the sagittal plane in girlsPhysiotheraphy 2008, 16, 4

19

Badanie właściwe, tj. badanie z wykorzystaniem apa-ratury do komputerowej oceny postawy ciała, poprzedza-no pomiarami cech somatycznych, a czarnym markerem na ciele badanego zaznaczono położenie następujących punktów: wyrostek kolczysty C7, wyrostek kolczysty kręgu najbardziej wysuniętego ku tyłowi w odcinku piersiowym, kręgu najbardziej wysuniętego ku przodowi w odcinku lę-dźwiowym oraz kręgu TH12 [8, 9]. Następnie wpisywano do komputera dane dziecka (imię i nazwisko, data urodzenia, masę i wysokość ciała).

Osoba badana ustawiana była w odległości 2,6 m od urządzenia projekcyjno-odbiorczego w postawie swobod-nej, wyprostowanej, tak aby:

pięty ustawione były na linii równoległej do płaszczyzny −obiektywów urządzenia projekcyjno-odbiorczego, głowa skierowana na wprost, −ręce opuszczone luźno wzdłuż tułowia, −odsłonięty górny odcinek szpary pośladkowej. −Zestaw ustawiany był na indywidualnie dobieranej wy-

sokości dla każdego badanego. Następnie, zgodnie z me-todyką, zapisane było wybrane ujęcie w pamięci kompute-ra i wykonane opracowanie wyniku.

Na podstawie zapamiętanego obrazu i wprowadzo-nych danych pacjenta komputer obliczał parametry określające ukształtowanie kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej wraz z grafi cznym ich przedstawieniem. Czas wykonania pomiaru wynosił 0,03 s, powtarzanie pomiarów co 0,3 s, a średni czas jednego badania około 1 min.

Program komputerowy dokonał pomiaru wartości liczonych parametrów z dokładnością do 1 mm. Dla płaszczyzny strzałkowej rozdzielczość wynikająca z gę-stości izolinii nie jest mniejsza niż 1 cm, a w konsekwen-cji dokładność wyliczeń pomiędzy dowolnymi punktami jest nie mniejsza niż 2 cm. W trakcie obróbki danych program wykorzystywał funkcje aproksymujące, dające w rezultacie możliwość zwiększenia dokładności obli-czeń do wartości rzędu 1 mm.

Ocena rzetelności przeprowadzonych pomiarów wyka-zała, że różnice między dwukrotnie wykonanymi pomiara-mi na 30-osobowej grupie kontrolnej są statystycznie niei-stotne (na poziomie p ≤ 0,05).

presentation of the back’s surface of the examined per- −son in various planes,archives of the research results. −Proper examination, that is the examination employing

the computer evaluation of body posture, was preceded by measuring somatic characteristics as well as by marking, by means of a black marker pen, the following points on the body of the examined patient: spinous process C7, spinous process of the most backward vertebra the thoracic spine, spinous process of the most protruding vertebra in the lum-bar spine as well as TH vertebra12 [8, 9]. Next, the personal details were entered into the system (name and surname, birthday, body mass and height).

The examined person was positioned in a distance of 2.6 m from the projecting-receiving device in free standing, erect position so that:

the heels were in a parallel line with the surface of the −device’s lenses, the head was facing front, −the hands were hanging freely along the trunk, −the upper part of the gluteal cleft was exposed. −The device was positioned individually for each exam-

ined patient. Next, according to the methodology, a chosen picture in the computer memory was recorded and analysis of the results was carried out.

On the basis of the recorded image and the patient’s personal details, the computer was used to calculate the parameters determining the shape of the spine in the sagit-tal plane together with their graphic representations. The time of each measurement was 0.03 second, the measure-ments were repeated every 0.3 second, and the average duration time of each examination was about 1 minute.

The computer software calculated the values of the pa-rameters to an accuracy of 1 mm. For the sagittal plane the resolving power resulting from the density of isolines is no less than 1 cm and consequently the accuracy of the cal-culation between two random points is no less than 2 cm. While processing the data the software used approximat-ing functions, which made it possible to increase accuracy of the calculations to 1 mm.

Evaluation of the reliability of the carried out measurements showed that the differences between measurements carried

Ryc. 1. Stanowisko badawczeFig. 1. Examination stand

Rejestrowany OBRAZ pleców Recorded IMAGE of the back

RASTER wyświetlany na plecach pacjenta RASTER projected on the subject’s back

Odległość PACJENTA 2,6m (2.0) Distance 2.6m (2.0)

Wydruk badania Examination printout

Złacze USB USB


20

Określono wielkości następujących parametrów:– DCK – długość całkowita kręgosłupa, odległość między

wyrostkiem kolczystym C7 i szczytem kifozy kości krzy-żowej,

– DCK% – udział długości całkowitej kręgosłupa w wyso-kości ciała:

DCK% = DCKB – v × 100,

gdzie: B – v – wysokość ciała,– RLL – długość lordozy lędźwiowej S1 – PL,– RLL% – udział długości lordozy lędźwiowej w długości

całkowitej kręgosłupa:

RLL% = RLLDCK × 100%,

– GLL – głębokość LL – PL,– RKP – długość kifozy piersiowej – C7 – PL,– RKP% – udział długości kifozy piersiowej w długości cał-

kowitej kręgosłupa:

RKP% = RKPDCK × 100%,

– GKP – głębokość kifozy piersiowej – KP – PL,– ALFA – nachylenie odcinka lędźwiowo-krzyżowego, – BETA – nachylenie odcinka piersiowo-lędźwiowego,– GAMMA – nachylenie odcinka piersiowego górnego

(ryc. 2).

Statystyczne metody opracowania danych

Oceniono normalność rozkładu za pomocą testu Sha-piro-Wilka. Przeprowadzona ocena wykazała, że brak jest podstaw do odrzucenia hipotezy o rozkładzie nor-malnym.

Uzyskane wyniki przedstawiono w postaci podstawo-wej charakterystyki statystycznej. Obliczono średnie aryt-metyczne, odchylenia standardowe oraz współczynniki zmienności. Oceny różnic między wartościami średnimi dla

out twice in a control group consisting of 30 people were sta-tistically insignifi cant (at the signifi cance level of p ≤ 0.05).

Values of the following parameters were determined:– TLS – total length of the spine, the distance between

the spinous process C7 and the peak of kyphosis of the sacral bone,

– TLS% – percentage of the total length of the spine in the body height:

TLS% = TLSB – v × 100,

where: B – v – body height,LLL – length of lumbar lordosis S − 1 – TP,LLL% – percentage of the length of lumbar lordosis in −the total length of the spine:

LLL% = LLLTLS × 100%,

DLL – depth of LL – TP, −LTK – length of thoracic kyphosis – C − 7 – TP,LTK% – percentage of the length of thoracic kyphosis −against the total length of the spine:

LTK% = LTKTLS × 100%,

DTK – depth of thoracic kyphosis – TK – TP, − ALFA – inclination of the lumbo-sacral spine, −BETA – inclination of the thoraco-lumbar spine, −GAMMA – inclination of the upper thoracic spine, (Fig. 2). −

Statistical methods of data analysis

The normality of distribution was evaluated by means of the Shapiro-Wilk test. The carried out evaluation showed no grounds for rejecting the hypothesis of normal distribu-tion.

