Kształcenie komplementarne Kształcenie komplementarne – kontekst informatyczny i dydaktyczny– kontekst informatyczny i dydaktyczny

Maciej TanaśMaciej Tanaś

Bydgoszcz, dn. 19 marca 2010 roku

Edukacja jest fundamentalnym prawem człowieka, Edukacja jest fundamentalnym prawem człowieka, ale na progu XXI wieku nie jest ono przestrzegane ale na progu XXI wieku nie jest ono przestrzegane w odniesieniu do wszystkich w odniesieniu do wszystkich

Realizacja prawa każdego człowieka do edukacji Realizacja prawa każdego człowieka do edukacji nie jest możliwa, jeśli edukację wyobrażać się będzie tak nie jest możliwa, jeśli edukację wyobrażać się będzie tak jak w poprzednich wiekach: klasa szkolna z jak w poprzednich wiekach: klasa szkolna z nauczycielem i uczniaminauczycielem i uczniami11

1.1.Por. Por. T. M. Hesburgh: The Humane Imperative: A Challenge for the Year 2000. Yale University T. M. Hesburgh: The Humane Imperative: A Challenge for the Year 2000. Yale University Press 1974, Press 1974,

a także The Hesburgh Papers: Higher Values in Higher Education.a także The Hesburgh Papers: Higher Values in Higher Education. Andrews, McMeel, Inc. 1979Andrews, McMeel, Inc. 1979..

Tezy

1.1.„„Kształcenie powszechne może zostać zrealizowane jedynie wówczas, Kształcenie powszechne może zostać zrealizowane jedynie wówczas, gdy wykorzystamy oryginalny system gdy wykorzystamy oryginalny system "uczenia się bez granic""uczenia się bez granic". . Możliwość Możliwość uczenia się musi być dostępna dla każdego, w każdym czasie, wszędzie, w każdym uczenia się musi być dostępna dla każdego, w każdym czasie, wszędzie, w każdym wieku i w każdych okolicznościachwieku i w każdych okolicznościach” ” 11

2.2.ITC nie są panaceum na bolączki oświaty. Mogą one jednak pomóc w ITC nie są panaceum na bolączki oświaty. Mogą one jednak pomóc w przezwyciężeniu barier konwencjonalnej oświaty i szkolnictwa wyższego oraz przezwyciężeniu barier konwencjonalnej oświaty i szkolnictwa wyższego oraz wnieść wkład w system LLLwnieść wkład w system LLL

3.3.Poznanie Poznanie modeli kształcenia na odległość, metod, zasad i środków kształcenia modeli kształcenia na odległość, metod, zasad i środków kształcenia oraz stosowanych rozwiązań organizacyjnych jest warunkiem oraz stosowanych rozwiązań organizacyjnych jest warunkiem sine qua nonsine qua non rozwoju rozwoju oświaty nie tylko w krajach trzeciego świata, ale również w UE oświaty nie tylko w krajach trzeciego świata, ale również w UE

4.4.Rozwój naukowo-techniczny i budowa społeczeństwa wiedzy nie są możliwe bez Rozwój naukowo-techniczny i budowa społeczeństwa wiedzy nie są możliwe bez działań oświatowych. Kształcenie w sali wykładowej jest coraz częściej wzbogacane działań oświatowych. Kształcenie w sali wykładowej jest coraz częściej wzbogacane przez edukację zdalną, traktowaną jako przez edukację zdalną, traktowaną jako komplementarna, dopełniająca komplementarna, dopełniająca i i specjalistyczna specjalistyczna

5.5.Edukacja zdalna na poziomie akademickim jest społecznym faktem pomimo oporu Edukacja zdalna na poziomie akademickim jest społecznym faktem pomimo oporu środowisk zachowawczych, upatrujących w utrzymaniu kształcenia tradycyjnego środowisk zachowawczych, upatrujących w utrzymaniu kształcenia tradycyjnego panaceum na wszelkie bolączki oświatypanaceum na wszelkie bolączki oświaty

11. F. Mayor: Przemówienie wygłoszone z okazji otwarcia Międzynarodowego Forum „Education for All”. Amman, 16 . F. Mayor: Przemówienie wygłoszone z okazji otwarcia Międzynarodowego Forum „Education for All”. Amman, 16 czerwca 1996.czerwca 1996.

Cechy pozytywne e-kształcenia:

Treści w Internecie są polisensoryczne i multimedialneTreści w Internecie są polisensoryczne i multimedialne

Użytkownik ma możliwość wyboru i decyzji co do typu usługi, zakresu Użytkownik ma możliwość wyboru i decyzji co do typu usługi, zakresu poszukiwań, czasu korzystania i treści, do których dociera, które przetwarza, poszukiwań, czasu korzystania i treści, do których dociera, które przetwarza, zapisuje, czy przesyła (zapisuje, czy przesyła (subiektywne poczucie sprawstwasubiektywne poczucie sprawstwa))

Komputer pozwala na modelowanie i symulowanie zjawisk i procesów w sposób Komputer pozwala na modelowanie i symulowanie zjawisk i procesów w sposób niedostępny tradycyjnym środkom dydaktycznym. niedostępny tradycyjnym środkom dydaktycznym. Pozwala przekraczać bariery Pozwala przekraczać bariery natury terytorialnej, temporalnej i biologicznejnatury terytorialnej, temporalnej i biologicznej

Komputer włączony w sieć stał się narzędziem poznania rzeczywistości realnej Komputer włączony w sieć stał się narzędziem poznania rzeczywistości realnej w rzeczywistości wirtualnejw rzeczywistości wirtualnej

Jest też użytecznym środkiem komunikacjiJest też użytecznym środkiem komunikacji

Komputer jest narzędziem w procesach nauczania-uczenia się Komputer jest narzędziem w procesach nauczania-uczenia się i komunikacji społecznej, jest też środkiem nowej i komunikacji społecznej, jest też środkiem nowej

organizacji procesu kształceniaorganizacji procesu kształcenia

Sieć informatyczna umożliwiła realizację innej niż tradycyjna Sieć informatyczna umożliwiła realizację innej niż tradycyjna postaci kształcenia, zwanej kształceniem telematycznym, na postaci kształcenia, zwanej kształceniem telematycznym, na

odległość, bądź zdalnym odległość, bądź zdalnym ((e‑learning, e-teaching, e-educatione‑learning, e-teaching, e-education))

Sieć ułatwiła zmiany organizacyjne w kształceniu Sieć ułatwiła zmiany organizacyjne w kształceniu tradycyjnym tradycyjnym ((flexible educationflexible education)), pozwoliła też na , pozwoliła też na

wprowadzanie odmian komplementarnych, mieszanych wprowadzanie odmian komplementarnych, mieszanych ((blended educationblended education))