The obtained results were presented in the form of ba-sic statistical characteristics. Arithmetic means, standard deviations and coeffi cients of variation were calculated. Evaluation of the differences between the average values

C7 – wyrostek kolczysty siódmego kręgu szyjnegoC7 – spinous process of the 7th cervical vertebraS1 – wyrostek kolczysty pierwszego kręgu kości krzyżowejS1 – spinous process of the 1st sacral vertebraKP – szczyt kifozy piersiowejTK – peak of thoracic kyphosisPL – punkt przejścia kifozy piersiowej w lordozę lędźwiowąTP – transition point between thoracic kyphosis and lumbar lordosisLL – szczyt lordozy lędźwiowejLL – peak of lumbar lordosisDCK – długość całkowita kręgosłupaTLS – total length of the spineDCK% – udział długości całkowitej kręgosłupa w wysokości ciałaTLS% – percentage of TLS in body height RKP – długość kifozy piersiowejLTK – length of thoracic kyphosisRKP % – udział długości kifozy piersiowej w długości całkowitej kręgosłupa LTK % – percentage of LTK in body height RLL – długość lordozy lędźwiowejLLL – length of lumbar lordosisRLL% – udział długości lordozy lędźwiowej w długości całkowitej kręgosłupaLLL% – percentage of LLL in body height GKP – głębokość kifozy piersiowejGTK – depth of thoracic kyphosisGLL – głębokość lordozy lędźwiowejDLL – depth of lumbar lordosisAlfa – nachylenie odcinka lędźwiowo-krzyżowegoAlfa – inclination of the lumbo-sacral section of the spineBeta – nachylenie odcinka piersiowo-lędźwiowegoBeta – inclination of the thoraco-lumbar section of the spineGamma – nachylenie odcinka piersiowego górnegoGamma – inclination of the upper thoracic section of the spine

Ryc. 2. Punkty oraz parametry długościowe i kątowe charakteryzujące ukształtowanieFig. 2. Points as well as length and angular parameters characterising the spinal curvatures


21

więcej niż dwóch grup dokonano jednoczynnikową analizą wariancji.

Kształtowanie się parametrów kręgosłupa w płaszczyź-nie strzałkowej w funkcji wieku przedstawiono grafi cznie. Krzywe obrazujące rozwój parametrów z wiekiem wyzna-czono metodą aproksymacji wielomianowej [10-13].

Omówienie wyników badań

Analiza uzyskanych wyników pozwala stwierdzić, że masa i wysokość ciała dziewcząt rozwija się harmonijnie. Wy-jątek stanowi jedynie 9 rok życia, w którym stwierdzono zmniejszenie przyrostu wysokości ciała i mniejsze, w po-równaniu z młodszą grupą wiekową, wartości masy ciała. Można przypuszczać, że przyczyną jest jedynie specyfi ka zebranego materiału badawczego. Grupa badawcza sta-nowiła bowiem grupę przekrojową, w której wpływ innych czynników mógł zaburzyć rozwój cech budowy somatycz-nej u dziewcząt 9-letnich (tab. 2).

Ocena intensywności rozwoju cech budowy somatycz-nej (tab. 3) wykazała, że dynamika rozwoju masy i wysoko-ści ciała jest zróżnicowana, przy tym bardziej równomiernie rozwija się wysokość ciała. Do 14 roku życia dziewczęta są zawsze statystycznie istotnie wyższe od młodszych koleżanek. Wyjątek stanowi grupa 10- i 11-letnich dziew-cząt, u których nie stwierdzono statystycznie istotnego zróżnicowania. Natomiast przyrost masy ciała jest bardziej

for more than two groups was carried out by means of single-factor analysis of variation.

Spinal parameters in the sagittal plane in the age func-tion were presented graphically. The curves refl ecting de-velopment of the parameters along with aging were deter-mined by means of approximation by polynomial [10-13].

Results

Analysis of the obtained results allows an assumption that both body mass and height develop harmoniously. The only observed exception concerns the age of nine where the authors found a reduced increase of the body height and lower values of the body mass in comparison with the younger examination group. It may be assumed it results only from the characteristics of the examined material as the examined group was cross-sectional where the infl u-ence of other factors might have disturbed somatic devel-opment in nine years old girls (Tab. 2).

Evaluation of the intensity of the somatic development (Tab. 3) showed that the dynamics of gaining body mass and gaining body height vary, yet the body height develops more regularly. Up to the age of 14 girls are always statistically sig-nifi cantly taller than their younger peers. The only exception is the group of 10 and 11 years old girls where no statisti-cally signifi cant differences were found. Gaining body mass is more diversifi ed. No statistically signifi cant diversifi cation

Tabela 2. Charakterystyka statystyczna masy i wysokości ciała dziewcząt Table 2. Statistical characteristics of body mass and height of the examined girls

WiekAge N

Masa ciała [kg]Body mass [kg]

Wysokość ciała [cm]Body height [cm]

średniaaverage s v średnia

average s v

6 131 22,52 3,37 14,95 120,53 5,54 4,60

7 117 24,56 3,94 16,03 123,92 5,38 4,34

8 46 28,80 6,16 21,40 129,13 5,15 3,98

9 30 27,93 4,77 17,08 132,47 6,36 4,80

10 26 41,04 8,70 21,20 150,73 9,18 6,09

11 40 43,93 10,32 23,49 153,55 6,11 3,98

12 48 49,71 7,01 14,10 158,08 4,97 3,14

13 128 50,30 7,40 14,71 160,41 5,90 3,68

14 34 54,62 9,07 16,60 163,62 6,16 3,76

15 25 51,76 10,66 20,59 163,16 9,12 5,59

16 42 52,86 6,68 12,63 162,76 6,33 3,89

Tabela 3. Zestawienie wyników jednoczynnikowej analizy wariancji dla masy i wysokości ciała dziewczątTable 3. Comparison of the results of single-factor analysis of variation for body mass and height in girls

CechaCharacteristic

ANOVA Porównania post-hoc (szczegółowe) grup wiekuPost-hoc comparison (detailed) of the age groups

F p 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16

Masa ciałaBody mass 256,34 0,000 0,014 0,000 0,572 0,000 0,081 0,000 0,596 0,001 0,099 0,508

Wysokość ciałaBody height 600,17 0,000 0,000 0,000 0,018 0,000 0,063 0,000 0,022 0,006 0,773 0,793

Pismem półgrubym wyróżniono wartości testu na poziomie istotności statystycznej p ≤ 0,05Test values at the statistical signifi cance level of p ≤ 0.05 are presented in bold


22

zróżnicowany. Brak statystycznie istotnego zróżnicowania wartości cech stwierdzono między 8 a 9, 10 a 11 oraz 12 a 13 rokiem życia dziewcząt. Tempo przyrostu wartości wy-sokości i masy ciała zmniejsza się po 14 roku życia.

Charakterystykę kształtowania się długości całkowitej kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej przedstawiono gra-fi cznie na ryc. 3 i 4 .

Charakterystyka przyrostu długości całkowitej kręgo-słupa (DCK) wykazała, że kręgosłup wzrasta do około 13 roku życia. W okresie między 13 a 14 rokiem ży-cia obserwuje się spowolnienie przyrostu. Natomiast u dziewcząt starszych, powyżej 14 roku życia, wartości śre dnie wskazują, że długość kręgosłupa jest mniejsza niż kręgosłupa młodszych koleżanek. Można przypusz-czać, że przyczyną występującej sytuacji jest charakter materiału badawczego (ryc. 3).

Ocena długości całkowitej kręgosłupa w stosunku do wysokości ciała (DCK%) wykazała, że udział procentowy długości kręgosłupa w wysokości ciała jest różny w każdym wieku badanych. Największy procentowy udział kręgosłupa w wysokości ciała obserwuje się w okresie między 7 a 8 oraz 12 a 14 rokiem życia. W pozostałych okresach ta składowa ma mniejszy udział. Szczególnie widoczne jest to w 10 oraz w 16 roku życia. Mimo widocznego zróżnicowania przedsta-wionych wartości statystycznych linia aproksymacji wykazała, że do 9 roku życia istnieje tendencja do zmniejszania się dłu-gości całkowitej kręgosłupa w stosunku do wysokości ciała, do ustalania się proporcji między 9 a 11 rokiem życia i ponow-nie do ich zmniejszania się u dziewcząt starszych (ryc. 4).

Ocena przyrostu długości całkowitej kręgosłupa, na podstawie analizy porównawczej w dwóch kolejnych gru-pach wiekowych, wykazała, że okres intensywnych zmian przypada między 6 a 12 oraz między 14 a 15 rokiem życia (tab. 4). Do 12 roku życia długość całkowita kręgosłupa

of these values was observed between the age of eight and nine, 10 and 11 as well as 12 and 13 in girls. The rate of body mass and height growth decreased after the age of 14.

Compared to the harmonious development of somatic built shaping of the spine depends on the analysed charac-teristic and age of the examined.

The characteristics of the total length of the spine (TLS) in the sagittal plane is presented in Figure 3 and 4.

The characteristics of the increase of the total length of the spine (TLS) showed that the spine grows up to the age of 13. Between the of 13 and 14 the growth decreases. However, in older girls, over the age of 14, the average values indicate that the length of the spine is lower than in their younger peers. It may be assumed that the aforemen-tioned situation might have been caused by the character of the examined material (Fig. 3).

Evaluation of the total length of the spine in relation to body height (TLS%) shows that it is different depending on the age of the examined. The highest values are found between the ages of 7 and 8, 12 and 14 and lower values in all remaining age ranges. It is especially noticeable at the age of 10 and 16. Despite the observed diversifi cation of the presented statisti-cal values, the line of approximation indicated that up to the age of nine there is a tendency towards decreasing of the percentage of the total length of the spine in the body height until the situation stabilizes between the age of nine and 11 and then the values decrease again in older girls (Fig. 4).

Evaluation of the increase of the total lenght of the spine based on the comparative analyisis of two consecutive age groups showed that the period of intensive changes falls between the age of 6 and 12 as well as between 14 and 15 (Tab. 4). Up to the age of 12 the total length of the spine increases signifi cantly. The only exception is the period be-tween the age of 8 and 9 when it decreases.

Ryc. 3. Charakterystyka statystyczna długości całkowitej kręgosłupa (DCK) u dziewczątFig. 3. Statistical characteristics of the total length of the spine (TLS) in girls

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [la ta]

250

300

350

400

450

500

550

dug

o c

ako

wita

kr

gos

upa

(DC

K) [

mm

]

rednia rednia ± odch. std. m in. - m aks.

dług

ość

całk

owita

krę

gosł

upa

(DC

K) [

mm

]to

tal l

engt

h of

the

spin

e (T

LS) [

mm

]

wiek [lata]age [years]

średniaaverage

średnia ± odch. std.average ± standard

deviation

min – maks min – max


23

intensywnie zwiększa się. Wyjątek stanowi okres między 8 a 9 rokiem życia, gdzie wartość ta zmniejsza się.

Proporcja długości całkowitej kręgosłupa do wysokości ciała u dziewcząt w 7 roku życia jest statystycznie istotnie większa w porównaniu z młodszymi o rok koleżankami. Między 7 a 10 oraz 14 a 15 rokiem życia omawiana cecha intensywnie zmniejszyła swoją wartość, natomiast zwięk-szyła między 10 a 12 rokiem życia.

Kształtowanie się wartości długości lordozy lędźwiowej u dziewcząt przedstawiono grafi cznie na ryc. 5 i 6. Długość odcinka lędźwiowego kręgosłupa (RLL), podobnie jak całego kręgosłupa, wykazała stałą tendencję do przyrostu wartości. Na podstawie wartości średnich można stwierdzić, że odci-nek ten zwiększa długość do 10 roku życia, następnie proces ten ulega spowolnieniu. Natomiast od 13 roku życia, w prze-ciwieństwie do długości całkowitej kręgosłupa, obserwuje się ponowny przyrost długości lordozy lędźwiowej (ryc. 5).

The ratio of the total length of the spine and body height in girls at the age of seven is statistically signifi cantly higher than in their younger peers. Between the age of seven and 10 as well as 14 and 15 the examined parameters decreases inten-sively, whereas between the age of 10 and 12 it increases.

The values of the length of lumbar lordosis in girls were illustrated graphically and presented in Figures 5 and 6. The length of the lumbar section of the spine (LLL), and the rest of the spine likewise, showed a constant tendency towards increasing of the values. On the basis of the average values it may be stated that this section increases in length up to the age of 10, and then the process slows down. However, from the age of 13, in contrast to the total length of the spine one may observe an increase of the length of lumbar lordosis once again (Fig. 5).The only exception is the period between the age of 11 and 14 when the process of increasing of the length of lumbar lordosis slows down (Fig. 5).

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [la ta]

20

22

24

26

28

30

32

34

36

dug

o c

ako

wita

kr

gos

upa/

wys

oko

cia

a [%

]

redn ia rednia ± odch. std. m in. - m aks. średniaaverage


deviation



dług

ość

całk

owita

krę

gosł

upa/

wys

okość

ciał

a [%

]to

tal l

engt

h of

the

spin

e/bo

dy h

eigh

t [%

]

Ryc. 4. Charakterystyka statystyczna udziału długości całkowitej kręgosłupa w wysokości ciała (DCK%) dziewczątFig. 4. Statistical characteristics of the percentage of the total length of the spine in body height (TLS%) in girls

Tabela 4. Zestawienie wyników jednoczynnikowej analizy wariancji dla wartości długości całkowitej kręgosłupa (DCK) oraz udziału długości całkowitej kręgosłupa w wysokości ciała (DCK%) dziewczątTable 4. Comparison of the results of single-factor analysis of variation for the total length of the spine (TLS) and its percentage in body height (TLS%) in girls

CechaCharacteristic


F p 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16

DCKTLS 183,93 0,000 0,000 0,015 0,001 0,001 0,001 0,000 0,244 0,216 0,000 0,055

DCK_%TLS% 32,64 0,000 0,000 0,413 0,000 0,002 0,026 0,000 0,924 0,645 0,001 0,088



24

Procentowy udział długości lordozy lędźwiowej w dłu-gości całkowitej kręgosłupa (RLL%) jest największy między 9 a 10 oraz 15 a 16 rokiem życia. W pozostałych okresach życia jej udział jest wyraźnie mniejszy. Szczególnie widocz-ne jest to w grupie najmłodszych dziewcząt oraz między 12 a 14 rokiem życia. Mimo widocznego zróżnicowania udziału krzywizny lędźwiowej w długości całkowitej krę-gosłupa linia aproksymacji wskazuje, że do 9 roku życia istnieje tendencja do zwiększania się długości lordozy lę-dźwiowej w stosunku do długości całkowitej kręgosłupa. Następnie wartość ta do 13 roku życia uległa zmniejszeniu, a po tym okresie ponownie zwiększyła się (ryc. 6).

Ocena przyrostu długości lordozy lędźwiowej, na pod-stawie analizy porównawczej w dwóch kolejnych grupach wiekowych, wskazała na zróżnicowanie dotyczące inten-sywności zmian (tab. 5). Okres intensywnych przyrostów długości przypada między 6 a 8, 10 a 13 oraz między 14 a 15 rokiem życia badanych. Przyczyną statystycznie istotnego zmniejszenia wartości analizowanej cechy mię-dzy 11 a 12 rokiem życia może być przekrojowy charakter materiału badawczego.