Komputer i sieć traktowane są jako środki zastępujące tradycyjne Komputer i sieć traktowane są jako środki zastępujące tradycyjne kształcenie, albo jako narzędzia wspomagające, ułatwiające kształcenie, albo jako narzędzia wspomagające, ułatwiające niwelowanie niektórych wad kształcenia tradycyjnego niwelowanie niektórych wad kształcenia tradycyjnego

Pierwsze podejście wiedzie na manowce, drugie wydaje się warte Pierwsze podejście wiedzie na manowce, drugie wydaje się warte penetracji naukowej penetracji naukowej

Spontaniczne samokształcenie pozbawione merytorycznego Spontaniczne samokształcenie pozbawione merytorycznego kierownictwa skutkuje fragmentaryczną, niespójną kierownictwa skutkuje fragmentaryczną, niespójną i niekompletną wiedząi niekompletną wiedzą

Komputer i Internet traktowane być powinny jako użyteczne Komputer i Internet traktowane być powinny jako użyteczne narzędzia kształcenia na poziomie akademickim, wspomagające narzędzia kształcenia na poziomie akademickim, wspomagające zarządzanie i administrowanie placówką, ułatwiające zarządzanie i administrowanie placówką, ułatwiające elastyczną organizację kształcenia, a nade wszystko pomocne w elastyczną organizację kształcenia, a nade wszystko pomocne w procesach kształcenia i samokształcenia oraz procesach kształcenia i samokształcenia oraz komunikacji interpersonalnej, a także – narzędzia ułatwiające komunikacji interpersonalnej, a także – narzędzia ułatwiające pracę biblioteczną oraz powielanie i dystrybucję materiałów pracę biblioteczną oraz powielanie i dystrybucję materiałów nauczania, wprowadzające też nową jakość w pracę naukowo-nauczania, wprowadzające też nową jakość w pracę naukowo-badawcząbadawczą

Przenoszony do przestrzeni wirtualnej proces kształcenia Przenoszony do przestrzeni wirtualnej proces kształcenia akademickiego respektować musi wartości pedagogiczne, a akademickiego respektować musi wartości pedagogiczne, a nie jedynie techniczne czy informatyczne. Dopiero łączne ich nie jedynie techniczne czy informatyczne. Dopiero łączne ich uwzględnienie w planowanych przedsięwzięciach prowadzić uwzględnienie w planowanych przedsięwzięciach prowadzić może do sukcesu dydaktycznego i – ekonomicznego może do sukcesu dydaktycznego i – ekonomicznego

Aksjologiczny kontekst kształcenia zdalnego wydaje się wart Aksjologiczny kontekst kształcenia zdalnego wydaje się wart penetracji badawczej zwłaszcza w zakresach:penetracji badawczej zwłaszcza w zakresach:• wyzwań aksjologicznych,wyzwań aksjologicznych,• stanu uwzględniania wartości pedagogicznychstanu uwzględniania wartości pedagogicznych w procesach w procesach kształcenia zdalnego na poziomie akademickim,kształcenia zdalnego na poziomie akademickim,• konsekwencji osobowych i społecznych braku bądź konsekwencji osobowych i społecznych braku bądź występowaniawystępowania owych wartości w procesach kształcenia zdalnego (także owych wartości w procesach kształcenia zdalnego (także barier),barier),• katalogu zadań wychowawczych wynikających z obecności katalogu zadań wychowawczych wynikających z obecności mediów mediów w procesie kształcenia oraz aksjologicznego i kulturowego w procesie kształcenia oraz aksjologicznego i kulturowego ich ich kontekstukontekstu

Kwestia katalogu wartości, ich doboru i hierarchii budzi żywe Kwestia katalogu wartości, ich doboru i hierarchii budzi żywe dyskusje i spory naukowe, jest bowiem uwikłana historycznie, dyskusje i spory naukowe, jest bowiem uwikłana historycznie, kulturowo, religijnie itd., pozostaje też nadal otwartakulturowo, religijnie itd., pozostaje też nadal otwarta

Badania procesów kształcenia zdalnego na poziomie Badania procesów kształcenia zdalnego na poziomie akademickim akademickim w kontekście różnych katalogów wartości, a także ich w kontekście różnych katalogów wartości, a także ich konsekwencji osobowych i społecznych są nieliczne, nie konsekwencji osobowych i społecznych są nieliczne, nie wykraczają metodologicznie poza obserwację i analizę sądów wykraczają metodologicznie poza obserwację i analizę sądów deklaratywnych oraz prezentują ujęcia jednostronnie deklaratywnych oraz prezentują ujęcia jednostronnie krytyczne bądź nadmiernie optymistycznekrytyczne bądź nadmiernie optymistyczne

Zaniepokojenie budzi brak eksploracji pola zadań Zaniepokojenie budzi brak eksploracji pola zadań pedagogicznych, wynikających z obecności mediów w wielu pedagogicznych, wynikających z obecności mediów w wielu sferach ludzkiej aktywności, w tym konsekwencji sferach ludzkiej aktywności, w tym konsekwencji upowszechnienia kształcenia zdalnego, realizowanego za upowszechnienia kształcenia zdalnego, realizowanego za pomocą narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnychpomocą narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnych

Zasadne jest też spojrzenie na kształcenie za pomocą Internetu Zasadne jest też spojrzenie na kształcenie za pomocą Internetu z perspektywy paradygmatów oświatowych z perspektywy paradygmatów oświatowych

Wyodrębnione przez Cz. KupisiewiczaWyodrębnione przez Cz. Kupisiewicza11 trzy paradygmaty - trzy paradygmaty - deskolaryzacjideskolaryzacji, , szkoły alternatywnej szkoły alternatywnej i i szkoły ustawicznie szkoły ustawicznie doskonalonej doskonalonej - zbieżne są ze sposobami rozumienia roli i funkcji - zbieżne są ze sposobami rozumienia roli i funkcji nauczania na odległość za pomocą środków informatycznychnauczania na odległość za pomocą środków informatycznych

Akceptacja paradygmatu szkoły ustawicznie doskonalonej Akceptacja paradygmatu szkoły ustawicznie doskonalonej pozwala racjonalnie włączyć ITC do arsenału dydaktycznego pozwala racjonalnie włączyć ITC do arsenału dydaktycznego nauczyciela akademickiego oraz usprawnianie tradycyjnej nauczyciela akademickiego oraz usprawnianie tradycyjnej organizacji dzięki uzupełnianiu jej kształceniem zdalnymorganizacji dzięki uzupełnianiu jej kształceniem zdalnym

1. Cz. Kupisiewicz: Paradygmaty i wizje reform oświatowych. PWN. Warszawa 1985.1. Cz. Kupisiewicz: Paradygmaty i wizje reform oświatowych. PWN. Warszawa 1985.