Kształtowanie się wartości głębokości lordozy lędźwio-wej u dziewcząt przedstawiono grafi cznie na ryc. 7-9.

Analiza uzyskanych wyników pozwala stwierdzić, że kształtowanie się głębokości lordozy lędźwiowej w bada-nej populacji dziewcząt jest zróżnicowane w zależności od wieku badanych. Lordoza lędźwiowa ulega pogłębieniu do 8 roku życia dziewcząt, następnie jej głębokość zmniejsza się do 12 roku życia, by ponownie pogłębić się u dziewcząt starszych (ryc. 7 i 8). Natomiast analiza wartości głęboko-ści lordozy lędźwiowej u dziewcząt, u których omawiana krzywizna uległa kifotyzacji, wykazała, że zjawisko to nara-sta między 6 a 8 rokiem życia. Następnie kifotyczny kształt lordozy lędźwiowej utrzymuje się u starszych dziewcząt na poziomie około 4 mm głębokości (ryc. 9).

The highest values of the percentage of the length of lumbar lordosis in the total length of the spine may be found between the ages of nine and 10 and 15 and 16, later the ration is signifi cantly lower. It is especially noticeable in the group of the youngest girls and between the ages of 12 and 14. Despite reasonable diversifi cation of the percentage of the length of lumbar lordosis in the total length of the spine the line of approximation showed that up to the age of nine there is a tendency towards increasing of the length of lum-bar lordosis in relation to the total length of the spine. That tendency becomes less dominant up to the age of 13 then it increases again (Fig. 6).

Evaluation of the intensity of the changes in the length of lumbar lordosis, based on comparative analysis in two con-secutive age groups, shows diversifi cation concerning the intensity of the changes (Tab. 5). The period of intensive changes falls between the ages of six and eight, 10 and 13 as well as 14 and 15 of the examined. The reason of the statistically signifi cant decrease of the analysed parameter between the age of 11 and 12 may be the cross-sectional character of the examined material.

The values of the depth of lumbar lordosis in girls were graphically illustrated and presented in Figures 7-9.

The analysis of the obtained results shows the depth of lumbar lordosis in the examined group of girls is diversifi ed de-pending on the age of the examined. Lumbar lordosis increas-es up to the age of 8, then it decreases up to the age of 12 and then it increases once more in older girls (Fig. 7 and 8). How-ever, the analysis of the depth of lumbar lordosis in these girls in whom the analysed curvature became kyphosed showed that the analysed phenomenon increases between the age of six and eight. Then, the kyphotic shape of lumbar lordosis in older girls remains stable at the level of 4 mm (Fig. 9).

Comparative analysis of the depth of lumbar lordosis in later years of age showed that between the ages of six and

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [l ata]

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

dug

o lo

rdoz

y l

dw

iow

ej (R

LL) [

mm

]

redn ia rednia ± odch. std . m in. - m aks.

dług

ość

lord

ozy

lędź

wio

wej

(RLL

) [m

m]

leng

th o

f lum

bar l

ordo

sis

(LLL

) [m

m]


średniaaverage

średnia ± odch. std.average ± standard deviation


Ryc. 5. Charakterystyka statystyczna długości lordozy lędźwiowej (RLL) u dziewczątFig. 5. Statistical characteristics of the length of lumbar lordosis (LLL) in girls


25

Analiza porównawcza głębokości lordozy lędźwiowej w kolejnych latach życia wykazała, że między 6 a 8 oraz między 10 a 11 rokiem życia zwiększa się ona intensywnie. Natomiast u dziewcząt w 9 i 12 roku życia krzywizna ta była statystycznie istotnie płytsza niż u ich o rok młodszych koleżanek. Ponowne statystycznie istotne pogłębienie lor-dozy lędźwiowej zanotowano między 13 a 15 rokiem życia dziewcząt (tab. 6).

Kształtowanie się wartości długości kifozy piersiowej u dziewcząt przedstawiono grafi cznie na ryc. 10-11. Zmiany długości odcinka piersiowego kręgosłupa (RKP), prowadzą-ce do przyrostu jego wartości, nie są stałe. Na podstawie wartości średnich można stwierdzić, że odcinek ten ma naj-większą długość między 7 a 8 oraz między 12 a 14 rokiem życia. Od 14 roku życia obserwuje się, podobnie jak i w dłu-gości całkowitej kręgosłupa, zmniejszanie się długości kifo-zy piersiowej (ryc. 10).

eight and 10 and 11 it increases signifi cantly. Whereas in nine and 12 years old girls this curvature is statistically signifi cantly less deep than in one year younger girls. The next statisti-cally signifi cant deepening of lumbar lordosis was observed between the age of 13 and 15 (Tab. 6).

The values of the length of thoracic kyphosis were graphically illustrated and presented in Figures 10 and 11. Changes of the length of the thoracic section of the spine (LTS), leading to an increase of the values, are not con-stant in contrast to the constant increase of the total length of the spine. On the basis of average values it may be as-sumed that the greatest length of the thoracic section of the spine occurs between the ages of 7 and 8 as well as 12 and 14. After the age of 14 the length of thoracic kyphosis, like the total length of the spine, decreases (Fig. 10).

Evaluation of the length of thoracic kyphosis in rela-tion to the total length of the spine (LTK%) in the ana-

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1620

25

30

35

40

45

50

55

60

dug

o lo

rdoz

y pi

ersi

owej

(RLL

)/dug

o c

ako

wit

kr

dos

upa

[%]


dług

ość

lord

ozy

lędź

wio

wej

(RLL

)/dłu

gość

cał

kow

ita k

ręgo

słup

a [%

]th

e le

ngth

of l

umba

r lor

dosi

s (L

LL)/t

otal

leng

th o

f the

spi

ne [%

]


średniaaverage



Ryc. 6. Charakterystyka statystyczna udziału długości lordozy lędźwiowej w długości całkowitej kręgosłupa (RLL%) u dziewczątFig. 6. Statistical characteristics of the percentage of the length of lumbar lordosis in the total length of the spine (LLL%) in girls

Tabela 5. Zestawienie wyników jednoczynnikowej analizy wariancji dla wartości długości lordozy lędźwiowej kręgosłupa (RLL) u dziew-czątTable 5. Comparison of the results of single-factor analysis of variation for the length of lumbar lordosis (LLL) in girls

CechaCharacteristic


F p 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16

RLLLLL 146,42 0,000 0,000 0,000 0,341 0,130 0,000 0,000 0,001 0,274 0,000 0,166

RLL_%LLL% 71,94 0,000 0,000 0,002 0,001 0,613 0,000 0,000 0,013 0,143 0,000 0,904



26

Ryc. 7. Charakterystyka statystyczna głębokości lordozy lędźwiowej (GLL) u dziewczątFig. 7. Statistical characteristics of the depth of lumbar lordosis (DLL) in girls

Ryc. 8. Charakterystyka statystyczna ujemnych wartości głębokości lordozy lędźwiowej (GLL) u dziewczątFig. 8. Statistical characteristics of the negative values of the depth of lumbar lordosis (DLL) in girls

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [la ta]

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

gbo

ko lo

rdoz

y l

dw

iow

ej (G

LL) [

mm

]

rednia ± odch.std. rednia ± odch.std. m in-m aks

głęb

okość

lord

ozy

lędź

wio

wej

(GLL

) [m

m]

the

dept

h of

lum

bar l

ordo

sis

(DLL

) [m

m]


średniaaverage



6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [l ata ]

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

war

toci

uje

mne

gbo

koci

lord

ozy

ld

wio

wej

(GLL

) [m

m] rednia rednia ± odch. std. m in. - m aks.

war

tośc

i uje

mne

głę

bokośc

i lor

dozy

lędź

wio

wej

(GLL

) [m

m]

the

nega

tive

valu

es o

f the

dep

th o

f lum

bar l

ordo

sis

(DLL

) [m

m]


średniaaverage



deviation


27

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [la ta]

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

war

toci

dod

atni

e g

boko

ci lo

rdoz

y l

dw

iow

ej (G

LL) [

mm

]


war

tośc

i dod

atni

e głęb

okoś

ci lo

rdoz

y lę

dźw

iow

ej (G

LL) [

mm

]po

sitiv

e va

lues

of t

he d

epth

of l

umba

r lor

dosi

s (D

LL) [

mm

]


średniaaverage



deviation

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [la ta]

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

360

380

dug

o k

ifozy

pie

rsio

wej

(RK

P) [

mm

]


dług

ość

kifo

zy p

iers

iow

ej (R

KP

) [m

m]

dept

h of

thor

acic

kyp

hosi

s (D

TK) [

mm

]


średniaaverage


deviation


Ryc. 9. Charakterystyka statystyczna dodatnich wartości głębokości lordozy lędźwiowej (GLL) u dziewczątFig. 9. Statistical characteristics of positive values of the depth of lumbar lordosis (DLL) in girls

Ryc. 10. Charakterystyka statystyczna długości kifozy piersiowej (RKP) u dziewczątFig. 10. Statistical characteristics of the depth of thoracic kyphosis (DTK) in girls


28

Ocena długości kifozy piersiowej w stosunku do długości całkowitej kręgosłupa (RKP%), w analizowanym przedzia-le wiekowym dziewcząt, wykazała zróżnicowanie proporcji tych wielkości w poszczególnych grupach (ryc. 11). Wraz z wiekiem udział procentowy długości kifozy piersiowej zmienia się. Największy procentowy udział długości kifozy piersiowej w całkowitej długości kręgosłupa obserwuje się w 6 oraz między 12 a 14 rokiem życia. W pozostałych okre-sach udział ten jest mniejszy. Szczególnie widoczne jest to w grupie dziewcząt w 7 oraz między 12 a 14 rokiem życia. Mimo widocznego zróżnicowania przedstawionych wartości statystycznych linia aproksymacji wykazała, że do 9 roku życia istnieje tendencja do zmniejszania się długości kifo-zy piersiowej w stosunku do długości całkowitej kręgosłupa. Następnie wartość ta do 13 roku życia uległa zwiększeniu. Po tym okresie ponownie omawiana cecha zmniejszyła się w stosunku do długości całkowitej kręgosłupa.

Ocena wartości długości kifozy piersiowej, na podstawie analizy porównawczej w dwóch kolejnych grupach wieko-wych, wykazała, że okres intensywnych zmian przypada między 6 a 9, 10 a 13 oraz między 14 a 15 rokiem życia badanych. Kierunek zmian zależny jest od wieku badanych (tab. 7). Wartość długości odcinka RKP zwiększa się sta-tystycznie istotnie tylko w 7 i 12 roku życia. U dziewcząt w wieku 8, 11, 13 i 15 lat zaobserwowano tendencję do zmniejszania się wartości długości kifozy.

Kształtowanie się wartości głębokości kifozy piersiowej (GKP) u dziewcząt zilustrowano grafi cznie na ryc. 12. Głę-bokość kifozy piersiowej w poszczególnych grupach wieko-wych dziewcząt wykazała, że w każdym roku życia krzywizna ta przebiega za linią DCK. Po znacznym przyroście warto-ści głębokości kifozy piersiowej w 7 roku życia następuje jej zmniejszanie do 11 roku życia, na co wskazują wielkości GKP. Między 11 a 14 rokiem życia wartości omawianej cechy zwięk-szyły się, a następnie ponownie uległy zmniejszeniu (ryc. 12).

lysed age group of girls showed diversifi cation of those values in particular age groups (Fig. 11). Along with age the percentage of the length of thoracic kyphosis in the total length of the spine is different. The highest values of that percentage may be found at the age of 6 and between the ages of 12 and 14 and in the remaining age groups, it is less signifi cant. It is especially noticeable in the group of seven years old girls and between the ages of 12 and 14. Despite reasonable diversifi cation of the presented statistical values, the line of approxima-tion showed that up to the age of 9 there is a tendency towards decreasing of the length of thoracic kyphosis in relation to the total length of the spine. Up to the age of 13 that characteristic increases slightly and then it de-creases again.

Evaluation of the length of thoracic kyphosis based on comparative analysis of two consecutive age groups showed that the period of intensive changes falls be-tween the age of 6 and 9, 10 and 13 as well as 14 and 15. The direction of the changes depends on the age of the examined. The values of the length of LTS increase statistically signifi cantly only at the age of seven and 12. In eight, 11, 13 and 15 years old girls a tendency to decreasing of the values of the length of kyphosis was observed.

The values of the depth of thoracic kyphosis (DTK) in girls are graphically illustrated in Figure 12. The depth of thoracic kyphosis in particular age groups in girls showed that every year this curvature follows the line of TLS. Af-ter a signifi cant increase of the depth values of thoracic kyphosis at the age of seven there is a decrease up to the age of 11 which is indicated by the values of DTK. Between the ages of 11 and 14 the values of the analysed characteristic increase and then decrease once again (Fig. 12).

Tabela 6. Zestawienie wyników jednoczynnikowej analizy wariancji dla głębokości lordozy lędźwiowej (GLL) u dziewczątTable 6. Comparison of the results of single-factor analysis of variation for the depth of lumbar lordosis (DLL) in girls

CechaCharacteristic


F p 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16

GLLDLL 26,57 0,000 0,000 0,007 0,022 0,586 0,000 0,000 0,374 0,025 0,017 0,440

M_GLLM_DLL 14,59 0,000 0,000 0,003 0,093 0,396 0,001 0,000 0,403 0,010 0,313 0,406

P_GLLP_DLL 0,91 0,499 0,562 0,233 0,574 0,722 – – 0,201 0,808 – –


Tabela 7. Zestawienie wyników jednoczynnikowej analizy wariancji dla wartości długości RKP u dziewczątTable 7. Comparison of the results of single-factor analysis of variation for the length of LTK in girls

CechaCharacteristic


F p 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16

RKPLTK 79,13 0,000 0,000 0,789 0,000 0,031 0,104 0,000 0,260 0,052 0,000 0,337

RKP_%LTK_% 71,94 0,000 0,000 0,002 0,001 0,613 0,000 0,000 0,013 0,142 0,000 0,904



29

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wi ek [lata]

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

dug

o k

ifozy

pie

rsio

wej

/DC

K (R

KP

) [%

]


dług

ość

kifo

zy p

iers

iow

ej(R

KP

)/dłu

gość

cał

kow

ita k

ręgo

słup

a (D

CK

) [%

]th

e le

ngth

of t

hora

cic

kyph

osis

(LTK

)/tot

al le

ngth

of t

he s

pine

(TLS

) [%

]


średniaaverage



deviation

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wi ek [lata ]

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

gbo

ko k

ifozy

pie

rsio

wej

(GK

P) [

mm

]


głęb

okość

kifo

zy p

iers

iow

ej (G

KP

) [m

m]

dept

h of

thor

acic

kyp

hosi

s (D

TK) [

mm

]


średniaaverage



deviation

Ryc. 11. Charakterystyka statystyczna udziału długości kifozy piersiowej w długości całkowitej kręgosłupa (RKP%) u dziewcząt Fig. 11. Statistical characteristics of the percentage of the length of thoracic kyphosis in the total length of the spine (LTK%) in girls

Ryc. 12. Charakterystyka statystyczna głębokości kifozy piersiowej (GKP) u dziewczątFig. 12. Statistical characteristics of the depth of thoracic kyphosis (DTK) in girls


30

Analiza porównawcza głębokości kifozy piersiowej w dwóch kolejnych grupach wiekowych wykazała, że przedstawione zmiany są statystycznie istotne (tab. 8).