Kształcenie zdalne – postacie podstawowe:Kształcenie zdalne – postacie podstawowe:

korespondencyjnekorespondencyjne – medium był list, następnie gazeta, – medium był list, następnie gazeta, radioweradiowe – odwołujące się do zmysłu słuchu i wykorzystujące – odwołujące się do zmysłu słuchu i wykorzystujące medium masowe o znacznym zasięgu, medium masowe o znacznym zasięgu,telewizyjnetelewizyjne – posługujące się sygnałem audialnym i wizualnym, – posługujące się sygnałem audialnym i wizualnym, przez radiostacjęprzez radiostację – pozwalające (podobnie jak w przypadku – pozwalające (podobnie jak w przypadku listów) na indywidualną adresowalność informacjilistów) na indywidualną adresowalność informacji

Postacie wtórne (mieszane):Postacie wtórne (mieszane):

łączące przekaz łączące przekaz korespondencyjny korespondencyjny zz radiowym bądź radiowym bądź telewizyjnym,telewizyjnym, łączące przekaz łączące przekaz pocztowypocztowy materiałów nauczania w postaci materiałów nauczania w postaci drukowanej, analogowej czy cyfrowej - drukowanej, analogowej czy cyfrowej - z samokształceniemz samokształceniem

Dopiero Dopiero komputer włączony w siećkomputer włączony w sieć pozwolił pokonać bariery pozwolił pokonać bariery wspomnianych form kształcenia zdalnego wspomnianych form kształcenia zdalnego

Cechy kształcenia komplementarnego:Cechy kształcenia komplementarnego: eliminujeeliminuje wad wady tradycyjnego kształceniay tradycyjnego kształcenia, , wzbogaca katalog metodwzbogaca katalog metod,,pozwala równocześnie rozwijać rozum, język i rękę (J.A.K.), pozwala równocześnie rozwijać rozum, język i rękę (J.A.K.), umożliwia synchroniczny i asynchroniczny przekaz informacji umożliwia synchroniczny i asynchroniczny przekaz informacji przy pomocy wielu środków wyrazu i mediów, przy pomocy wielu środków wyrazu i mediów, proces kształcenia może przebiegać zespołowo w wirtualnej proces kształcenia może przebiegać zespołowo w wirtualnej klasie bądź w indywidualnym kontakcie osobowym z klasie bądź w indywidualnym kontakcie osobowym z nauczycielem czy uczniem, albo też w trakcie nauczycielem czy uczniem, albo też w trakcie samodzielnej pracy z komputeremsamodzielnej pracy z komputerempozwala respektować różnice indywidualne,pozwala respektować różnice indywidualne,angażuje sferę emocjonalno-wolicjonalną,angażuje sferę emocjonalno-wolicjonalną,ułatwia komunikację z gronem akademickim,ułatwia komunikację z gronem akademickim,

umożliwia wzrost efektów kształcenia, umożliwia wzrost efektów kształcenia, jest środkiem wspomagającym funkcjonowanie szkoły jest środkiem wspomagającym funkcjonowanie szkoły w gospodarce rynkowej w gospodarce rynkowej

Rozwój komputerów sprawił, że w szeregu ośrodkach Rozwój komputerów sprawił, że w szeregu ośrodkach akademickich podjęto prace koncepcyjne i wdrożeniowe w akademickich podjęto prace koncepcyjne i wdrożeniowe w zakresie e-edukacji zakresie e-edukacji

Próby skomputeryzowania całego procesu kształcenia zawiodły. Próby skomputeryzowania całego procesu kształcenia zawiodły. Koncepcje Koncepcje ComputerComputer Based Training Based Training i  i Computer Based LearningComputer Based Learning – zakładały możliwość realizacji szkoleń i uczenia się, których – zakładały możliwość realizacji szkoleń i uczenia się, których podstawą jest komputer. Rozwijano podstawą jest komputer. Rozwijano Computer Manager Computer Manager LearningLearning – sądząc, że komputer może zarządzać całym procesem – sądząc, że komputer może zarządzać całym procesem uczenia się.uczenia się.

Wreszcie pojawiły się koncepcje Wreszcie pojawiły się koncepcje Computer Assisted InstructionComputer Assisted Instruction i i Computer Assisted LearningComputer Assisted Learning – oznaczające uczenie się – oznaczające uczenie się wspomagane komputerowowspomagane komputerowo

Rozwój Internetu i łączności szerokopasmowej zrodził kolejne Rozwój Internetu i łączności szerokopasmowej zrodził kolejne pomysły kształcenia opartego na Internecie - pomysły kształcenia opartego na Internecie - Internet Based Internet Based TrainingTraining oraz kształcenia bazującego na sieci - oraz kształcenia bazującego na sieci - Web Based Web Based TrainingTraining

E-edukacja korzysta z oprogramowania o uzupełniających się E-edukacja korzysta z oprogramowania o uzupełniających się wzajemnie funkcjach: wzajemnie funkcjach:

Learning Management SystemLearning Management System – wspomaganie zarządzania, – wspomaganie zarządzania, administrowania, monitorowania i raportowania procesu administrowania, monitorowania i raportowania procesu uczenia się, uczenia się, Learning Content Management SystemLearning Content Management System – publikowanie treści – publikowanie treści dydaktycznych w postaci kursów multimedialnych wraz dydaktycznych w postaci kursów multimedialnych wraz z kontrolą, weryfikacją i raportowaniem przyswojonej wiedzy z kontrolą, weryfikacją i raportowaniem przyswojonej wiedzy przez słuchacza, przez słuchacza, Life Communication SystemLife Communication System – zarządzanie komunikacją – zarządzanie komunikacją synchroniczną, synchroniczną, Virtual Classroom SystemVirtual Classroom System – tworzenie wirtualnej klasy – tworzenie wirtualnej klasy i realizacja procesu kształcenia zdalnego w trybie i realizacja procesu kształcenia zdalnego w trybie synchronicznymsynchronicznym

Ośrodki realizujące kształcenie zdalne wykorzystuje Ośrodki realizujące kształcenie zdalne wykorzystuje różne platformy służące prowadzeniu zajęć różne platformy służące prowadzeniu zajęć dydaktycznych dydaktycznych

Najważniejsze funkcje platform: Najważniejsze funkcje platform: są środowiskiem kształcenia zdalnegosą środowiskiem kształcenia zdalnego dla nauczycieli dla nauczycieli (wykładowców), opiekunów i uczniów (studentów), (wykładowców), opiekunów i uczniów (studentów), są źródłem wiedzysą źródłem wiedzy (zawierają listy kursów i rejestry (zawierają listy kursów i rejestry ich ich uczestników wraz z bazą materiałów uczestników wraz z bazą materiałów dydaktycznych), dydaktycznych), są narzędziem komunikacji synchronicznej i są narzędziem komunikacji synchronicznej i asynchronicznejasynchronicznej