Kształtowanie się wartości kątowych poszczególnych od-cinków kręgosłupa zilustrowano grafi cznie na ryc. 13-15.

Ocena kąta nachylenia odcinka lędźwiowo-krzyżowe-go kręgosłupa (α°) w poszczególnych grupach wiekowych dziewcząt wykazała, że jego wartość wzrasta wraz z wie-kiem do 12 roku życia. Wyjątek stanowi okres między 6 a 7 rokiem życia, w którym wartość omawianej cechy gwałtownie zmniejsza się. Następnie w 13 i 14 roku ży-cia obserwuje się zahamowanie przyrostu wartości kąta, a w 15 roku życia zmniejsza się jego wartość (ryc. 13).

Wartości kąta nachylenia odcinka piersiowo-lędźwio-wego kręgosłupa (β°), przedstawiają inną charaktery-stykę. Po znacznym przyroście wartości kąta stwierdzo-nym w 7 roku życia następuje jego zmniejszanie się do 13 roku życia. W okresie między 13 a 15 rokiem życia obserwuje się zahamowanie tendencji do zmniejszania się kąta nachylenia odcinka piersiowo-lędźwiowego krę-gosłupa, natomiast w wieku 16 lat następuje jego zwięk-szanie (ryc. 14).

Wartości kąta nachylenia odcinka piersiowego górnego kręgosłupa (γ°), podobnie jak lędźwiowo-krzyżowego, wy-kazują tendencję do zwiększania się wraz z wiekiem. Stałą tendencję do przyrostu jego wartości obserwuje się do oko-ło 14 lat. Wyjątek stanowi okres między 6 a 7 rokiem życia, w którym wartość omawianej cechy gwałtownie zmniejsza się. Następnie obserwuje się spowolnienie procesu przy-rostu wartości kąta i wyraźne jego zmniejszenie w 16 roku życia dziewcząt (ryc. 15).

Analiza zmian wartości kąta nachylenia poszczególnych odcinków kręgosłupa, na podstawie analizy porównawczej w dwóch kolejnych grupach wiekowych dziewcząt, wska-zała na dwa okresy intensywnych zmian (tab. 9). Pierwszy jest to okres między 6 a 9, drugi między 14 a 15 rokiem życia. Najintensywniejsze zmiany dotyczą kąta nachylenia odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa. Natomiast sta-tystycznie istotne zmiany wartości kąta nachylenia odcinka piersiowego górnego wystąpiły jedynie w okresie między 6 a 9 rokiem życia. Bardziej zróżnicowane zmiany dotyczą war-tości kąta lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Statystycznie istotne zróżnicowanie wartości kąta stwierdzono w okresie między 6 a 7, 8 a 9 oraz 14 a 15 rokiem życia. Mimo widocz-nego zróżnicowania intensywności zmian wartości kątów nachylenia poszczególnych odcinków kręgosłupa suma ich wartości ulega najmniejszemu zróżnicowaniu. Okres inten-sywnych zmian dotyczy jedynie dziewcząt w okresie między 6 a 7 oraz 14 a 15 rokiem życia.

Kierunek zmian zależny jest od analizowanego odcinka kręgosłupa oraz okresu życia dziewcząt. Nachylenie odcin-ka lędźwiowo-krzyżowego między 6 a 7 oraz 14 a 15 rokiem życia intensywnie zmniejsza się, natomiast u dziewcząt dziewięcioletnich jest ono statystycznie istotnie większe niż u ich młodszych koleżanek. Wartości kąta nachylenia od-cinka piersiowo-lędźwiowego w 7 i 14 roku życia są staty-

Comparative analysis of the depth of thoracic kyphosis in two consecutive age groups showed that the presented changes are statistically signifi cant (Tab. 8).

The angular values of particular sections of the spine are graphically illustrated in Figures 13-15.

Evaluation of the values of the inclination angle of the lumbo-sacral section of the spine (α°) in particular age groups showed that its values increase along with age up to the age of 12. The exception is the period between the ages of six and seven where the values suddenly decrease. Next, between the ages of 13 and 14 increas-ing of the aforementioned values slows down and then a tendency of the inclination angle to decrease occurs (Fig. 13).

The values of the inclination angle of the thoraco-lum-bar section of the spine (β°) present a different charac-teristics. After a signifi cant increase of the angle’s values at the age of seven and then there is a decrease up to the age of 13. In the period between the ages of 13 and 15 the inclination angle of the thoraco-lumbar section of the spine tends to decrease, whereas at the age of 16 it increases again (Fig. 14).

Analysis of the values of the inclination angle of the up-per thoracic section of the spine (γ°), similarly to the inclina-tion angle of the lumbo-sacral section of the spine showed a tendency to increase along with age which is noticeable up to the age of 14. The only exception is the period be-tween the ages of six and seven the values signifi cantly decrease, next the increasing of the inclination angle slows down and signifi cantly decreases at the age of 16 in girls (Fig. 15).

Comparative analysis of the changes of the inclination angle of particular sections of the spine in two consecu-tive age groups in girls indicates two periods of intensive changes (Tab. 9). The fi rst period falls between the age of six and nine and the second between the age of 14 and 15. The most intensive changes concern the inclination angle of the thoraco-lumbar section of the spine. However, sta-tistically signifi cant changes of the inclination angle of the upper thoracic section of the spine occur only in the period between the age of six and nine. More diversifi ed changes concern the angle of the lumbo-sacral section of the spine. Statistically signifi cant diversifi cation of the angle’s values was found in the period between the age of six and seven, eight and nine and 14 and 15. Despite this signifi cant diver-sifi cation of the intensity of the angular values of particular sections of the spine, the sum of their values is least diver-sifi ed. The period of intensive changes concerns only girls at the age of six and seven and 14 and 15.

The direction of the changes depends on the analysed section of the spine and the age of the examined girls. The inclination of the lumbo-sacral section between the age of six and seven as well as between the age of 14 and 15 decreases intensively, whereas in nine years old girls it is statistically signifi cantly higher than in younger girls. The values of the inclination angle of the thoraco-lumbar sec-

Tabela 8. Zestawienie wyników jednoczynnikowej analizy wariancji dla głębokości kifozy piersiowej (GKP) u dziewczątTable 8. Comparison of the results of single-factor analysis of variation for the depth of thoracic kyphosis (DTK) in girls

CechaCharacteristic


F p 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16

GKPDTK 56,88 0,000 0,000 0,000 0,000 0,026 0,028 0,000 0,052 0,001 0,000 0,652



31

Ryc. 13. Charakterystyka statystyczna kąta nachylenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego (α°) kręgosłupa u dziewczątFig. 13. Statistical characteristics of the inclination angle of the lumbo-sacral section of the spine (α°) in girls

Ryc. 14. Charakterystyka statystyczna kąta nachylenia odcinka piersiowo-lędźwiowego (β°) kręgosłupa u dziewczątFig. 14. Statistical characteristics of the inclination angle of the thoraco-lumbar section of the spine (β°) in girls

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [l ata]

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

26

28

[°]


β[°]


średniaaverage



deviation

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [l ata]

0

5

10

15

20

25

30

35

[°]


α[°]


średniaaverage



deviation


32

stycznie istotnie większe niż u o rok młodszych koleżanek, natomiast między 7 a 10 oraz 14 a 15 rokiem życia wartość tego kąta intensywnie zmniejsza się. Kąt nachylenia odcinka piersiowego górnego między 6 a 7 rokiem życia intensyw-nie zmniejsza się, natomiast zwiększa się w okresie między 7 a 9 rokiem życia.

Dyskusja

Rozwój morfologiczny badanych dziewcząt, obrazowany wysokością i masą ciała, wykazał zarówno podobieństwa, jak i różnice w stosunku do rówieśnic z innych populacji. Porównanie wysokości i masy ciała dzieci z Płocka z da-

tion of the spine at the age of seven and 14 are statistically signifi cantly higher than in one year younger girls, whereas between the age of seven and 10 and 14 and 15 the values of this angle intensively decrease. The inclination angle of the upper thoracic section of the spine between the age of six and seven decreases signifi cantly, yet increases in the period between the age of seven and nine.

Discussion

Morphological development of the examined girls present-ing itself as height and mass of the body shows both simi-larities and differences in comparison with other population of girls at the same age. The comparison of body mass

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

wiek [l ata]

0

5

10

15

20

25

30

[°]


γ[°]


średniaaverage



deviation

Ryc. 15. Charakterystyka statystyczna kąta nachylenia odcinka piersiowego górnego (γ°) kręgosłupa u dziewczątFig. 15. Statistical characteristics of the inclination angle of the upper thoracic section of the spine (γ°) in girls

Tabela 9. Zestawienie wyników jednoczynnikowej analizy wariancji dla kąta nachylenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego (α), piersiowo--lędźwiowego (β), piersiowego górnego (γ) oraz sumy kątów (α + β + γ) u dziewczątTable 9. Comparison of the results of single-factor analysis of variation for inclination angles of the lumbo-sacral (α), thoraco-lumbar (β) and upper thoracic (γ) section of the spine and the sum of these angles (α + β + γ) in girls

Kąt nachylenia odcinkaInclination angle


F p 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16

Lędźwiowo-krzyżowego – αLumbo-sacral – α 15,82 0,000 0,012 0,207 0,011 0,501 0,836 0,057 0,569 0,355 0,011 0,272

Piersiowo-lędźwiowego – βThoraco-lumbar – β 58,78 0,000 0,000 0,007 0,000 0,049 0,181 0,301 0,334 0,001 0,006 0,340

Piersiowego górnego – γUpper thoracic – γ 49,94 0,000 0,000 0,000 0,002 0,122 0,092 0,386 0,660 0,202 0,575 0,402



33

nymi z piśmiennictwa wykazało, że analizowana populacja najbardziej podobna jest do rówieśniczek krakowskich [14]. Natomiast na tle rówieśniczek z Wrocławia i Kielc dzieci z Płocka są nieznacznie wyższe, lecz mają mniejszą masę ciała [15, 16].

Porównując je z kolei z rówieśniczkami z województwa kujawsko-pomorskiego [17] płocczanki są nieznacznie niższe.

Wyraźną przewagę wysokości i masy płockich dziew-cząt widać w porównaniu z rówieśnicami wsi południo-wo-zachodniej Polski. Potwierdza to udokumentowa-ną prawidłowość, że dzieci miejskie charakteryzują się większym zaawansowaniem rozwojowym w porównaniu z rówieśnikami zamieszkującymi wsie [18]. W przypadku obszaru legnicko-głogowskiego negatywnym czynnikiem, hamującym rozwój dzieci, może być degradacja środowi-ska przez przemysł [18, 19].

Płock, mimo swojej specyfi ki, nie zaburzył więc roz-woju somatycznego dziewcząt. Można przypuszczać, że zaobserwowane tendencje rozwojowe procesu formo-wania się poszczególnych składowych wysokości ciała dziewcząt z Płocka jest charakterystyczny dla populacji miejskiej.

Jedną z podstawowych składowych wysokości ciała jest kręgosłup. Stanowi on trzon postawy ciała i, jak wykazały badania, wszystkie jego wymiary, zarówno długościowe, głębokościowe, jak i kątowe, ulegają ciągłym zmianom. Dynamika zmian zależna jest od analizowanej cechy i od wieku badanych. W czasie intensywnego przyrostu cech budowy somatycznej, obserwowanego do 14 roku życia, dynamika przyrostu długości całkowitej kręgosłupa uległa spowolnieniu dwa lata wcześniej. W ciągu całego okresu badawczego udział procentowy długości całkowitej kręgo-słupa w wysokości ciała wykazuje tendencję do zmniejsza-nia się.

Na rozwój kręgosłupa wpływają jego składowe. Analiza pomiaru długościowego lordozy lędźwiowej i kifozy piersio-wej przedstawia inną charakterystykę. Lordoza lędźwiowa wykazuje tendencję do zwiększania długości, natomiast kifoza do zmniejszania. Zmianom długościowym towarzy-szą zmiany głębokości i kątów nachylenia poszczególnych krzywizn. Dynamika zmian jest podobna. Badania wyka-zały, że do 15 roku życia cechy te ulegają intensywnym zmianom, przy tym głębokość lordozy lędźwiowej wyka-zuje tendencję do zwiększania się, a kifoza piersiowa do zmniejszania.

Wartość kątów nachylenia poszczególnych odcinków kręgosłupa przedstawia inną charakterystykę. Kąt na-chylenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa do 13 roku życia wykazuje tendencję do zwiększania się, a następnie do zmniejszania. Kąt nachylenia odcinka piersiowo-lędźwiowego po zmniejszaniu się wartości do 13 roku życia ulega nieznacznemu zwiększaniu. Charak-terystyka kąta nachylenia odcinka piersiowego górnego wykazuje podobną tendencję jak kąt nachylenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego. Można więc przypuszczać, że mimo wykazanych zmian wymiarów głębokościowych i kątowych poszczególnych odcinków kręgosłupa przyrost długości całkowitej kręgosłupa odbywa się przede wszyst-kim dzięki przyrostom długości lordozy lędźwiowej.

Badania przeprowadzone przez Kutzner-Kozińską [20] i Lichotę [21] wykazały inną charakterystykę krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa. Badacze stwierdzili pogłę-bianie się lordozy lędźwiowej w okresie przedszkolnym, między 4 a 7 rokiem życia. Natomiast w okresie skoku pokwitaniowego obserwuje się pogłębianie kifozy piersio-wej. W badaniach własnych tendencję do pogłębiania się lordozy lędźwiowej obserwuje się do 13 roku życia, nato-miast pogłębianie się kifozy piersiowej jest statystycznie nieistotne.

and height in the group of children from Płock with the data gathered from the available references shows that the analysed group of girls share similarities with a group of girls from Krakow [14], whereas in comparison with their peers from Wrocław and Kielce, the girls from Płock are slightly taller, yet their body mass is lower [15, 16].

In comparison with a group of girls from the Kujaw-sko-Pomorskie Province [17] the girls from Płock are slightly shorter.