Istnieją trzy typy platform kształcenia zdalnego: Istnieją trzy typy platform kształcenia zdalnego:

tworzone dla potrzeb ośrodków naukowychtworzone dla potrzeb ośrodków naukowych, , produkty komercyjneprodukty komercyjne,, platformy bezpłatneplatformy bezpłatne, dystrybuowane na zasadach , dystrybuowane na zasadach Open Source, GPL (The GNU General Public Licence, Open Source, GPL (The GNU General Public Licence, GNU GPL albo po prostu GPL - General Public Licence), GNU GPL albo po prostu GPL - General Public Licence), LPGL (The GNU Lesser General Public Licence) i GFDL LPGL (The GNU Lesser General Public Licence) i GFDL (GNU Free Documentation Licence)(GNU Free Documentation Licence)

Największe zainteresowanie w Polsce wzbudzają platformy Największe zainteresowanie w Polsce wzbudzają platformy bezpłatne, a zwłaszcza: bezpłatne, a zwłaszcza:

MoodleMoodle (Modular Object-Oriented Dynamic Learning (Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment, Learning Activity Management System), Environment, Learning Activity Management System), stworzony przez M. Dougiamasa z Curtin University stworzony przez M. Dougiamasa z Curtin University w Australii;w Australii;

.LRN.LRN (Learn, Research, Network) opracowany na MIT; (Learn, Research, Network) opracowany na MIT;

ILIASILIAS (Integriertes Lern-, Informations- und (Integriertes Lern-, Informations- und Arbeitskooperations SystemArbeitskooperations System) - rozwijana przez Uniwersytet ) - rozwijana przez Uniwersytet Koloński, Académie de Bordeaux i inne ośrodki Koloński, Académie de Bordeaux i inne ośrodki

http://docs.moodle.org/en/Main_Page.http://docs.moodle.org/en/Main_Page. http://www.lamsfoundation.org.http://www.lamsfoundation.org.http://www.dotlrn.org/. http://www.dotlrn.org/.

http://www.ilias.de/ios/index-e.html.http://www.ilias.de/ios/index-e.html.

Także przedsiębiorstwa wykorzystują platformy Także przedsiębiorstwa wykorzystują platformy kształcenia zdalnego. Do najpopularniejszych (poza kształcenia zdalnego. Do najpopularniejszych (poza wymienionymi uprzednio) należą: wymienionymi uprzednio) należą: WBTExpressWBTExpress,, System System Tegrity WebLearnerTegrity WebLearner, , AkademiaAkademia, , ReadyGo Web Course ReadyGo Web Course BuilderBuilder, , Saba PublisherSaba Publisher

http://www.wbtexpress.com.http://www.wbtexpress.com.http://www.learninglab.pl. http://www.learninglab.pl. http://www.brawo.waw.pl.http://www.brawo.waw.pl.http://www.readygo.com.http://www.readygo.com.http://www.saba.com/index.htm.http://www.saba.com/index.htm.

Współcześnie kształcenie na odległość rozwijane jest Współcześnie kształcenie na odległość rozwijane jest przez szereg ośrodków akademickich w Polsce przez szereg ośrodków akademickich w Polsce

Do najważniejszych należą nadal te, które jako Do najważniejszych należą nadal te, które jako pierwsze podjęły działania zmierzające do realizacji pierwsze podjęły działania zmierzające do realizacji zajęć dla studentów, a także te, które uruchomiły zajęć dla studentów, a także te, które uruchomiły pierwsze pełne studia akademickiepierwsze pełne studia akademickie

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie w 1996 r. Stanisława Staszica w Krakowie w 1996 r. utworzyła utworzyła Ośrodek Edukacji NiestacjonarnejOśrodek Edukacji Niestacjonarnej (OEN)., przemianowany Uchwałą (OEN)., przemianowany Uchwałą Senatu z 29.11.2006 r. na Senatu z 29.11.2006 r. na Centrum e-LearninguCentrum e-Learningu (CEL) (CEL)

Uniwersytet Warszawski powołał uchwałą Senatu z 23.06.1999 roku Uniwersytet Warszawski powołał uchwałą Senatu z 23.06.1999 roku międzywydziałową jednostkę pod nazwą międzywydziałową jednostkę pod nazwą Centrum Otwartej Edukacji MultimedialnejCentrum Otwartej Edukacji Multimedialnej (COME). 22.02.2007 r. założono (COME). 22.02.2007 r. założono Polskie Towarzystwo Naukowe Edukacji Polskie Towarzystwo Naukowe Edukacji InternetowejInternetowej

Politechnika Warszawska utworzyła OKNO czyli Politechnika Warszawska utworzyła OKNO czyli Ośrodek Kształcenia na OdległośćOśrodek Kształcenia na Odległość, , który od 2000 r. prowadzi studia na odległość, ze szczególnym który od 2000 r. prowadzi studia na odległość, ze szczególnym wykorzystaniem Internetuwykorzystaniem Internetu

Szkoła Główna Handlowa rozpoczęła prace nad nauczaniem przez Sieć w Szkoła Główna Handlowa rozpoczęła prace nad nauczaniem przez Sieć w listopadzie 2001 r. System został przygotowany i jest administrowany przez listopadzie 2001 r. System został przygotowany i jest administrowany przez Centrum Rozwoju Edukacji Niestacjonarnej SGHCentrum Rozwoju Edukacji Niestacjonarnej SGH. Platforma kształcenia zdalnego e-. Platforma kształcenia zdalnego e-sgh umożliwia prowadzenie zajęć dydaktycznych, prezentację wykładów i sgh umożliwia prowadzenie zajęć dydaktycznych, prezentację wykładów i materiałów pomocniczychmateriałów pomocniczych

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Wyższa Szkoła Humanistyczno-Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi utworzyły Ekonomiczna w Łodzi utworzyły Polski Uniwersytet WirtualnyPolski Uniwersytet Wirtualny (PUW). Pierwsze (PUW). Pierwsze studia uruchomiono w październiku 2002 r.studia uruchomiono w październiku 2002 r.

Uniwersytet Jagielloński powołał w 2005 roku Uniwersytet Jagielloński powołał w 2005 roku Centrum Centrum Zdalnego NauczaniaZdalnego Nauczania dla promocji i koordynacji e-nauczania dla promocji i koordynacji e-nauczania na Uniwersytecie. Zdalne nauczanie realizowane było na na Uniwersytecie. Zdalne nauczanie realizowane było na dwóch platformach: BlackBoard oraz Moodledwóch platformach: BlackBoard oraz Moodle

Także inne ośrodki akademickie oraz instytucje oświatowe Także inne ośrodki akademickie oraz instytucje oświatowe realizują kształcenie zdalne:realizują kształcenie zdalne:

• Centrum Edukacji NiestacjonarnejCentrum Edukacji Niestacjonarnej Politechniki Gdańskiej, Politechniki Gdańskiej, • Portal Zdalnej EdukacjiPortal Zdalnej Edukacji Politechniki Wrocławskiej (ePortal), Politechniki Wrocławskiej (ePortal),• Internetowa platforma edukacyjnaInternetowa platforma edukacyjna SWPS, SWPS, • Kolegium Nauczycielskie w Bielsku-BiałejKolegium Nauczycielskie w Bielsku-Białej,,• Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny METISRegionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny METIS w Katowicachw Katowicach

Model COMEModel COME

Prace nad edukacją internetową rozpoczęto na UW już w 2000 Prace nad edukacją internetową rozpoczęto na UW już w 2000 r. r.

CelCel - przełamywaniu barier geograficznych, czasowych i - przełamywaniu barier geograficznych, czasowych i społecznych w dostępie do edukacji uniwersyteckiej na społecznych w dostępie do edukacji uniwersyteckiej na najwyższym poziomie oraz wykorzystanie najnowszych najwyższym poziomie oraz wykorzystanie najnowszych technologii dla podniesienia jakości kształcenia. technologii dla podniesienia jakości kształcenia.

Potrzebę rozwoju edukacji internetowejPotrzebę rozwoju edukacji internetowej zrodziły wymagania zrodziły wymagania rynku pracy związane z koniecznością podnoszenia wiedzy i rynku pracy związane z koniecznością podnoszenia wiedzy i umiejętności oraz uzyskiwania kompetencji w nowych umiejętności oraz uzyskiwania kompetencji w nowych dziedzinach wiedzy przez studentów, absolwentów i osoby dziedzinach wiedzy przez studentów, absolwentów i osoby spoza uniwersytetu.spoza uniwersytetu.

Od 2005/2006 siedem wydziałów UW we współpracy z COME Od 2005/2006 siedem wydziałów UW we współpracy z COME tworzy tworzy Interdyscyplinarną Bazę Zajęć AkademickichInterdyscyplinarną Bazę Zajęć Akademickich (IBIZA). (IBIZA).

Materiał nauczania poszczególnych kursów dzielony Materiał nauczania poszczególnych kursów dzielony jest na bloki tematyczne (moduły) realizowane w jest na bloki tematyczne (moduły) realizowane w cyklu jedno lub dwutygodniowymcyklu jedno lub dwutygodniowym

Treści kształcenia obejmują materiały drukowane oraz Treści kształcenia obejmują materiały drukowane oraz postaci cyfrowe informacji, wykorzystujące postaci cyfrowe informacji, wykorzystujące zróżnicowane środki wyrazu, tj. dźwięk, obraz zróżnicowane środki wyrazu, tj. dźwięk, obraz statyczny i ruchomy, animację oraz zmodyfikowany statyczny i ruchomy, animację oraz zmodyfikowany tekst, uwzględniający specyfikę narzędziatekst, uwzględniający specyfikę narzędzia

Istotna z punktu widzenia dydaktyki jest możliwość tworzenia Istotna z punktu widzenia dydaktyki jest możliwość tworzenia i korzystania przez słuchaczy i korzystania przez słuchaczy z symulacji procesów i z symulacji procesów i zjawiskzjawisk, oraz , oraz z demonstracji działania urządzeńz demonstracji działania urządzeń bądź bądź realizacji eksperymentów szczególnie trudnychrealizacji eksperymentów szczególnie trudnych w warunkach w warunkach tradycyjnych tradycyjnych lub też zbyt kosztownychlub też zbyt kosztownych (np. demonstracja (np. demonstracja działania niebieskiego lasera, przygotowana przez Wydział działania niebieskiego lasera, przygotowana przez Wydział Fizyki UW). Fizyki UW).

Konstrukcja materiałów dydaktycznych respektuje Konstrukcja materiałów dydaktycznych respektuje ograniczone możliwości techniczne sprzętu i łączy ograniczone możliwości techniczne sprzętu i łączy internetowych z których korzystają słuchacze (komputer z internetowych z których korzystają słuchacze (komputer z kartą dźwiękową, jednak bez kamery internetowej). kartą dźwiękową, jednak bez kamery internetowej).

Indywidualizowany jest poziom trudności, a o jego Indywidualizowany jest poziom trudności, a o jego podwyższeniu lub obniżeniu decydować może nie tylko podwyższeniu lub obniżeniu decydować może nie tylko nauczyciel, ale i student.nauczyciel, ale i student.

Zajęcia dydaktyczne prowadzą dwie osoby. Zajęcia dydaktyczne prowadzą dwie osoby. Wykładowcy Wykładowcy pomaga integrator, którego zadaniem jest inicjowanie i pomaga integrator, którego zadaniem jest inicjowanie i monitorowanie interakcji między studentami dla stworzenia monitorowanie interakcji między studentami dla stworzenia grupy społecznej, wspierającej proces uczenia się grupy społecznej, wspierającej proces uczenia się indywidualnych uczestników kursu indywidualnych uczestników kursu

Wirtualna klasa składa się z około 25 studentów. Wirtualna klasa składa się z około 25 studentów. Jeśli w Jeśli w kursie uczestniczy kilka grup w trakcie kursu nie dochodzi kursie uczestniczy kilka grup w trakcie kursu nie dochodzi zazwyczaj do spotkań między nimi. Czas spędzany zazwyczaj do spotkań między nimi. Czas spędzany w uczelni i na dojazdach do niej zastępowany jest czasem w uczelni i na dojazdach do niej zastępowany jest czasem spędzanym w internetowej platformie edukacyjnej spędzanym w internetowej platformie edukacyjnej Uniwersytetu WarszawskiegoUniwersytetu Warszawskiego

Komunikacja nauczyciela ze słuchaczami jest zróżnicowana i Komunikacja nauczyciela ze słuchaczami jest zróżnicowana i obejmuje wymianę informacji drogą korespondencyjną w trybie obejmuje wymianę informacji drogą korespondencyjną w trybie synchro- i asynchronicznym oraz – spotkań F2F tj. w synchro- i asynchronicznym oraz – spotkań F2F tj. w drodze kontaktu bezpośredniego, umożliwiającego dialog drodze kontaktu bezpośredniego, umożliwiającego dialog osobowy uczestników kursu z nauczycielem (zajęcia osobowy uczestników kursu z nauczycielem (zajęcia dydaktyczne lub konsultacje indywidualne i grupowe w trakcie dydaktyczne lub konsultacje indywidualne i grupowe w trakcie kursu, także egzaminy i niekiedy zaliczenia). kursu, także egzaminy i niekiedy zaliczenia).

Preferowane są formy komplementarne (blended learning), Preferowane są formy komplementarne (blended learning), łączące edukację zdalną ze stacjonarnąłączące edukację zdalną ze stacjonarną

Zadaniem studenta jest poznanie porcji materiału o Zadaniem studenta jest poznanie porcji materiału o zróżnicowanej formie oraz wykonanie zadań domowych (testy zróżnicowanej formie oraz wykonanie zadań domowych (testy wyboru i uzupełnień, ankiety) w trybie pracy indywidualnej wyboru i uzupełnień, ankiety) w trybie pracy indywidualnej lub/i grupowej. lub/i grupowej.

Wykonanie zadań sprawdza wykładowca, korzystając z Wykonanie zadań sprawdza wykładowca, korzystając z programów komputerowych (analiza odpowiedzi testowych, programów komputerowych (analiza odpowiedzi testowych, częstotliwości i czasu uczestnictwa w kursie itp.) częstotliwości i czasu uczestnictwa w kursie itp.)

Zazwyczaj wykonanie w terminie 80% zadań kwalifikuje Zazwyczaj wykonanie w terminie 80% zadań kwalifikuje uczestnika kursu do egzaminu i uzyskania stosownego wpisu do uczestnika kursu do egzaminu i uzyskania stosownego wpisu do indeksu lub certyfikatu dla osób spoza Uniwersytetu. indeksu lub certyfikatu dla osób spoza Uniwersytetu. Ponieważ Ponieważ sprawdziany wiedzy i umiejętności są równoważne sprawdziany wiedzy i umiejętności są równoważne wymaganiom stawianym studentom w kursach wymaganiom stawianym studentom w kursach stacjonarnych, stąd też równoważne im są uzyskiwane zaliczenia, stacjonarnych, stąd też równoważne im są uzyskiwane zaliczenia, certyfikaty i dyplomycertyfikaty i dyplomy

Analiza modelu dydaktycznego COME UW ujawnia szereg zalet Analiza modelu dydaktycznego COME UW ujawnia szereg zalet kształcenia zdalnego:kształcenia zdalnego:przełamanie barier geograficznych i czasowych,przełamanie barier geograficznych i czasowych,niwelowanie barier społecznych i osobowych,niwelowanie barier społecznych i osobowych,możliwośćmożliwość komplementarnego wykorzystaniakomplementarnego wykorzystania zalet kształcenia zalet kształcenia tradycyjnego i zdalnego tradycyjnego i zdalnego w systemiew systemie blended learningblended learning. .

W COME istnieje również możliwość realizacji kursów W COME istnieje również możliwość realizacji kursów multimedialnych, w pełni zautomatyzowanych. Ich multimedialnych, w pełni zautomatyzowanych. Ich przydatność i wartość dydaktyczna są jednak ograniczone.przydatność i wartość dydaktyczna są jednak ograniczone.

Koszt przygotowania materiałów i zajęć zdalnych jest wyższy niż Koszt przygotowania materiałów i zajęć zdalnych jest wyższy niż form tradycyjnych, można je jednak wykorzystać wielokrotnie. form tradycyjnych, można je jednak wykorzystać wielokrotnie. Podobnie nakład pracy wykładowcy związany z prowadzeniem Podobnie nakład pracy wykładowcy związany z prowadzeniem zajęć może zostać znacznie obniżony przez wprowadzenie zajęć może zostać znacznie obniżony przez wprowadzenie opisywanej uprzednio funkcji integratora. opisywanej uprzednio funkcji integratora.

Znaczenie roli integratora wynika ze specyfiki kształcenia Znaczenie roli integratora wynika ze specyfiki kształcenia zdalnego, wagi motywacji studentów i przymusu szkolnego.zdalnego, wagi motywacji studentów i przymusu szkolnego.

Zinstytucjonalizowany system edukacji nie jest nam potrzebny Zinstytucjonalizowany system edukacji nie jest nam potrzebny do dostarczenia informacji, ale do wymuszenia na nas do dostarczenia informacji, ale do wymuszenia na nas następnych etapów procesu uczenia się (krytyczna analiza następnych etapów procesu uczenia się (krytyczna analiza informacji, niezniekształcone zapamiętywanie, umiejętność informacji, niezniekształcone zapamiętywanie, umiejętność połączenia nowych informacji w całość, umiejętność połączenia nowych informacji w całość, umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy) /…/ zastosowania zdobytej wiedzy) /…/

Proces uczenia się jest żmudny i skomplikowany – zapoznanie Proces uczenia się jest żmudny i skomplikowany – zapoznanie się z nowymi informacjami to zaledwie czubek góry się z nowymi informacjami to zaledwie czubek góry lodowej. Aby przejść te wszystkie etapy konieczne jest lodowej. Aby przejść te wszystkie etapy konieczne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu motywacji /…/ utrzymanie odpowiedniego poziomu motywacji /…/ Potrzebujemy, więc takiej organizacji procesu uczenia się, która Potrzebujemy, więc takiej organizacji procesu uczenia się, która utrzymywałaby odpowiedni poziom motywacji (przekładający się utrzymywałaby odpowiedni poziom motywacji (przekładający się na poziom pobudzenia organizmu) zarówno w danym momencie na poziom pobudzenia organizmu) zarówno w danym momencie jak i w krótszym czy dłuższym interwale czasowymjak i w krótszym czy dłuższym interwale czasowym

Grażyna WieczorkowskaGrażyna Wieczorkowska

Trudną rolę tworzenia grupy społecznej z osób zapisanych na Trudną rolę tworzenia grupy społecznej z osób zapisanych na kurs oraz interakcji ze studentami spełnia w modelu COME kurs oraz interakcji ze studentami spełnia w modelu COME nie wykładowca, a integrator. To on zna wszystkich nie wykładowca, a integrator. To on zna wszystkich uczestników kursu i ich drogę poznania. Pomaga pokonywać uczestników kursu i ich drogę poznania. Pomaga pokonywać zniechęcenie i frustrację, inicjuje dyskusje grupowe i wspiera zniechęcenie i frustrację, inicjuje dyskusje grupowe i wspiera w pokonywaniu barier. Jego rola jest nie do przecenienia w pokonywaniu barier. Jego rola jest nie do przecenienia

Integrator w procesie kształcenia zdalnego wykonuje Integrator w procesie kształcenia zdalnego wykonuje czasochłonne zadania umożliwiając wykładowcy koncentrację na czasochłonne zadania umożliwiając wykładowcy koncentrację na definiowaniu celów, doborze i przekazie treści kształcenia, definiowaniu celów, doborze i przekazie treści kształcenia, formułowaniu wymagań wobec studentów i zadań testów formułowaniu wymagań wobec studentów i zadań testów służących kontroli, a także na ocenie przebiegu procesu służących kontroli, a także na ocenie przebiegu procesu nauczania-uczenia się oraz jego modyfikacjach nauczania-uczenia się oraz jego modyfikacjach

ITC są narzędziem rozwoju naukowo-technicznego, przeobrażeń społecznych i procesów globalizacji. Ów rozwój jednak nie jest możliwy bez działań na niwie oświatowej. Kształcenie tradycyjne wzbogacane bywa coraz częściej i coraz sprawniej przez zdalne

Edukacja zdalna stała się społecznym faktem pomimo oporu środowisk zachowawczych

Jeśli przyjąć, że uczenie się jest związane z indywidualną odpowiedzialnością człowieka za własny rozwój przez kształcenie, a edukacja jest fundamentalnym prawem człowieka, to uznać też należy, iż kształcenie ustawiczne bez edukacji zdalnej, realizowanej z wykorzystaniem ITC pozbawione jest perspektyw i mało realne

Rozwój tej formy kształcenia wymaga: świadomości, że jej odbiorca jest rozproszony terytorialnie, zawodowo, wiekowo, kompetencyjnie i kondycyjnie,szacunku liczby odbiorcówdużych nakładów finansowych na początekrozwiązań systemowych określających miejsce i rolę tej formy kształcenia w danej instytucji,zasad organizacyjnych regulujących jej prawidłowe funkcjonowanie,pracy zespołowej

1. Obawy tych, którzy dostrzegają kulturowe, społeczne i osobowe zagrożenia płynące z realizacji kształcenia zdalnego, bądź tych, którzy widzą w nim groźbę nowej formy dominacji, a także tych, którzy przyjmują postawy zachowawcze

2. Nieuregulowane aspekty prawne, ekonomiczne i organizacyjne (prawo autorskie, wynagrodzenia dla nauczycieli realizujących kształcenie zdalne, sposób rozliczania pensum dydaktycznego, kompetencje itd.)

3. Brak dobrze przygotowanych specjalistów owego kształcenia (studia podyplomowe borykają się z brakiem naboru kandydatów z powodu nieuznawania takich studiów za kwalifikacyjne – brak standardu)

4. Niski poziom nakładów na oświatę oraz pauperyzacja środowisk nauczycielskich i pedagogicznych w Polsce

5. Zbyt wysokie koszty sprzętu, programów komputerowych i łączności z Internetem (trwającej czas dłuższy lub stałej, a niezbędnej w przypadku e-learningu), zwłaszcza dla spauperyzowanych środowisk wiejskich oraz środowisk robotniczych

6. Nieefektywny sposób wykorzystywania pracowni komputerowych w szkołach (niemal wyłącznie na lekcjach i ewentualnie na kółkach zainteresowań) oraz niedowład systemu permanentnej modernizacji sprzętu (projekt typu „Moodle szkolne” jest jaskółką, a nie normą).

Bariery rozwoju kształcenia zdalnegoBariery rozwoju kształcenia zdalnego

1. Inicjatywy legislacyjne, a zwłaszcza umożliwienie kształcenia w zakresie technologii informacyjnych (bądź edukacji informatycznej i medialnej) na kierunkach pedagogicznych (a nie wyłącznie na Wydziałach Informatyki).

2. Ustanowienie standardów dla kierunku nauczycielskiego lub lepiej pedagogicznego w zakresie kształcenia zdalnego.

3. Ustalenie norm organizacyjnych i ekonomicznych dla e-learningu oraz budowanie świadomości społecznej sprzyjającej edukacji zdalnej.

4. Wprowadzenie odpowiednich programów kształcenia (kursy, warsztaty, konferencje i inne formy) dla czynnych zawodowo nauczycieli i pedagogów.

Jakie rozwiązania mogą zostać Jakie rozwiązania mogą zostać zastosowane dla przezwyciężenia zastosowane dla przezwyciężenia powyższych przeszkód?powyższych przeszkód?

EKSPERYMENTOWANIEKURSY I STUDIA PODYPLOMOWE

PRZEZ INTERNET

(otwarte i lektoraty)

MODEL DYDAKTYCZNY COMEMOODLE

STUDIA

PODYPLOMOWE

PRZEZ INTERNET

FID – dotacje dla innowacji

DIAGNOZOWANIE MOŻLIWOŚCIOTWARTE KURSY

WAKACYJNE

I WIDEOKONFERENCYJNE

Kurs przez Internet (Własna platforma)

ROZWIĄZANIA SYSTEMOWEIBIZA- ogólnouniwersyteckie zajęcia

KPI – szkolenie wykładowców

PROJEKTY EFS

Etapy rozwoju e-kształcenia na UWEtapy rozwoju e-kształcenia na UW (wg Marii Wilkin)

Efekty działań lata 2000-2007 Efekty działań lata 2000-2007 (wg Marii Wilkin)

0

5000

10000

15000

20000

25000

Liczba studentów 73 107 358 585 1820 5030 15904 22661

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Liczba uczestników kursów i studiów internetowych na UW

Sednem edukacji jest jej jakość. Ona wpływa Sednem edukacji jest jej jakość. Ona wpływa na to czego studenci się uczą, jak dobrze się na to czego studenci się uczą, jak dobrze się uczą uczą i jakie korzyści uzyskują ze swej edukacji i jakie korzyści uzyskują ze swej edukacji

EFA Global Monitoring Report 2005: Education for All. The Quality EFA Global Monitoring Report 2005: Education for All. The Quality Imperative. Imperative.

Wersja elektroniczna zob.: Wersja elektroniczna zob.: http://www.unesco.webpark.pl/

Jakość zależy nie tylko od kondycji Jakość zależy nie tylko od kondycji ekonomicznej szkoły, wiąże się też z osobą ekonomicznej szkoły, wiąże się też z osobą wychowawcy, nauczyciela-mistrza, z jego wychowawcy, nauczyciela-mistrza, z jego kompetencjami merytorycznymi i kompetencjami merytorycznymi i dydaktycznymi, z relacjami społecznymi dydaktycznymi, z relacjami społecznymi w klasie, aspiracjami poznawczymi uczniów, ich w klasie, aspiracjami poznawczymi uczniów, ich motywacją itd. motywacją itd.

Przenoszony do przestrzeni wirtualnej proces kształcenia Przenoszony do przestrzeni wirtualnej proces kształcenia akademickiego respektować musi wartości pedagogiczne, a akademickiego respektować musi wartości pedagogiczne, a nie jedynie techniczne czy informatyczne. Dopiero łączne ich nie jedynie techniczne czy informatyczne. Dopiero łączne ich uwzględnienie w planowanych przedsięwzięciach prowadzić uwzględnienie w planowanych przedsięwzięciach prowadzić może do sukcesu dydaktycznego i – ekonomicznego może do sukcesu dydaktycznego i – ekonomicznego

Aksjologiczny kontekst kształcenia zdalnego wydaje się wart Aksjologiczny kontekst kształcenia zdalnego wydaje się wart penetracji badawczej zwłaszcza w zakresach:penetracji badawczej zwłaszcza w zakresach:• wyzwań aksjologicznych,wyzwań aksjologicznych,• stanu uwzględniania wartości pedagogicznychstanu uwzględniania wartości pedagogicznych w procesach w procesach kształcenia zdalnego na poziomie akademickim,kształcenia zdalnego na poziomie akademickim,• konsekwencji osobowych i społecznych braku bądź konsekwencji osobowych i społecznych braku bądź występowaniawystępowania owych wartości w procesach kształcenia zdalnego (także owych wartości w procesach kształcenia zdalnego (także barier),barier),• katalogu zadań wychowawczych wynikających z obecności katalogu zadań wychowawczych wynikających z obecności mediów mediów w procesie kształcenia oraz aksjologicznego i kulturowego w procesie kształcenia oraz aksjologicznego i kulturowego ich ich kontekstukontekstu

Na wartości pedagogiczne składają się Na wartości pedagogiczne składają się wartości dydaktyczne, wartości dydaktyczne, wartości akademickiewartości akademickie, a także , a także wartości prakseologicznewartości prakseologiczne i i społecznespołeczne

Pierwsze z nich odnaleźć można w pracach Wincentego Pierwsze z nich odnaleźć można w pracach Wincentego Okonia oraz wielu innych pedagogów. Uzasadnienie zaś oraz Okonia oraz wielu innych pedagogów. Uzasadnienie zaś oraz dydaktyczną dydaktyczną i medialną perspektywę wraz z uzasadnieniem w jakże i medialną perspektywę wraz z uzasadnieniem w jakże aktualnej myśli Władysława Zaczyńskiegoaktualnej myśli Władysława Zaczyńskiego

Kontekst kulturowy i cywilizacyjny sprawia, że w katalogu Kontekst kulturowy i cywilizacyjny sprawia, że w katalogu wartości akademickich na szczególną uwagę zasługują: wartości akademickich na szczególną uwagę zasługują: prawda, sumienność prawda, sumienność i mądrość.i mądrość. Warto też zapewne przywołać te wartości, które Warto też zapewne przywołać te wartości, które wymieniał Bogdan Suchodolski, przedstawiając koncepcję wymieniał Bogdan Suchodolski, przedstawiając koncepcję wychowania dla przyszłości i pokojuwychowania dla przyszłości i pokoju, jak również te, które , jak również te, które wynikają wynikają z głoszonej przez Józefa Półturzyckiego i wielu innych z głoszonej przez Józefa Półturzyckiego i wielu innych koncepcji koncepcji edukacji permanentnejedukacji permanentnej

Poszukując wartości prakseologicznych,Poszukując wartości prakseologicznych, aktualnych w aktualnych w kontekście budowy w Unii Europejskiej społeczeństwa wiedzy kontekście budowy w Unii Europejskiej społeczeństwa wiedzy i nowych stratyfikacji społecznych, nie sposób nie sięgnąć do i nowych stratyfikacji społecznych, nie sposób nie sięgnąć do Tadeusza Kotarbińskiego, wskazującego na:Tadeusza Kotarbińskiego, wskazującego na: sprawność, sprawność, efektywność, produktywność, użyteczność, a także efektywność, produktywność, użyteczność, a także spolegliwośćspolegliwość

Decyzja o uwzględnianiu wartości prakseologicznych w Decyzja o uwzględnianiu wartości prakseologicznych w procesie zdalnego kształcenia akademickiego jednostek procesie zdalnego kształcenia akademickiego jednostek aktywnych, a nie biernych w sferze poznawania, przeżywania aktywnych, a nie biernych w sferze poznawania, przeżywania i zmieniania świata wydaje się być potrzebą społecznie i zmieniania świata wydaje się być potrzebą społecznie istotną i pożądanąistotną i pożądaną

Na wartości społeczne składają się nie tylko Na wartości społeczne składają się nie tylko wartości wartości ogólnoludzkieogólnoludzkie (jako kryterium człowieczeństwa), ale także (jako kryterium człowieczeństwa), ale także innowacyjność, zdolność innowacyjność, zdolność do spełniania kierowniczych ról społecznychdo spełniania kierowniczych ról społecznych czy tak czy tak podkreślana przez Karola Adamieckiego - podkreślana przez Karola Adamieckiego - zdolność zdolność harmonizacjiharmonizacji

Poszukując wartości społecznych warto też sięgnąć do Poszukując wartości społecznych warto też sięgnąć do umiejętności umiejętności rozmowy bezpośredniej i dialogu osobowegorozmowy bezpośredniej i dialogu osobowego, a , a nie jedynie -komunikowania i dialogu maszynowego oraz nie jedynie -komunikowania i dialogu maszynowego oraz pamiętać pamiętać o niebezpieczeństwach wynikających z aspołecznego o niebezpieczeństwach wynikających z aspołecznego charakteru indywidualnych studiów e-learningowych charakteru indywidualnych studiów e-learningowych

Nie trzeba wyważać otwartych drzwi. Literatura Nie trzeba wyważać otwartych drzwi. Literatura pedagogiczna dostarcza niezbędnej refleksji. Odnaleźć ją pedagogiczna dostarcza niezbędnej refleksji. Odnaleźć ją można na kartach ksiąg Heleny Radlińskiej, Aleksandra można na kartach ksiąg Heleny Radlińskiej, Aleksandra Kamińskiego, Ryszarda Wroczyńskiego, Antoniego Bolesława Kamińskiego, Ryszarda Wroczyńskiego, Antoniego Bolesława Dobrowolskiego i in.Dobrowolskiego i in.

Mądrość rodzi się z pragnienia człowieka Mądrość rodzi się z pragnienia człowieka by wiedzieć i rozumieć, podobnie jak by wiedzieć i rozumieć, podobnie jak dom powstaje z odwiecznej potrzeby dom powstaje z odwiecznej potrzeby budowy gniazda budowy gniazda

Nie każde jednak nagromadzenie wiedzy Nie każde jednak nagromadzenie wiedzy prowadzi ku mądrości, podobnie jak nie prowadzi ku mądrości, podobnie jak nie każdy stos cegieł i cementu jest domemkażdy stos cegieł i cementu jest domem

Jest wielkim przesądem przypuszczać, Jest wielkim przesądem przypuszczać,

że wiedza może być zdobywana jedynieże wiedza może być zdobywana jedynie

przez chodzenie do szkół i uczelniprzez chodzenie do szkół i uczelni

Nie ma nic bardziej nobilitującegoNie ma nic bardziej nobilitującego

i trwałego niż samokształceniei trwałego niż samokształcenie

Mahatma Gandhi

DziękujęDziękuję

Kształcenie komplementarne – kontekst informatyczny i dydaktyczny

Wyższa Szkoła GospodarkiStudium Języków Obcych

Bydgoszcz, dn. 19 marca 2010 roku

Google Chrome.lnkGoogle Chrome.lnk