A signifi cant dominance of body mass and height of the girls from Płock is visible when they are compared with their peers from the Southwestern part of Poland. It confi rms the assumption that the observed developmental tendencies in the somatic built are characteristic for urban populations [18]. In the case of the Legnicko-Głogowski Province a negative factor infl uencing the situation may be the degradation of the natural environment caused by the industry [18, 19].

Płock despite its specifi cs did not disturb the somatic development of the girls. It may be assumed that the ob-served developmental tendencies of the formation process of particular elements of body height of the girls from Płock are characteristic for urban populations.

One of the basic constituents of body height is the spine. It is the core of the body posture and as shown by the re-search all its dimensions length, depth and angular un-dergo constant changes. The dynamics of those changes depends on a chosen characteristic and age of the exam-ined. During the intensive growth of the features of somatic built observed up to the age of 14 the growth dynamics of the total length of the spine slows down at the age of 12. During the whole examined period the percentage of the total length of the spine in body height shows a tendency to decrease.

The development of the spine is infl uenced by all its constituents. The analysis of the length of lumbar lordosis and thoracic kyphosis reveals a different characteristics. Lumbar lordosis shows a tendency to increase its length, whereas kyphosis to decrease. The length changes are ac-companied by changes of the depth and inclination angles of particular curvatures. The changes dynamics is similar. The research showed that up to the age of 15 these char-acteristics change intensively and the depth of lumbar lor-dosis shows a tendency to increase whereas of thoracic kyphosis to decrease.

The values of the inclination angles of particular sec-tions of the spine reveal yet a different characteristics. The inclination angle of the lumbo-sacral section of the spine up to the age of 13 shows a tendency to increase initially and then to decrease. The inclination angle of the thoraco-lumbar section of the spine after decreasing up to the age of 13 increases slightly. The characteristics of the inclination angle of the upper thoracic spine shows a simi-lar tendency to the inclination angle of the lumbo-sacral section of the spine. Therefore it may be assumed that despite the described changes in the depth and angles of particular sections of the spine, the increase of the spine’s total length occurs mainly due to increasing of the length of lumbar lordosis.

The research carried out by Kutzner-Kozinska [20] and Lichota [21] indicated a different characteristics of the ante-rio-posterior curvatures of the spine. The researcher found that lumbar lordosis deepens between the age of 4 and 7. Whereas in the period of pubertal spurt thoracic kyphosis deepens. The research revealed a tendency of lumbar lor-dosis to deepen up to the age of 13 whereas deepening of thoracic kyphosis is statistically insignifi cant.


34

Wnioski

1. Kształtowanie się kręgosłupa w płaszczyźnie strzałko-wej charakteryzuje się pewną autonomią w odniesieniu do rozwoju somatycznego.

2. Długość całkowita kręgosłupa wykazuje tendencję do stałego zmniejszania swojego udziału w stosunku do całkowitej wysokości ciała.

3. Krzywizną intensywnie zwiększającą swoją długość jest odcinek lędźwiowy kręgosłupa.

Conclusions

1. Spinal curvatures in the sagittal plane are character-ised by certain autonomy in relation to somatic deve-lopment.

2. The total length of the spine shows a tendency toward decreasing of its percentage in the body height.

3. The lumbar section of the spine is a curvature which intensively increases its length.

[1] Woźniewski M. Biomechanika wad postawy ciała człowieka w płaszczyźnie strzałkowej, [w:] W. Śliwa (red.) Powstawanie wad postawy ciała, ich ocena i postępowanie korekcyjne, praca zbiorowa. PO-SMED, Wrocław 1993, 98-106.

[2] Tylman D. Patomechanika bocznych skrzywień krę-gosłupa. PZWL, Warszawa 1995.

[3] Kużdżał A., Szczygieł A., Ćwirlej A. Porównanie parametrów krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej mierzonych metodą antropostereome-tryczną i inklinometryczną. Postępy Rehabilitacji, 2004, 18, 4, 11-13.

[4] Zeyland-Malawka E. O kryteriach oceny postawy ciała, [w:] J. Ślężyński (red.) Postawa ciała czło-wieka i metody jej oceny. AWF w Katowicach, 1992, 43-53.

[5] Zeyland-Malawka E., Śniadecki J. Wyniki pomiarów krzywizn kręgosłupa jako układu odniesienia w bada-niu postawy ciała. Fizjoterapia, 2003, 11, 3, 5-12.

[6] Malinowski A., Wolański N. Metody badań w biologii człowieka: wybór metod antropologicznych. PWN, Warszawa 1988.

[7] Świerc A. Komputerowa Diagnostyka Wad Postawy – Instrukcja obsługi. CQ Elektronik System, Czernica Wrocławska 2003.

[8] Tixa S. Atlas anatomii palpacyjnej. PZWL, Warszawa 2003.

[9] Jorristma W. Anatomia na żywym człowieku. Wstęp do terapii manualnej, Urban & Partner, Wrocław 2004.

[10] Moczko J. A., Bręborowicz G. H., Tadeusiewicz R. Statystyka w badaniach medycznych. Sprinter, PWN, Warszawa 1998.

[11] Stupnicki R. Biometria. Wyd. MARGOS, Warszawa 2000.

[12] Zeliaś A. Metody statystyczne. PWE, Warszawa 2000.

[13] Sobczyk M. Statystyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.

[14] Gołąb S., Chrzanowska M., Żarów R., Sowiecki J., Brudecki J. Zmiany sekularne w rozwoju fi zycznym

PiśmiennictwoReferences

dzieci i młodzieży krakowskiej w ostatnim 30-leciu XX wieku. Wychowanie Fizyczne i Sport, 2002, 46, 301-314.

[15] Demczuk-Włodarczyk E. Budowa stopy w okresie rozwoju progresywnego człowieka. Studia i Mono-grafi e AWF we Wrocławiu, 2003, 66.

[16] Jopkiewicz A. Dziecko kieleckie. Wydawnictwo i Za-kład Poligrafi i WSP, Kielce 1996.

[17] Napierała M. Porównanie rozwoju fi zycznego i moto-rycznego uczniów w wieku 7,5-19,5 lat z wojewódz-twa kujawsko-pomorskiego i ich rówieśników z badań ogólnopolskich. Wychowanie Fizyczne i Sport, 2003, 47, 337-352.

[18] Ignasiak Z., Sławińska T., Zaleski A. Rozwój mor-fofunkcjonalny dzieci miejskich i wiejskich z Polski południowo-zachodniej w ujęciu relatywnym. Wycho-wanie Fizyczne i Sport, 1997, 1-2, 81-102.

[19] Trzcińska D. Rozwój somatyczny i sprawność fi zycz-na uczniów z legnicko-głogowskiego obszaru ekolo-gicznego zagrożenia w latach 1989-1999. Wychowa-nie Fizyczne i Sport, 2004, 48, 65-70.

[20] Kutzner-Kozińska M. Korekcja wad postawy. AWF, Warszawa 1981 .

[21] Lichota M. Ukształtowanie przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa u 6-letnich dzieci, [w:] K. Górniak (red.) Korektywa i kompensacja zaburzeń w rozwoju fi zycz-nym dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Intergraf, Biała Podlaska 2005, 2, 192-198.

Adres do korespondencji:Address for correspondence:

Daria DomosławskaWydział Fizjoterapii AWFKatedra FizjoterapiiAl. Paderewskiego 3551-612 Wrocław

Wpłynęło/Submitted: II 2008Zatwierdzono/Accepted: XII 2008

Documents

Kształtowanie się kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej u ... · Fizjoterapia 2008, 16, 4, 17-34 ISSN 1230-8323 17 Kształtowanie się kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej