Krasmap Globalisering!

Te koop: de wereld (Prijs overeen te komen)

GLOBALISERING

2 KRAS 2014-2015: Globalisering

3KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 2: De Thema’s * HANDEL

ColofonAuteur Liesbeth Hermans is een jonge freelance journaliste, antropologe en

fotografe. Ze verzorgt foto-, schrijf- en reportageopdrachten voor diverse sociale organisaties en heeft onder andere ervaring bij ROB tv, VRT Nieuwsdienst, programma Terzake.

Nalezer Leo Van linden

Eindredactie Pieter T’Jampens, Globelink vzw

Uitgever Globelink vzw Sergeant De Bruynestraat 78-82 • 1070 Anderlecht [email protected] • 02 527 91 94

Lay-out & illustraties Het Eiland Neus • heteilandneus.be

Met dank aan … alle mensen die inhoudelijke ondersteuning hebben gegeven bij het tot stand komen van dit dossier; Kaat Van Acker, doctor in de psycholo-gie, Jos Van Pellicom, lesgever globalisering bij CIMIC, Katrien Zuallaert en Greet Van Dael, Marianne Cap van Globelink en alle andere betrok-ken KRASsers.

Een speciale vermelding … voor onze jonge Auteurs die met hart en ziel meewerkten aan KRAS ‘achter de schermen’; Jessica De Doncker, Liesa Van Dyck, Joachim Kok-kelmans, Jonathan Gibellini, Ann-Sophie Vandommele, Dieter Boeyaert, Anil Kabal en Anna Braem.

De werking van KRAS wordt gerealiseerd met de financiële steun van:

Deze themamap is een uitgave van Globelink vzw ter ondersteuning van KRAS. Ze is enkel en alleen te gebruiken als werkinstrument bij de methodiek ‘KRAS’ zoals die ontworpen werd en begeleid wordt door Globelink vzw.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fo-tokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Globelink vzw.


InhoudstafelDEEL 1: ALGEMEENWerkblad � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �9KRAS, een snedig rollenspel voor 16+ � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 11KRAS in Vlaanderen � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 12Dit dossier? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 13Hoe zit het jaar in elkaar? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 13De kneepjes van het vak � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 14Hoe maak ik een goed voorstel/motie? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 16Tips voor een spetterend debat � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 17Jeugddienst Globelink � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 19

DEEL 2: DE THEMA’STHEMA 1: HANDEL � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 23

1�1 Wereldhandel � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 271.1.1 De onzichtbare hand van de vrije markt . . . 271.1.2 Concurrentiestrijd goed voor kwaliteit en prijs! . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281.1.3 Dumping & antidumping . . . . . . . . . . . . . . . . 301.1.4 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

1�2 Werkgelegenheid � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 331.2.1 Werken in het ‘globale dorp’ . . . . . . . . . . . . 331.2.2 Delokalisatie: werkonzekerheid of een spel van vraag en aanbod? . . . . . . . . . . 361.2.3 Werkomstandigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361.2.4 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

1�3 Een andere economie? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 411.3.1 Transitie en de duurzame ‘New Deal’. . . . . . 411.3.2 Arm & rijk: (On)eerlijke handel . . . . . . . . . . . 431.3.3 Creating shared value . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441.3.4 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

1�4 Standpunten van de rollen � � � � � � � � � � � � � � � � 48

THEMA 2: ECOLOGIE � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 512�1 Voedsel � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 55

2.1.1 Reis rond de wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552.1.2 Genoeg voedsel voor iedereen en toch honger? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562.1.3 Verspilling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572.1.4 Overproductie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572.1.5 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

2�2 Klimaatsverandering � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 612.2.1 Deonzichtbarevoet:hetbroeikaseffect. . . . 612.2.2 Vervuiling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622.2.3 Klimaatconferenties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632.2.4 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

2.3 Grondstoffenrace � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 672.3.1 Grondstoffenstress . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672.3.2 Fracking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682.3.3 Aan alle mooie liedjes komt een eind . . . . . . 692.3.4 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70


THEMA 3: SOCIAAL � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 753�1 De multiculturele samenleving � � � � � � � � � � � � � 79

3.1.1 Migratie & superdiversiteit . . . . . . . . . . . . . . 793.1.2 Botsende beschavingen. . . . . . . . . . . . . . . . . 803.1.3 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

3�2 Technologische vooruitgang � � � � � � � � � � � � � � 853.2.1 Netwerksamenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 853.2.2 Privacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863.2.3 De digitale kloof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 883.2.4 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

3�3 De eenheidsworst � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 913.3.1 Waarden & normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 913.3.2 McDonaldisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923.3.3 Glocalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 943.3.4 Debatstof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94


WOORDENLIJST � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 99

DEEL 3: DE ROLLEN1� Virgin Group � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1032� China � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1053� Voka � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1074� Petrobras � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1095� Cuba � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1116� Global Witness � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1137. Oxfam International � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1158� UNHCR � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1179� Wipro Limited � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 11910� Triodos Bank � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 12111. ADO � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 12312� Zwitserland � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 125



GLOBALISERING

DEEL 1: ALGEMEEN

8 KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 1: Algemeen

Groepsfoto OSZ. (2014)

W E R K B L A D

KRASgroep

Dit dossier is van

Sessie Datum Plaats Wie dient voorstel in? Datum indienen

Introductie

Rollenspel

Uitspraak

Rollen Verantwoordelijke (naam + e-mail) Scholen

Virgin group

China

Voka

Petrobras

Cuba

Global Witness

Oxfam International

UNHCR

Wipro

Triodos bank

Adviesorgaan Duurzame Ontwikkeling

Zwitserland

Meer informatie: www�globelink�be/KRAS & www�facebook�com/KRASglobelink


11KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 1: Algemeen

KRAS, een snedig rollenspel voor 16+

Welkom bij KRAS! Welkom bij KRAS en in dit KRASdossier, jouw gids doorheen het KRAStraject.KRAS is een scherp en snedig discussie- en rollenspel dat jou de kans biedt om je mening op de wereld los te laten.

KRAS is een project dat bestaat uit een zevental bijeenkomsten, verspreid over het schooljaar. Je komt samen met leeftijdsgenoten uit verschillende scholen om te debatteren over mondi-ale fenomenen. In kleine groepen zoeken jullie oplossingen voor problemen en uitdagingen waar deze wereld voor staat.

Het eerste deel van het traject bestaat uit rollenspelen waarin we proberen zicht te krijgen op mondiale thema’s. Tijdens de eerste sessies kruip je in de huid van een politieke partij, een jongere uit een ander land, een bedrijf, een ngo, de regering van een land, de pers, een belan-gengroep …. Leef je in, verdedig hun stem met verve en ondervind aan den lijve de spannin-gen die bestaan tussen de verschillende partijen. We dagen jou uit om je diplomatieke kwali-teiten te ontwikkelen en te komen tot een oplossing.

Na het rollenspel krijg je de kans je eigen mening over het thema uit te spreken. Je toetst jouw mening aan die van de andere KRASse jongeren, met wie je de degens al kruiste in de sessies rollenspel. Je kunt nog verder gaan en lokale beleidsmakers het vuur aan de schenen leggen.

Als kers op de taart organiseert Globelink op 24 april een Overkoepelende Slotzitting. Die dag mogen jullie, samen met alle KRASdeelnemers uit Vlaanderen, je zegje doen tegenover politici en experts in de Kamer, de Senaat en het Vlaams Parlement.

De plenaire zitting in de senaat op de OSZ 2014


KRAS in Vlaanderen Op deze kaart vind je alle bestaande KRASgroepen terug die zich in de loop van de jaren hebben ge-waagd aan pittige discussies!

KRAS

groe

p oo

it

KRAS

groe

p 20

13-2

014

Eekl

o

Dies

tH

aach

t

Mec

hele

n

Over

pelt

Tong

eren

Kem

pen

Hal

le

Gen

kAa

lst

Brug

ge

Brus

sel

Mal

leSc

hote

n

Keer

berg

en

Lier

Has

selt

St T

ruid

en

Tess

ende

rlo

St N

ikla

as

Tiel

t

Hec

htel

Dilb

eek

Gen

t

Dend

erm

onde

Noo

rder

kem

pen

Zuid

-Oos

t-Vl

aand

eren

Zuid

erke

mpe

n

Iepe

rDe

nder

Nin

ove

Tien

en

Kont

ich

Oude

naar

deW

areg

em

St A

man

dsbe

rg

Oost

ende

Bras

scha

at Hei

st-o

p-de

n-Be

rg

Kort

rijk

Antw

erpe

n

Leuv

en

Loke

ren-

Zele

Dein

ze


Dit dossier? Voor jou ligt het KRASdossier. In deze map vind je heel wat informatie, achtergrond bij het thema, kritische uitspraken en discussievragen die jou helpen om je in te leven in je rol en met de andere rollen de discussie aan te gaan.

In het eerste deel van de map vind je achtergrondinformatie bij het thema. Deze informa-tie kan je gebruiken om een beter beeld te krijgen over de vragen en problemen die op tafel liggen en om voorstellen te formuleren. De begeleiders zullen steeds op voorhand met jou afspreken welk onderwerp op de volgende sessie aan bod zal komen, zodat je niet de hele map in één keer moet doorlezen, al mag dat natuurlijk wel...

In het tweede deel van de map vind je een beschrijving van alle rollen. Je vindt er voldoende achtergrondinformatie die jou helpt om in de huid van jouw rol te kruipen. Het kan ook inte-ressant zijn om de beschrijvingen van andere rollen door te nemen. Je leert er duidelijk de standpunten van de andere rollen kennen en je vindt kritische stemmen die jou op weg kunnen zetten naar goede argumenten voor de debatten.

Dit dossier is een aanzet om jou een stukje wegwijs te maken in een mondiaal thema. Je vindt er ook heel wat linksnaarwebsites,filmpjesoflectuuromjeverderinhetonderwerptever-diepen.

Hoe zit het jaar in elkaar? KRAS begint voor de meeste deelnemers in oktober. KRAS wordt georganiseerd in de vrije tijd, de sessies vinden plaats op woensdagnamiddag of op een doordeweekse avond (buiten de schooluren).

Een tijdslijn

september - oktober Introductie: de eerste sessieoktober - februari Sessies Rollenspelfebruari - april Sessies Uitspraak24 april Overkoepelende Slotzitting in Brussel

Introductie

Tijdens de introductiesessie maak je op een ludieke manier kennis met het thema en de rollen. Jemagjealevenlatengaanineenfictieverolenjedebattechnieken een eerste maal testen. Aan het einde van deze sessie kies je een rol waar je je gedurende de eerste fase van KRAS met een groepje andere deelnemers in kan vastbijten.

Rollenspel

Om een breder zicht te krijgen op het thema en de standpunten die over het thema leven, kruip je in de rol van een bedrijf, een ngo, de regering van een land, de pers, een belangen-groep … . Je leeft je in in hun standpunt en zoekt goede argumenten om de andere rollen te overtuigen van “jouw” gelijk. Goede voorstellen, zoeken naar consensus en sterke argumen-ten verhogen de kans dat jouw voorstel goedgekeurd wordt.


Uitspraak

Na de sessies rollenspel mag je je rol weer van je afschudden en je eigen mening over het thema uitspreken. In een eerste uitspraaksessie kan je binnen de KRASgroep je eigen mening vormen en in debat gaan met de andere deelnemers. In de tweede uitspraaksessie kijken we over het muurtje van de KRASgroep en zoeken we op lokaal niveau naar beleidsmedewerkers of organisaties met wie je het debat aangaat. In een derde uitspraaksessie nodigen we alle deelnemers uit in Brussel om in de Kamer, de Senaat en het Vlaams Parlement beleidsaanbevelingen te formuleren voor onze politici en organisaties uit het werkveld.

De kneepjes van het vakKRAS is een tactisch spel: tijdens een sessie probeer je zoveel mogelijk de visie van jouw rol te laten doorsijpelen in het goedgekeurde voorstel. Niet jouw ingediende voorstel is het belangrijkste, wel wat er uiteindelijk na het debat overblijft. Als je in je voorstel rekening houdt met de standpunten van andere rollen en naar een compromis toewerkt, is de kans groter dat jouw voorstel bij de stemming aanvaard zal worden.

Opbouw van een KRASdiscussieSTAP 1: Het voorstel

Een KRASsessie start met een voorstel dat door 1 of meerdere rollen op voorhand bij de voorzitter werd ingediend. Afhankelijk van de tijd worden de verschillende voorstellen behan-deld tijdens de sessie. Het is de voorzitter die de volgorde van de voorstellen bepaalt. Aan het begin van de sessie wordt het voorstel door de indiener voorgelezen.

STAP 2: Verduidelijkingsvragen

Omdat er vaak gegoocheld wordt met pittige zinsneden en woorden waar je tong dubbel van plooit, is het belangrijk om vóór het debat om verduidelijking te vragen bij deze termen. Zo wordt nagegaan of iedereen het voorstel op dezelfde manier begrijpt.

STAP 3: Het debat

Iedereen krijgt de kans om te reageren op het ingediende voorstel, bedenkingen te formuleren, alternatieven voor te stellen, …. Tijdens het debat zal je op zoek moeten gaan naar een compro-mis waar alle rollen zich in kunnen vinden of dat na de stemming door de meerderheid aanvaard wordt. Blijven hameren op een voorstel waar geen meerderheid voor is, is niet zinvol. Je zal water bij de wijn moeten doen opdat jouw ideeën een meerderheid van de stemmen zal halen. Let op: Tijdens het debat maken we een duidelijk onderscheid tussen aanbevelingen en argu-menten! Er wordt gediscussieerd over de aanbevelingen en niet over de argumenten!

Indienen van amendementen

Wanneer in het debat de belangrijkste stemmen en argumenten aan bod zijn gekomen, krijg je tijd om amendementen in te dienen. Een amendement is een voorstel tot wijziging van de motie. Het is géén andere motie over hetzelfde thema. Je moet vertrekken vanuit de voorgestelde motie en samen met je teamgenoten schrijf je op welke zin er vervangen, toegevoegd of aangevuld moet worden. Zo kan je de motie wijzigen in een richting die voor iedereen aanvaardbaar is. Opnieuw heeft het geen zin om extreme aanbevelingen op te nemen in jouw amendement, de kans is erg klein dat de andere rollen die gaan goedkeuren.


STAP 4: De stemming

Na het debat volgt de stemming van het voorstel. Elke rol heeft één stem. Er zijn drie stem-mogelijkheden: voor, tegen of onthouding. Degene die zich onthouden, zullen worden ge-vraagd hun redenen uit te leggen. Houd er rekening mee dat onthoudingen de uitslag van de stemming kunnen doen kantelen! Je moet met de helft van de stemmen +1 winnen voordat de motie of amendement goed- of afgekeurd.Eerst worden de amendementen gestemd, nadien wordt de motie in zijn geheel gestemd.

Verloop van het debat

motie wordt toegelicht door indiener

verduidelijkingsvragen van andere partijen

open debat

mogelijkheid tot vormen van coalities en indienen van amendementen

discussie

stemming over amendementen stemming over motie in haar geheel

Voorstellen van de rollen op rollenspel 1 Brugge (2013)


Hoe maak ik een goed voorstel/motie? Een KRASsessie start met een voorstel van een of meerdere rollen. Hoe begin je nu aan het schrijven van een voorstel?

Op de vorige sessie maakte de voorzitter met jullie groep afspraken over welk thema aan bod zal komen en welke rollen een voorstel schrijven voor de volgende sessie. In deze map kan je als voorbereiding het hoofdstuk uit het themagedeelte en de kritische opmerkingen erbij lezen. Als je graag wat meer over dit thema te weten wil komen, kan je gebruik maken van de links naar websites of je kan ook zelf enig opzoekwerk verrichten. Niet te vergeten: op www.facebook.com/krasglobelink en op http://www.globelink.be/kras vind je tonnen actuele informatie. Volg ons ook op www.twitter.com/KRASGlobelink

Om een goed voorstel uit te werken, maken we gebruik van de structuur van een motie. Deze term komt uit het parlement overgewaaid: parlementariërs die een wetsvoorstel indienen, doen dit in de vorm van een motie. Een motie heeft een vaste opbouw, die jou helpt om een duidelijk voorstel te formuleren.

Een motie is: Een duidelijk omlijnd standpunt, waarin enkele richtlijnen of maatregelen voor een concreet beleid verwoord staan. Deze vormen meestal de basis voor de zitting.

De basisstructuur van een motie q Probleemstelling: De motie start met een ‘vaststelling’ die als een probleem wordt geformuleerd. Dit mag nog vaag zijn. De probleemstelling start met de woorden: “Gelet op het feit dat”

q Argumentatie: In concrete puntjes leg je uit waarom je over deze vaststelling bekommerd bent of waarom je dit een probleem vindt. Je argumentatie start je met “overwegende dat”

q Aanbevelingen: In concrete puntjes geef je vervolgens weer hoe je dit probleem wilt oplossen. Je aanbeveling start je met de woorden: “en daarom bevelen wij aan dat”

In een schemaatje ziet jouw motie er als volgt uit: Gelet op het feit dat: … | Overwegende dat: … | En daarom bevelen wij aan dat: …

Om een goed discussieerbare motie te schrijven, zorg je er best voor dat jouw voorstel … q … zo concreet mogelijk uitgewerkt is (wie moet iets doen, wat moet er precies gebeuren, wie gaat dat betalen, wie gaat controleren, …)

q … bespreekbaar is door alle rollen q … rekening houdt met het standpunt van de tegenstanders q … kort en bondig is

Een motie schrijven is een echte uitdaging, maar ze is de moeite waard, want met een goede motie blaas je je tegenstanders omver en overtuig je hen gemakkelijker van jouw standpunt.

Een voorbeeldje ter verduidelijking: Gelet op het feit dat er in de winter geen of weinig bladeren aan de boom hangen.Overwegende dat bladeren via fotosynthese zorgen voor de omzetting van CO2 naar zuurstof en wij zuurstof nodig hebben.Bevelen wij aan dat …

q … er onderzoek wordt gevoerd naar het maken van synthetische bladeren die deze functie kunnen uitvoeren.

q … dit onderzoek gevoerd wordt door een onderzoekscommissie bestaande uit wetenschappers van de G8.

q …


Tips voor een spetterend debatEven uitleggen

Tijdens de sessies ‘rollenspel’ nemen jullie deel aan een internationaal overleg over globalisering. Je kruipt in de huid van een regering, multinati-onal, ngo, lobbygroep,… en vertegen-woordigt hun gedachten en meningen tijdens de vergaderingen. Hoe doe je dit nu?

Tips voor het vertolken van je rol

1. Het dossier geeft jou heel wat ach-tergrondinformatie bij het thema, opgedeeld in verschillende hoofd-stukken. Daarnaast vind je verder in het dossier een rolbeschrijving per rol (een regering, multinational, ngo, lobbygroep,…). Lees deze in-formatie aandachtig door. Het helpt je een idee te vormen over je eigen rol en de standpunten van anderen.

2. Het dossier is een eerste aanzet in een verkenning van het thema en we dagen je graag uit om op zoek te gaan naar meer informatie over de rol die jij vertegenwoordigt om de discussies écht sterk te maken. Je vindt een schat aan informa-tie op het internet, in kranten en tijdschriften. Ook de KRASsite helpt je hierbij (http://www.globelink.be/KRAS).De links in het dossier leiden jou naar interviews, teksten en beeldmateriaal over het thema en nemen jou mee naar de realiteit van een regering, multinational of lobbygroep.

3. Ga op zoek naar medewerkers van de organisaties die in de rollen voorkomen en stel ze live je vragen!

4. Laat je eens helemaal gaan en verkleed je in je rol! Je geloofwaardigheid gaat er met gro-te sprongen op vooruit. Verkleed je als zakenman in maatpak, als activist of in het uniform van jouw rol en kom zo naar de sessies; wedden dat je indruk maakt?

5. Maak naamkaartjes voor jouw rol, zo ziet iedereen in een oogopslag wie je bent en waar je voor staat.

6. Breng cijfermateriaal of concrete voorbeelden mee die jouw standpunten ondersteunen. Ze zullen jouw argumenten kracht bijzetten.

Leef je helemaal in in het thema: verkleden is uiteraard de manier!


Argumenteren en discussiëren We geven je hier graag een aantal argumentatietechnieken mee die van pas kunnen komen bij de discussies van het KRAS-spel.

Sterke argumentatietechnieken om jouw standpunt kracht bij te zetten zijn:

1. Herhaal een bepaald woord meerdere keren: ‘Het was in deze vergadering dat het idee werd geopperd om geld in te zamelen, het waren mensen van deze vergadering die van deur tot deur liepen, het waren mensen van deze vergadering die de eerste concrete voorstellen tot een pro-ject indienden,… dus vind ik nu ook dat mensen van deze vergadering beloond mogen worden!’

2. Probeer je betoog in een climax op te bouwen: ‘Vroeger was onze geldinzamelactiviteit een simpele kaartjesverkoop. Toen zijn er wat biersoorten en kaas bijgekomen. Later had-den we een contract met de brouwer. Vorig jaar is de namiddag een avond geworden met een gezellig dansfeest,… en nu, beste mensen, zouden jullie dat zomaar laten vallen?’

3. Metafoor Dit is een vergelijking van 2 dingen die eigenlijk op het eerste zicht niets met elkaar te maken hebben: ‘Een regering zonder sociaal beleid is als een Irish coffee zonder koffie.’

4. Zachter dan bedoeld. Dit heet ‘understatement’: je bedoelt het heel hard maar je drukt hetheelzachtuitinwoordenomzohetomgekeerdeeffecttehebben.‘Dit ziet er niet zo goed uit!’ ‘Is dit niet een klein beetje overdreven?’

5. Retorische vraag. Dit is een vraag waarop er eigenlijk geen antwoord verwacht wordt. Je doet alsof je inspraak van de anderen verwacht, maar je zegt eigenlijk zelf wat je wil horen. ‘Zijn we niet allemaal tevreden met het huidig gevoerde beleid? Natuurlijk wel, anders zaten we hier toch niet!’

6. Persoon inbeelden. Je doet alsof bepaalde personen aanwezig zijn en je een conversatie met hen hebt. ‘Ik hoor de voorzitter van uw partij al zeggen dat hij zulke voorstellen niet kan goedkeuren.’

7. Zeggen waar je niet zeker over bent. ‘Ik weet niets over de positie van onze politieke par-tijen t.o.v. ontwikkelingssamenwerking maar wat ik wél weet, is dat dit kind -dat illegaal in ons land verblijft- in onze jeugdvereniging wil stappen, en zo’n vraag kunnen we toch niet zomaar negeren.’

8. Uit het referentiekader van de andere stappen. Zeg: “Dit is een manier van kijken, maar je kunt het ook op een andere manier bekijken”, en leg uit waarom die andere manier ook logisch kan zijn. ‘Het kan zijn dat de kip eerst kwam, maar laten we er eens van uitgaan dat het ei eerst was …’

In Kras Schoten is het altijd feest!


Jeugddienst GlobelinkWat komt Globelink hier ineens doen? KRAS is een van de trajecten waarmee Jeugddienst Globelink naar jongeren stapt. Globelink is een Vlaamse Jeugddienst die zich als doel heeft gesteld om deze wereld een beetje meer jongeren-wijs te maken.

Hoe we dat doen? Door samen met jonge-ren op zoek te gaan naar antwoorden op een aantal vragen. Hoe zit de wereld politiek, econo-misch en sociaal in elkaar? Op welke manier zijn wijzelf een radertje in de samenleving? Waar kan onze verantwoordelijkheid liggen als we iets willen veranderen?

Globelink geeft jongeren de kans hun stem te laten horen op het publieke forum. Inspraak en participatie van jongeren op allerlei niveaus over Noordzuidthema’s en het ruimere kader van duurzame ontwikkeling dragen we hoog in het vaandel. En dit alles binnen de noemer van jeugdwerk, wat wil zeggen dat we onze activiteiten organiseren in de vrije tijd.

Naast KRAS organiseert Globelink nog heel wat andere trajecten voor en door jongeren. Heb je wel zin in wat meer? Neem dan een kijkje op onze website www.globelink.be.

Alvast een voorproefje! Aan KRAS zijn nog verschillende andere trajecten verbonden;

De AuteursDe Auteurs, jongeren tussen 16 en 23 jaar, schrijven jaarlijks samen met een professionele au-teur een ‘dossier’ over een mondiaal thema. Dat dossier wordt gebruikt door andere jongeren als instrument om zich te verdiepen in en uit te spreken over een mondiaal thema. Deze jonge-ren werken m.a.w. aan de ontwikkeling van dé KRASmap. De Auteurs zijn actief van augustus tot maart.

De OSZ-crewDe Overkoepelende Slotzitting, de grote slotdag van KRAS, voor maar ook door jongeren. Dat is het uitgangspunt van de OSZ-crew. Heel wat jongeren zijn enthousiast om een andere taak op de OSZ op te nemen. Hetzij als voorzitter in een commissie of van de plenaire stemming, hetzij als onthaalmedewerker aan de balie of bij de ontvangst van politici en experts.

De PersploegOok de persploeg is onmisbaar op de OSZ. Zij staan in voor de verslaggeving, in woord en beeld, van de Overkoepelende Slotzitting. Zij publiceren het dagkrantje ‘De Vandaag’, een vaste waarde aan het einde van elke Overkoepelende Slotzitting. Ze worden daarin bijgestaan door een professionele journalist.

De MegafoonDe Megafoon is een select groepje jongeren voor wie het feest na de OSZ nog niet afgelo-pen is. Zij zorgen ervoor dat de aanbevelingen verspreid worden: een mars op Brussel, een gesprek met de premier, live in Terzake of op het Journaal op de algemene vergadering van de Vlaams jeugdraad. Je kunt het zo gek niet bedenken, de Megafoon zorgt dat we gehoord worden!

Even de websites op een rijtje:

www.globelink.be/www.globelink.be/KRAS www.facebook.com/jeugddienst.globelink www.facebook.com/KRASglobelink



GLOBALISERING

DEEL 2: DE THEMA'S



THEMA 1

HANDEL

24 KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 2: De Thema’s * HANDEL


ga naar deel 1 wereldhandel!

Ga naar deel 2: tewerkstelling!

Ga naar deel 3: een andere economie!

P. 27P. 33P. 41

Vanuit welke invalshoek bekijk jij (of je rol) het liefst het deel rond economie (Handel)?

Ik ga graag shoppen in de Zweedse H&M, vlieg met het

Ierse Ryanair en eet bij de Ame-rikaanse Subway in het station of bananen uit Costa Rica, een

man/vrouw van de wereld!

Ik werk in het weekend of in de vakantie voor mijn geld, niet altijd even prettig, maar een

geluk dat ik af en toe pauze mag nemen of naar het toilet kan

gaan, op andere plekken in de wereld is dit wel anders!

Ik koop mijn kleren bij de hennepwinkel, mijn voedsel bij Oxfam wereldwinkel, heb een Fairphoneenikgametdefiets

naar school.

Globalisering; We zijn er elke dag mee bezig, niet altijd even bewust, maar altijd en overal.Niets is compleet vrij van ‘globalisering’. Zoals alles in het leven is globalisering niet uitsluitend zwartofwit. Dit hoeft niet per se negatief te zijn, maar de vraag is hoe we hier mee omgaan, en of we het altijd op een juiste, duurzame manier aanpakken. Dit betekent: een economie (profit) ten dienste van sociale (people) doelstellingen binnen de gebruiksruimte van onze planeet (planet).



1.1 WereldhandelEen landbouwbedrijf uit Chaka Maka dat zijn producten verkoopt aan een bedrijf in Amerika of een Belgisch nanotechnologisch bedrijf dat elektronische chips verkoopt aan een bedrijf in Paki-stan. Het netwerk of zeg maar spinnenweb van bedrijven wereldwijd is steeds dichter verweven.

Dit is exact wat globaliseringdefinieert,hetiseenvoortdurendprocesvanwereldwijde economi-sche, politieke en culturele integratie.M.a.w.hetwereldwijdversmeltenvaneconomische, politie-ke en culturele processen.

Wat de globalisering vooral kenmerkt is een geglobaliseerde handel of kortweg: wereldhandel. Al lang voordat het begrip ‘globalisering’ in het leven werd geroepen, voerden landen over heel de wereld handel met elkaar.

Het is dus allesbehalve een nieuw fenomeen dat landen hun producten aan elkaar ver-kopen. Maar sinds de industriële revolutie van begin de 19e eeuw en de daarmee samenhangende uitvindingen en verbeteringen van de techniek, voornamelijk in West-Europa en Amerika, is het voor bedrijven steeds gemakkelijker om met elkaar te communiceren en dus ook om te verkopen over de landsgrenzen heen. Het trans-

port te land, ter zee en in de lucht evolueert en wordt steeds goedkoper en toeganke-lijker. Economische grenzen vallen steeds meer weg. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de

opheffingvanbarrièreszoalstaksenopimportenexport.De wereld wordt m.a.w. steeds meer een dorp.

1.1.1 De onzichtbare hand van de vrije markt

Samen met de wegvallende economische grenzen zijn ook bepaalde nationale regels wegge-vallen. Overheden gaan zich steeds minder bemoeien met hun eigen economie. De wetten die de economische markten van een land beschermen, ook wel protectionistische wetten ge-

noemd, vallen stap voor stap weg. Landen stemmen hun regels en economisch beleid op elkaar af zodat bedrijven gemakkelijker vrije handel met elkaar kunnen voeren over

de grenzen heen. Op die manier ontstaan over heel de wereld steeds vrijere econo-mische markten, waarbinnen bedrijven zich relatief vrij bewegen.

Defilosofieachterditeconomischesysteemisdaterineenvrijemarkteensoort ‘onzichtbare hand’ het economische spel van vraag en aanbod

controleert. Als elke consument vrij kan beslissen welke producten hij koopt en als elke producent vrij kan kiezen wat hij gaat verkopen en

hoe hij dat zal produceren, dan zal de markt automatisch de prij-zen en manier van verdeling van producten bepalen die het beste zijn voor de gemeenschap. Als de markt vrij is zal er volgens die filosofiemetanderewoordenwelvaartvooriedereenkomen.

Overheden spelen in dit spel maar een kleine rol, want de vrije markt is best zo vrij mogelijk en kan overheidsinmenging dus missen als

kiespijn. De ideologie dat achter dit vrijemarktdenken zit krijgt vaak de term ‘neoliberalisme’ opgeplakt. Deze term krijgt vele betekenissen en het is niet altijd duidelijk wat iemand precies bedoelt als hij het over het neoliberalisme heeft. Maar meestal zijn de belangrijkste kenmerken een vrije markt, zo wei-


nig mogelijk regulering en controle van de overheid over die markt en een hoge mate van privatisering van bedrijven en diensten. Dit is ook wat de wereldhandelsorganisatie of de WHO tracht te berei-ken. Ditiseen intergouvernementeleorganisatie dietoezietopdenaleving van afspraken over de handel tussen landen. Veel van die afspraken zijn in het belang van het internationale zakendoen en de vrije markt.

1.1.2 Concurrentiestrijd goed voor kwaliteit en prijs!

De concurrentiestrijd tussen bedrijven is vaak goed voor de consument. Bedrijven dingen allemaal om de voorkeur van dezelfde consumenten. Elk bedrijf wil zo veel mogelijk mensen overtuigen om hun product te kopen. Ze zullen daarom tegen elkaar opboksen wat betreft de kwaliteit en de prijs van hun product. We plukken daar als consumenten allemaal de vruchten van. Denk maar aan de goedkope elektronica, softwareontwikkeling, textiel en auto’s die uit Azië komen en waar we ook in België gretig gebruik van maken. Devrijehandelgafdewereldeconomiedanookeenflinkeimpuls.Aldiegroeiendeeconomie-en hebben in veel landen ook voor een toenemende welvaart voor de inwoners gezorgd. Denk maar aan de BRICS-landen: Rusland, China, India, Brazilië en Zuid-Afrika. Die landen hebben de laatste decennia hun economie en daarmee ook hun welvaart enorm zien groeien. Zo ziet ook de Wereldhandelsorganisatie globalisering en vrije handel als belangrijke bezorgers van economische groei en welvaart over heel de wereld. Het is volgens de organisatie dan ook de globalisering die een uitweg zal bieden uit de armoede voor de vele inwoners die in armoede leven in derdewereldlanden.


Bovendien zijn economen als Milton Friedman, voorstanders van de vrije markt, er ook van overtuigd dat de economische vrijheid van markten en landen gepaard

gaat met meer politieke vrijheid. Dat komt volgens hen doordat de economische macht in een vrijemarktsysteem gescheiden is van de politieke macht, want er is bij een vrije markt geen centrale controle over de economie. De twee machten bestaan dan in evenwicht naast elkaar, en er is geen dominante macht die de controle over héél de samenleving kan hebben.

Maar er is ook een keerzijde aan de medaille van wereldhandel en de vrije markt. Die kan im-mers ook ongelijkheid en oneerlijke concurrentie met zich meebrengen. Zo is het voor kleine-re bedrijven moeilijk om overeind te blijven in de concurrentiestrijd met grote, internationale bedrijven met veel geld en middelen. Deze multinationals kunnen in het systeem van de vrije markt een enorm schaalvoordeel opbouwen, onder andere door bijvoorbeeld belastingvoordelen overeengekomen in handelsovereenkomsten tussen overheden, waar kleinere bedrijven niet op kunnen terugvallen. Omdat deze bedrijven vestigingen over heel de wereld bezitten en veel winst maken, kunnen ze het zich bijvoorbeeld permitteren om hun producten tegen heel lage prijzen te verkopen. Een kleiner bedrijf met maar één vestiging in Europa kan dat minder gemakkelijk.

Bovendien vragen andersglobalisten, mensen die de globalisering liever anders zien, zich af wie er in sommige landen nu eigenlijk de macht heeft: de multinationals of de overheid? Volgens hen moeten overheden ook aan zet blijven aangezien zij worden verondersteld het algemeen belang voorop te stellen waar bedrijven voornamelijk streven naar winst. Ze maken zich m.a.w. zorgen over de sociale gevolgen van de globalisering, maar ook de ecologische prijs bezorgt hen kopzorgen.Overheden luisteren vaak naar de wil en de eisen van deze grote internationale bedrijven. Zij zijn immers van groot belang voor een land of voor een bepaalde regio, omdat ze voor werk-gelegenheid, opleiding, kennis en vaardigheden of afgewerkte producten zorgen. Ze zorgen vaak voor grote investeringen in het land die voor een economische boost kunnen zorgen. De dreigende werkloosheid van honderden of duizenden werknemers is een goed argument dat multinationals achter de hand houden om een overheid te overtuigen hen te blijven steunen.

Globalisme:Globalisten geloven radicaal in de vrije markt, in een steeds evoluerend proces van wereldwijde eco-nomische, politieke en culturele integratie, met als centraal kenmerk een wereldwijde arbeidsdeling en als ultieme doel een betere welvaart voor iedereen. Vb: rol PetrobrasAndersglobalisme:Andersglobalisten geloven wel in bepaalde vormen van globalisering, maar verzetten zich tegen bepaal-de uitwassen ervan, ze willen een duurzamere globalisering. Vb: rol Oxfam International, Triodos Bank Antiglobalisme:Antiglobalismeen andersglobalisme wordenvaakdoorelkaargebruikt.Meestalwijstantiglobalismeop een verzet tegen globalisme in al zijn verschijningsvormen, men ziet het als een bedreiging voor de lokale cultuur en economie. Vb: rol Cuba

“Globalisering vind ik op zich iets positiefs, de wereldeconomie vaart er wel bij, we zouden dit eigenlijk nog meer mogen stimu-leren, globalisering heeft te vaak een negatieve connotatie�”

(Jonathan, medeauteur van dit dossier)


1.1.3 Dumping & antidumping

Zoals gezegd is het voor kleinere bedrijven soms moeilijk om overeind te blijven in de concur-rentiestrijd met grote, internationale bedrijven met veel geld en middelen. Soms produceren grote bedrijven erg goedkoop veel te veel producten en “dumpen” ze deze producten letterlijk op markten in andere landenKippenvlees wordt bijvoorbeeld in de Europese Unie gesubsidieerd, overgeproduceerd en diepgevroren uitgevoerd naar Afrikaanse landen.Dat zorgt ervoor dat inwoners in die landen tegen heel goedkope prijzen Europees kippenvlees kunnen kopen en dat de lokale vleesproductie weggeconcurreerd wordt.Dit soort export bestaat ook in de omgekeerde richting, van zuid naar noord. De Vietnamese en Chinese export van onder andere spotgoedkope schoenen naarEuropa en de VS is daar een voorbeeld van. (Meer daarover in het tweede deel: werkgelegenheid.)

Hoe goedkoper voor het Zuiden, hoe beter toch?Voor consumenten in de landen waar producten “gedumpt” worden, vaak ontwikkelingslanden waar veel mensen in armoede leven, kan het heel voordelig zijn om bijvoorbeeld voedsel tegen lage prijzen te kunnen kopen. Bedrijven die hun producten goedkoper aanbieden in bepaalde landen vragen zich dan ook af wat er mis is met het aangaan van de concurrentie met lokale bedrijven en producenten. De consument zal op basis van de kwaliteit en de prijs voor zichzelf wel beslissen welk product hij of zij zal kopen. Het komt er als bedrijf dan ook op aan om een zo kwaliteitsvol mogelijk pro-duct te maken en er een voordelige prijs op te plakken. Dat kunnen lokale bedrijven evegoed als andere bedrijven, argumenteren multinationals. Bovendien is het verkopen van overtollige producten afkomstig van bepaalde landen op buitenlandse markten voor veel bedrijven en overheden een positief verhaal om bijvoorbeeld voedselverspilling tegen te gaan. Een win-winsituatie dus. Dumping kan bepaalde economieën verstevigen en leiden tot verdere ontwikkeling.

“Dumping voorkomen”Om dumping te voorkomen hanteren sommige landen antidumpingwetten. Dat zijn beschermende maatregelen zoals extra invoertaksen of mini-mumprijzen waarmee ze hun eigen markt beschermen tegen goedko-pe importproducten. De vrije handel wordt hiermee dus voor een stuk ingeperkt. Anti- en andersglobalisten voegen hieraan toe dat ze vinden dat landen met grote markten en overtollige producten, door handelsak-koorden vaak meer macht hebben op wereldvlak. Ze kunnen regeringen van andere landen, vaak ontwikkelingslanden, in onderhandelingen waarin afspraken worden gemaakt over import en export en dus ook over de dumpingproducten, gemakkelijk onder druk zetten om hun markten open te stellen voor hun goedkope producten. Meer zelfs, door bepaalde handelsovereenkomsten zouden bedrijven overheden kunnen aanklagen als ze zien dat door sommige wetten die het milieu of lokale markten bescher-men, hun handel economische schade lijdt. “De omgekeerde wereld” vinden sommigen.


Velen zeggen dan ook dat dumping een voorbeeld zou zijn van de buitensporigheid van de huidige internationale economie. Beter zou zijn dat MNO’s (multinationale ondernemingen) een meer ethisch economisch beleid voeren en zo vooral een meerwaarde kunnen zijn voor werknemers en de consumenten overal ter wereld, maar meer daarover in het derde deel: ‘een andere economie?’.

1.1.4 Debatstof

P Welke maatregelen zouden overheden best nemen als ze hun eigen economie willen be-schermen tegen dumping? Moeten ze dan vooral internationale bedrijven aanpakken? Hoe kunnen ze dat doen?

P Wegen de voordelen van een vrije handel op tegen de nadelen? Is de beperking van de vrije markt door beschermende regels voor een bepaald deel van de markt nodig? Moet een lokale economie voorrang krijgen op de mondiale economie?

P Wie is er het best de baas over de economie van een land: dat land zelf of bedrijven? Of alle twee? Waarom? Is een scheiding tussen de economische en politieke macht een goede zaak? Slaat de balans te fel door naar de economische macht? Komt het algemeen belang hierdoor in het gevaar?

Krasse reacties:

c “De vrije markt heeft gefaald, misschien wordt de meerderheid er beter van, maar wat met de andere 2 miljoen mensen? Laten creperen?”

c “Zonder globalisering en bijgevolg economische groei en welvaart zouden we nog allemaal in de middeleeuwen leven. Door beschermende maatregelen stagneren we de groei, zo geraakt er zeker niets opgelost!”

c “De vrije markt is een democratisch beginsel, er moet alleen af en toe wat aan bijgeschaafd!”


Links en filmpjes:Sites + dossiers:

q http://www.11.be/dossiers/artikel/detail/hoog_tijd_ander_investeringsbeleid,110186

q http://www.11.be/dossiers/topic/detail/rechtvaardige_fiscaliteit,48

q http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+WQ+E-2007-1076+0+DOC+XML+V0//NL

q https://www.milieudefensie.nl/publicaties/down-to-earth-magazine/2007/mei-2007/afrika-kippen-pdf

q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/05/28/grijze-economie-veroorzaakt-sociale-dumping

q http://vbo-feb.be/nl-BE/Nieuws/Opinion/Willen-we-de-multinationals-echt-weg/

q http://www.dewereldmo rgen.be/artikels/2012/11/14/op-een-dag-knaagt-het-jouw-bedrijf-lijkt-weg-te-willen-analyse-van-de-inzet-van-

q http://www.mo.be/en/article/karel-de-gucht-european-commissioner-trade-more-inequality-through-free-trade-i-don-t-believ

q http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2680/Economie/archief/article/detail/567649/2000/06/20/WTO-vindt-globalisering-een-uitkomst-voor-Derde-Wereld.dhtml

q http://www.demorgen.be/dm/nl/996/Economie/article/detail/1777512/2014/01/20/85-rijksten-bezitten-samen-meer-dan-halve-wereldbevolking.dhtml

Filmpjes: q Wat is globalisering: https://www.youtube.com/watch?v=i8jfJONlKmY

q Globalisering en de neveneffecten: https://www.youtube.com/watch?v=uH4apz2HOQg

q Globalisering (Engels): https://www.youtube.com/watch?v=5SnR-e0S6Ic

q 5 filmpjes over armoede en ongelijkheid van Wilbur Sargunaraj, India’s ‘Eerste Youtube star’. https://www.youtube.com/watch?v=gklTtzNMNms&list=PLWB0UfoChWY3lxsgtfIjmMWVO7G12hpEQ#t=151

q Filmpje #firstworldproblems: https://www.youtube.com/watch?v=fxyhfiCO_XQ

q Hoogopgeleiden moeten steeds vaker kiezen voor jobs van laaggeschoolden: http://www.een.be/programmas/koppen/de-job-van-je-leven

q De crisis van het kapitalisme https://www.youtube.com/watch?v=qOP2V_np2c0&index=8&list=PLB0FFF03FE5DB14B2

Boek: q Glopie Kopie wereldbol: globalisering voor beginners - Sam Mampaey

1.2 Werkgelegenheid

1.2.1 Werken in het ‘globale dorp’

In 2011 zorgden multinationals in België, zonder de internationale bedrijven met Belgische roots mee te tellen, voor zo’n 500.000 jobs. Multinationals of ‘MNO’s’ (multinationale onder-nemingen) zorgen voor heel wat werkgelegenheid.

Multinationals zijn een typisch fenomeen van globalisering. Globalisering is een voortdurend proces vanwereldwijde economische, politieke en culturele integratie.M.a.w.hetwereldwijdversmeltenvaneconomische, politieke en culturele processen.

Globalisering heeft samen met de toename aan internationale handel ook voor andere ver-schuivingen in het economische landschap gezorgd. Delokalisatie is daar één van. Het is een typische eigenschap van ‘de vrije markt’, een markt waarin er geen belemmeringen zijn, waarin de ondernemer vrijelijk kan bepalen wat hij doet in functie van het zo veel mogelijk verkopen van zijn producten. Een vrijemarkteconomie leidt meestal tot meer welvaart voor de meerderheid van een maatschappij. Delokalisatie is het fenomeen waarbij bedrijven hun activiteiten helemaal of gedeeltelijk naar andere landen of regio’s verhuizen. Een mogelijke reden voor zo’n verhuis is dat bedrijven zich met hun product(en) op een nieuwe markt willen wagen. Een andere reden is dat ze op zoek gaan naar landen waar de loonkosten voor werk-nemers minder hoog zijn. Zo kunnen ze in die landen meer winst maken op de producten die ze produceren en daarna verkopen. Vaak vestigen multinationals zich de laatste decennia dan ook in ontwikkelingslanden in Afrika en Azië, waar werknemers voor lagere lonen werken dan werknemers in West-Europese landen of in de Verenigde Staten. Bovendien moeten bedrijven er vaak minder belastingen betalen op die lonen. Daarom dat zulke landen ook lageloonlan-den genoemd worden.

Land minimumloonBelgië € 800Ecuador € 127,78Ghana € 1,11Bangladesh € 37,86

Anders- en antiglobalisten vinden het fenomeen delokalisatie een voorbeeld van een negatieve uitwas van globalisering. Het is volgens hen nooit zeker of een bedrijf in een bepaald land zal blijven of niet, het is m.a.w. een eindeloos verschijnsel.


1.2 Werkgelegenheid

1.2.1 Werken in het ‘globale dorp’

In 2011 zorgden multinationals in België, zonder de internationale bedrijven met Belgische roots mee te tellen, voor zo’n 500.000 jobs. Multinationals of ‘MNO’s’ (multinationale onder-nemingen) zorgen voor heel wat werkgelegenheid.

Multinationals zijn een typisch fenomeen van globalisering. Globalisering is een voortdurend proces vanwereldwijde economische, politieke en culturele integratie.M.a.w.hetwereldwijdversmeltenvaneconomische, politieke en culturele processen.

Globalisering heeft samen met de toename aan internationale handel ook voor andere ver-schuivingen in het economische landschap gezorgd. Delokalisatie is daar één van. Het is een typische eigenschap van ‘de vrije markt’, een markt waarin er geen belemmeringen zijn, waarin de ondernemer vrijelijk kan bepalen wat hij doet in functie van het zo veel mogelijk verkopen van zijn producten. Een vrijemarkteconomie leidt meestal tot meer welvaart voor de meerderheid van een maatschappij. Delokalisatie is het fenomeen waarbij bedrijven hun activiteiten helemaal of gedeeltelijk naar andere landen of regio’s verhuizen. Een mogelijke reden voor zo’n verhuis is dat bedrijven zich met hun product(en) op een nieuwe markt willen wagen. Een andere reden is dat ze op zoek gaan naar landen waar de loonkosten voor werk-nemers minder hoog zijn. Zo kunnen ze in die landen meer winst maken op de producten die ze produceren en daarna verkopen. Vaak vestigen multinationals zich de laatste decennia dan ook in ontwikkelingslanden in Afrika en Azië, waar werknemers voor lagere lonen werken dan werknemers in West-Europese landen of in de Verenigde Staten. Bovendien moeten bedrijven er vaak minder belastingen betalen op die lonen. Daarom dat zulke landen ook lageloonlan-den genoemd worden.

Land minimumloonBelgië € 800Ecuador € 127,78Ghana € 1,11Bangladesh € 37,86

Anders- en antiglobalisten vinden het fenomeen delokalisatie een voorbeeld van een negatieve uitwas van globalisering. Het is volgens hen nooit zeker of een bedrijf in een bepaald land zal blijven of niet, het is m.a.w. een eindeloos verschijnsel.


Globalisme:Globalisten geloven radicaal in de vrije markt, in een steeds evoluerend proces van wereldwijde eco-nomische, politieke en culturele integratie, met als centraal kenmerk een wereldwijde arbeidsdeling en als ultieme doel een betere welvaart voor iedereen. Vb: rol PetrobrasAndersglobalisme:Andersglobalisten geloven wel in bepaalde vormen van globalisering, maar verzetten zich tegen be-paalde uitwassen ervan, ze willen een duurzamere globalisering. Vb: rol Oxfam International, Triodos Bank Antiglobalisme:Antiglobalismeen andersglobalisme wordenvaakdoorelkaargebruikt.Meestalwijstantiglobalismeop een verzet tegen globalisme in al zijn verschijningsvormen, men ziet het als een bedreiging voor

de lokale cultuur en economie. Vb: rol Cuba

De kans bestaat dan ook altijd dat een bedrijf verhuist naar een goedkoper la-geloonland en zijn werknemers in het oorspronkelijke vestigingsland in de kou zet. Vooral vakbonden verweren zich tegen dit gegeven. Overheden kunnen die verhuiskans kleiner maken door de belastingen die bedrijven moeten betalen te verlagen, en het zo aantrekkelijker te maken voor bedrijven om te blijven. Zo betalen bedrijven als AB Inbev en Arcellormittal in België bijna geen belastingen.

Dat betekent natuurlijk dat een overheid minder inkomsten heeft waarmee ze haar eigen taken zoals het organiseren van het onderwijs, onderhouden van de soci-

ale zekerheid, … kan uitvoeren. Daarbij komt dat bedrijven als AB Inbev en Arcellor-mittal hoge winsten blijven maken en sommigen vragen zich dan ook af waarom zij niet

of weinig moeten bijdragen aan de samenlevingen waarin ze actief zijn.

Voor veel mensen in lageloonlanden is de extra werkgelegenheid goed nieuws. Terwijl we in West-Europa soms zeggen dat MNO’s mensen in lageloonlanden uitbuiten, bezorgt delokalisa-tie van MNO’s hen echter eerder een job met een hoger loon dan hun lokaal bedrijf, zorgt voor meer koopkracht en dus voor meer welvaart. Het loon dat in landen in het Westen als laag be-schouwd wordt is in hun land misschien niet eens zo laag. Velen zijn blij met het inkomen dat een job in de multinational hen geeft. Ook overheden in lageloonlanden zijn blij met de jobs die multinationals met zich meebrengen en die de werkloosheidscijfers verlagen. De multinati-onals zijn in die landen dan ook meer dan welkom en krijgen er vaak een gunstig belastingta-rief van de overheid.


1.2.2 Delokalisatie: werkonzekerheid of een spel van vraag en aanbod?

In 2002 sloot lampenproducent Philips zijn vestiging in Hasselt. 1400 mensen verloren toen hun job. De fabriek verhuisde naar Hongarije omdat de lonen van werknemers daar lager la-gen. Tien jaar later verhuisde de fabriek uit Hongarije dan naar Oekraïne omdat de lonen daar nog lager lagen.

Hoewel delokalisatie werkgelegenheid creëert in bepaalde gebieden is het dus niet voor ieder-een een positief verhaal: jaarlijks verliezen wereldwijd miljoenen werknemers er hun job door. Delokalisatie zorgt met andere woorden ook voor werkonzekerheid. Maar liever tegen een laag en onzeker loon voor een multinational werken, dan helemaal geen werk hebben? Andersglo-balisten en vakbonden stellen echter vaak dat de werknemers maar spelpionnen zijn voor de multinationals en dat werkgelegenheid dus maar al te vaak achter winst geplaatst wordt.Overheden stellen niet altijd minimale regels van sociale bescherming en sociale zekerheid op. Vooral in lageloonlanden willen overheden bedrijven niet afschrikken met zulke regels. Het gevaar bestaat immers altijd dat multinationals zullen verhuizen als ze niet akkoord gaan met bepaalde wetten in een land. Vakbonden stellen dat zulke regels en wetten wereldwijd zouden moeten bestaan en afdwingbaar zouden moeten zijn om werknemers te beschermen tegen té lage lonen en werkloosheid. Multinationals steken de schuld dan weer op de westerse consumenten. Die willen steeds goedko-pere kleding, gsm’s, eten,… en lijken niet bereid om meer te betalen voor het zelfde product. De multinational moet dus wel zo goedkoop mogelijk produceren, anders kunnen zijn concur-renten goedkopere producten maken en gaat hij failliet.

Braindrain versus braingainEuropa wil zich wapenen tegen werkonzeker-heiddoorzichteprofilerenalseen‘kennis-economie’. Dat is een economie waarvan het grootste deel uit bedrijven bestaat die zich bezighouden met kennis: o.a. onderzoek, technologie, wetenschap en innovatie. Zo’n kenniseconomie moet een soort zekerheid en be-scherming bieden tegen verhuisgrage multinationals. Landen als Duitsland, Denemarken en ook België zetten hier op in.Ook multinationals zelf investeren natuurlijk in zo’n economie in die landen. Bedrijven die focussen op wetenschap, innovatie en tech-nologie zorgen er voor een ander soort werk. Een soort werk waarbij werknemers volgens voorstanders minder ‘wegwerp’ zijn omdat ze specifiekekennisbezittendieonmisbaarisvoorhet bedrijf waar ze werken. Het gaat dan vooral om hoogtechnologische productie of dienstverlening. Denk maar aan de nanotechnologische bedrijven


zoals IBM, die microscopisch kleine computerchips ontwikkelen. Een nieuw fenomeen dat door globalisering veroorzaakt wordt in de kenniseconomie is de “braindrain” of kennisvlucht (vrij vertaald: hetweglopenvanhersenen),ditishetfenomeenwaarbijhoogopgeleidepersonenna hun opleiding uit een land vertrekken om elders een baan te zoeken

1.2.3 Werkomstandigheden

1127 textielarbeiders vonden op 14 april 2013 de dood terwijl ze aan het werken waren in Rhana Plaza, een textielfabriek in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. Ze stierven toen het acht verdiepingen hoge gebouw van de fabriek instortte. Het gebouw bleek niet aan de veilig-heidsvoorschriften te voldoen en was eigenlijk ongeschikt om een dergelijke fabriek in te huis-vesten. In Bangladesh brak groot protest uit bij de textielarbeiders na de instorting van Rhana Plaza. In mei 2014 brak er brand uit in een bruinkoolmijn in Turkije waarbij op het moment van schrijven 281 doden vielen. Turkse vakbonden weten het ongeval aan de toenemende privatisering van bedrijven en de afnemende veiligheidsmaatregelen.

Wie is er verantwoordelijk?Rampen als deze tonen pijnlijk aan dat de veiligheid, gezondheid en comfort voor werknemers niet altijd optimaal is in het bedrijf of de fabriek waar ze werken. En het zijn vooral multinati-onals en hun leveranciers in ontwikkelingslanden die een slecht imago hebben qua werkom-standigheden waarin hun werknemers dagelijks aan de slag gaan. Die werkomstandigheden zijn volgens mensenrechtenorganisaties meestal slecht tot erbar-melijk. Arbeiders werken vaak voor een laag minimumloon of zelfs onder het minimumloon, terwijl de multinational veel winst boekt op de geproduceerde producten. De werktijden kun-nen ook erg hoog oplopen, soms tot bijna 16 uur per dag. Doordat vakbonden in veel ontwikkelingslanden niet toegelaten zijn of met geweld onderdrukt worden, zoals bijvoorbeeld in China, zijn de werknemers er weerloos tegen de machtige multi-nationals. Als er geen vakbond is, kunnen multinationals bestaande veiligheidsregels gemak-kelijker aan hun laars lappen zonder dat er protest komt. En soms zijn er ook gewoon geen regels in verband met veiligheid en preventie.

Vakbonden en andersglobalisten bekritiseren over-heden van zulke landen omdat ze veel harder op hun strepen zouden moeten staan en wetten zouden moeten invoeren om vakbonden en werknemers te beschermen. Maar ook de consument gaat niet vrijuit. Zeker in het Westen denken we vaak niet na over waar

onze goedkope kleding precies vandaan komt en in welke omstandigheden onze favoriete trui of T-shirt geproduceerd werd. Onder andere de Schone Kleren Campagne probeert consu-menten hiervan bewust te maken met consumentenacties zoals bijvoorbeeld petities. Via de consumenten probeert de Campagne druk uit te oefenen op kledingverkopende en -produce-rende bedrijven om (meer) aandacht te besteden aan betere werkomstandigheden wereldwijd. Zo blijkt uit onderzoek van de Schone Kleren Campagne uit 2012 dat bijvoorbeeld H&M geen rekening lijkt te houden met het gegeven dat sommige productie-eenheden in landen of zones liggen waar geen rekening wordt gehouden met “de vrijheid tot vereniging” (o.a. vakbonden).


“We kunnen niet de hele keten controleren”Multinationals bekommeren zich naar eigen zeggen wel degelijk om de veiligheid en het wel-zijn van hun werknemers over de hele wereld. Omdat sommige multinationals zo omvangrijk zijn en bijna ontelbare vestigingen en leveranciers hebben wereldwijd, is het voor hen niet altijd gemakkelijk om daar 100% controle over te hebben. “Het is het beleid van de overheden in die bepaalde landen dat niets doet aan de werkomstandigheden”, wordt geantwoord. Vele bedrijven proberen uitbuiting en gevaarlijke werkomstandigheden te vermijden met een eigen veiligheids- en preventiebeleid dat geldt voor al hun leveranciers en onderaannemingen. Het is ook belangrijk voor hun imago dat hun producten in goede werkomstandigheden ge-produceerd zijn, want consumenten in het Westen worden zich steeds meer bewust van de problemen hieromtrent in ontwikkelingslanden. Een multinational met een slechte naam zou dan wel eens minder kunnen verkopen dan een multinational die zich wel inzet voor het af-dwingen van goede werkomstandigheden wereldwijd.Globalisering biedt met andere woorden ook kansen om de werkomstandigheden overal ter wereld aan te pakken. In de nasleep van de instorting van het Rhana Plaza, waar textiel geproduceerd werd voor textielmultinationals als Benetton, Primark en Mango, nam de Ben-gaalse overheid al enkele maatregelen. Zo mochten vakbonden worden opgericht en werd het minimumloon verhoogd. Ook werd een brand- en gebouwveiligheidsakkoord in het leven geroepen. Dat akkoord is een overeenkomst tussen verschillende kledingmerken en de Ben-gaalse overheid dat betere werkomstandigheden en veiligheid in de textielfabrieken moet garanderen. Akkoorden als deze kunnen en moeten er volgens onder andere De Schone Kleren Campagne ook in andere landen en in andere sectoren komen.

Ethische gedragscodes (zoals de Schone Kleren Campagne) opleggen aan multinationals is dus een manier om de uitwassen van economi-sche globalisering tegen te gaan. Alternatieven zijn bijvoorbeeld het bestrijden van oneerlijke concurrentie die internationale handelsverdra-gen met zich meebrengen, meer inzetten op kleinere duurzame bedrijf-jes of de eerlijke handel of ‘fairtrade’ verstevigen of het bestrijden van het gegeven dat multinationals steeds meer politieke macht krijgen door de politiek ook steeds meer te globaliseren bijvoorbeeld. Meer over alternatieven in deelthema 3: ‘Een andere economie?’


1.2.4 Debatstof

P Hebben wij in België globalisering en multinationals nodig om jobs te creëren? Hebben ontwikkelings- of lageloonlanden nood aan multinationals voor werkgelegenheid en om voldoende mensen een loon te bezorgen? Is de komst van multinationals naar landen in het Zuiden een welkom geschenk voor inwo-ners van die landen? Of is het eerder een vloek? Op welke manier biedt de globalisering kansen om werkomstandigheden overal ter wereld aan te pakken? Kunnen akkoorden en regels soelaas bieden?

P Globalisering heeft ervoor gezorgd dat we vandaag allemaal werknemers zijn in het globale dorp. Het fenomeen ‘delokalisatie’ zorgt zowel voor werkgelegenheid als voor werkonzeker-heid. Is dit fenomeen een noodzakelijk kwaad? Of moeten we dit aanpakken? Hoe en op welk niveau kan het beleid en de politiek hier een invloed op hebben?

P Hoe kunnen de uitwassen van globalisering (werkonzekerheid, slechte werkomstandighe-den, moeilijke controle, …) best aangepakt worden? Is er nood aan globale regelgeving? Is dat haalbaar? En wie moet er hier het voortouw nemen? De grote multinationals? Hun onderaannemin-gen? Vakbonden? De overheid? Consumenten? Ngo’s?

P Kunnen overheden multinationals maar beter vrij spel geven in functie van bijvoorbeeld de welvaart van een maatschappij? Of leggen ze bedrijven beter aan banden zodat ze werkne-mers kunnen beschermen tegen lage lonen en onveilige werkomstandigheden?

P Wat is de beste manier om multinationals regels op te leggen? Wat zouden zulke regels moeten inhouden? Wie moet de verantwoordelijkheid opnemen om zulke regels in het leven te roepen? Is dat de overheid van een bepaald land? Of moeten bedrijven zélf weten waarmee ze bezig zijn en zichzelf regels opleggen, naar eigen goeddunken en dus met het risico dat werknemers er niet beschermd door worden? Hoe zou een nog meer geglobaliseerde politiek eruitzien?

Krasse reacties:

c “Het is toch zonde dat er eerst een ramp moet gebeuren vooraleer er maatregelen getroffen worden! Moderne slavernij in 2014!”

c “Delokalisatie hoort bij een sterke vrije markt en de consument wenst de laagste prijs!”

c “Volgens mij vallen die erbarmelijke werkomstandigheden nog wel mee, ze hebben tenminste een job!”


Links en filmpjes:Sites, dossiers, artikels:

q http://www.schonekleren.be/

q www.slaveryfootprint.org

q http://www.mo.be/artikel/moeizame-vooruitgang-voor-bengalese-textielarbeiders

q http://trends.knack.be/economie/nieuws/mensen/aantal-werklozen-in-belgie-stijgt-opnieuw/article-4000510791903.htm

Filmpjes: q Filmpje Wereldsolidariteit en werkgelegenheid. http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=vPop5jGDHmg

q Werkomstandigheden China: https://www.youtube.com/watch?v=ns-kJ5Podjw#t=47

q Kleding revolutie: https://www.youtube.com/watch?v=QxsHD7i_Gy4

q Werkomstandigheden in bangladesh: https://www.youtube.com/watch?v=WOmtFN1bfZ8

q Kinderarbeid in de verenigde staten: https://www.youtube.com/watch?v=0-8TBceaO5Q#t=482

q Made in Bangladesh: http://www.een.be/programmas/koppen/made-in-bangladesh



1.3 Een andere economie?In 2013 steeg het aantal werklozen in Spanje door de economische crisis tot 4,7 miljoen ofwel een kwart van de actieve bevolking. Kinderarbeid vindt nog steeds plaats in tabaksplantages in de Verenigde Staten. Het laatste decennium was het warmste tot nu toe, terwijl de klimaat-conferenties geen dringende maatregelen willen nemen. in Hongarije en Griekenland heerst er een opkomst van extreemrechtse groeperingen en in Egypte, Somalië en Nigeria is er opnieuw een opkomst van (ewtreme) islamisering.

Zowel op economisch, politiek, sociaal, ecologisch als cultureel vlak kregen we de laatste jaren dus al heel wat crisissen te slikken. Is dit een teken aan de wand dat onze maatschappij die helemaal gedrenkt is in het economische neoliberalisme, niet naar behoren werkt? Met andere woorden: zorgen het neoliberale economische systeem en de vrije markt voor al deze crisis-sen? Zorgen het privatiseren en liberaliseren van de economie voor ongebreideld vrijemarkt-denken en een gebrek aan rekening houden met ecologische, culturele of sociale belangen?De laatste decennia gingen er als antwoord op deze vragen heel wat stemmen op voor alter-natieven voor dit soort economie. Die alternatieven focussen zich op ecologische en sociale thema’s, thema’s die in het huidige systeem gemakkelijk uit het vizier verdwijnen. Milieuver-vuiling en een wereldwijde kloof tussen arm en rijk, meestal samenvallend met de tegenstel-ling tussen Zuid en Noord, zijn er daar enkele van.

1.3.1 Transitie en de duurzame ‘New Deal’.

De laatste jaren zien we dat mensen en bedrijven een meer en meer duurzame koers aanne-men. Ze willen allen hun leven duurzamer maken.

Bedrijven die een MVO-beleid, een maatschappelijk verantwoord ondernemen-beleid hebben. Sao Paulo (Brazilië) met 11 miljoen inwoners promoot ‘segunda sem carne’, wat gelijkstaat aan maandag veggiedag. Umicore, dat de laatste decennia een fundamentele verandering doormaakte van mijnbouw naar de wereld-

top op gebied van recyclage, werd onlangs nog uitgeroepen tot meest duurzame bedrijf ter wereld! HeteilandElHierro(deelvandeCanarischeeilanden)magzichvanaf1juni2014zelf-


voorzienend noemen. Het maakt vanaf dan alleen nog maar gebruik van duurzame energie uit eigen bodem, zon, wind, waterkracht, duurzame biomassa, geothermie, getijdencentrales,….

Duurzaam of duurzamer leven wil zeggen: in alles wat je doet rekening houden met het evenwicht tussen ecologische (de planeet), economische (de profit) en sociale (people) belangen zodat ook toekomstige generaties hier én overal ter wereld dat zelfde evenwicht kunnen behouden�

Duurzamer leven, het is aan een opmars bezig. Dat kan bijvoor-beeld door zelf of samen met de gemeenschap te voorzien in

je eigen groenten en fruit met een volkstuintje, in plaats van dit in de supermarkt te kopen. Daar zijn immers vooral ‘ge-

globaliseerde’ groenten en fruit te koop, dat wil zeg-gen: producten zoals tomaten die overgevlogen

zijn uit andere landen en die veel voedselki-lometersaflegdenendusheelwatkerosine

verbruikt hebben. Bovendien weet je niet op welke manier die groenten en fruit ge-produceerd zijn: misschien werden er wel veel pesti- en insecticiden gebruikt bij het kweken ervan of waren de werkomstan-digheden van de werknemers niet altijd

even rooskleurig. Of je kan bijvoorbeeld je geld bij Triodos bank storten, een bank die

zich in België in al haar activiteiten toelegt op duurzaam en transparant bankieren.

Je kan zoals Triodos en Umicore de duurzame gedachte dus zien als een competitief voordeel voor

je bedrijf, een voordeel dat jouw bedrijf uniek maakt en dat klan-tenbindend werkt.

Het transitiedenken en de duurzame “New Deal”. Mensen die nadenken over alternatieven voor het neoliberale systeem waarbinnen in termen van winst wordt gedacht hebben zich verenigd in het transitiedenken. Onder andere Transitie-netwerk Vlaanderen wil zo letterlijk een transitie of overgang van de huidige samenleving naar een meer duurzame samenleving. Volgens deze mensen heeft het neoliberalisme zijn grenzen bereiktenishetsysteemvanongecontroleerdeeconomischegroeiinefficiëntgeworden.Eco-nomische groei blijft mogelijk binnen het transitiedenken maar dan wel binnen bepaalde gren-zen. Groei moet er op een andere manier komen, namelijk in harmonie met de natuur. Daarbij moeten bedrijven en overheden aandacht hebben voor sociale en ecologische thema’s en voor een duurzame ontwikkeling van de economie. Dit noemen sommigen een duurzame New Deal. Dat is een plan voor duurzame ontwikkeling en tewerkstelling. Het is een plan op lange termijn en heeft een duidelijk einddoel: een duur-zame toekomst. ‘New Deal’ verwijst naar een reeks maatregelen die de Amerikaanse president Roosevelt in de jaren ’30 doorvoerde om het land uit het slop van de economische crisis van die tijd te trekken. Met een ‘Sustainable New Deal’, zeggen de voorstanders, kunnen we twee vliegen in één klap slaan. De New Deal houdt rekening met de sociale en fysieke beperkingen vandesamenlevingendegrenzenvandebeschikbaarheidvangrondstoffenenenergie.Hetwil als het ware een nieuwe, ecologische en sociaal verantwoorde economie creëren.

Sociaal

Ecologisch

Economisch

Leefbaar

Houdbaar

Duurzaam

Recht-vaardig


1.3.2 Arm & rijk: (On)eerlijke handel

We leven ondertussen met zo’n zeven miljard mensen op deze planeet. In vele onderzoeken en op sites van ngo’s (niet-gouvernementele organisaties) als Oxfam of Greenpeace lezen we onheilspellende berichten. Eén op zeven mensen wereldwijd bezit 80% van al het inkomen. De andere zes miljard moet de resterende 20% van de koek onder elkaar verdelen. Deze 20% woont vooral (maar niet alleen) in het Westen. Zij die het met veel minder moeten stellen wonen voornamelijk in ontwikkelingslanden in Afrika, Zuid-Amerika en Azië. Deze kloof tussen arm en rijk hangt samen met een ongelijke economische groei. Arme boeren in ontwikke-lingslanden krijgen soms nauwelijks meer geld voor hun oogst dan wat het hen heeft gekost om hun producten te produceren. Ontwikkelingslanden zijn vaak afhankelijk van machines en technologie uit westerse landen. Dat vergt steeds meer investeringen, met als gevolg onbe-taalbare schulden. De westerse bedrijven worden met andere woorden rijker door de natuurlij-ke rijkdommen van ontwikkelingslanden, terwijl die landen (meer) schulden opbouwen tegen-over de rijke landen in het Westen. Er zijn duidelijk winnaars en verliezers in dit schaakspel van de wereldhandel. Maar die wereldhandel kan ook anders georganiseerd worden. Op sommige plekken zet men al kleine stappen in die richting onder de noemer van eerlijke handel of ‘fair trade’. Neem nu bijvoorbeeld het keurmerk ‘Max Havelaar’. Producten die een eerlijk keurmerk als dit dragen zijn op een zogenaamde eerlijke manier verhandeld. Dat wil zeggen dat de boeren of arbei-ders die het product hebben gemaakt er een prijs voor hebben gekregen die overeenkomt met het kapitaal en het werk dat ze in de productie hebben gestoken en wel zo dat ze er zelf een eerlijke prijs aan overhouden. Bij eerlijke handel worden prijsschommelingen voorkomen door termijnovereenkomsten af te sluiten en door reserves aan te leggen. Boeren of arbeiders indearmstelandenkunnenvoorkeurstarievengenieten.Omdefinitiefvandeongelijkhedendie het neoliberale systeem met zich meebrengt af te geraken moet alle wereldhandel volgens voorstanders van een ander soort handel, zoals bijvoorbeeld Oxfam, eerst en vooral op deze manier eerlijk gemaakt worden. Alleen zo zal de kloof tussen rijk en arm volgens hen kunnen vervagen. Eenanderevormvansocialerehandelisdecoöperatie.De coöperatie iseenvormvanzelfor-ganisatie van producenten of verbruikers in groepen, gericht op het vergroten van de eco-nomische macht en het behalen van schaalvoordeel. Coöperaties hebben een belangrijke rol gespeeld in de economische emancipatie van grote groepen van de bevolking, vooral rond de eeuwwisseling van de 19de naar de 20e eeuw. Via de coöperatie konden producenten (vooral boeren) en consumenten zich verenigen en zo gezamenlijk doelen bereiken die voor elk indi-vidu onbereikbaar zouden zijn geweest, vooral op het gebied van investeringen. Wereldwijd zijn vele coöperaties actief. Een mooi voorbeeld van een duurzame cooperatie is het Zwitserse Migros, een cooperatieve supermarkt die erg hard inzet op eerlijke duurzame producten.

“Mensen weten veel te weinig over Globalisering! De alternatieven van de huidige economische globalisering zoals duurzame producten zouden beter gepromoot moeten worden en fairtrade zou toegankelijker moeten zijn�”

(Liesa, medeauteur van dit dossier)


1.3.3 Creating shared value

In 2011 kwam Adidas met een kleine revolutie op vlak van schoenenverkoop. Het sportmerk bracht een ‘low-cost’-schoen op de markt voor mensen in armoede in

Bangladesh. Die konden zich daardoor een Adidas-schoen veroorloven, en boven-dien waren hun voeten en daarmee ook de drager van de schoenen meer

beschermd, onder andere tegen het oplopen van wonden en ziektes op straat. Het was een enorm succes en de schoen verkocht als zoete

broodjes.Zowel transitie als de duurzame New Deal zijn vormen van alter-

natieve economieën. Maar een duurzamere koers varen alleen is volgens sommigen niet genoeg. Wat volgens hen nodig is is een aangepast kapitalisme waarbij bedrijven ‘shared value’ creëren.

In deze theorie van ‘creating shared value’ (CSV) kunnen bedrij-ven zelf verandering teweegbrengen binnen een aangepast neoli-

beraal systeem. Dat wil zeggen dat bedrijven een beleid kunnen voeren dat nog steeds streeft naar winst, maar tegelijkertijd ook aandacht heeft voor de economische, ecologische en sociale noden van de ge-

meenschap waarbinnen het bedrijf handelt. Het komt er dus op aan om zowel goed te zijn voor de economie als voor de maatschappij

en het milieu: het beste van drie werelden. Wat veel bedrijven op dit moment doen volgens deze theorie is maar af en

toe hun sociale of ecologische verantwoordelijk-heid opnemen door bijvoorbeeld geld

te geven aan een milieuproject, al dan niet in naam van duurzaamheid, ze doen dit met andere woorden voor-al voor hun imago, dit noemen we

greenwashing. Maar die halfslachtige en tijdelijke oplossingen zijn niet genoeg,

zo lang bedrijven zélf niet duurzaam worden, zal er niets veranderen. CSV moet volledig in het bedrijf vervlochten zitten. Om het toe te passen moeten bedrijven volgens voorstanders onder andere het volgende doen: ze moeten hun producten opnieuw afstemmen op de behoeftes van de consument en niet in het wilde weg produceren. Ze moeten ook aan elk deeltje in hun pro-ductieketen denken als ze aan duurzaamheid werken en ze moeten bovendien lokale clusters van productie- en verwerkingsbedrijven stimuleren en ontwikkelen. Het bedrijf Nestlé bijvoor-beeldgelooftergindezetheorie.VoorhunkoffiecapsulesvanNespresso,creëerdenzezoinelkekoffieproductieregioeenclustervanbedrijvenomzoefficiëntmogelijktewerken:zowelvoordeteelt,financieel,technologischenalsoplogistiekvlakhandelenzealleslokaalaf.


Globalisme:Globalisten geloven radicaal in de vrije markt, in een steeds evoluerend proces van wereldwijde eco-nomische, politieke en culturele integratie, met als centraal kenmerk een wereldwijde arbeidsdeling en als ultieme doel een betere welvaart voor iedereen. Vb: rol PetrobrasAndersglobalisme:Andersglobalisten geloven wel in bepaalde vormen van globalisering, maar verzetten zich tegen be-paalde uitwassen ervan, ze willen een duurzamere globalisering. Vb: rol Oxfam International, Triodos Bank Antiglobalisme:Antiglobalismeen andersglobalisme wordenvaakdoorelkaargebruikt.Meestalwijstantiglobalismeop een verzet tegen globalisme in al zijn verschijningsvormen, men ziet het als een bedreiging voor de lokale cultuur en economie. Vb: rol Cuba

1.3.4 Debatstof

P Zijn de opeenvolgende economische crisissen van de laatste decennia, de klimaatsverande-ring en de hardnekkige armoede in de wereld een teken dat kapitalisme en neoliberalisme niet werken?

P Wat is het belang van geld in onze economie? Wat zijn de gevolgen van een focus op geld voor onze samenleving?

P Zijn transitie en een duurzame New Deal wel nodig? Waarom? Wat zijn de voordelen ervan voor de wereldhandel? En de nadelen? Wat kan er gebeuren wanneer we gewoon verder-doen met ons huidige economische systeem, zonder alternatieven?

P Is het voor bedrijven verstandig om duurzaamheid hoog in het vaandel te dragen? Hoe kunnen ze dit doen?

P Hoe kan de kloof tussen arm en rijk en daarmee ook de ongelijke verdeling van kapitaal tussen zuidelijke en noordelijke landen gedicht worden?

P Wat zijn de voordelen van eerlijke handel? Is dat soort handel een stap in de goede richting naar een alternatieve economie?

P Is eerlijke handel wel goed voor de ontwikkeling van bedrijven?

P Wat zijn de belangrijkste punten waar een alternatieve economie goed op moet scoren? Hoe kan zo’n alternatieve economie er concreet uitzien?

P Hoe kan ‘creating shared value’ een verschil maken?

P Hoe en op welk niveau kan het beleid en de politiek hier een invloed op hebben?


Krasse reacties:

c “We hebben duidelijk dringend nood aan een andere economie, er zijn gewoon teveel neveneffecten!”

c “Een andere economie? Belachelijk! Het is door deze economie dat meer dan de helft van de wereld de laatste 50 jaar zijn welvaart exponentieel heeft zien stijgen! De technologische vooruitgang zal de problemen wel oplossen, niet één of andere geitenwollensokken beleid.”

c “CSV, MVO, dat zijn allemaal doekjes voor het bloeden! We moeten nog veel extremer ons afkeren van de huidige vrije markt.”



q http://www.mvovlaanderen.be/

q Het eiland El hierro: http://www.duurzaambedrijfsleven.nl/62529/el-hierro-eerste-zelfvoorzienende-eiland-ter-wereld/

q Triodos bank: http://www.triodos.be/nl/over-triodos-bank/wat-we-doen/

q Greenpeace http://www.greenpeace.org/belgium/nl/

q transitienetwerk Vlaanderen: http://www.transitie.be/

q netwerk bewust verbruiken: http://www.bewustverbruiken.be/

q http://www.duurzaambedrijfsleven.nl/44127/creating-shared-value-de-toekomst-van-duurzaamheid/

q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/08/20/de-crisis-van-het-kapitalisme-een-andere-economie-noodzakelijk-n-mogelijk

q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2014/02/21/growfunding-een-gieter-vol-ideologisch-gemanipuleerde-organismen

q http://do.vlaanderen.be/beleid/vlaams-beleid/vsdo/transities

q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/08/20/de-crisis-van-het-kapitalisme-een-andere-economie-noodzakelijk-n-mogelijk

q http://www.duurzaambedrijfsleven.nl/44127/creating-shared-value-de-toekomst-van-duurzaamheid/

q http://www.kauri.be

Filmpjes: q Jeremy Rifkin over globale crississen en de oplossingen. https://www.youtube.com/watch?v=m9wM-p8wTq4

q Oude kleren = booming business: http://www.een.be/programmas/koppen/oude-kleren-nieuwe-centen

q De deeleconomie: https://www.youtube.com/watch?v=Ch3GbwoFrLY


Wereldhandel Werkgelegenheid Andere economieVirgin Aangezien we in zo veel landen

actief zijn kunnen we handels-belemmeringen of protectio-nisme missen als kiespijn. Dit fnuikt de economische groei.

We hebben 400 bedrijven in 50 landen, delokalisatie hoort bij een sterk bedrijf en een vrije markt. Het is een kwestie van kostenbesparing en de regel-geving in sommige westerse landen lopen de spuigaten uit.

De enige uitweg uit de eco-nomische crisis zijn sterke en grote bedrijven die inzetten op winstmaximalisatie. Zo moeten we economische groei en wel-vaart bereiken.

China We hebben een kapitalisti-sche markt, gericht op het maximaal winstbejag van mega-privébedrijven. Voor grote multinationals hebben we gulle overheidssteun en belas-tingvermindering. Zo is onze economie verachtvoudigd in de laatste 20 jaar.

De maatschappij en de econo-mie staan centraal. Multina-tionals uit andere landen zijn dus welkom om hun activiteit hier te doen. We zullen hen ondersteunen met bijvoorbeeld een belastingvermindering. De lonen zijn hier ook niet zo hoog als elders en het brengt werkgelegenheid.

We zetten in op duurzame energie, maar de economische groei blijft prioritair.

Voka Alleen groei en minder lasten redden onze welvaart!

Teveel regels vanuit de over-heid is slecht voor de onderne-mingswereld. Mensonterende werkomstandigheden kunnen uiteraard niet.’

Wij zijn geen voorstander van bindende regels in verband met bijvoorbeeld ecologisch on-dernemen. De positie van het bedrijf op de markt mag niet in gevaar komen.

Petrobras We moeten het vrijemarktsys-teem zoals dat er nu uitziet verder uitbouwen tot een markt die zo goed als vrij is van grenzen. De overheid moet zich nog veel minder bemoeien met de economie. Dit alles i.f.v. de welvaart en de consument.

Grote multinationals zorgen overal voor werkgelegenheid. En het is de vraag van de con-sument dat we een zo goed-koop mogelijk en kwaliteitsvol product afwerken. Hierdoor moeten we keuzes maken in lonen en belastingen.

Economische groei door bedrij-ven als ons zorgen voor wel-vaart voor onze werknemers en alle burgers. Een “ander systeem” of een duurzamere economie is dus niet nodig!

Cuba Wij zijn gericht op onze ei-gen productie en oogst van grondstoffenengoederen.Zo beschermen we ook ons eigen nationale economische systeem.

De overheid moet controle heb-ben op de markt, niet anders-om. Zo zorgden we tot voor kort voor 100 % tewerkstelling en kunnen we ook toezien om de werkomstandigheden.

Wij zijn het voorbeeld van het feit dan een economie ook an-ders kan. Voor ons geen grote bedrijven die aan roofkapitalis-me doen!

Global witness We hebben een eerlijker handelssysteem nodig waarbij iedereen een gelijke toegang krijgt tot welvaart. Het vrije-marktsysteem van vandaag de dag geeft MNO’s de toegang totgrondstoffenenrijkdom,opde kap van de arme bevolking in de landen waar ze hun grond-stoffengaanhalen.Hethuidigesysteem heeft enorme conse-quenties voor mens en milieu.

De neoliberale industrie staat bol van de corruptie, fraude, rampzalige werkomstandighe-den, werkonzekerheid en socia-le dumping. Dit moet stante pede stoppen.

Bijna alle alternatieven zijn goed voor de huidige econo-mie. Kleinschaligheid, coöpera-tieven,...

1.4 Standpunten van de rollen


Wereldhandel Werkgelegenheid Andere economieOxfam In een beter handelssysteem

is er voor iederéén welvaart en niet alleen voor zij die econo-misch al sterk staan. Hier is een sterke rol weggelegd voor overheden, die maatregelen kunnen nemen om de armoede in hun land te bestrijden en om mensen aan een job te helpen.

We hebben nood aan een handelssysteem dat iedereen opneemt in het systeem. Het vrijemarktsysteem zoals dat nu bestaat draait in dat opzicht helemaal vierkant. Om nog maar te zwijgen van de mensen die wel een job hebben en wor-den uitgebuit in moderne vor-men van slavernij, mede dankzij delokalisatie van bedrijven.

We hebben nood aan een meer ethische en duurzame econo-mie zoals MVO en coöperatie-ven voor de kleinere boer in het zuiden.

UNHCR Het vrijemarktsysteem is een systeem dat kampt met heel wat gebreken. De overheid moet absoluut ingrijpen tegen de neoliberale economie waar-in er geen oog is voor mensen enkel voor winst.

Delokalisatie, schrijnende wer-komstandigheden, uitbuiting, moderne slavernij. Redenen genoeg om te emigreren. Globalisering lokt emigratie uit. Dringend bindende internatio-nale regels nodig.

Een ommezwaai naar een herverdeling om ongelijkheid tegen te gaan, een duurzame economie, vermogensbelas-tingen, fraudebestrijding, een stop op belastingparadijzen, dat is wat we nodig hebben.

Wipro Een vrijemarktsysteem met zoweinigmogelijkbarrières,opgelegd door overheden, is nodig zodat ook bedrijven uit economische groeilanden zoals Indië een kans krijgen.

Er moet met respect omgegaan worden met werknemers in elk land waar bedrijven gevestigd zijn. Iedere werknemer heeft recht op goede werkomstan-digheden en op een goed loon.

De bredere gemeenschap waar een bedrijf zich vestigt heeft recht op respect en op ontwik-keling. Zo groeien ook onze kansen als bedrijf.

TRIODOS Winst maken is natuurlijk nog steeds belangrijk, anders zou het economische systeem niet meer werken, maar de overheid mag gerust beperkingen opleg-gen om ethisch liberalisme te stimuleren.

Slechte werkomstandigheden en ongecontroleerde neoli-beralistische industrie moet de wereld uit. Delokalisatie aan banden en juiste solidaire belastingheffing.

Winst maken is natuurlijk nog steeds belangrijk, maar het moet gepaard gaan met het ne-men van een verantwoordelijk-heid op ecologisch of sociaal vlak. Bedrijven en banken moe-ten inzien dat ze met het geld dat ze winnen, de wereld een stukje beter kunnen maken.

ADO Voor ons is een vrije markt zonder overheidsinmenging niet de beste optie. De overheid mag gerust enkele belemme-ringen opleggen om een aantal sociale, ecologische of econo-mische tendensen te creëren.

De huidige neoliberale koers die het gros van de MNO’s vaart staat bol van de wan-toestanden, denk maar aan delokalisatie, arbeidsomstan-digheden, ecologische impact, moderne slavernij, dumping,....

MVO is voor ons cruciaal voor de continuïteit van elk bedrijf en bij uitbreiding ook naar de duurzaamheid van onze geglo-baliseerde economie.

Zwitserland Een vrije markt is essentieel, maar de overheid moet ook in de pap te brokken hebben als dat nodig is. We hebben er als overheid dan ook geen pro-bleem mee om ook een aantal protectionistische maatregelen te nemen om onze eigen natio-nale markt te beschermen.

Er moet paal en perk gesteld worden aan delokalisatie en het verwaarlozen van arbeids-omstandigheden. Dit is een democratische wereld in 2014 onwaardig.

We hebben nood aan een meer ethische en duurzame eco-nomie zoals MVO en coöpe-ratieven, zeker in ontwikkelde landen als het onze. Zo blijven we concurrentieel scherp.

over het thema handel


THEMA 2

ECOLOGIE

52 KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 2: De Thema’s * ECOLOGIE

53KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 2: De Thema’s * ECOLOGIE

ga naar deel 1:voedsel!

Ga naar deel 2: klimaatsverandering!

Ga naar deel 3: grondstoffenrace!

P. 67 P. 61P. 55

Vanuit welke invalshoek bekijk jij (of je rol) het liefst het deel rond ecologie?

Ik eet alleen maar seizoensge-bonden Mc Donalds, Fairtra-de Foie gras, Haspengouwse

streekgebonden ananas, gene-tisch gemanipuleerde varkens-koteletten en ik verspil enkel

voedsel als ik er veel te veel van gekocht heb.

Als je economie belangrijker vindt dan ecologie, probeer dan

maar eens al je geld te tellen terwijl je je adem inhoudt. Als het klimaat een bank was, was

het al gered!

Biking runs on fat and saves you money and fuel, cars run on mo-ney and fuel and make you fat.

Globalisering; We zijn er elke dag mee bezig, niet altijd even bewust, maar altijd en overal.Niets is compleet vrij van ‘globalisering’� Zoals alles in het leven is globalisering niet uitsluitend zwartofwit. Dit hoeft niet per se negatief te zijn, maar de vraag is hoe we hier mee omgaan, en of we het altijd op een juiste, duurzame manier aanpakken. Dit betekent: een economie (profit) ten dienste van sociale (people) doelstellingen binnen de gebruiksruimte van onze planeet (planet).



2.1 Voedsel

2.1.1 Reis rond de wereld

De gemiddelde toerist zou er jaloers op zijn, op de sperziebonen uit Ethiopië. Die bonen leggen een ware reis rond de wereld af om tot bij ons in de supermarkt te geraken. Dankzij de technologische vooruitgang en moderne transportmid-delen zoals koelwagens, -schepen en -vliegtuigen kunnen we tegenwoordig inderdaad voedsel uit alle windstreken op ons bord krijgen. En dat gedurende de vier seizoenen. Daar waar het vroeger ondenkbaar was om aardbeien te kopen in de winter, is het nu geen probleem om dat rode goud gekoeld in te voeren uit landen met een warmer klimaat. Zo komt het dat je als Belg ook in putje winter van zoete aardbeien kan smullen. En om een exotisch gerecht te proeven moet je al lang niet meer op reis: even op internet een recept op-zoeken en zelfs de meest exotische ingrediënten vind je gegaran-deerd terug in de supermarkt of in een speciaalzaak om de hoek.

“Een ananas in de winter smaakt toch ook!”Nog een voorbeeld: hetzelfde reisje rond de wereld als de sper-zieboon maakt de ananas uit Costa Rica of Thailand. Waar ananas vroeger een duur stuk fruit was kunnen we de sappige vrucht nu heel het jaar door voordelig kopen in de supermarkt, soms zelfs voor maar één euro. Dat is natuurlijk heel aangenaam voor ons, de consumenten, want wij kunnen er voor weinig geld van genieten. Dat terwijl het enkele tientallen jaren geleden ondenkbaar was dat tropisch fruit als ananas in Bel-gië en in heel Europa in de rekken zou kunnen liggen. Globalise-ring heeft onze eet- en consumptiepatronen met andere woorden over heel de wereld veranderd. Vooral consumenten beschouwen dit als iets positiefs, want hun menu is heel wat uitgebreider en bovendien veel gevarieerder geworden.

“Maar hoe gaan we in 2050 9 miljard mensen voeden?”Andersglobalisten vragen zich af ten koste van wat dit gewijzigd eetpatroon zich heeft ingeburgerd in onze geglobali-seerde samenleving. Milieuorganisaties waarschuwen zo dat de organisatie van onze huidige voedselvoorziening niet duurzaam is.

Duurzaam of duurzamer leven wil zeggen: in alles wat je doet rekening houden met het evenwicht tussen ecologische(deplaneet), economische(deprofit) en sociale(people) belangenzodatooktoekomstige generaties hier én overal ter wereld dat zelfde evenwicht kunnen behouden.


De manier waarop het geproduceerd en getransporteerd wordt is belastend voor het milieu. Sommige voedselproducenten springen om met de natuurlijke rijkdommen van de aarde zoals bijvoorbeeld water en vruchtbare bodem alsof ze onuitputbaar zijn. Maar het grootste deel van alle landbouwgrond wereldwijd is nu al in gebruik en de aarde is wel degelijk uitputbaar.Als je dan weet dat volgens schattingen van de VN de wereldbevolking tegen 2050 zal stij-gen tot 9 miljard mensen, dan kan je je de vraag stellen hoe we al die mensen zullen kunnen voeden, laat staan op een duurzame manier. Met andere woorden: hoe kunnen we voldoende voedsel blijven voorzien zonder ons milieu op lange termijn te overbelasten?Volgens sommigen ligt de sleutel bij de consumenten zelf. Bij jou en bij mij dus. Als wij een ananas kopen voor 1 euro met hetzelfde gemak als we een Eurodeal bij McDonalds kopen, moetenwebeseffendatditnietechteeneerlijkeprijsisalsjeweetdatdezeananas15.000km met een boot heeft afgelegd.

Earth Overshoot Day is een maatstaf die moet bewijzen dat we wereldwijd met z’n allen te veel consumereninverhoudingtotdelimietenvandeaardeenhaargrondstoffen.Hetisdedagvaneenbepaaldjaar,geteldvanaf1januari,datdemensheidwereldwijdevenveelgrondstoffenenvoedings-waren heeft opgebruikt als wat de aarde in een jaar tijd kan opbrengen. Alle dagen die volgen op de Earth Overshoot Day zijn we met andere woorden meer aan het opgebruiken dan wat de aarde ons kan geven, staan we m.a.w. in schuld.In 2013 viel de Earth Overshoot Day volgens berekeningen van wetenschappers op 20 augustus en leefden we als het ware gedurende vier maanden in schuld bij de aarde.

2.1.2 Genoeg voedsel voor iedereen en toch honger?

842 miljoen. Of één op de acht. Dat is het aantal mensen dat wereldwijd honger lijdt. In Afrika alleen is dat zelfs een op vijf. Nog eens één miljard mensen hebben geen toegang tot kwalitatief en gezond voedsel. Nochtans wordt er over heel de wereld in totaal genoeg voedsel geproduceerd, beweren wetenschappers. Met al dat geproduceerde voedsel zouden we op dit moment anderhalve keer de wereld-bevolking kunnen voeden. Maar zoals de cijfers al aangeven gebeurt dat dus niet. Het voedsel is wereldwijd ongelijk verdeeld. Het hongerprobleem is het grootst in ontwikkelingslanden in het Zuiden.

Nochtans is het recht op voedsel een mensenrecht. In 2004 hebben de Verenig-deNatiesenkelerichtlijnenopgesteldbetreffendevoedselzekerheid. Volgens die richtlijnen moeten landen hun bevolking voorzien van voldoende voedsel. Maar het blijft bij richtlijnen, en die zijn vrijwillig en niet verplicht. Vaak wordt er gewoon ook geproduceerd enkel voor de export en ziet de lokale Costa Ricaanse ananasboer weinig van de centen die wij aan een ananas geven.

Nog zo’n probleem is het probleem van de landroof. Het fenomeen dat door grote bedrijven families uit hun huis worden gezet door grootschalige investeringen. Ze verliezen onderdak, inkomen en grond waarop ze voedsel kweken. Die landroof veroorzaakt armoede en honger.


2.1.3 Verspilling

Wereldwijd wordt er per jaar naar schatting één derde van al het geproduceerde voedsel weggesmeten. Dat is 1,3 miljard ton per jaar. Een groot deel daarvan gooien we niet zelf weg: het verdwijnt al in de vuilnisbak nog voor we het kunnen kopen.

Dat weggegooid voedsel is niet al-tijd oneetbaar of bedorven. Doordat landbouwbedrijven overproduceren en supermarkten te veel voedsel aankopen moeten ze vaak nog eetbaar en gezond voedsel dat ze niet kunnen verkopen

wegsmijten. Dat bewijst onder andere ‘Feeding the 5000’, een actie van de Brit Tristram Stuart. Hij wil met die actie de aandacht op deze verspillingsproblematiek vestigen. Onder het motto “vul magen, geen vuilbakken!” organiseert hij in verschillende Europese steden een lunch voor 5.000 mensen. Het voedsel voor de lunch is bereid met wegge-gooid voedsel van supermarkten en andere distributiebedrijven en bewijst dat dat ook nog gezond en lekker kan zijn.Deze verspilling van voedsel is een mondiaal verschijnsel. In ontwikkelingslanden zijn het vooral de boeren die enorme hoeveelheden voedsel moeten weggooien omdat de westerse markt het voedsel afkeurt op basis van de vorm, grootte of kleur die het heeft. Een andere belangrijke reden is dat het in het warme weer en zonder de nodige infrastructuur om het voedsel goed te kunnen bewaren al bederft nog voor ze het kunnen verkopen. Boeren probe-ren hun landbouwproducten dan op de lokale markt te verkopen, maar ook dat lukt niet altijd omdat de plaatselijke afzetmarkt te klein is of omdat groenten zoals bijvoorbeeld babymaïs lokaal niet gewenst zijn. Een sperziebonenkweker uit Kenia moet zo bijvoorbeeld steevast één derde van zijn oogst weggooien omdat die bonen een te kromme vorm hebben voor de Euro-pese markt. Nog een andere vorm van verspilling vloeit voort uit de contracten die afnemers opleggen aan hun leveranciers, bijvoorbeeld groothandelaars of supermarkten aan landbouwers of super-markten aan voedselverwerkende bedrijven. Deze contracten kunnen bepalingen bevatten die de afnemer het recht geven pas op het laatste moment de precieze hoeveelheid die hij wenst af te nemen, te bevestigen. Daardoor moet de producent nog snel op zoek naar een ande-re opkoper, die uiteraard een lagere prijs zal betalen en vaak ook geen deel uitmaakt van de voedselketen.

2.1.4 Overproductie

Voedselproducenten argumenteren dat ze wel moeten produceren in grote hoeveelheden omdat ze nooit kunnen voorspellen hoeveel vraag er zal zijn naar hun product. Dan is het voor hen beter om te veel te hebben dan dat ze niet zouden kunnen voldoen aan de vraag. En de consument wil toch ook 100% zeker zijn dat het product dat hij of zij wil kopen beschikbaar is? Bovendien ontvangen sommige landbouwers subsidies van de overheid van hun land voor het produceren van bepaalde landbouwproducten. Zo krijgen landbouwers in de Verenigde Staten bijvoorbeeld extra geld wanneer ze graan kweken. Dat extra geld kunnen ze dan weer verder investeren in hun bedrijf en in de economie in het algemeen.


Sommigen ijveren ervoor om de ontstane voedseloverschotten op een veilige en hygiënische manier te verdelen onder diegenen die het echt nodig hebben, omdat ze bijvoorbeeld in ar-moede leven. Sommige voedselproducenten en -distributeurs zoals supermarkten zijn zich wel degelijk bewust van de problematiek van het weggooien van eetbaar voedsel. Eén derde van de supermarktketens in België doneert dan ook voedseloverschotten aan de voedselbanken, die het op hun beurt uitdelen aan minderbedeelden.

2.1.5 Debatstof

P Globalisering leidt ook in ons voedselsysteem tot vreemde en soms negatieve gevolgen; honger versus overproductie en verspilling bijvoorbeeld.

P Wat kan of moet er aan gedaan worden? En wie moet dit doen?

P Is een gevarieerd voedselaanbod ons recht of moeten we niet altijd en overal alles kunnen krijgen? Moeten we onze voedselpatronen veranderen om onze aarde en het klimaat te ontlasten?

P Moeten we ons globaal handelssysteem aanpassen voor de voedselmarkt? Moeten we veel meer lokaal produceren?

P Moeten we als consument de kans krijgen om goedkoop voedsel uit verre landen aan te kopen? Welke sociale, ecologische prijs betalen we daarvoor? Wat zijn de gevolgen daarvan voor boeren aan de andere kant van de wereld?

P Hoe kan het anders en eerlijker voor die boeren?

P Hoe kunnen we duurzaam voedsel produceren?

P Op welke manier kunnen we de stijgende wereldbevolking van voedsel voorzien?

P Waarom kiezen veel bedrijven ervoor om producten te overproduceren? Wat is het gevolg van zo’n overproductie voor westerse landen? En wat heeft het als gevolgen in ontwikke-lingslanden?

P Hoe en op welk niveau kan het beleid en de politiek hier een invloed op hebben?

P Wat is de oorzaak van de ongelijkheid tussen westerse landen en landen in het Zuiden? En waarom leven veel mensen in landen die wel over natuurlijke rijkdommen beschikken in armoede? Wat moeten of kunnen we hier aan doen? Wie is daarvoor verantwoordelijk?


Krasse reacties:

c “Het is de taak van de overheid om iets te doen aan verspilling en overproductie van voedsel, daar kan ik als individu toch niets aan doen.”

c “Sorry, maar ik ga echt geen rotte komkommers eten, de schuld ligt bij de productie. Een gevarieerd voedselaanbod is een mensenrecht”

c “20 verschillende soorten fruitsap in de winkel, ik word er gek van. Terwijl er 1 miljard mensen geen eten hebben. Eet eens allemaal normaal!”


q http://www.mo.be/artikel/we-gooien-fantastisch-voedsel-de-vuilbak

q Feeding the 5000: http://www.feeding5k.org

q http://www.mo.be/artikel/recht-op-voedsel-moet-juridisch-afdwingbaar-worden

q www.mo.be/interview/voedseldemocratie-als-instrument-voor-wereldwijd-voedselbeleid

q Dossier verspilling 11�11�11� http://www.11.be/dossiers/topic

q KRASdossier voedsel 2013-2014: http://www.globelink.be/kras/resultaten-osz-2014

q http://www.mo.be/opinie/duurzaam-voedsel-begin-bij-de-boerin

q http://www.mo.be/artikel/europese-supermarkten-willen-enkel-perfect-voedsel

Filmpjes: q Landroof: het probleem in twee minuten uitgelegd: https://www.youtube.com/watch?v=GGoe5YaWIhk

q Filmpje over het voedselafvalschandaal: http://on.ted.com/Tristram

q Reportage voedseloverschotten Koppen: http://www.een.be/programmas/koppen/wat-met-voedseloverschotten

q Ambachtelijk voedsel: er is nog een markt voor: http://www.een.be/programmas/koppen/passie-voor-ambacht

q Duurzame vis: http://www.een.be/programmas/koppen/dure-duurzame-vis

q Voedselproductie: http://vimeo.com/channels/staffpicks/73234721

q Water in flessen: https://www.youtube.com/watch?v=Se12y9hSOM0



2.2 Klimaatsverandering

2.2.1 De onzichtbare voet: het broeikaseffect

Sinds het begin van de 20e eeuw is de gemiddelde temperatuur van de aarde met zo’n 0,74°c gestegen. Sinds 2002 smelt het ijs op de Noord- en Zuidpool in sneltempo, met ongeveer 300 miljard ton ijs per jaar. De oorlogen in Somalië en Soedan worden al wel eens de eerste klimaatoorlogen genoemd. De wereldwijd sterk toegenomen economische activiteit en de bijpassende indus- triële levenswijze wegen op onze natuur en op het klimaat. De ‘onzichtbare hand’ van de vrije markt die op handelsvlak heilig is voor veel landen en bedrijven in de geglobaliseerde wereld heeft volgens enkele economen een toepasselijke tegenhanger gekregen in ‘de onzichtbare voet’. Daarmee verwijzen ze naar de ernstige milieuschade die het gevolg is van de manier waarop de wereldmarkt vandaag werkt. Hele ecosystemen zouden ontregeld geraken als gevolg van de toegenomen industrie. Door het vele gebruik van transportmiddelen die op fossiele brand-stoffenzoalsbenzineendieselwerkeniserwereldwijdeenhogeuitstootvankoolstofdioxideof CO2, een broeikasgas. Het klimaat is volgens wetenschappers door al die broeikasgassen merkbaar aan het veranderen. De opwarming van de aarde heeft heel wat gevolgen voor het milieu. Zo is de biodiversiteit bedreigd door de klimaatsverandering: planten en dieren die koude gebieden nodig hebben om te overleven worden uit hun natuurlijke habitat verjaagd omdat die opwarmt. En het omge-keerde is ook waar voor planten en dieren in warme gebieden waar de habitat kouder wordt. Sommige soorten zijn zelfs met uitsterven bedreigd door de klimaatsverandering. Nu het ijs op de polen smelt stijgt de zeespiegel, nemen droogte- en hitteperioden toe en is

er kans op extreme weerfenomenen. Om maar een voorbeeldje te geven: als al het ijs op Antarctica en Groenland smelt, zou de zeespiegel met 63 meter toenemen en

zou Vlaanderen onder water komen te staan.


2.2.2 Vervuiling

Rond een school in de hoofdstad van Ghana, Accra, die vlakbij een werkplaats ligt waar oude compu-ters gedemonteerd en verwerkt worden tot waar-devolle metalen zoals koper, goud en kobalt, werd in 2011 een veel te hoge concentratie aan zware metalen als lood en cadmium in de grond gevonden. Zo’n vervuiling kan gevaarlijke gevolgen hebben voor de gezondheid van de kinderen.Activisten kunnen hopen voorbeelden aandragen van vervuiling. Daarbij valt vaak een ongelijkheid op. Vooral ontwikkelingslanden zoudengemakkelijkerhetslachtofferwordenvanmilieuvervuilingdoorwestersemul-tinationals. Die ontwikkelingslanden bezitten immers een hoop natuurlijke rijkdommen zoalsmineralenenfossielebrandstoffendiedeindustrienodigheeftvoorhaaractiviteiten.Doordat multinationals in ontwikkelingslanden vaak niet gebonden zijn aan strenge regels, ook op het vlak van milieu (zie hoofdstuk: wereldhandel), kunnen ze er volgens milieuactivis-ten gewoon doen wat ze willen. Nochtans zijn er internationale verdragen, bijvoorbeeld dat van de conventie van Basel, die het internationale vervoer van (elektronisch) afval verbieden. MaargroteexportbedrijvenuitdeEUendeVSfietsenvolgenssommigengemakkelijkrondzulke verdragen heen. Overheden in ontwikkelingslanden knijpen graag een oogje dicht omdat ze koste wat het kost de multinationals te vriend willen houden, want zij bezorgen hun land werkgelegenheid en stimuleren de nationale economie (economische activiteit genereert vaak andere economische activiteiten). Landen zoals Ghana hebben bijvoorbeeld gewoon geen regels voor de import en verwerking van elektronisch afval.

Kan het ook anders?In het hoofdstuk over “een andere economie” hadden we het er al eens over: zowel ‘transitie’ als de ‘duurzame New Deal’ als ‘creating shared value’ en als ’maatschappelijk verantwoord ondernemen’ zijn vormen van alternatieve economieën. In deze alternatieve economieën moetenfabrikantenvanelektronischegoederennietalleenprofiterenvandeverkoopvanhun producten, maar ook verantwoordelijkheid nemen voor die producten, van productie tot en met terugname na afdanking. Om een echte “e-waste-crisis” (elektronischafvalcrisis) te voorkomen,zoudenfabrikantenelektronicazondergiftigestoffenmoetenontwerpenmeteenlangere levensduur, die veilig en makkelijk te recycleren is en die arbeiders en het milieu niet blootstelt aan gevaarlijke chemicaliën. Naast de overheden en bedrijven mogen we natuurlijk de consument niet vergeten. In het verhaal van vraag en aanbod heeft de consument een belangrijke rol. Een bewuste consu-ment informeert zich bijvoorbeeld over de productiemethoden en kiest voor veilige en propere alternatieven (als die er zijn). Het sensibiliseren en informeren van de consument is dus zeer belangrijk voor de realisatie van een ‘andere economie’.

uche


2.2.3 Klimaatconferenties

Met gemiddeld 5,2% moesten de broeikasgassen in de periode 2008-2012 wereldwijd ver-minderen ten opzichte van het niveau in 1990. Althans dat werd overeengekomen door de 181 deelnemende landen van het Kyotoprotocol, in 1997 opgesteld in de Japanse stad Kyoto. Het protocol trad echter pas in 2007 echt in werking omdat toen pas voldoende landen, waaronder laatkomer Rusland, het ook daadwerkelijk goedgekeurd en ondertekend hadden. De Verenigde Staten hebben het Kyotoprotocol tot op de dag van vandaag niet getekend. De termijn om de doelstellingen te behalen is ondertussen verlengd tot 2020. In het verdrag werd vastgelegd met hoeveel procent de CO2-uitstoot in elke lidstaat naar beneden moet. Dat is dus voor elk land anders. Zo moeten economisch zwakkere landen minder inkrimpen op hun uitstoot van broeikasgassen. Ontwikkelingslanden, inclusief China, moeten zelfs helemaal niets doen.

Op diverse klimaatconferenties, zoals dat van het klimaatverdrag van 1992 in Rio de Janeiro, proberen landen over de hele wereld al decennia lang samen de klimaatsverandering en haar gevolgeninteperken.Zebeseffendathetbroeikaseffectendeklimaatsveranderingwereld-wijde problemen zijn waar veel verschillende actoren de oorzaak van zijn en waar anderen de gevolgen van dragen. Maar misschien is het ook net omdat de concrete negatieve gevol-gen van de klimaatsverandering pas op lange termijn naar boven zullen komen dat landen zo moeilijk tot een akkoord komen, laat staan zullen overgaan tot actie. Het resultaat van vele (volgens verscheidene ngo’s nutteloze) conferenties zijn richtlijnen of adviezen voor landen, waarin vooral geprobeerd wordt de CO2-uitstoot in te perken. Zulke adviezen of richtlijnen zijn nietbindendofafdwingbaar.Veleontwikkelingslandenzullenalseersteslachtofferzijnvangrote klimaatproblemen en zeggen dan ook dat de westerse, vervuilende economieën moeten opdraaien voor de kosten om de gevolgen aan te pakken of te voorkomen. Deze laatste willen echter geen bindende maatregelen zonder dat iedereen hieraan meedoet.

© U

Nclimatechange, Bonn, Germ

any


“Werkt er dan niets?” Naast de klimaatconferenties bestaan er ook de millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties, die in acht concrete doelen de armoede in de wereld willen uitroeien tegen 2015. 191 wereldleiders hebben in 2000 het verdrag van de millenniumdoelstellingen getekend. Ook de ‘bescherming van een duurzaam leefmilieu’ is opgenomen in dat verdrag. De landen die ge-bonden zijn aan de millenniumdoelstellingen nemen zich voor om tegen 2015 het verlies aan biodiversiteitsignificantteverminderen,omhetaantalmensenzondertoegangtotduurzaamschoon drinkwater en sanitair te halveren, om het leven van minstens 100 miljoen mensen in de sloppenwijken te verbeteren en om de principes van duurzame ontwikkeling in hun over-heidsbeleid te integreren.

Veel ngo’s en wetenschappers staan kritisch tegenover internationale akkoorden en afspra-ken. Ze beweren dat de richtlijnen en adviezen te vaag zijn en dat er betere concrete afdwing-bare wetten moeten gemaakt worden. Sommigen hebben de strijd sinds het Kyotoakkoord deels opgegeven, want cijfers tonen aan dat de uitstoot van broeikasgassen ondanks dat akkoord niet is verminderd.

Toch zijn er ook activisten en ngo’s die positief naar deze klimaatakkoorden kijken. Alleen al het feit dat er over het klimaat gepraat wordt op een hoog niveau is volgens deze mensen een signaal dat wereldleiders wel bereid zijn om samen te werken aan een beter klimaat. Andere ngo’szijndanweervanmeningdatzulkeformele,officiëleverdragennietnodigzijnendateral heel wat gebeurt van onderuit, vanuit ngo’s zelf. De (media-)aandacht die aan klimaatsver-andering besteed wordt samen met een klimaatconferentie is ook een positief punt volgens hen. Zij blijven dan ook binnen het kader van de klimaatconferenties strijden voor minder uitstoot van broeikasgassen onder het motto ‘de aanhouder wint’.

Eveneens onder dat motto heeft de internationale gemeenschap na de klimaattop Rio+20 in 2012 een ‘post-2015’-agenda opgesteld, waarin de millenniumdoelstellingen of MDG’s (Mil-lennium Development Goals) een opvolger krijgen in nieuwe doelstellingen die na 2015 bereikt moeten worden. De nieuwe doelstellingen werden gedoopt als de Sustainable Development Goals of SDG’s of de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen en omvatten extra thema’s die ook aandacht moeten krijgen volgens de voorstanders van zo’n nieuw verdrag. Die thema’s zijn ongelijkheid, vrede, veiligheid en milieu. M.a.w. de 3 pijlers van de duurzaamheid zijn hier-in terug te vinden. Deze doelstellingen zouden dus voor een veel (economisch, ecologisch en sociaal) evenwichtigere toekomst voor onze planeet moeten zorgen.


2.2.4 Debatstof

P Hoe kunnen wij deze rampscenario’s voorkomen?

P Moeten we blijven streven naar internationale afspraken? Hoe kunnen we die dan afdwingen?

P Of moeten we eerder ons economisch model veranderen? Is dat haalbaar?

P M.a.w. hoe zien wij onze wereld in 2100?

P Wat is de impact van het huidige economische stelsel op het klimaat?

P Watbrengthetbroeikaseffectteweeg?Watzijndenadeligeeffectenvanhetbroeikaseffectop de wereld? Zijn daar ook positieve kanten aan?

P Hoe hangt de ongelijkheid tussen landen samen met het veranderende klimaat?

P Hoe kunnen we het klimaat beschermen? Wie kan dat het beste doen?

P Wat zijn de oorzaken van milieuvervuiling en van de aantasting van de rijkdommen van de aarde?

P Kan milieuvervuiling gestopt worden? Door wie? Op welk niveau? Welke rol spelen interna-tionale bedrijven hierin?

P Wat is het nut van klimaatconferenties? Wie speelt er een rol bij zulke conferenties? Wat kan er allemaal beslist worden op een klimaatconferentie?

P Wat zouden goede thema’s zijn om te bespreken op een klimaatconferentie? Waarover zou een akkoord moeten bereikt worden?

P Welk belang heeft het Kyotoprotocol gehad? En welk belang heeft dat protocol nu?

P Wat betekenen de millenniumdoelstellingen voor het klimaat?

P Wat moet er zeker in de SDG’s staan?

Krasse reacties:

c “Onze geglobaliseerde wereld legt een grote druk op het milieu en ons klimaat. Als we er niets aan doen zal de temperatuur stijgen en wordt de vervuiling onomkeerbaar. Vooral (armere) landen zullen er de gevolgen van dragen, maar ook wijzelf ontsnappen niet!”

c “Het is juist door de economische groei en de industrie te steunen dat er oplossingen voor de klimaatsverandering zullen gevonden worden. We gaan ze niet vinden door nu halsoverkop de industrie af te remmen.”

c “Er moeten dringende internationale bindende regels komen om de opwarming af te remmen. Die SDG’s is al een eerste stap! Die klimaattop in Parijs 2015, daar moet het gebeuren!”


Links en filmpjesSites, dossiers, artikels:

q http://www.theguardian.com/global-development/2013/aug/09/africa-europe-digital-electronic-waste

q http://www.mo.be/artikel/elektronisch-afval-maakt-ghanese-schoolkinderen-ziek

q http://www.mo.be/opinie/moet-er-nog-klimaatbeleid-zijn

q http://www.scientias.nl/zorgt-klimaatverandering-ervoor-dat-de-ijskappen-versneld-smelten/89775

q Head & shoulders tegen palmolie http://dirtysecret.greenpeace.org/nl-BE?fbberophead%26shoulders

q http://www.demorgen.be/dm/nl/5397/Milieu/article/detail/1788240/2014/02/06/Hoe-Canada-en-Australie-hun-ongerepte-landschappen-naar-de-knoppen-helpen.dhtml

q http://sustainabledevelopment.un.org/rio20.html

Filmpjes: q Klimaatconferentie Warschau november 2013: http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.1785479

q De duurzame ontwikkelingsdoelstellingen: https://www.youtube.com/watch?v=vw5flPS_kK8&feature=youtu.be&a

q De geschiedenis van de klimaatconferenties: https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=fq9eCL9BEO0


2.3 Grondstoffenrace2.3.1 Grondstoffenstress

De Europese Unie is voor haar industrie volledig afhan-kelijk van ruwe mineralen zoals kobalt, ijzer en platina. Deze‘hightech’grondstoffenzijncruciaalvoordeEuropese productie van o.m. gsm’s, zonnepanelen en vliegtuigmotoren. Maar die mineralen worden alleen in niet-EU-landen ontgonnen, dus is de EU verplicht om ze te importeren. Op dat vlak is de EU voor de krim-pende hoeveelheid mineralen afhankelijk van andere landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Deze komen nietzeldenuitconflictgebieden(conflict-mineralen).Sommige wetenschappers verwachten ook dat de ener-gievraag de komende jaren wereldwijd met zo’n 60% zal stijgen. Dat brengt tegelijkertijd een extra vraag naar mineralenenanderegrondstoffenmetzichmee.Diealsmaar stijgende energiebehoeften zijn volgens de wetenschappers te wijten aan de noden van de in-dustrielanden in het Westen, maar ook aan de indus-trialisering van alsmaar meer landen in het Zuiden. In

die landen, bijvoorbeeld in

groeilanden als India, Brazilië en China, is de con-

sumptiemaatschappij aan een opmars bezig. Zo rijden steeds

meer mensen er met een auto waardoor er meer brand-stoffenalsbenzinenodigzijn.Denoodaanbrandstoffenenenergie

stijgt dus wereldwijd terwijl het aanbod hetzelfde blijft of zelfs krimpt naar-mateeindigevoorradenslinken.Destressvanlandenomaangrondstoffenen

energie te geraken die daarmee gepaard gaat wordt ook wel ‘grondstof-fenstress’ of de grondstoffenrace genoemd. Net zoals in een autorace zijnerookinderaceomgrondstoffenwinnaarsenverliezers.Daarbij

lijken de winnaars die landen of eerder de bedrijven te zijn met voorraden aanmetalen,voedselenbrandstoffen.Vooralookdebedrijvendiedegrond-

stoffenbeherenindielandenkunnenalswinnaarsbeschouwdworden.Zijhebbenmetdezegrondstoffeneenbelangrijkemachtspositiegekregenopwereldvlak.Deverliezerszijndandelandenenbedrijvendiehetmetmindergrondstoffenmoetenstellen.Zijmoetenanderemanierenvindenomaangrondstoffentegeraken.Alszegelukhebben,bezittenzegeldomgrondstoffenteimporteren.Degrondstoffenstressscheptookkansen, volgens wetenschappers. Landen kunnen nieuwe eindige bronnen proberen aanboren. Maar ze kunnen ook hun economie via het politieke beleid strategisch richting hernieuwbare of duurzame grondstoffen sturen. Hernieuwbare energie in de vorm van wind, zon, wind, waterkracht, duurzame biomassa, geothermie, getijdencentrales,… kan ook voor een niet-eindige (sommigen zeggen echter ‘niet zo betrouwbare’) en dus duurzame zelfvoorziening zorgen.


2.3.2 Fracking

Eenmooivoorbeeldvaneenantwoordopdegrondstoffenstressis de ontginning van schaliegas of ‘fracking’. Fracking is door sommigen de laatste jaren als dé oplossing naar voren gescho-venvoorhetprobleemvanfossielegrondstoffenenenergie.Bijfracking haalt men olie of gas uit de onderste steenlagen van de aarde. Dat gebeurt door een mengsel van water, zand en che-micaliën onder druk in die onderste steenlagen te spuiten, zodat de lagen barsten en het gas of de olie vrijkomt. In België wordt er momenteel nog niet ‘gefrackt’, vooral in de Verenigde Staten is de techniek een groot succes.

“Fracking is de oplossing”Velen onthalen fracking positief. Sommige wetenschappers noemen de techniek zelfs on-misbaarvoordetoekomst,wantbronnenvangrondstoffendievoordienonbereikbaarlekenkunnen met deze techniek toch aangeboord worden. Dat betekent een mogelijke oplossing voordevoorraadfossielebrandstoffendiesteedsschaarserwordt,maardieweooksteedsmeer nodig hebben. Consumenten overal ter wereld rekenen er immers op dat hun levensstijl kan aangehouden worden. Stel je maar eens voor dat de benzine opgeraakt en mensen zich nietmeermetdeautozoudenkunnenverplaatsen.Zo’ntekortaanbrandstoffenzounietal-leen voor veel persoonlijk ongemak en immobiliteit van mensen zorgen, maar het zou ook heel de wereldeconomie platleggen. Zonder transport kan de huidige economie immers niet meer draaien. Dat zou voor een plotse daling in de welvaart van iedereen zorgen.Fracking creëert ook duizenden nieuwe jobs. Bovendien brengt de techniek olie- en gasbedrij-ven miljoenenwinsten op. Het maakt landen als de VS ook onafhankelijk van gasvoorzieners in onstabiele politieke regio’s zoals Rusland en het bedrijf Gazprom bijvoorbeeld. Door fracking kan de Verenigde Staten immers nu al in zijn eigen gas voorzien. Fracking kan dus ook op poli-tiek vlak beweging veroorzaken.

“Fracking is uitstel van executie”Maar fracking roept tegelijk ook heel wat discussie op. Zo waarschuwen wetenschappers voor de mogelijk schadelijke gevolgen van de chemicaliën die in de grond worden gepompt bij de techniek. Die komen immers in het grondwater terecht, of ze komen mee terug naar boven met de olie of het gas waarna ze in de lucht verbranden en verdwijnen. Daarom kwam er al heel wat protest tegen fracking, vooral van omwonenden van boorputten in de VS. Daar konden enkele omwoners op een bepaald moment zelfs hun kraantjeswater in brand steken door de hoeveelheid gas dat er in terecht was gekomen. Er zijn ook vermoedens dat fracking kleine aardbevingen zou opwekken. En de frackingbedrijven gebruiken massa’s grondwater, soms wel tot miljoenen liters, om hun boorvloeistof aan te maken. Politici en wetenschappers die zich focussen op klimaatbeleid beweren dat ook de ontwikke-ling van een duurzaam klimaatbeleid in gevaar komt door een focus op fracking. In de VS is het nu bijvoorbeeld al duidelijk dat de regering minder inzet op de ontwikkeling van energie-zuinige elektrische wagens omdat er door de grote gaswinning met fracking genoeg eigen gas is om wagens op een klassieke manier aan te drijven. Zal er door overheden nog genoeg ingezet worden op hernieuwbare energie en op een langetermijnstrategie voor een beter klimaat, tegen de klimaatsverandering, als er op korte termijn een goedkoop alternatief is met fracking? Dat is de vraag die ook milieuorganisaties zich stellen.


2.3.3 Aan alle mooie liedjes komt een eind

In 2012 stonden er 228 windturbines verspreid over heel Vlaan-deren. Een kleine berekening toont dat we in Vlaanderen met

de huidige windturbines zo’n kleine 240.000 gezinnen kun-nen voorzien van elektriciteit. Maar Vlaanderen telt ongeveer

2.600.000 gezinnen. Dit Vlaamse voorbeeld geldt in het algemeen ook voor de wereld. De resterende nodige elektri-citeit zullen we dus nog extra moeten produceren. Dat kan op verschillende manieren.

Ofwel is er meer nood aan alternatieve, hernieuwbare energie-voorzieningen zoals windturbines om tegemoet te kunnen komen aan

de vraag naar elektriciteit. De vraag daarbij is of dat haalbaar is: kunnen we het land vol windturbines planten? Een andere optie is om minder ener-gie te verbruiken. Nog een andere optie is dat we blijven inzetten op fossielebrandstoffenenkernenergie en deze als essentieel beschouwen voor onze energiebevoorrading. Dat is dan een relatief goedkope manier

om de hele wereld gemakkelijk en overvloedig van energie te voorzien. Volgens sommigen is kernenergie niet zo vervuilend als andere fossiele

brandstoffenomdathetafvalinminderematevoorkomt.Perhoeveelheidafvalis het wel ettelijke malen schadelijker. Is het dan een kwestie van goede afvalopslag

ofzijndegevarennogsteedstegroot?Maardefossielebrandstoffenzijneindig,milieu-vervuilend en ze worden daardoor steeds duurder. Dat betekent dat toekomstige generaties misschienoverhelemaalgeen,ofweloverpeperdurefossielebrandstoffenzullenbeschikken.

Hernieuwbare energiebronnenNaasthetaanborenvanvoordienonbereikbarevoorradengrondstoffen,zoalsbijfracking,zijn er dus andere alternatieven. Volgens milieuorganisaties en politici die begaan zijn met het milieu ligt de oplossing van het energievraagstuk in een energieomwenteling, in alternatieve, duurzame soorten hernieuwbare energiebronnen. Die duurzame energie bestaat in ener-giebronnen die niet uitputbaar en wel hernieuwbaar zijn. De mensheid kan er dus voor onbe-perkte tijd over beschikken en het milieu wordt minder geschaad ten koste van toekomstige generaties. Denk maar aan energiebronnen als zon, wind, waterkracht, duurzame biomassa, geothermie, getijdencentrales,…. Maar deze duurzame vormen van energie zijn ook niet altijd even goedkoop, wind en water zijn niet altijd even betrouwbare energieleveranciers en ze leve-renvaakminderenergieopdanfossielebrandstoffen.

Energie-efficiëntie kan een voorlopig antwoord zijnHetantwoordkanmisschienineenefficiëntemaniervanenergiegebruikliggen.De consument heeft hier een grote verantwoordelijkheid in, maar ook het beleid moet aange-past worden om het verbruik te reduceren zonder aan ons comfort in te boeten. Allereerst dus hetterugdringenvandeenergievraag,dus energiezoefficiëntmogelijk gebruiken.Vervolgensduurzame bronnen inzetten, zoals zon, wind en biomassa en hier belastingvoordelen voor uitschrijven.Tenslotte,zolangzenognietkunnenwordengemist,de fossielebrandstoffenzoschoon mogelijk aanwenden.


2.3.4 Debatstof

P Ons huidig economisch model vraagt enerzijds veel energie en anderzijds is het gebouwd ophetgebruikvaneindige,fossielebrandstoffen.Hoekunnenweindetoekomstblijvenvoorzien in onze energienoden?

P Kiezen we voor een model als fracking? Zullen moderne technieken soelaas blijven bieden?

P Of moeten we meer investeren in hernieuwbare energie? Moeten methodes als fracking ver-boden worden i.f.v. een duurzaam klimaatbeleid?

P Of verbruiken we simpelweg te veel energie en moeten we meer aandacht besteden aan energie-efficiëntieeneenlagerverbruik?

P Watishetbelangvanfossielegrondstoffenindewereld?Enspecifiekvoorontwikkelings-landen?

P Watishetverbandtussendegrondstoffenraceendeglobalisering?Welkeverhoudingencreëert die race in de wereld? Wie zijn de winnaars, en wie zijn de verliezers van de grond-stoffenrace?

P Hoe kan het beleid op nationaal en internationaal vlak een impact hebben op de grondstof-fenrace?

P Hoeisdegrondstoffenstressgelinktaanhetklimaatendenatuur?

P Wat is het belang van fracking? Wat zijn de voor- en nadelen ervan? En voor wie? Is de techniek in staat om enkele problemen die gelinkt zijn met globalisering op te lossen?

P Hoe heeft fracking een invloed op duurzaam klimaatbeleid?

P Watzijndegeopolitiekegevolgenvaneindigegrondstoffen?Endievanduurzame,her-nieuwbaregrondstoffenenenergie?

P Wat is het antwoord op het energievraagstuk? Kernenergie, fracking? Fossiele brandstof-fen, consumptievermindering of toch hernieuwbare energiebronnen?

Krasse reacties:

c “We kunnen niet afhankelijk blijven van russisch gas in Europa fracking is een mooie oplossing en momenteel kunnen we nog niet zonder kernenergie!”

c “De wereld gaat voor onze ogen om zeep en we doen er niets aan. We roven de aarde leeg. Windenergie en zonnenergie zullen nooit opgeraken. Het is toch zo ontzettend duidelijk!”

c “We mogen de aarde gerust gebruiken, daarvoor is ze er, maar we moeten er efficiënt mee omgaan.”



q www.energieefficientie.be

q http://www.vlaamsenergiebedrijf.eu/

q Braziliaanse olie-industrien (Petrobras) nekt vissers in Rio: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/08/01/braziliaanse-olie-industrie-nekt-vissers-in-rio

q Het nieuwe EU-VS-vrijhandelsakkoord wordt een vrijhaven voor Fracking: http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2014/05/20/euvs-vrijhandelsakkoord-ttip-wordt-festijn-voor-fracking

q http://beta.sambal.be/updates/gratis-pizza-voor-en-nadelen-van-fracking-22233ff1-57a7-4fd2-9659-73770468ff8c

q http://www.standaard.be/cnt/dmf20140102_00910688

q http://www.mo.be/grondstoffenrace

q http://www.sampol.be/samenleving-en-politiek/zoeken-in-sampol/96-2006/oktober-2006/703-energiebevoorrading-achter-nieuwe-geopolitieke-fenomenen

q http://www.broederlijkdelen.be/wat-we-doen/natuurlijke-rijkdommen/item/3791-criminalisering-van-het-protest-beschermt-belangen-van-mijnbedrijven

q http://www.mining.com/peru-washing-its-hands-of-newmonts-conga-mine-issues-local-authorities-83177/

q http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/huishoudens/jaar_gewest_grootte/

q Grondstoffen ontwaken - De Standaard 11/02/2014 Door Nico Pantelis

q http://www.sampol.be/samenleving-en-politiek/zoeken-in-sampol/96-2006/oktober-2006/703-energiebevoorrading-achter-nieuwe-geopolitieke-fenomenen

q http://www.demorgen.be/dm/nl/5397/Milieu/article/detail/1788240/2014/02/06/Hoe-Canada-en-Australie-hun-ongerepte-landschappen-naar-de-knoppen-helpen.dhtml

Filmpjes: q Fracking http://vimeo.com/86979931

q Film ‘Chorapampa, the price of gold’. http://vimeo.com/8852458

q Weg met de wegwerpmaatschappij: http://www.een.be/programmas/koppen/weg-met-de-wegwerpeconomie

q 300 jaar fossiele brandstoffen: https://www.youtube.com/watch?v=cJ-J91SwP8w


voedsel klimaatsverandering grondstoffenVirgin Iedereen moet op elk moment

van het jaar onze producten kunnen consumeren. Dat de consument voedsel verspilt is dan niet onze schuld.

Wij zijn een wereldbedrijf. Fos-sielebrandstoffenzijnnodigvoor vervoer van al die pro-ducten. Klimaatsverandering is een probleem, maar dit gaan we niet stoppen door onze welvaart te beknotten.

De natuur verwerkt zelf ook veel.Grondstoffenzijnerteronzer welvaart.

China Door de groene revolutie zijn we meer zelfvoorzienend geworden in onze voedselpro-ductie en is kwantiteit vooral belangrijk, overproductie hoort nu eenmaal bij onze economie om concurrentieel sterker te staan.

We zijn een wereldmacht met heel veel inwoners. Het is dus normaal dat we veel broeikas-gassen uitstoten. Dit hoort bij een welvarende economie.

De grootste uitdaging om de klimaatsverandering af te remmen is om onafhankelijk (zelfvoorzienend)te worden van olie en steenkool als brandstof-fen. Maar we zetten ook in op bv waterkracht.

Voka De klant is koning en de onder-nemingswereld speelt hier op in. Als de klant een overaanbod wenst dan krijgt hij dat. Het is een pure kwestie van vraag en aanbod

Een evenwichtige energiemix is nodig. Kernenergie is mo-menteel een betrouwbare en redelijk propere optie.

Grondstoffenzijnervooronzewelvaart. Indien deze op zijn zal een ontwikkelde economie hier oplossingen voor vinden. Dus moeten we de economie zo goed mogelijk ondersteunen.

Petrobras Iedereen moet op elk moment van het jaar, liefst gezond, kunnen eten wat ze willen. Onze olie zorgt voor de verspreiding van al deze producten en dus vaneengedifferentieerdvoed-selaanbod waardig aan een welvaartmaatschappij in 2014.

We proberen zo weinig mogelijk broeikasgassen uit te stoten en letten we op ons water- en energieverbruik bij het opboren van petroleum. Dit klinkt mis-schien contradictorisch gezien onze basisactiviteit, maar de vraag van de consument blijft!

We zijn er ons bewust van dat we de grondstofvoorraden van de aarde gebruiken, maar dat kan ook niet anders want er is een grote vraag naar fossiele brandstoffenzoalspetroleumen aardgas.

Cuba De overheid heeft alle controle over onze markt. Daardoor kan er voor alle inwoners van onze staat tenminste een minimum aan voedsel voorzien worden. Niemand zal dan ook honger lijden in Cuba.

Op gebied van energieproduc-tie zijn we quasi zelfvoorzie-nend. We voldoen als enige land ter wereld aan de WWF definitievanduurzameont-wikkeling met een ecologische voetafdruk van minder dan 1,8 hectare per hoofd van de bevolking.

De belangrijkste mijnbouwin-dustrie is de nikkelproductie. In 2012 kwam 21,9% van het totaal van de energieproductie van het land van hernieuwbare energiebronnen.

Global witness Er wordt genoeg voedsel ge-produceerd op de hele wereld, en toch zijn er nog ongeveer 900 miljoen mensen met hon-ger. Hoedatkan?Hetisgeenproductieprobleem maar een economisch probleem!

De klimaatcrisis is de belang-rijkste en meest prioritaire crisis. Alle anderen zijn hieraan ondergeschikt, alleen lijkt geen enkel beleid hier gehoor aan te geven.

Het vrijemarktsysteem van vandaag de dag geeft MNO’s detoegangtotgrondstoffenenrijkdom, op de kap van de arme bevolking in de landen waar ze hungrondstoffengaanhalen.De aarde wordt leeggeroofd.



voedsel klimaatsverandering grondstoffenOxfam Er wordt genoeg voedsel

geproduceerd alleen geraakt het niet tot bij alle mensen. Een herverdeling van rijkdom en voedsel is dringend aan de orde.Agro-ecologie iszo’nal-ternatief en vertrekt vanuit een ecologische invalshoek.

De klimaatsverandering duwt arme mensen verder de armoe-de in door de gevolgen ervan, namelijk het smelten van de ijskappen en klimaatgerelateer-denatuurrampen. Dewereldmoet zijn energienoden duurza-mer opvangen en de klimaats-verandering een halt toeroepen.

De planeet wordt letterlijk misbruiktinzijngrondstoffen,zeker voor voedsel- en energie-productie. Het verbeteren van energie-efficiëntie,reductievan emissies en een groenere energiemix is nodig!

UNHCR Wat de voedselproductie betreft: er moet een globa-le herverdeling komen van de welvaart, zo ook van het voedsel.

De klimaatcrisis is absoluut de meest gevaarlijke crisis zeker nu we in 2050 afstevenen op 9 miljard mensen. Een radicale ommezwaai naar een duur-zame economie en rationeel grondstoffenbeleideneenfossielebrandstoffen-uitstapisprioritair.

Een radicale ommezwaai naar een duurzame economie en rationeelgrondstoffenbeleideneenfossielebrandstoffen-uit-stap is prioritair.

Wipro De technologie zal ook de voedselcrisis oplossen.

Er moet een mentaliteitsveran-dering komen onder bedrijven en ondernemers. Die moeten inzien dat handel voeren niet al-tijd gepaard moet gaan met een verwaarlozing van het milieu.

Inzetten op energie- en grond-stof-efficiëntieenafvalbeheerin plaats van 100 % ban op vervuilendegrondstoffen.

TRIODOS We moeten investeren in een duurzame economie zo ook in bedrijven die inzetten op duur-zame voeding.

Investeer je in onze bank, dan investeer je ook in het klimaat. DaaromfinanciertTriodosbanktoekomstgerichte sectoren zoals hernieuwbare energie.

De aarde wordt leeggeroofd. Onmiddellijk en intensief inves-teren in hernieuwbare energie en rationalisering van grond-stoffengebruik.

ADO Wij dragen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen of MVO hoog in het vaandel. Zo ook wat voedselconsumptie betreft! Iedereen deelt hier verantwoordelijkheid in.

Bedrijven moeten natuurlijk re-latief ongehinderd hun bedrijfs-activiteiten kunnen uitoefenen endeondernemingfinancieelgezond houden, maar dat kan ook op een ecologisch verant-woorde manier.

Bedrijven moeten natuurlijk re-latief ongehinderd hun bedrijfs-activiteiten kunnen uitoefenen endeondernemingfinancieelgezond houden, maar dat kan ook op een ecologisch ver-antwoorde manier. Bovendien zullen energieprijzen de lucht inschieten als gevolg van de uitputting van de eindige fos-sielebrandstoffen.

Zwitserland Een duurzamere economie met betrekking tot voedsel is een zeer belangrijk beleidspunt voor ons. In bedrijvenstructu-ren als de coöperatie scoren bio, streekproducten en fair trade trouwens het hoogst.

De natuur moet meer aandacht krijgen van overheden. Dat wil zeggen dat bedrijven niet zo-maar mogen doen wat ze willen maar de regels van het land waarin ze zich vestigen moeten naleven.

In Zwitserland wordt elektri-citeit vooral geproduceerd uit waterkracht (55 procent). In-novatiezaldegrondstoffen-enenergieproblematiek oplossen.

over het thema ecologie


THEMA 3

SOCIAAL

76 KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 2: De Thema’s * SOCIAAL

77KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 2: De Thema’s * SOCIAAL

Ga naar deel 2: Techno-logische vooruitgang!

Ga naar deel 3: de eenheidsworst!

ga naar deel 1: de multi-culturele samenleving!

P. 85 P. 79P. 91

Vanuit welke invalshoek bekijk jij (of je rol) het liefst het deel rond het sociale?

“Ik ben absoluut een voor-stander van de multiculturele

samenleving, ik eet super graag pizza en mijn overbuur zijn tuin-stoelen komen van Benidorm!”

Ooit al gehoord van crowdsourcing of phablets? En wist je dat we binnenkort alle-

maal 3D-printers gaan 3D-prin-ten?

Iedereen kent wel de mer-guezworst maar ken je ook de Elzasser wijncervelaatworst? Dat is dan misschien juist het probleem aan deze eenheids-

worstmaatschappij of zal het je allemaal worst wezen?

Globalisering; We zijn er elke dag mee bezig, niet altijd even bewust, maar altijd en overal.Niets is compleet vrij van ‘globalisering’� Zoals alles in het leven is globalisering niet uitsluitend zwartofwit. Dit hoeft niet per se negatief te zijn, maar de vraag is hoe we hier mee omgaan, en of we het altijd op een juiste, duurzame manier aanpakken. Dit betekent: een economie (profit) ten dienste van sociale (people) doelstellingen binnen de gebruiksruimte van onze planeet (planet).



3.1 De multiculturele samenleving

3.1.1 Migratie & superdiversiteit

In 2014 vierden we in België 50 jaar migratie. Dat wil zeggen, we vierden dat het exact 50 jaar geleden was dat België akkoorden sloot met Marokko en Turkije over arbeidsmigratie. 50 jaar terug draaide de Belgische economie op volle toeren en hadden we handen te kort om al het werk te doen. Eerst immigreerden individuele Marokkanen en Turken op zoek naar een job in België, enkele jaren later kwamen ook hun families naar ons land. De Marokkaanse en Turkse immigratie was misschien de opvallendste, maar ook heel wat andere nationaliteiten zijn intussen naar ons land geïmmigreerd. Ondertussen leven er in Brussel 174 nationaliteiten, in Gent 160, in Antwerpen 170 en zelfs in een kleinere stad als Leuven 154. En dat terwijl de Verenigde Naties zo’n 200 nationaliteiten telt over de hele wereld.

Cijfers tonen aan dat de totale migratie wereldwijd blijft toenemen. In 2003 was ongeveer 3 procent van de wereldbevolking migrant. Dat waren zo’n 150 miljoen mensen in totaal. In 2010 was dat aantal al gestegen tot 214 miljoen migranten. voorspellers schatten dat er te-gen 2050 ongeveer 450 miljoen migranten zullen zijn, het dubbele van 40 jaar voordien dus. Die migratie kan in veel richtingen verlopen: van noord naar zuid of van zuid naar noord, over de continenten heen, maar ook regionaal zoals bijvoorbeeld binnen eenzelfde land. In een stad als Brussel is de grote diversiteit aan culturen en nationaliteiten die de migratie met zich meebrengt dagelijks zicht- en voelbaar. Minder dan de helft van de Brusselse bevol-king is van Belgische origine en één derde komt uit een niet-Europees land.

Migratie in alle maten en gewichtenSamen met de glo-balisering zijn er met andere woorden veel migratiestro-men op gang gekomen. Daardoor zijn verschillende nationaliteiten en verschillen-de culturen steeds meer samen gaan leven binnen afge-bakende landsgrenzen. De motieven van migranten om te emigreren uit hun thuisland en hun geluk ergens anders te zoeken zijn uiteenlopend. Ze kunnen economisch zijn zoals bij het voorbeeld van de Marokkaans-Turkse migratie of politiek, sociaal, enzo-


voort. Na het verstrengen van de antihomowet in Oeganda begin 2014 waardoor holebi’s in dat land een levenslange gevangenisstraf riskeren was er bijvoorbeeld een wereldwijde stij-ging van Oegandese migranten om die reden.

Verder maken landen als Spanje en Ierland door de crisis in Europa een ‘brain drain’ mee. Dat wil zeggen dat hoogopgeleiden emigreren omdat ze in hun land geen of alleen slecht betaald werk vinden. Immigratie kan dus in bepaalde gevallen puur beroepsmatig zijn. Vooral jonge-ren met een diploma vertrekken door de hoge jeugdwerkloosheid uit Europese landen in crisis om in het buitenland aan het werk te gaan. De brain drain is niet altijd goed nieuws voor de landen waaruit geëmigreerd wordt want zij verliezen intellectueel kapitaal en dus ook een stuk vanhuneconomischewelvaartindetoekomst.Delandenwaarnaardehooggekwalificeerdejongeren verhuizen krijgen op hun beurt een ‘brain gain’. Zij winnen aan intellectueel kapitaal.

De toegenomen migratie van de voorbije decennia heeft volgens bepaalde sociale weten-schappers een ‘multiculturele samenleving’ gecreëerd waarin culturen met en naast elkaar leven. Een snellere globalisering veranderde het migratiefenomeen van migratie met voor-al economische motieven naar migratie met meer politieke en sociale motieven. De laatste decenniakomenmigrantenvolgenssocialewetenschappersvooraluitconflictsituatiesen-gebieden naar de EU. Omdat daar zoveel culturen, nationaliteiten en landen bij betrokken zijn kreeg dit migratiefenomeen de naam ‘superdiversiteit’. De samenleving wordt daarbij letterlijk heel divers of super divers.

Een relatief nieuw fenomeen bij dit nieuwe soort migratie van de laatste decennia is ook dat de banden met het land van herkomst niet helemaal doorgesneden worden. Door het internet en gemakkelijk en goedkoop transport blijft het contact meer en meer behouden. Daardoor kun-nen er ook echte ‘transnationale gemeenschappen’ ontstaan, wat men soms ook de ‘diaspo-ra’ noemt. Dat zijn gemeenschappen van migranten met een bepaalde nationaliteit of cultuur die geëmigreerd zijn en in het land waarnaar ze immigreren intensief contact houden met het land van herkomst. Zo is er bijvoorbeeld een grote Peruviaanse diasporagemeenschap in Spanje, of een grote Cubaanse diaspora in de Verenigde Staten. Vanuit een diaspora kunnen emigranten wel nog politiek actief blijven in hun eigen land. Via het internet bijvoorbeeld kan men nog perfect z’n politieke meningen doorspelen of oproepen tot actie. Denk maar aan het voorbeeld van de Chinese politieke activist Ai Wei Wei, die lang in de VS verbleef.

3.1.2 Botsende beschavingen.

SamuelHuntingtonvoorspeldenadeKoudeOorlogdatdegrootstebronvanconflictenbinnende mensheid hun botsende beschavingen of botsende culturen zouden zijn. Velen vonden hem een doemdenker. Ook vandaag de dag zijn er verschillende reacties op de toenemende migra-tie en de superdiversiteit.

Over cultuur, jobs, waarden en normenSommige burgers, ook hier in het Westen, zijn ervan overtuigd dat immigranten beter niet waren geïmmigreerd. Ze voelen de immigranten aan als een bedreiging voor hun eigen cultuur en godsdienst, ze vrezen dat bijvoorbeeld andere religies als de islam een ander waarden- en normenpatroon hebben en dat deze bedreigend is voor het patroon van het eigen land. Nog een andere kritiek is dat ze vrezen dat immigranten hun plaats op de krappe arbeidsmarkt zullen in-pikken vanwege het gegeven dat ze voor minder geld willen werken of harder werk willen doen enindienzedantochnietaanwerkengerakendatzehierkomen“profiteren”vanonzesocialezekerheid. Terwijl de eigenlijke reden politiek of cultureel van aard en niet in de eerste plaats


economisch kan zijn. Denk maar aan de verschillende schrijnendeconflicteninMidden-enNoord-Afrikaende toenemende migratiestroom vanuit Libië, Algerije en Marokko over het eiland Lampedusa in de Middellandse Zee richting Italië en andere Europese landen of aan de grensconflictentussenMexicoendeVerenigdeStaten.Daarbij is ook de gedachte soms ingeburgerd dat mi-granten vaker betrokken zijn bij misdrijven. Veel rechtse partijenprofilerenzichopzulkethema’svanmigratie,werkgelegenheid en veiligheid. Ze hebben in vele EU-lan-den dan ook een stijgend succes, samen met de toename van migratie. Denk maar aan de partij Gouden Dageraad in Griekenland, de ban op economische immigratie in Zwitserland of de hardleerse asielkoers van Australië.

Ookkunnenvluchtelingenstromenofconflictenecologisch van aard zijn. Denk maar aan de conflicteninSomaliësindsdehongersnoodvan2011.Overheden allerhande werken een migratiebeleid, een inburgerings- of een uitwijzingsbeleid uit om de immigratie naar hun land onder controle te houden.

Niet iedereen bekijkt migratie dus even rooskleurig. Vaak zijn het migranten die vooral in steden een lagere socio-economische status krijgen. Dat wil zeggen dat ze vaker in armoede leven, werkloos zijn en uitgesloten worden door de samenleving. Doordat ze soms in dezelfde armere buurten wonen, krijgen migrantenbuurten een slecht imago.In dit klimaat zien we in verschillende lidstaten van de Europese Unie en bij uitbreiding in heel de wereld de laatste decennia twee dingen: een groeiend racisme en een nationalistische op-stoot.Mensenzijndagelijkshetslachtoffervanverbaaloffysiekracistischgeweldalleenmaaromdat ze een andere huidskleur, religie of seksuele voorkeur hebben.Vooraanstaande wetenschappers melden dat zowel de overheid als de media, het onderwijs en alle andere maatschappelijke groepen gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de publieke opinieronddegroeiendecultureleendemografischeverscheidenheid

Misschien is de superdiversiteit wel iets verrijkends?Toch zijn er ook veel mensen die het samenleven met verschillende culturen en godsdiensten wel als iets verrijkends ervaren. Ze geloven dat culturen veel van elkaar kunnen leren en dat in elke cultuur wel positieve elementen schuilen die gecombineerd kunnen worden tot een nieuwe, superdiverse, cultuur. Er zijn tal van voorbeelden waarin erg veel meerwaarde werd en wordt bereikt door migratie. Denk maar in België ondermeer aan onze nationale voetbal-ploeg, aan onze politici en tal van succesvolle ondernemers. Ook in andere landen is migratie een verrijking; denk aan de migratiestroom vanuit Europa naar de nieuwe wereld in de 19e eeuw of de migratie van werknemers naar Canada of vanuit Afrika en het Midden-Oosten naar Europese landen de voorbije 50 jaar omdat de migratie broodnodig was voor de economische ontwikkeling. Vele mensen vinden dus dat het beleid van een overheid mensen de kans moet bieden om er-gens anders een nieuw leven op te bouwen. Deze overheden moeten er dan volgens hen voor zorgen dat migranten inburgeren en gelijke kansen krijgen.

Christenen beschermen mos-lims gedurende hun gebed tijdens Arabische lente 2011


3.1.3 Debatstof

P Ook voor het sociale leven kunnen we stellen dat de wereld een dorp geworden is. We leven met steeds meer nationaliteiten samen in onze steden en gemeenten. Dit brengt spannin-gen mee maar kan ook een verrijking betekenen. Hoe kunnen we onze multiculturele sa-menleving het best vormgeven?

P Wat betekent een toegenomen migratie voor de samenleving? Hoe reageren landen op mi-gratie? Is migratie positief of negatief?

P Hoe kan een overheid het best omgaan met migratie? Hoe kan ze superdiversiteit bevorde-ren? Of hoe kan ze superdiversiteit net in de kiem smoren?

P Hoe moeten landen omgaan met diasporagemeenschappen?

P Mogen we het woord ‘allochtoon’ nog gebruiken?

P Hoe moet het beleid tweedegeneratiemigranten best behandelen?

P Hoe kunnen culturen elkaar verrijken? En op welke vlakken botsen ze vooral?

P Hoe komt het dat mensen andere culturen vrezen? En hoe spelen politieke partijen daar op in?

Krasse reacties:

c “De overheid moet duidelijk en ongenuanceerd een radicaal anti-racisme en –discriminatiebeleid voeren. Er zijn nog veel te veel vooroordelen.”

c “Allemaal heel mooi die globalisering, maar wat als echt alle grenzen open staan en onze arbeidsmarkt overspoelt wordt door mensen die voor een lager loon willen werken, dan is het gedaan met onze welvaart.”

c “Ik verhuis wel naar een ander land als het zo doorgaat met dit bekrompen zure landje, andere culturen verrijken ons leven, onze cultuur, ons consumptiepatroon en onze maatschappij en zo is dat over heel de wereld!”



q http://www.dewereldmorgen.be/

q http://www.zamanvandaag.be/

q http://www.mo.be/opinie/migratie-positief-en-negatief

q http://www.knack.be/nieuws/belgie/jozef-de-witte-migratie-is-een-positief-verhaal/article-normal-97068.html

q http://www.conflictenteller.nl/

q http://www.dewereldmorgen.be/blogs/janblommaert/2013/04/18/convivialiteit-en-superdiversiteit

q http://www.demorgen.be/dm/nl/1344/Onderwijs/article/detail/1665655/2013/07/08/Voor-het-eerst-meer-dan-7-000-Belgische-Erasmus-studenten.dhtml

q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/12/30/roemenie-en-belgie-in-2014-geen-invasie

q http://www.forbes.com/sites/karstenstrauss/2014/01/23/hacking-for-cuba/

Filmpjes: q Zoon van oud-SS’er legt uit waarom we niet horen te stemmen op extreemrechtse partijen ( n.a.v. Europese verkiezingen 25 mei 2014): https://www.youtube.com/watch?v=KicA_0LNrsw

q Filmpje Bataljong: https://www.youtube.com/watch?v=Gekp7rzKf1g (de actie)

q Filmpje Bataljong: https://www.youtube.com/watch?v=LcaIq1ajhT0 (sara en de brief)

q Filmpje Bataljong: https://www.youtube.com/watch?v=IG1E1OpyMAg (benji)

q Oorlogskinderen van Syrië: http://www.een.be/programmas/koppen/kinderen-van-de-oorlog



3.2 Technologische vooruitgang

3.2.1 Netwerksamenleving

Het is 7 uur ‘s morgens wanneer ‘Tom_@Sweet*’ opstaat om naar school te gaan. Hij heeft nog maar net zijn ogen open of hij neemt er zijn smartphone bij. Eén swipe over het scherm en hij ziet via Instagram wat zijn Japanse vrienden van de schooluitwisseling van vorig jaar van-nacht gedaan hebben terwijl hij lag te slapen. Aan de 20 kleurrijke foto’s vanuit alle mogelijke hoeken van de karaokebar te zien hebben ze blijkbaar veel plezier gehad. Hoewel hij weet dat het in Japan nog nacht is, belt hij z’n vrienden op via Skype voor een nachtelijke ochtendgroet. Ze beloven hem plechtig om het feest verder te zetten en om hem binnenkort op te zoeken in België.

De technologische vooruitgang zorgt ervoor dat wij via allerlei reële en virtuele netwerken contact kunnen hebben met mensen over heel de wereld. We leven in een netwerksamenle-ving. Globalisering creëert een netwerk van gemeenschappen wereldwijd waarbij de sociale ruimte verschilt van de fysieke ruimte van het hier en nu. Je kan je dankzij communicatie-technologie perfect verbonden voelen met mensen zonder je met hen fysiek op één plaats te bevinden. En dat kan zowel binnen een bepaald land als over landsgrenzen heen. Zo kan je vandaag de dag bijvoorbeeld perfect een langeafstandsrelatie beginnen met iemand aan de andere kant van de wereld. Meestal zorgt communicatietechnologie voor het gevoel van verbondenheid. Het internet is hier een perfect voorbeeld van. Het is dat wereldwijde web dat ons de mogelijkheid biedt om lid te zijn van wereldwijde virtuele gemeenschappen. We komen via een simpele muisklik in contact met mensen van heel verschillende culturen. Ie-dereen kan zijn eigen virtuele identiteit opbouwen naast een identiteit in het ‘echte’ dagelijk-se leven. Een digitaal hulpmiddel zoals een computer, tablet of smartphone is wel altijd nodig als interface of medium. De communicatie is dus nooit face-to-face, al ligt een skypegesprek daar bijvoorbeeld niet ver van af.

Hetzelfde geldt in bedrijven, die ook sterk afhankelijk zijn van de technologie voor hun interne en externe communicatie met bedrijven en personen over heel de wereld. Het schept enorme communicatiemogelijkheden, niet het minst op vlak van reclame. Informatie over personen in virtuele netwerken is tegenwoordig goud waard voor bedrijven. Met die kostbare informatie kunnen ze immers reclame afstemmen op de interesses en persoonlijkheid van bepaalde con-sumenten of consumentengroepen.Ook politiek kunnen mensen voordeel halen uit de wereldwijde netwerken die ontstaan. Denk maar aan de Arabische lente of de protesten op het Taksimplein in Turkije. Die protesten tegen de Turkse regering waren vreedzaam begonnen maar werden daarna met geweld onderdrukt door de politie. Het politiegeweld kon internationaal aangeklaagd worden doordat de beelden razendsnel op het internet rondgingen via sociale media.


De wereldwijde contacten die we leggen hebben met andere woor-den ook steeds meer impact op ons dagelijkse leven. Daardoor is het beeld van de ‘global village’ van ‘de wereld is mijn dorp’ de laatste decennia alleen nog maar gegroeid. Sociale media als Facebook, Twit-ter en Instagram hebben het mondiale wij-gevoel versterkt. Facebook wordt dan ook het dorp van de wereld genoemd. Een dorp waarin we graag leven als wereldburgers, elk met onze eigen online identiteit.Niet iedereen is opgezet met de groei van virtuele netwerken. Critici van zulke netwerken beweren dat het ons té afhankelijk maakt van technologie en dus ook van elektriciteit. Communicatie tussen de wereldwijde vestigingen van bedrijven in de vorm van e-mails, te-lefoongesprekken of videoconferenties zijn zo belangrijk geworden dat bedrijven in grote problemen komen wanneer de technologie het even laat afweten.Er gaan recent ook stemmen op over andere negatieve gevolgen van het gebruik van sociale media. Zo zouden mensen er wereldwijd ook gewoon veel kostbare tijd aan verliezen, zowel thuis als op het werk. Sommige onderzoekers zeggen ook dat de aandacht voor echte (i.p.v. virtuele) relaties verdwijnt en dat de stress van altijd op de hoogte te moeten zijn nefast kan zijn voor de gemoedstoestand.

3.2.2 Privacy

In februari 2014 werd socialemediaconsultant Sarah Slocum aangevallen in een bar in San Francisco omwille van haar Google Glass. Het was niet naar de zin van enkele cafébezoekers dat Sarah de internetbril droeg. Het argument van Sarahs aanvallers was duidelijk: ze vinden de Google Glass een inbreuk op hun privacy.Begin 2014 zijn er nog maar enkele duizenden exemplaren gefabriceerd en enkel wie er 1.500 dollar voor neertelt en een speciale aanvraag indient kan er eigenaar van worden. De eerste testers van de Google Glass zijn enthousiast over het hebbeding. Eén blik en een tikje op de bril of een stembevel is genoeg om de internetbril te laten werken. Wat tegenstanders vooral ongerustmaaktisdatjeerookmeekanfilmenenfoto’snemenzonderdatomstaandershetper se merken. Je kan dus nooit weten of de persoon die rondloopt met een Google Glass jou aanhetfilmenisofniet.

Steeds meer krijgen ook sociale media zoals Facebook kritiek te verwerken. Die kritiek gaat vaak over de schending van de privacy van gebruikers van zulke sites. Zo weet je maar nooit waterzalgebeurenmetdefoto’sdiejeopjeFacebookprofielpost.Diekunnensomseeneigen leven gaan leiden online en misschien wel zichtbaar worden voor mensen van wie je dat liever niet hebt, bijvoorbeeld van je toekomstige werkgever.Zoals de controverse rond Facebook en Google Glass bewijst, brengt technologische vooruitgang discussie op gang over privacy. Technologische snufjes, internettoepassingen en sociale media mogen dan nog allemaal heel fun en handig zijn, toch maken sommige wetenschappers en experts er zich grote zorgen over. Ze stellen zich daarbij vooral de vraag wat er gebeurt met al de gegevens die je als internetgebruiker online zet. De gepersonaliseerde reclame die op Facebook en andere internetsites verschijnt, bewijst alvast voor een deel dat gegevens bijgehouden worden door inter-netbedrijven. Die bedrijven verkopen de persoonlijke informatie en voorkeuren soms door aan ande-re bedrijven die hun reclame er mee afstemmen op individuele internetgebruikers. De verkoop van persoonlijke informatie is voor veel bedrijven dan ook een winstgevende activiteit waar ze dankbaar


“Sociale globalisering vind ik echt iets positiefs, zoveel culturen die je kan leren kennen, die bijeen gebracht worden, zoveel mogelijkheden� Natuurlijk zijn er ook wat neveneffecten aan. Misschien heeft de sociale media tegenwoordig wel een te groot effect op onze samenleving. Men-sen mogen best wat socialer, opener en directer zijn in het echte leven!”

(Anna, medeauteur van dit dossier)

gebruik van maken. De inkomsten hieruit compenseren voor een groot deel de verloren reclame-in-komsten van televisie en van gedrukte pers zoals tijdschriften en kranten.Ook andere internettoepassingen hebben al ophef veroorzaakt rond privacy. Google streetview, bijvoorbeeld. Velen vinden het enorm handig dat je virtueel letterlijk door de wereld kan wan-delen. Even de straat of het huis van je vriend in de Verenigde Staten opzoeken of alvast eens kijken hoe de sporthal waar je je uitwedstrijd basketbal volgend weekend speelt er uitziet: het kan allemaal met Google streetview. Maar Google heeft sinds de start van die online dienst in 2011 veel klachten ontvangen van mensen die het een inbreuk op hun privacy vinden. Ze vinden het niet kunnen dat hun huis zomaar op internet zichtbaar is voor iedereen. Sattelietbeelden kunnen langs de andere kant ook zeer nuttig zijn. Denk maar aan ‘Tomnod’. Het is een site waarbij je bij rampen zoals de typhoon in de Fillipijnen van november 2013 via sattelietbeeldenkunthelpenomgetroffengebiedeninkaarttebrengen.Ditsoortvanmassaleactie noemt met ‘crowdsourcing’.

De overheid: beschermer, schender én slachtoffer?De privacykwestie kan nog verder gaan. Bijvoorbeeld wanneer overheidsdiensten informatie over hun burgers online zetten. Zo kunnen Zweden sinds begin 2014 het strafblad van alle inwoners van Zweden opzoeken via een database op het internet. Je kan er met andere woor-den in opzoeken of je buurman, je toekomstige vriendje of vriendinnetje of je schoonzus een strafblad hebben. Als je betaalt kan je zelfs meer informatie krijgen over het soort misdrijf en de straf. De controverse hierover toont aan dat vele burgers van hun overheid verwachten dat ze hun privacy beschermen in plaats van ze online tentoon te stellen. De overheid kan inder-daad een rol spelen bij het beschermen van de privacy van haar inwoners op het wereldwijde web, bijvoorbeeld door bepaalde wetten of regels op te leggen aan bedrijven zodat die geen online gegevens meer mogen bijhouden of doorverkopen.

Maar overheden ontsnappen zelf ook niet altijd aan de wereldwijde inbreuk op privacy. Dat bewijst de ruzie tussen de NSA, het nationaal veiligheidsagentschap van de Verenigde Staten, en verschillende landen sinds 2013. Uit onthullingen van Edward Snowden bleek dat de NSA verschillende landen, staatshoofden en bedrijven al jarenlang telefonisch en via het internet af-luistert. Er werd toen onder andere het bewijs gevonden dat de NSA het mobiele telefoonverkeer vanDuitsbondskanselierMerkelaljarenafluisterde.DediplomatiekerelatiestussendeVSendeafgeluisterde landen stonden een tijdlang op losse schroeven. De VS excuseerden zich met het argument dat de inbreuk op de privacy in dit geval kon in naam van de veiligheid van het land.

Dus…De meeste voorstanders van “meer online informatie in ruil voor minder privacy” zeggen dat wie niets te verbergen heeft, ook niets moet vrezen. Zij vinden het net goed dat overheden steeds de controle bewaren over de gegevens van hun inwoners op internet. Want meer con-trole over het internet betekent meer controle op de samenleving wereldwijd. Vooral voor de politie is die controle over gegevens handig. Zo kunnen criminelen bijvoorbeeld sneller opge-


spoord worden via internet en sociale media. Hoe meer gegevens beschikbaar zijn dus, hoe meer kans dat wat niet pluis is kan worden opgespoord. Velen zijn meer dan bereid om hun eigen privacy daarvoor een stukje op te geven. Anderen argumenteren dan weer dat het niet erg is dat bedrijven of overheidsdiensten per-soonlijke informatie verzamelen, zolang ze er achteraf maar niets mee doen.

3.2.3 De digitale kloof

In het economisch snel groeiende land India had in 2011 maar 1,2% van de bevolking op het platteland toegang tot het internet. Nochtans woont 70% van de hele Indische bevolking op het platteland. In de Indische steden lag het cijfer veel hoger, daar had 12% van de bevolking internet-toegang. De netwerksamenleving heeft een nieuwe ongelijkheid met zich meegebracht, namelijk de on-gelijke toegang tot digitale technologieën. De ‘digitale kloof’ geeft een naam aan dit fenomeen waarbij sommigen wel en anderen geen toegang hebben tot digitale technologie. De digitale kloof kan zowel van toepassing zijn binnen eenzelfde land als tussen verschillende landen.Sommigen beweren dat de digitale kloof een weerspiegeling is van sociale ongelijkheid. Armen hebben minder toegang tot internet dan rijken. Sommige studies wijzen uit dat de wereldwijde digitale kloof er één is tussen geïndustrialiseerde landen en ontwikkelingslanden. Kampioenen van digitale verspreiding zijn de Europese landen. Dat komt volgens wetenschappers omdat ze een goede controle hebben over de internetmarkt. Nationale regels en controle door de over-heid over internettoegang en dus over internetbedrijven zouden met andere woorden belang-rijk zijn om ook minder toegankelijke gebieden zoals het platteland toegang tot het internet te bieden. Omgekeerd zou de kloof tussen toegankelijke en minder toegankelijke gebieden vergro-

ten als digitale leveranciers in privébezit zijn omdat de overheid daar minder controle over heeft.


3.2.4 Debatstof

P Hoever kunnen we gaan in het delen van (persoonlijke) informatie?

P Hoe heilig is privacy? Hoe kan je daar als persoon controle over houden?

P Welke rol heeft een overheid? Beschermer? Verspreider van informatie? Heeft de overheid zelf ook recht op privacy of moet alle overheidsinformatie gedeeld worden?

P Naast een kloof tussen arm en rijk, een kenniskloof, enz. hebben we nu ook een digitale kloof. Een typisch gegeven voor een geglobaliseerde wereld: have’s en have not’s? Of is dit een tijdelijk gegeven dat aangepakt kan of moet worden? Is toegang tot internet een mensenrecht?

P Wat zijn de gevolgen van de technologische vooruitgang op sociaal vlak?

P Hoe kan een mondiaal wij-gevoel tot stand komen? Hoe kunnen virtuele gemeenschappen zich ontwikkelen?

P Welkeeffectenheeftdetechnologischevooruitgangopdesamenleving?

P Hebben bedrijven steeds meer invloed op ons leven? Op welke manier? Hoe ver kunnen we dit laten gaan?

P Zijn we bereid om onze privacy op te geven in ruil voor meer controle en veiligheid?

P Volgens sommigen is onze privacy in groot gevaar. Wie kan er actie ondernemen om daar iets aan te veranderen? En moet daar wel iets aan veranderen? Wie mag of kan meer of minder privacy bezitten? Zijn er ook voordelen aan een vermindering van privacy?

P Welke invloed heeft steeds veranderende technologie op de relaties tussen landen in de wereld? En binnen de aparte landen zelf?

P Kan een nationale overheid hier nog een grote rol in spelen?

Krasse reacties:

c “De digitale kloof wordt alleen maar groter door globalisering en door de voortdurende technologische vooruitgang geraken ze allemaal maar verder achterop. Het is een vicieuze cirkel. Ook de censuur van sommige landen van sociale media is totaal onbegrijpelijk.”

c “Ik vind het vreselijk creepy hoe bedrijven meelezen met mijn e-mails of wanneer ik zoveel info vind over mezelf als ik mijn naam op google intyp, hier moeten toch regels over bestaan.”

c “Technologische vooruitgang valt niet te stoppen en het is gewoon supergemakkelijk voor bedrijven om tot bij de consument te geraken. Welkom in 2015 en op naar een nog meer open wereld.”



q Socialemediaconsultant Sarah Slocum wordt aangevallen in een bar in San Francisco omwille van haar Google Glass: http://www.demorgen.be/dm/nl/5403/Internet/article/detail/1801990/2014/02/27/Google-Glass-haat-in-San-Francisco-vrouw-aangevallen-in-punkbar.dhtml

q Crowdsourcing bij rampen.

q http://www.tomnod.com/

q http://www.demorgen.be/dm/nl/994/opmerkelijk/article/detail/1782195/2014/01/27/Verantwoord-Zweden-kunnen-online-strafblad-buren-opvragen.dhtml

q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/11/29/google-street-view-een-inbreuk-op-de-privacy

q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/10/10/brazilie-schrijft-geschiedenis-op-algemene-vergadering-vn

q http://www.privacycommission.be/nl/

q http://www.quitfacebookday.com

q http://www.mo.be/artikel/armoede-en-sociale-uitsluiting-bestrijden-met-digitale-innovatie

q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/11/04/de-digitale-kloof-ook-in-it-land-india-diep

q http://www.mo.be/artikel/indiase-firma-maakt-meest-duurzame-elektronica

q http://www.bewustverbruiken.be/artikel/duurzame-apps-digitale-wapens

Filmpjes: q http://www.een.be/programmas/koppen/digitaal-goud

q Don’t be a glasshole http://www.youtube.com/watch?v=FlfZ9FNC99k

q http://www.youtube.com/watch?v=IaU6DWb0yzs

q Internet in de maatschappij: censuur of kracht? https://www.youtube.com/watch?v=Uk8x3V-sUgU


3.3 De eenheidsworst

3.3.1 Waarden & normen

De Olympische winterspelen in en rond het Rus-sische stadje Sotsji brachten een kleine 3000 atleten uit 88 landen meer dan twee weken lang

samen in februari 2014. Vele verschillende culturen kwamen er samen met eenzelfde doel: strijden voor medailles.Er is wereldwijd een ontelbare diversiteit aan culturen. Globalisering heeft al die culturen een stuk dichterbij

gebracht, bijvoorbeeld door middel van het internet en andere communicatietechnologieën. Ook fysiek kunnen

culturen bij elkaar gebracht worden, zoals het voorbeeld van de Olympische winterspelen in Sotsji bewijst. Dat kan

vooral door het verbeterde en steeds goedkopere wereldwij-de transport. Sommigen beweren dat evenementen zoals de Olympische Spelen(Brazilië 2016) of de wereldkampioenschappen voetbal,

voor meer vrede en wederzijds begrip kunnen zorgen. Dat die culturen met elkaar kennismaken en met elkaar verbonden

worden door het gemeenschappelijke doel van sport zien ze als een waarborg voor het bevorderen van het samenleven.

Maar Sotsji 2014 toont eveneens aan wat anderen daar tegenin brengen: soms botst het ook tussen de normen en waarden van culturen. Niet altijd op de meest negatieve manier misschien,indezindatculturentotaalmetelkaarbotseneneenvernietigendeontploffingontstaat. Het kan ook op bepaalde vlakken van cultuur botsen. Zo was er in de aanloop naar Sotsji 2014 heel wat protest van mensenrechtenactivisten tegen het antiholebibeleid van Rusland. Ze vonden dat de internationale gemeenschap dat beleid steunde door mee te doen aan de Spelen. En dat terwijl vele landen op dat vlak net heel andere, holebivriendelijke, normen en waarden hanteren. In een reactie op de antihomowetgeving in Rusland maakten reclameagentschappen in onder andere Noorwegen en Canada een reclamespotje dat de antiholebinormenen-waardenuitdaagt.ZoeindigthetNoorsefilmpjedatreclamemaaktvooreen sportmerk bijvoorbeeld op een kus van twee vrouwen. Daarmee lieten deze landen merken dat zij niet akkoord gaan met de manier waarop de Russische politici en het Russische gerecht holebi’s in hun land behandelen.


3.3.2 McDonaldisering

“Voormijeencaramelmacchiatoeneenicedcaffémochaalstublieft!OpnaamvanCoffeeQueen”.Bijnageenlandterwereldwaarjegeentweespecialekoffieszalvoorgescho-teld krijgen en in afwachting door het leven gaat onder de naamCoffeeQueenopditcommando.TenminstealsjehetdichtstbijzijndeStarbucks-filiaalhebtgevonden.Dewereld-wijdekoffiebarketenisdanookpresentindemeestegrotesteden ter wereld. Hetzelfde geldt voor ketens als pakweg McDonalds, H&M, Subway of Ikea. Waar ook ter wereld kan

jeerfilialenvanvindenenkanjeergelijkaardigeproductenkopen.Globalisering brengt culturen dichter bij elkaar, zowel fysiek als virtueel. Het is dan ook logisch dat bepaalde zaken uit één cultuur, zoals bijvoorbeeld een hamburgerketen als McDonalds, de weg vinden naar een andere cultuur. Dat kunnen verschillende dingen zijn. Zo maken boeken, televisie, films, theater, taal, mode en muziek deel uit van onze cultuur. Maar het zijn even-goed de normen, ideeën, waarden en tradities waarmee mensen uit een bepaalde samen-leving de wereld zien en verklaren� De manier waarop mensen hun samenleving politiek organiseren maakt deel uit van een cultuur, maar er bestaat ook zoiets als een consumptie- en eetcultuur, protestcultuur, date-cultuur, … .

“Stop de Mcdonaldisering van de maatschappij”Er zijn mensen die minder positief denken over het contact tussen culturen in de vorm van zaken die we van integraal van elkaar overnemen. Zij zien het vooral als een bedreiging voor de diversiteit aan culturen dat sommige gewoonten zich opdringen aan andere culturen. Vooral de Amerikaanse cultuur zou de bovenhand nemen over andere culturen waarmee het in contact komt. De veramerikanisering van culturen is volgens deze tegenstanders een feit. Ze hebben het dan vooral over winkel- en voedselketens zoals McDonalds. Vandaar dat dit fenomeen ook de ‘McDonaldisering’ van de wereld genoemd wordt. Er zijn wetenschappers en critici die zelfs zo ver gaan dat ze zeggen dat als deze McDonaldisering zich doorzet en de hele wereld inpalmt alle consumptiepatronen dezelfde zullen worden. De Amerikaanse cultuur zou met andere woorden de standaard worden ten koste van culturele verscheidenheid. Culturen zijn dan getransformeerd in een eenheidsworst. Andere bewijzen hiervoor zien ze bijvoorbeeld in de muziekindustrie, want over heel de wereld zingen bands en artiesten in het Engels in plaats van in hun eigen taal. En luistert de hele we-reld immers niet naar Miley Cyrus en Justin Bieber? Op televisie en in de bioscoop consumeren mensen over heel de wereld bovendien vooral Hollywoodproducten. Ook op vlak van hoe we ons kleden bestaat deze theorie, die dan gedoopt is tot de ‘H&M-isering’. Overal waar H&M te vin-den is gaan mensen zich dan meer en meer hetzelfde kleden door de ontstane eenheidsworst.

Daarnaast zien we ook initiatieven om de eigen cultuur te promoten. Die initiatieven kunnen gaan van een dialectenwoordenboek zoals bijvoorbeeld het Aalsters woordenboek, het openen van een restaurant waar lokale maaltijden aangeboden worden, een taalquota voor Neder-landstalige muziek bij de VRT, enz.Soms gaan de maatregelen nog een stapje verder. Het bannen van sociale media (Facebook in China,TwitterinTurkijevoorjaar2014)bijvoorbeeld.Ofhetbannenvanbepaaldefilmsofmu-ziek met expliciete lyrics of beelden, … . Er blijven ook nog heel wat verschillen op te merken: inheelwatlandenishethomohuwelijknoggeenaanvaardbegrip,leeftijdsnormenvoorfilmszijn vaak erg verschillend, gesluierde vrouwen zijn in heel wat landen normaal, …


“Lang leve Hollywood”Anderen zien geen graten in deze ‘McDonaldi-sering’ en reageren dat ongezond voedsel voor een goedkope prijs verorberen een bewuste keuze van consumenten is. Voorstanders argumente-ren ook dat culturen door elkaar verrijkt worden. Het is ook gewoon heel handig om als toe-rist in een onbekend land toch een soort houvast te vinden in de bekende menukaart van een internationale voedselketen.Voor aanhangers van een mix van culturen is het positief dat bepaalde elementen uit een cultuur komen overwaaien naar andere culturen, zoals het voorbeeld van McDonald’s aan-toont. De wereldwijde hamburgerketen heeft alle uithoeken van de wereld kennis laten maken met krokante goudbruine frietjes en de bijhorende cheeseburger of Big Mac. Maar we hoeven niet alleen naar de Amerikaanse cultuur te kijken voor zulke voorbeelden. Zo komt er binnen-kort in de hele Benelux een resem ‘Just Falafel’ winkels, een keten uit het Verenigde Arabische Emiraat Abu Dhabi. Consumenten zijn blij met dit aanbod en genieten volop van die frietjes en burgers, gezien het grote succes van deze ketens. Ook door Hollywood en de veramerikanise-ring zijn heel wat mensen veranderd in hun mening tegenover holebi’s, vrouwen- en jongeren-rechten, democratie, solidariteit en multiculturaliteit.


3.3.3 Glocalisering Namen als Shahrukh Khan, Katrina Kaif, Mohan Lal, Salman Khan, Kareena Kapoor en Vijay zeggen je waarschijnlijk niet veel. Maar bij de gemiddelde Indiër zullen ze vast wel een belletje doen rinkelen. HetzijnimmersallemaalbekendeBollywood-acteurs.DeIndiasefilmindustrieinHindi,naastEngelseenvandemeestgesprokenofficiëletalenvanIndia,namdeeerstelettervanhoofdstadBombay(nuMumbai)incombinatiemetdebenamingvandebefaamdeAmerikaansefilmindustrieHollywood.ZotransformeerdehetHollywoodnaarBollywood.InIndiawordenBollywood-filmsmeerbekekendanHollywood-films,endeacteursenactriceszijnerminstensevengrotefilmsterren.Het Bollywood-succes in India wijst op een fenomeen dat ‘glocalisering’ heet. Dat wil zeggen dat globalisering culturen niet alleen homogeen maakt maar vaak ook verschillende elemen-ten uit diverse culturen met elkaar combineert. Zo is Bollywood een aanpassing van Hollywood naardelokalecontextvanIndia.DegrootsheidvandeproductievanHollywoodfilmblijftbe-houdenmaardanwelmetlokalefilmproducenten,regisseursenacteurs.Andere voorbeelden van glocalisering zijn de aangepaste menukaarten van McDonalds in zijn filialenoverdehelewereld.ZokanjeinalleMcDo’sweleenBigMaceten,maardiezelfdeBigMac zal in Egypte wel gemaakt zijn met halal-vlees in plaats van met de gewone rundshambur-ger die je in een McDonalds bij jou in de buurt tussen je broodje zal vinden. In dezelfde ham-burgerketen in Caïro kan je bijvoorbeeld ook een McKofta eten, een hamburger gemaakt met vegetarische kofta, een lokale specialiteit. Bedrijven passen hun producten met andere woorden ook aan aan de lokale wensen en behoeften van culturen. Daardoor ontsnappen ze voor een stuk aan de eenheidsworst. Mensen kunnen op hun beurt kiezen of ze de globale of lokale variant zullen consumeren. En culturen kunnen zelf ele-menten uit culturen waarmee ze in contact komen kiezen en die incorporeren in hun eigen cultuur.

3.3.4 Debatstof P Werd de wereld ook op cultureel vlak een dorp of valt dat al bij al nog mee? Is onze culture-le diversiteit in gevaar? Of houden culturen goed stand?

P Moeten we initiatieven ter promotie van (lokale) culturen meer promoten en mondiale ra-ges tegengaan? Of kiest de consument uiteindelijk?

P Is deze vermenging van culturen een uitgelezen kans om elkaar beter te begrijpen? Moeten we net nog meer ‘vermengen’?

P Wat zouden we kunnen klasseren onder de noemer van een lekkere eenheidsworst? En wat zouden we onder een negatieve, slecht smakende eenheidsworst kunnen thuisbrengen?

P Wie wint er en wie verliest er bij een globale eenheidsworst? Wat zijn de verschillen bij een positieve en een negatieve eenheidsworst?

P Wat betekent het als normen en waarden van een bepaalde cultuur botsen met die van een andere cultuur? Wat kan dat teweegbrengen?

“Globalisering brengt culturen dichter bij elkaar, dat is erg positief� Natuurlijk moeten we ervoor zorgen dat er niet één ‘mainstream dominerende’ cultuur de anderen bij wijze van spreken opslorpt�”

(Joachim, medeauteur van dit dossier)


P Wat zijn de voordelen van ketens als McDonalds en Ikea voor consumenten over heel de wereld? En wat zijn de nadelen?

P Welke invloed kan McDonaldisering hebben op een land of een cultuur? Wat kan er eventu-eel tegenin gebracht worden? En door wie?

P Wat is het belang van glocalisering op wereldvlak? Wie wordt er vooral beter van?

P Hoe en op welk niveau kan het beleid en de politiek op dit alles een invloed op hebben?

Krasse reacties:

c “De eenheidsworst die de kapitalistische industrie alleen maar in stand houdt zorgt voor een verzuring en verdoving van de maatschappij zodat deze niet stil staat bij ecologische en sociale problemen. Denk zelf en wees uniek!”

c “De eenheidsworst bestaat niet, wees blij dat we bij Mc Donald’s kunnen eten, we goedkoop bij H&M kunnen gaan shoppen, dat er democratie bestaat in 90% van de landen en dat Westerse waarden en normen bijna overal gelden, want geef toe dat zijn de enige juiste waarden! ”

c “We moeten ook denken aan de cultuur van volkeren overal ter wereld, het zou een culturele ramp zijn dat deze allemaal verloren zouden gaan.”


q http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2014/01/15/rusland-voert-druk-op-sotsji-critici-op

q http://www.zizo-magazine.be/opinie-sporza-commentaar-slotceremonie-olympische-winterspelen-stelt-teleur

Filmpjes: q Sotjsi kus http://www.gva.be/sport/olympische-spelen-sotsji/aid1535464/noren-dagen-russen-uit-met-lesbische-kus-video.aspx

q Mc Donaldisering: https://www.youtube.com/watch?v=cJgGqeXHh6E

q Bollywood: https://www.youtube.com/watch?v=j0jgKr-GeGI


multiculturele samenleving

technologische vooruitgang

de eenheidsworst

Virgin Mensen over heel de wereld moeten wat meer openstaan voor andere culturen en de invloed die andere culturen nu eenmaal hebben op de samen-leving.

Sociale media en technologie tenslotte zijn de toekomst. Het is toch geweldig dat elke ondernemer zijn producten zo dicht bij de mens kan brengen door sociale media!

De eenheidsworst bestaat niet. Mensen hebben altijd de keuze. Onze Virgin producten zijn nu eenmaal goedkoop en kwali-teitsvol!

China De Chinese cultuur is erg belangrijk, met inmenging van andere culturen zijn we niet zo opgezet.

Sociale media en technologie zijn de toekomst. Het is toch geweldig dat elke ondernemer zijn producten zo dicht bij de mens kan brengen door sociale media!

De Chinese cultuur is erg belangrijk, landen zouden meer trots moeten zijn op de eigen cultuur. Nieuwe invloeden zijn niet altijd beter, tenzij ze de economie doen groeien.

Voka Voka gelooft niet in verplich-te diversiteitsquota voor de ondernemingswereld. De overheid, het onderwijs, de vakbonden, de collega’s op de werkvloer en -niet in het minst- de kansengroepen en hun vertegenwoordigers zelf hebben in dit dossier ook een zware verantwoordelijkheid.

Technologische vooruitgang biedt heel wat mogelijkhe-den. We moeten deze sector ondersteunen en vooral niet afremmen door er regels op te plakken.

Nogmaals: het is een kwestie van vraag en aanbod. Regels opleggen om de eenheidsworst tegen te gaan is onzin. De klant krijgt wat hij vraagt.

Petrobras Bedrijven moeten sociale ver-antwoordelijkheid opnemen en discriminatie van de arbeids-markt bannen. We kunnen echter niet aan elke eis van elke vakbond voldoen louter omwille van ons winstcijfer en het behouden van de welvaart voor iedereen.

Technologische innovatie is van fundamenteel belang voor de hele wereld. Hier moeten geen grenzen op staan.

Multinationals brengen hele-maal geen eenheidsworst, wel welvaart en kwaliteit.

Cuba Van immigratie hebben we wei-nig last. In het systeem als het onze is er weinig plaats voor migranten. Van emigratie daar-entegen wel, dat zijn mensen die niet begrijpen hoe goed ze het hier eigenlijk hebben.

Censuur van het internet en de media is nodig om de priva-cy van mensen te bewaren. Innovatie in technologie is niet nodig als iedereen een basisle-vensstandaard heeft.

We leggen het internet en sociale media aan banden om juist die eenheidsworst en blind consumptiepatroon tegen te gaan. De Cubaanse cultuur heeft genoeg troeven.

Global witness Socialeconflictenenoorlogenten gevolge van een botsing van culturen vormen grote uitda-gingen voor de wereld. We zien overal ter wereld burgeroorlo-gen die een land verdelen en vernietigen. Dit moet stoppen.

Technologie en innovatie zijn in principe positief voor de ontwikkeling van landen. Ze mogen alleen niet enkel in de handen van elites vallen, want die kunnen ze gebruiken in het nadeel van andere mensen.

De eenheidsworst die de kapitalistische industrie alleen maar in stand houdt zorgt voor een verzuring en verdoving van de maatschappij zodat deze niet stil staat bij milieu en soci-ale problemen.



multiculturele samenleving

technologische vooruitgang

de eenheidsworst

Oxfam Wij erkennen dat elke mens universele en onvervreemdbare rechten heeft. Ook werkgevers moeten deze rechten respecteren. Concreet gaat het om de volgen-de mensenrechten: het recht op een duurzaam inkomen, het recht op elementaire sociale diensten, het recht op leven en veiligheid, het recht om gehoord te worden en het recht op een identiteit.

De vooruitgang in de techno-logie moet de huidige crisis-sen als klimaat, voeding en oorlogen helpen oplossen en niet ten diensten staan van het roofkapitalisme.

De eenheidsworst is alomte-genwoordig en zorgt voor ver-vreemding en anti-solidariteit aangewakkerd door het huidige winstdenken. We geloven dan ook sterk in de SDG’s (de sus-tainable development goals of duurzame ontwikkelingsdoel-stellingen).

UNHCR In plaats van in te zien dat veel asielzoekers in hun land van herkomst ook waardevolle gekwalificeerdewerkkrachtenzijn, worden ze vaak gedis-crimineerd. We hebben nood aan een betere integratie van migranten, met elk hun eigen achtergrond en cultuur.

De technologische revolutie heeft heel wat voordelen, maar ze moet juist gebruikt worden. Bijvoorbeeld om migratiestro-men in kaart te brengen en conflictenoptelossen.

De eenheidsworst dient alleen om mensen nog meer goede-ren die ze toch niet nodig heb-ben, te laten kopen. Aan deze luxeproblematiek heeft geen enkele vluchteling boodschap.

Wipro Innovatie en technologie zijn de toekomst en cruciaal voor de ontwikkeling van een gelij-kere wereld en een economi-sche groei. Sociale media en de interconnectiviteit brengen mensen dichter bij elkaar en vergroot de verdraagzaamheid.

Internationale bedrijven zoals het onze kunnen technologie en innovatie naar landen bren-gen zodat die er zelf gebruik van kunnen maken om zich te ontwikkelen op handels- en wereldvlak. De digitale kloof is nog veel te groot.

De neoliberale industrie voedt de eenheidsworst. We moeten naar een ethischere economie.

TRIODOS Cultuur verruimt horizonten en brengt mensen samen. Het is een bron van creativiteit, vernieuwing en persoonlijke ontwikkeling.

De Technologie zal het klimaat-probleem en andere crisissen oplossen. Voorbeelden als Ecosia, Ello-mobile, Fairphone zijn allemaal voorbeelden van bedrijven die net als wij het op een andere manier willen doen.

De eenheidsworst moet wor-den tegengegaan. Het is een denkbeeld dat berust op rijkdom en status. We moeten naar een maatschappij die een ideaal-beeld maakt van duurzaamheid. Rijkdom kan gepaard gaan met duurzaamheid!

ADO Bedrijven en de economie spelen een sleutelrol in de ver-draagzaamheid tegenover de multiculturele samenleving. Het beleid en de overheid kunnen hierin sturen.

Creativiteit, duurzaamheid en innovatie zouden de keywords van een modern bedrijf in de komende jaren moeten zijn. Winstbejag en duurzaamheid gaan wel samen!

Bedrijven moeten de eenheids-worst doorbreken om con-currentieel te blijven. Mensen hebben geen nood aan prulla-ria, maar aan oplossingen en creatieve producten.

Zwitserland Culturen moeten leren om meer open te staan voor elkaar, zo praten wij in ons parlement alle 4 de landstalen, maar landen moe-ten ook durven grenzen te stellen aan onbeperkte immigratie.

Aan de vooruitgang van de technologie mogen geen gren-zen zitten, buiten op privacy!

De eenheidsworst is een neveneffectvandehuidigeeconomie. Het is goed voor de groei, maar de eigen cultuur mag niet verloren gaan.

over het thema sociaal


99KRAS 2014-2015: Globalisering

W o o r d e l n i j s tAndersglobalisme | Andersglobalisten geloven wel in bepaalde vormen van globa-lisering, maar verzetten zich tegen bepaalde uitwassen van globalisering, ze willen een duurzamere globalisering. M.a.w.: andersglo-balisten zien wel voordelen in globalisering, maar vinden dat die te weinig ten goede komt aan bijvoorbeeld de kleinere ondernemer (economisch), het milieu (ecologisch) of aan het welzijn van mensen (sociaal).

Antiglobalisme | Antiglobalismeen an-dersglobalisme wordenvaakdoorelkaargebruikt. Meestal wijst antiglobalisme op een verzet tegen globalisme in al zijn verschijnings-vormen, men ziet het als een bedreiging voor de lokale cultuur en economie. Antiglobalisten zijndoorgaans nationalisten,terwijlandersglo-balistenvaakin linkse hoektevindenzijn.

Braindrain | Braindrain of kennisvlucht, (vrijvertaald: hetweglopenvanhersenen)ishet fenomeen waarbij hoog opgeleide perso-nen na hun opleiding uit een land vertrekken om elders een baan te zoeken. Het land naar waar die personen gaan ondervindt dan een “braingain”.

Broeikaseffect | Hetbroeikaseffectzorgtervoor dat het aardoppervlak opwarmt door gassen als waterdamp, kooldioxide (C02), ozon enmethaanindeatmosfeer.Heteffectwerktzoals in een serre of ‘broeikas’ waar een gla-zen overkapping het ontsnappen van warmte tegenhoudt en de temperatuur binnenin laat oplopen om bijvoorbeeld tomaten te kweken. Bijhetbroeikaseffectopaardezorgendeuitge-stoten broeikasgassen voor zo’n overkapping.

Bruto binnenlands product | Het brutobinnenlandsproduct(bbp) vaneenlandofvaneen regio is de marktwaarde van alle goederen en diensten die er op één jaar tijd worden ge-produceerd. Hetiseenveelgebruikte maatstafvoor de welvaartscreatie van een land of regio.

Bruto nationaal product | Het brutonationaalproduct(bnp) ishettotaleinko-men van de mensen die in een land wonen, ongeacht of ze in dat land of het buitenland werken. Het bnp per hoofd van de bevolking iseenveelgebruikte maatstafvoordegroottevaneeneconomie.

Communisme | Communisme iseensociale, politieke en economische ideologie dieisgerichtopdeoprichtingvaneen klasse-loze, staatloze en socialistische samenleving opgebouwd op gemeenschappelijk eigendom van de productiemiddelen, waarbij iedereen produceert naar vermogen en neemt naar behoefte.

De Groene revolutie | De Groenerevo-lutie iseen landbouwrevolutie diezichtussen1960 en 1980 voornamelijk in Azië voltrok.Doordebevolkingsexplosiein Azië konderijstteelt de stijgende vraag naar rijst maar moeilijkbijhouden. Rijst iserhetbasisvoed-sel,zoals aardappels inanderelanden.Ermoest een oplossing komen voor de tekorten, wanterdreigde hongersnood.Doorgebrekaan met name voor de rijstbouw geschikte nieuwe gronden, zocht men verhoging van de opbrengsten vooral in verbetering van gewas-sen en productie.

Globalisering | Globalisering iseenvoortdurendprocesvanwereldwijde eco-nomische, politieke en culturele integratie.M.a.w. het wereldwijd versmelten van econo-mische, politieke en culturele processen.

Globalisme | Globalisten geloven radicaal in de vrije markt, in een steeds evoluerend proces van wereldwijde economische, poli-tieke en culturele integratie, met als centraal kenmerk een wereldwijde arbeidsdeling en als ultieme doel een betere welvaart voor ieder-een.


W o o r d e n l e i s tGreenwashing | Greenwashing ishetgroenerof meermaatschappelijkverant-woord voordoenvaneen bedrijf of organisa-tie dandatdezedaadwerkelijkis.Dezeorga-nisatie doet zich voor alsof zij weloverwogen methet milieu en/ofanderemaatschappelijkethema’s omgaat, maar dit blijkt vaak niet meer dan ‘een likje verf’.

Imperialisme | Imperialisme ishetproceswaarbij landen hun macht in andere delen van de wereld uit willen breiden door gebieden te veroveren en te beheersen. Het overnemen gebeurt niet, zoals bij kolonialisme, alleen om de economische redenen. Het gaat ook vooral om de eigen cultuur en politiek over te bren-gen of te forceren op de bevolking.

Kapitalisme | Kapitalisme iseen eco-nomischsysteem gebaseerdop investe-ringen van geld inde verwachting winst temaken.De productiemiddelen zijnmeestalin privaateigendom vaneenproducentdiedaarbijveelalgebruikmaaktvan loonarbeid.

Kenniseconomie | Kenniseconomie (ookwel informatiemaatschappij)iseenvrijab-stractbegripuitde economie waarmeewordtbedoelddateensignificantdeelvandeeco-nomische groei in de samenleving voortkomt uit(technische) kennis.Hetiseenmaat-schappijwaarinde productiefactor kennis eensteeds belangrijkere plaats inneemt ten opzichtevan arbeid, natuur en kapitaal (dedrie traditionele productiefactoren). Dit past binnen de algemene verschuiving van arbeid inde landbouw via industrie naar diensten.

Koopkracht | Koopkracht is een maat die aangeeft hoeveel goederen een huishouden kan kopen met het besteedbaar inkomen.

Liberalisering | Als de overheid beper-kingen opheft om toe te treden tot een be-paalde markt, die voordien enkel tot de over-heidbehoordeendus concurrentie toestaat,spreekt men van liberalisering.

Maatschappelijk verantwoord on-dernemen | Maatschappelijk verantwoord ondernemen(MVO)is eencontinuverbete-ringsproces waarbijondernemingenvrijwilligop systematische wijze economische, milieu- en sociale overwegingen op een geïntegreer-de manier in de gehele bedrijfsvoering opne-men, waarbij overleg met de stakeholders of belanghebbenden van de onderneming deel uitmaakt van dit proces.

Microfinanciering | Microfinanciering isdealgemeneverzamelnaamvoorfinanciëledienstendiemetzeerkleinebedragen, micro-kredieten (vaak minder dan 100 euro) worden verstrekt aan de arme bevolking in ontwik-kelingslanden(ondermeerin Zuidoost-Azië,Afrikaen Latijns-Amerika.Hetdoelvandezeleningen is de bestrijding van de armoede door het stimuleren van ondernemerschap.

Privatisering | Privatisering ishetpro-ces waarbij het eigendom van bedrijven en diensten overgaan van overheid naar de particuliere sector. Daarbij wordt een pu-bliek eigendom(zoalseen staatsbedrijf)in particuliere handengebracht.

Speculatie | Speculatie iseen transactie dieslechts bedoeld is om er winst mee te maken door het goed te zijner tijd weer te verkopen of terug te kopen. De speculant is niet van plan de onderliggende waarde zelf te gebruiken, en neemt met de transactie een zeker risico.

Transitie | Een transitie iseenstructureleverandering die het resultaat is van op elkaar inwerkende en elkaar versterkende ontwik-kelingenophetgebiedvanbijvoorbeeld eco-nomie, cultuur, technologie, instituties en na-tuur en milieu.

Voedselzekerheid | Voedselzekerheid is de structurele toegang tot voldoende en gezond voedsel en drinkwater.

Vrije markt | Een vrijemarkt iseen markt-economie waarinprijzendoorvraagenaan-bod tot stand komen.


GLOBALISERING

DEEL 3: DE rollen

102 KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 3: De rollen

103KRAS 2014-2015: Globalisering * Deel 3: De rollen

1. VIRGIN GROUPIdentikit

q Multinationale bedrijvengroep van Britse oorsprong q De groep bestaat uit meer dan 400 bedrijven in 50 landen over de hele wereld q Ongeveer 50.000 mensen werken voor de Virgin group q In 2012 bedroeg de omzet van alle bedrijven samen zo’n 17 biljoen euro q Geleiddoorcharismatischfiguur:RichardBranson q De bedrijven van de Virgin group leveren verschillende producten en diensten: van bank tot gezondheidszorg,telecommunicatie,transport,filmenvoedingofvanfrisdranktotballonvlucht

q www.virgin.com q @Virgin, @richardbranson

MissieWij zijn al sinds 1970 geen maagd meer in het zakendoen. We bezorgen de wereld zowat alle mogelijke diensten onder het rood-witte Virgin merk. Stripboeken, muziekfestivals, cosmetica, softdrinks, kredietkaarten, cd’s, trein- of vliegtuigtickets? Geen probleem, wij verkopen al deze producten en nog veel meer aan klanten over de hele wereld. Wat het ook is en in welke sector ook, als je iets koopt met ons logo op dan kan je er van op aan dat het goed is. Het maakt met andere woorden niet uit of je in een Virgin hotel in pakweg Europa, Australië, Zuid-Afrika of Rusland logeert, of je vanuit jouw land vliegtuigtickets naar die landen koopt of dat je eender waar een Virgin cola slurpt. Met Virgin zit je goed. Jaar na jaar slagen onze bedrijven er in zoveel verschillende sectoren en in zoveel landen in om biljoenen dollar winst te maken. Maar wij brengen landen en culturen ook dichter bij elkaar door onze diensten en producten in tele-communicatie,financiënentransportvooreendegelijkeprijsaantebiedenaanconsumentenover heel de wereld. Wij zijn het toonbeeld van een geglobaliseerde wereld en globalisering is een toonbeeld van de welvarende nieuwe wereld en economische groei!

Interview Welk handelssysteem hebben we nodig?

Een onbeperkte vrije markt is essentieel zodat de handel wereldwijd kan blijven groeien. In zo’n vrijemarktsysteem kunnen bedrijven zoals wij het best handelen. Aangezien we in zoveel landen actief zijn kunnen we handelsbelemmeringen of protectionisme missen als kiespijn. De overheid bemoeit zich best zo weinig mogelijk met de markt zodat bedrijven ongestoord kunnen kopen en verkopen over de hele wereld. Anders zou het voor ons ook niet mogelijk zijn om een uitgebreid gamma aan producten in alle sectoren aan te bieden aan de consument, en al zeker niet voor de interessante prijzen waarvoor we ze nu kunnen aanbieden. Omdat we in een vrijemarktecono-mie relatief weinig taksen betalen en de goedkoopste loonlanden kunnen opzoeken om er onze bedrijven naar te verhuizen om onze producten te vervaardigen, kunnen we onze producten en diensten aan de goedkoopste prijzen aanbieden aan onze klanten en dat is wat ze willen. Delo-kalisatie is noodzakelijk i.f.v. de prijs en kwaliteit! Wij zorgen voor betere welvaart voor iedereen.

Wat zijn de grootste uitdagingen in het energie-, klimaat- en voedselvraagstuk?

Wij zijn bezorgd om het milieu. Als multinational, actief in zoveel landen, en in verschillende sectorenzoalsdeluchtvaartsectormoetenwewelgebruikmakenvanfossielebrandstoffen,bijvoorbeeld, om een vlot en snel transport van onze producten(onder andere voedsel en drank) en klanten naar alle werelddelen te garanderen. We kunnen niet zonder deze grond-stoffenomdewelvaarttebewarenenteverhogen.Wecompenserenonzegroteecologische

A-rollen


voetafdruk door het milieu ook een plaats te geven in onze bedrijvengroep, naast het maken van winst natuurlijk. Vooral de klimaatsverandering tegenhouden is een uitdaging die ons be-drijf niet uit de weg gaat. Daarom organiseren we verschillende evenementen en acties waar-aan andere bedrijven en klanten kunnen deelnemen en waarmee we de aandacht willen ves-tigen op het milieu. We willen een pionier zijn in deze rol. Zo organiseren we bijvoorbeeld de ‘Virgin Earth Challenge’ waarbij we 25 miljoen dollar uitreiken aan diegene die een business model kan ontwikkelen dat de opwarming van de aarde aantoonbaar zou verminderen terwijl het ook een commerciële winst zou opbrengen. Tot zover kunnen we niet anders dan teren op fossielebrandstoffen.Trouwensdenatuurverwerktookveel!Wezullendeproblemenoplos-sen zoals andere problemen door technologie en meer welvaart.

Hoe moet de wereld er sociaal, technologisch en cultureel uitzien in 2050?

Bedrijven moeten hun middelen meer gebruiken om ook hun sociale verantwoordelijkheid te nemen tegenover de armoede die wereldwijd bestaat. We doen op sociaal vlak al veel door in totaal 50.000 mensen tewerk te stellen en dat in verschillende landen over heel de wereld. Maar we doen ook méér. Zo hebben we oog voor het goede doel. Met de ‘Virgin Unite’-stichting sprekenwedanookdenon-profitsectoraan.Wewillenhandelgebruikenomeengoeddoeltedienen. Zo willen we mensen hun welvaart verbeteren door ondernemerschap en innovatie te stimuleren met de donaties die Virgin Unite ontvangt. Concreet gebruiken we de verzamelde donaties voor projecten zoals ‘The elders’. Dat is een groep onafhankelijke en invloedrijke we-reldleidersdieinhetverledenreedshunsporenverdiendenendiebemiddeleninconflictenwe-reldwijd. Samen werken ze voor meer vrede en respect voor mensenrechten. Met Virgin Unite brachtenwedezegroepmensen,waaronderandereKofiAnnanenJimmyCarterdeelvanuit-maken, samen in 2007. Bij de Virgin Group geloven we dat zakendoen wel degelijk een sociaal doel kan en moet dienen in de wereld - en dat is op zijn beurt weer goed voor het zakendoen! Mensen over heel de wereld moeten wat meer openstaan voor andere culturen en de invloed die andere culturen nu eenmaal hebben op de samenleving. Het is logisch dat vandaag de dag iedereen zowel fysiek als digitaal met elkaar verbonden is, onder andere door de producten van Virgin. Mochten ze ervoor openstaan zouden mensen over heel de wereld kunnen genieten van bijvoorbeeld onze Virgin Cola, in plaats van vast te houden aan de lokale drank.Sociale media en technologie tenslotte zijn de toekomst. Het is toch geweldig dat elke onder-nemer zijn producten zo dicht bij de mens kan brengen door sociale media!

Reacties c Global Witness: “Die ‘the elders’ en die ‘Virgin Earth Challenge’ is één

grote greenwash als je ziet hoeveel CO2 ze uitstoten met hun low-cost luchtvaartmaatschappij (de enige in de VS zonder vakbond trouwens). Bovendien is 25 miljoen dollar peanuts tegenover de omzet van Virgin.”

c Triodos Bank: “Virgin cola, Virgin film, Virgin vliegtuigen. Virgin is de belichaming van 1 grote eenheidsworst; mogen we nog zelf bepalen wat we consumeren?”

c Voka: “Internationalisering, investering en het welvaartsdenken zoals Virgin het heeft aangepakt is een voorbeeld voor elke onderneming.”


2. CHINAIdentikit

q Land met het grootste aantal inwoners ter wereld (1,3 miljard mensen) q 40 miljoen mensen leven er onder de armoedegrens q Sterke economische wereldspeler, wordt gezien als 2e grootste economie ter wereld. Behoort tot de BRICS-groeilanden

q Absolute macht van de Chinese Communistische Partij. China heeft een premier die aan het hoofd staat van de regering en een president die het staatshoofd is

q Het nationale parlement heet het ‘Nationaal Volkscongres’ en komt één keer per jaar samen om enkele grote beslissingen goed te keuren. Het Nationaal Volkscongres telt ongeveer 3.000 leden

q 54% van de bevolking woont in steden

MissieWij als overheid van China kunnen zeggen dat op heel korte tijd onze staat evolueerde van een ontwikkelingsland naar een leider in de wereldeconomie. Dit zijn we geworden dankzij de intro-ductie van de socialistische markteconomie: een combinatie van een economisch vrijemarktbe-leid en een sterke controlerende rol door de Communistische Volkspartij. Globalisering is een zegen voor de welvaart van iedereen en voor de economische groei van onze multinationals!

InterviewWelk handelssysteem hebben we nodig?

Op economisch vlak zijn we voorstander van een socialistische markteconomie. In ons land heeft dat soort economie ervoor gezorgd dat ons bnp (bruto nationaal product) sinds 1990 is verachtvoudigd. Traditioneel vinden wij dat een strak politiek kader en een strikte controle vandeoverheidoverdemarktnodigis,maardelaatstejarenzijnwesteedsflexibelermetdecontrole over onze economie i.f.v. de welvaart van onze bevolking. Meer en meer leden van de socialistische partij zijn voorstander van het wegwerken van marktbelemmeringen. Het internationale aspect van het handelssysteem en dus import en export zijn fundamenteel. Anders zouden wij nooit onze Chinese producten over de hele wereld kunnen verspreiden. Je zou kunnen zeggen dat communisme en kapitalisme niet samengaan, wel daar denken wij anders over: de markt bestaat al veel langer dan de staat en bovendien zijn onze grootste en dus meest succesvolle kapitalistische bedrijven economieën waarvan de grootste de schaal vanrijkelandenalsFinlandofDenemarkenovertreffen.Hetkapitalismeheeftdemarktvolle-dig overgenomen en herkneed. We hebben een kapitalistische markt, gericht op het maximaal winstbejag van megaprivébedrijven. Voor grote multinationals hebben we gulle overheidssteun en belastingvermindering. U ziet dat we met 1,3 miljard mensen en zo’n groot land moeilijk alle werkomstandigheden en milieuproblemen onder controle kunnen houden. Het algemeen belang primeert boven het individueel belang, iedereen moet zijn steentje bijdragen.


De grootste uitdaging om de klimaatsverandering af te remmen is om onafhankelijk (zelfvoor-zienend)tewordenvanolieensteenkoolalsbrandstoffen.VooralhetWestenheeftnogveelwerk op dit vlak. We zijn een wereldmacht met heel veel inwoners. Het is dus normaal dat we veel broeikasgas-sen uitstoten. In absolute cijfers zijn we de grootste uitstoter ter wereld, maar als je de uit-stoot per inwoner bekijkt, zal je zien dat we niet de grootste uitstoot ter wereld hebben.

A-rollen


We hebben onze meest vervuilende fabrieken al gesloten en zijn van plan om nog meer in te zettenopenergie-efficiëntie.Daarnaastzullenwetegen2020bijvoorbeeld15%vanonzeenergie halen uit niet-fossiele of hernieuwbare energiebronnen. De belangrijkste hiervan is waterkracht. Zo hebben we met de drieklovendam een grote troef in handen om energie via water op te wekken. Een aantal dorpen zijn hierdoor moeten verplaatst worden, maar dat zijn moeilijktevermijdenneveneffecten.M.a.w.deeconomischewelvaartisvooronsnogaltijdbelangrijkerdandemilieucrisis.Deaardeiservooronzewelvaart,onzegrondstoffendusook.Door de groene revolutie zijn we meer zelfvoorzienend geworden in onze voedselproductie, vanaf 2014 wordt dit een van onze voornaamste economische doelen. Het vergroten van de nationale voedselzekerheid moet een belangrijke pijler vormen voor de andere hervormingen die we in China willen doorvoeren. Bij voedselproductie blijft kwantiteit wel vooral belangrijk, overproductie hoort nu eenmaal bij onze economie om concurrentieel sterker te staan.


Op sociaal vlak kunnen veel landen nog veel van ons leren. Wij hebben de touwtjes strak in handen, ook op sociaal en cultureel vlak. Zo promoten we bijvoorbeeld de Chinese cultuur door deze intensief te onderwijzen in onze scholen en universiteiten. We verplichten onze kinde-ren ook om ons volkslied en traditionele dansen en muziek te kennen en lief te hebben. Zij die emigreren naar westerse landen of naar Afrika en de rest van Azië zijn de ambassadeurs van de Chinese cultuur in het buitenland. Zij moeten de banden met hun enige thuisland sterk behou-den en bovendien de Chinese economie blijven steunen door geld op te sturen naar hun families vanuit het buitenland. Ook hebben we de Confucius Instituten. Dit zijn onze academische institu-tenoverdehelewerelddiealsdoelhebbendetaalencultuurvan China aandemantebrengen.De Communistische Volkspartij zal ook op sociaal vlak alles in goede banen blijven leiden zoals ze dat in het verleden ook al zo vaak gedaan heeft. De overheid zorgt ervoor dat de bevolking haar leven zo goed mogelijk kan inrichten. De mensen moeten zich daar niet zelf mee bezig-houden. Onze burgers moeten zich dan ook niet verenigen in vakbonden en organisaties waar de overheid geen controle op heeft: de overheid zorgt al goed genoeg voor haar inwoners. De overheid zal wel beslissen over de kwaliteit van de werkomstandigheden van arbeiders in ons land. Ook sociale media en persvrijheid moeten niet al te grote proporties aannemen om een al te westerse ideeënvermenging te beperken. Technologie is belangrijk om de economie te laten draaien en evolueren. Het is dankzij tech-nologische innovatie dat wij ons konden ontwikkelen van een ontwikkelingsland naar een land met een groeiende economie. Wij zijn ook de thuis van heel wat hoogtechnologische bedrijven die graag hun spitstechnologie in ons land laten produceren. Onze opleidingen zijn zo hoog-staand dat over heel de wereld bedrijven naar onze mensen vragen. Een enorme braingain voor heel de wereld.

Reacties c UNHCR: “Made in China? Made in armoede en slavernij, ja!”

c ADO: “De censuur in de politiek en van sociale media in China loopt de spuigaten uit. De individuele mens doet er daar niet toe, de economie en de samenleving zijn het belangrijkste.”

c Virgin: “Chinese bedrijven zijn de laatste jaren uitgegroeid tot de grootste wereldspelers in zowat alle sectoren. Net als wij, hebben ze hun eigen bevolking en heel de wereld meer welvaart en nieuwe producten gebracht.”


3. VokaIdentikit

q Voluit: ‘Vlaams netwerk van ondernemingen’ q Met meer dan 18.000 bedrijven als lid in Vlaanderen en Brussel het grootste ondernemersnetwerk van Vlaanderen

q Spreekbuis en belangenverdediger van de aangesloten bedrijven via sociaal overleg bij overheden op lokaal, Vlaams, nationaal en internationaal vlak

q Elk bedrijf kan lid worden en krijgt in ruil bepaalde diensten en informatie. Onder andere: opleidingen, netwerkevenementen, brochures en nieuwsbrieven

q Goed voor 65% van de private werkgelegenheid die voor 66% van de toegevoegde waarde in Vlaanderen zorgen

q www.voka.be q www.tweeprocent.be q @VOKA_jlibeer, @VOKA_frederikm

MissieBij ons staan de ondernemingen centraal. Wij willen het meest invloedrijke professionele netwerk van ondernemers en ondernemingen zijn in Vlaanderen. Daarmee willen we bijdragen tot hun succes. Het welzijn en de welvaart van heel Vlaanderen en dus ook van België hangt immers af van de winst van bedrijven en ondernemingen. En die winst kan vooral gemaakt worden in een klimaat van vrije handel, zowel in België als op de wereldmarkt.Naast de vrije markt zijn enkele belangrijke punten voor ons een goede infrastructuur, rechts-zekerheid en goede opleiding voor werknemers. Als het van ons afhangt beperken we de over-heidsuitgaven tot minder dan de helft van het BBP (Bruto Binnenlands Product). Wij streven dan ook naar meer netto-inkomen voor wie werkt. Daarom moet de overheid minder belas-tingen afhouden van het brutoloon. Een werknemer kan zelf zijn pensioen opbouwen en een spaarpotje aanleggen voor als het even minder goed gaat. Het is logisch dat bedrijven naar de goedkoopstewerkkrachtenopzoekgaanzodatzezoefficiëntmogelijkkunnenwerken.Datwilzeggen: dat ze zoveel mogelijk arbeid kunnen krijgen voor zo weinig mogelijk kosten.Globalisering is dus voor iedereen goed en zeker voor de Belgische ondernemer die wenst uit te breiden� Economische groei is een nobele waarde om na te streven�


We moeten het vrijemarktsysteem zoals dat er nu uitziet verder uitbouwen tot een markt die zo goed als vrij is van grenzen. De overheid moet zich nog veel minder bemoeien met de eco-nomie. Alleen wanneer het écht nodig is moet de regering inspringen en maatregelen nemen om de markt te regelen. Vooral dan wanneer bedrijven de dupe zijn van bijvoorbeeld té goed-kope concurrentie uit het buitenland.Werkgevers zouden ook minder belastingen moeten betalen op de loonkosten van werkne-mers. Alleen zo kunnen we de broodnodige jobs in België behouden, nieuwe bedrijven aan-trekken en dus werkgelegenheid creëren. Als (internationale) bedrijven veel zullen moeten blijven betalen zullen ze wegtrekken uit België en dat willen wij koste wat het kost vermijden.


Het is belangrijk dat de klimaatproblematiek aangepakt wordt, maar deze initiatieven moeten gekaderd worden in een mondiale aanpak om marktverstoringen te voorkomen. De impact op de

A-rollen


bevoorradingszekerheid en de concurrentiepositie van bedrijven moeten steeds in rekening worden gebracht wanneer bijvoorbeeld alternatieve energievoorziening overwogen wordt, zodat de ener-giebevoorrading en de positie van het bedrijf op de markt niet in gevaar komen. Het is daarom ook aangewezen om maar één bindende doelstelling voor de reductie van broeikasgassen na te streven en om via instrumenten zoals hernieuwbare energie deze doelstelling mee te helpen verwezenlijken.Ondernemingen en bedrijven over heel de wereld gebruiken natuurlijk het liefst de goedkoop-stegrondstoffenomhunproductentevervaardigenofomhundienstenaantebieden.Zokunnen ze meer winst maken en brengen ze meer welvaart waar uiteindelijk iedereen, zowel werknemersalswerkgevers,vanprofiteert.Tochzijnondernemerszichookmeerenmeerbewustvandeeffectenvanhunbedrijfsactiviteitenop het milieu en op het klimaat. Wij moedigen hen ook aan om daar bij stil te staan. We hebben daar stuurgroepen voor opgericht: de Voka-stuurgroepen milieu en energie. Zij buigen zich over thema’s zoals water, lucht, klimaat, vergunningen en afval en brengen adviezen uit aan de regering.Op vlak van energie denken wij bijvoorbeeld mee na over hoe het energiebeleid beter kan. De over-heid moet inzetten op energiebevoorrading voor bedrijven. Dat kan onder andere door te zorgen voor eengediversifieerdeenergiemix,waarzoweltraditionelealshernieuwbareenergiebronnentoebeho-ren. Enerzijds moet deze mix de bestaande productiecapaciteit van bedrijven maximaal beschikbaar houden voor de markt en anderzijds de investeringen in productietechnologieën aanmoedigen.


Op sociaal vlak zitten wij midden in het sociale overleg met vakbonden en overheden. We be-hartigen dan wel de belangen van ondernemers en ondernemingen, we willen ook dat zoveel mogelijkmenseneenjobhebbeninonzesamenleving.Werknemersmoetenwelflexibelenbereid zijn om verschillende soorten jobs te doen en om gemakkelijk van werk te veranderen. Werkzekerheid kunnen we nooit 100% garanderen want de wereld is door de globalisering in volle en snelle verandering. De economie evolueert snel. We moeten dan ook onze strakke arbeidswetgevingafschaffen.Diehinderthetbedrijfslevenenremtdecreatievannieuwejobsaf. Ze overbeschermt ook sommige werknemers terwijl ze anderen aan hun lot overlaat: die werken ofwel in het zwart, ofwel helemaal niet en zijn werkloos. De arbeidsmarkt zou zonder zo’n wetgeving veel dynamischer zijn en werknemers veel mobieler.Het internet is een belangrijk communicatiemiddel waar ondernemers en bedrijven dankbaar gebruik van moeten maken om hun producten aan te prijzen bij mogelijke klanten. Het internet is dan ook een enorme bron van mogelijke kopers, die alleen nog een extra zetje in de vorm van reclame nodig hebben om te kopen. Sociale netwerksites zijn tegenwoordig een ideaal medium om reclame op te zetten. Je kan er als bedrijf zelfs je reclame mee personaliseren en duslatenterechtkomenbijeenspecifiekedoelgroep.Websiteszoudennogmeerdandatnuhet geval is, de gegevens van hun bezoekers moeten verkopen aan bedrijven. Zo kan reclame nogspecifiekerengepersonaliseerderverspreidwordenendusbeterwerken.

Reacties c Oxfam International: “Voka moet beseffen dat een vrijemarkteconomie en het

neoliberalisme onze planeet om zeep helpen, slavernij en uitbuiting in stand houden, de eenheidsworst aanbidden en ons zo allemaal tot robotten van de economie maken.”

c China: “Wij hebben veel steun aan het Vlaams netwerk voor ondernemers. Zo bereiken kleine ondernemers uit België ook onze economie.”

c Wipro: “Voka zou veel meer moeten inzetten op duurzaam ondernemen, creating shared value, de transitie-economie e.a. en dit moeten verkondigen als een concurrentieel voordeel voor ondernemers!”


4. PETROBRASIdentikit

q Braziliaans energiebedrijf q Produceert vooral petroleum en afgeleiden zoals aardgas, kunstmest, smeerolie en biobrandstof q Levert meer dan 2.000.000 vaten olie per dag q Actief in 25 landen in Europa, Azië, Afrika, Zuid-Amerika en de Verenigde Staten q Meer dan 80.000 werknemers wereldwijd (2010) q Voor 60% in handen van de Braziliaanse overheid q www.petrobras.com q @petrobras

MissieWij zijn één van de grootste energieproducenten ter wereld en we zijn daar trots op. De wereld heeft immers nu eenmaal gas, olie en energie nodig om de economie draaiende te houden en om welvaart te blijven creëren. De landen waar we ons met Petrobras vestigen mogen dan ook van gelukspreken,wantwijbezorgenhennaastontgonnengrondstoffenenenergieookwerkgelegen-heid. Globalisering is noodzakelijk en de enige mogelijke oplossing naar meer welvaart en groei�


Overheden over heel de wereld zien in dat grote internationale bedrijven goede handelspart-ners en werkgevers zijn. De wereldwijde economie vaart er wel bij als multinationals hun netwerk van vestigingen kunnen uitbouwen in zoveel mogelijk landen. Kleine lokale bedrijven stellen meestal niet zoveel voor en kunnen beter ingaan op ons aanbod om hen over te ne-men. Alleen sterke multinationals kunnen zorgen voor een wereldwijd stabiel handelsnetwerk en dus voor een stabiele economie en welvaart.Wij zijn goed bevriend met de meeste overheden van de landen waarin we actief zijn. We res-pecteren dan ook de nationale wetten van de landen waar we gevestigd zijn. Overheden blijken vaak goede onderhandelingspartners en zijn zelf ook geïnteresseerd in meer economische activiteit in hun land. Vele landen gunnen ons dan ook een enorm belastingvoordeel of andere vrijemarktprincipes en daar winnen zowel wij als het land zelf bij. Delokalisatie is de normaal-ste zaak van de wereld in een vrijemarkteconomie.


Duurzaamheid is erg belangrijk voor Petrobras. Multinationals en dus ook wij, als leverancier van olie en gas, kunnen door hun omvang echter bijna niet anders dan een zekere impact hebben op het klimaat en het milieu. We zijn er ons bewust van dat we de grondstofvoorraden van de aarde uitputten, maar dat kan ook niet anders want er is een grote vraag naar fossiele brandstoffenzoalspetroleumenaardgas.Wijspelendusgewooninopdevraagopdemarkt.Je kan eigenlijk stellen dat wij de wereld voeden, kleden en laten leven, zonder olie bestaat er geen transport! We proberen dat op een zo verantwoord mogelijke manier te doen, ook met aandacht en zorg voor het milieu. Zo proberen we zo weinig mogelijk broeikasgassen uit te stoten en letten we op ons water- en energieverbruik bij het opboren van petroleum. We doen ook onderzoek naar en ontwikkelen alternatieve energiebronnen zoals biodiesel. Noem ons dus maar gerust een MVO, een maatschappelijk verantwoord ondernemer. Ook fracking is voor ons een positieve nieuwe evolutie!

A-rollen


Wat voedsel betreft hebben we zelfs eigen campagnes voor gezonde voeding waarmee we de Braziliaanse bevolking willen sensibiliseren. Op die manier dragen wij bij tot de gezondheid van de samenleving.


Technologische innovatie is van fundamenteel belang voor de hele wereld. Als je ziet waar we 30 jaar geleden stonden op vlak van technologie dan hebben we op die tijd al een enorme evolutie meegemaakt. Wij willen er mee voor zorgen dat die technologische vooruitgang zich wereldwijd kan verderzetten en ontwikkelen. Alleen zo kan er meer welvaart komen, niet het minst in ontwikkelingslanden. Zeker in die landen kunnen wij veel betekenen, want wij brengen de technologie naar plaatsen waar die soms nog helemaal afwezig is. Wij kennen als multinational dan ook sterk onze sociale verantwoordelijkheid. Zo is veiligheid een prioriteit voor onze werknemers, die zich soms in het belang van het bedrijf in niet onge-vaarlijke situaties begeven, op boorplatformen bijvoorbeeld. We willen ook onze sociale ver-antwoordelijkheid dragen voor de gemeenschappen waar we olie opboren. Op cultureel vlak is er ook een rol weggelegd voor bedrijven als het onze. Het zijn immers de multinationals die culturen dichter bij elkaar brengen door in heel de wereld vestigingen te openen. Met Petrobras investeren we ook een deel van ons budget in cultuur in Brazilië, zo zijn webijvoorbeeldsponsorvanfilmsentheaterstukken.Multinationalsbrengenhelemaalgeeneenheidsworst, wel welvaart en kwaliteit.

Reacties c Oxfam International: “Petrobras is zo’n buitenproportioneel kapitalistisch bedrijf

dat zijn onderaannemingen niet in bedwang heeft. Zo werden er al 4 vissers gedood omdat ze protesteerden tegen een groot project van Petrobras. Petrobras ontkent uiteraard betrokkenheid.”

c Triodos Bank: “Er zijn genoeg voorbeelden van de vervuilende en levensbedreigende milieurampen die er zich voltrekken rond Petrobras. Duurzaamheid en Petrobras is een contradictio in terminis. Greenwashing!”

c Virgin: “Zonder Petrobras en andere energieproducenten zou de wereld er heel wat minder welvarend uitzien. Door hun brandstoffen komen onze producten overal ter wereld. Om nog maar te zwijgen van de miljoenen luchtvaartpassagiers!”


5. CUBAIdentikit

q Officieelde‘RepubliekCuba’ q Met ruim 11 miljoen inwoners de dichtstbevolkte eilandengroep in de Caraïben q Socialistische staat met als president sinds 2008 Raùl Castro, broer van het voormalige staatshoofd Fidel Castro. Beiden behoren tot de Communistische Partij van Cuba. Andere politieke partijen mogen zich geen kandidaat stellen voor de verkiezingen

q In2006voldeedCubaalsenigelandterwereldaandeWWF-definitievanduurzameontwikkelingmet een ecologische voetafdruk van minder dan 1,8 hectare per hoofd van de bevolking

q Geenofficiëlewebsite q Twitter is verboden in Cuba

MissieWij willen onze socialistische republiek verder uitbouwen en op die manier welvaart aan onze inwoners blijven schenken. Dankzij ons strakke overheidsgestuurde economische en sociale systeem leven de Cubanen niet in armoede en heeft iedereen toegang tot gratis onderwijs en gezondheid. We onderhouden goede contacten met onze socialistische gelijkgezinden in de wereld en willen aan heel de wereld tonen dat wie het socialistische systeem volgt daar zowel economisch, sociaal als cultureel voordeel uithaalt. Onze manier van leven probeert bovendien een duurzame toekomst voor de volgende generaties Cubanen te garanderen. Wij zijn radicaal tegen globalisering zowel cultureel, politiek, economisch, sociaal als ideologisch!


Andere landen kunnen nog veel leren van ons communistische economische systeem. De over-heid heeft alle controle over onze markt. Daardoor kan er voor alle inwoners van onze staat ten-minste een minimum aan voedsel voorzien worden. Niemand zal dan ook honger lijden in Cuba.De Verenigde Staten liggen maar op 150 km over zee in het Noorden. Maar de VS hanteren sinds de jaren ‘60 een handelsembargo tegen ons waardoor handel met het Noorden onmogelijk is. De boycot kwam er omdat het Westen niet akkoord gaat met ons politieke systeem. Door het handel-sembargo vinden bepaalde producten en merken de weg niet naar ons land. Zo zal je geen McDo-nalds of Starbucks tegenkomen in de Cubaanse straten. En eigenlijk vinden we dat maar goed ook!Vooronzehandelzijnwedusvooralgerichtoponzeeigenproductieenoogstvangrondstoffenen goederen. Zo beschermen we ook ons eigen nationale economische systeem. De overheid moet controle hebben op de markt, niet andersom. Zo zorgden we tot voor kort voor 100% te-werkstelling. Import en export waren vroeger verboden maar de laatste jaren laten we ze meer en meer toe omdat we merken dat we op de wereldmarkt niet achter kunnen blijven willen we iets meer competitief worden en onze bevolking meer producten kunnen aanbieden. De import-producten zijn voorlopig wel alleen voor de rijkere Cubaan betaalbaar. Problematischer is het tekort aan bepaalde producten zoals geneesmiddelen. Wij kunnen er toch ook niets aan doen dat de VS en hun Helms-Burton act (De wet maakt het mogelijk om bedrijven te vervolgen wan-neer zij handel drijven met Cuba) ons land in een economische wurggreep houdt? Obama & co doen maar, wij voeren ondertussen zeer beperkte handel met gelijkgezinden zoals Venezuela en China. En we zorgen voor een grote zelfvoorziening, zodat we vooral van onszelf afhankelijk zijn. We beschermen onze eigen economie dus tegen te veel afhankelijkheid van import. We geven gratis onderwijs en universele gezondheidszorg en zorgen zo voor 99,8% alfabetisme en een

B-rollen


levensverwachting van 78 jaar (2011) in Cuba. Er is ook één dokter per 167 inwoners (2004). Dat is de beste score in de wereld. Ter vergelijking: in België is dat één dokter per 234 inwoners.


Het kapitalistische systeem en de toenemende industrialisering zijn een zware bedreiging voor het leven op aarde. De onstilbare drang naar meer economische groei maakt de natuur kapot. De neoliberale landen van het Westen moeten hun verantwoordelijkheid opnemen voor wat ze al ka-pot hebben gemaakt en voor wat ze nog zullen vernietigen. Dat is in het belang van de bevolking over heel de wereld. Het probleem is dat de overheden in de kapitalistische landen te zwak zijn en zich laten domineren door bedrijven. Het zal die bedrijven worst wezen hoe het gesteld is met het milieu of met de gezondheid van de bevolking. Zij hebben alleen oog voor winst. Het is de taak van de overheid om de bedrijven beperkingen op te leggen en te verplichten om bepaalde wetten en regels voor meer duurzaamheid te respecteren. Zoals gezegd voeren we handel met een be-perkt aantal landen, we exporteren onder meer erg veel rietsuiker. Op gebied van energieproduc-tie zijn we quasi zelfvoorzienend. In 2012 kwam 21,9% van het totaal van de energieproductie van het land van hernieuwbare energiebronnen, met een stijging van energie uit biomassa en de opwekking van hydro-elektriciteit. De belangrijkste mijnbouwindustrie is de nikkelproductie.


Wij zijn trots op de voordelen die de socialistische staat biedt voor onze inwoners: een mini-muminkomen, voordelige voedselpakketten, gratis onderwijs en universele gezondheidszorg. De armoedecijfers liggen dan ook heel laag in ons land. De alfabetiseringscijfers liggen dan weer hoog: zowat elke Cubaan kan lezen en schrijven. En we zorgen als overheid ook voor genoeg jobs voor alle Cubanen: amper 2,3% van onze bevolking is werkloos.Censuur van het internet en de media is nodig om de privacy van mensen te bewaren. Cuba is dan wel het land met een erg lage verspreiding van internet, we kunnen tenminste de privacy van onze inwoners garanderen. Zij die het echt nodig hebben, bijvoorbeeld hotels die online boekingen van toeristen moeten kunnen afhandelen of leden van de overheid, hebben wel toegang tot het internet. We hebben in Cuba wel bepaalde delen van dat internet afgesloten, om onze inwoners te bescher-men tegen het kapitalistische gedachtegoed en alle onzin die op dat wereldwijde web gedeeld wordt.Op cultureel vlak vinden wij het handelsembargo van de VS al zeker niet erg, want winkel- en fastfoodketens uit het Westen dringen ons toch maar een bepaalde Amerikaanse en Engelsta-lige cultuur op. Wij hebben onze eigen fastfoodketens die Cubaanse gerechten zoals kip met rijst serveren: minstens even lekker! En bovendien kunnen we zo onze authentieke Cubaanse cultuur behouden en beschermen. Niet dat we niet openstaan voor andere culturen, want onze eigen cultuur is het product van een mix van talen en culturen.

Reacties c UNHCR: “Communisme in zijn zuiverste vorm is misschien mooi maar compleet

utopisch. Cuba en zijn repressief dictatoriaal beleid hebben tot een enorme vluchtelingenstroom geleid de voorbije 30 jaar. Er zijn naar schatting tussen de 30.000 en 40.000 Cubanen overleden tijdens een poging het eiland te ontvluchten.”

c Zwitserland: “Wij verstaan op zich het idee van je grenzen niet voor alles open te zetten, maar Cuba handelt wel erg extreem. Mensenrechtenorganisaties rapporteren willekeurige gevangenname, marteling, gewetensgevangenen en oneerlijke procesgang.”

c Virgin: “Communisme is de omgekeerde wereld, mensen onderdrukken en hun welvaart afnemen om zogezegd gelijkheid voor iedereen te verkrijgen. Totaal ridicuul.”


6. GLOBAL WITNESSIdentikit

q Ngo met hoofdkwartier in Londen en Washington DC q Onderzoektdelinktussendeontginningvannatuurlijkegrondstoffenenconflict,armoede,corruptie en de schending van mensenrechten

q Was al actief in onderzoek in Cambodja, Angola, Liberia, Congo, Guinea, Kazachstan, Birma, Indonesië, Zimbabwe, Turkmenistan en Ivoorkust

q Voert op basis van haar onderzoek ook campagnes om het publieke debat op gang te brengen en om het beleid te beïnvloeden

q www.globalwitness.org q @Global_witness

MissieWij willen af van de corrupte en oneerlijke praktijken die vasthangen aan de ontginning van grondstoffenenvandeneoliberaleindustrieinhaargeheelenwaarvooraldebewonersvandegebiedenwaarindegrondstoffenontgonnenwordendedupevanzijn.Wewillendoormid-delvanonderzoekencampagnesdeeconomischenetwerkendieachterconflict,corruptieenmilieuvervuiling zitten ontmantelen. Het is niet eerlijk dat de landen die het meeste grondstof-fenbezitten,meestalvooralontwikkelingslanden,voorbiljoenenaangrondstoffenexporterenmaar tegelijkertijd de armste bevolking hebben. We willen met Global Witness iets doen aan deze oneerlijke paradox, want het milieu en de mens in ontwikkelingslanden verdienen een betere toekomst. Globalisering heeft gefaald en zal blijven falen in haar huidige vorm; de planeet, de mens en de kleine ondernemer alsook de werknemer zijn de grote slachtoffers hiervan�


We hebben een eerlijker handelssysteem nodig waarbij iedereen een gelijke toegang krijgt tot welvaart. Het vrijemarktsysteem van vandaag de dag geeft MNO’s de toegang tot grondstof-fenenrijkdomopdekapvandearmebevolkingindelandenwaarzehungrondstoffengaanhalen. Het huidige systeem heeft enorme consequenties voor mens en milieu. De winsten uit deenormeexportvangrondstoffenuitontwikkelingslandennaarpakwegEuropaendeVSkomen nu in handen van politieke, militaire en economische elites zoals multinationals terecht. De spiraal van armoede wordt hierdoor in stand gehouden, want de arme bevolking krijgt van die winst niets te zien, hoewel ze er wel mee voor gewerkt heeft. Overheden handelen vaak in eigenbelang en strijken zelf winst op door onder één hoedje te spelen met de multinationals of bedrijvendiedegrondstoffenontginnen.Vaakwerktditconflictenindehand.Zoonderzoch-ten en vonden we de link tussen het ontginnen van diamant en de burgeroorlog in Angola in 1998. Petrobras is ook zo’n voorbeeld van een ongebreidelde industrie die de lokale bevolking uitbuit en de planeet om zeep helpt.


De rijkdommen van onze aarde waaronder land, water en bos, zijn eindig; en we zijn ze sneller dan ooit aan het opgebruiken. Dat moet stoppen en wij willen deze trend mee helpen tegen-houden. Zo moeten we bijvoorbeeld ons regenwoud in de wereld proberen te behouden. De industrie kapt zo’n 50 voetbalvelden aan woud weg elke dag, bijvoorbeeld voor voedselpro-ductie of grondstofontginning. Dat moeten we stoppen door bijvoorbeeld overheden van

B-rollen


landen met veel regenwoud, zoals Brazilië, aan te moedigen om wetten en regels in het leven te roepen die deze industriële bomenkappers een halt kunnen toeroepen. We kunnen door onderzoek ook aantonen hoe overheden van bepaalde landen geheime deals sluiten met zulke bedrijven. In die deals wordt vaak afgesproken dat woud gekapt mag worden, in ruil voor per-soonlijk voordeel of geld voor de machthebbers. Dit kan echt niet, het milieu moet niet de prijs betalen voor deze corruptie.


Socialeconflictenenoorlogentengevolgevaneenbotsingvanculturenvormengroteuit-dagingen voor de wereld. We zien overal ter wereld burgeroorlogen die een land verdelen en vernietigen.Ookmigratiezorgtvoor,vaakpolitieke,conflicten.Meestalzijnzehetgevolgvanbepaalde politieke elites die zich willen laten gelden en een bepaalde bevolkingsgroep domi-neren. Armoede en ongelijkheid onder groepen van eenzelfde samenleving worden door deze conflicteninstandgehouden.Wekunnenhiertegentenstrijdetrekkendoorcampagnesvoorverdraagzaamheid te organiseren en door elites te wijzen op hun sociale verantwoordelijkhe-den. Technologie en innovatie zijn in principe positief voor de ontwikkeling van landen. Ze mogen alleen niet enkel in de handen van elites vallen, want die kunnen ze gebruiken in het nadeel van andere mensen. Denk bijvoorbeeld maar aan wapens, die tegenwoordig zomaar via het internet gekocht kunnen worden en die gebruikt kunnen worden tegen bepaalde bevolkings-groepen.Organisaties zoals Wikileaks zijn voorbeelden van positieve maatschappelijke evoluties in de technologie. Ze zorgen ervoor dat fraude, corruptie en sociale wantoestanden van overheden voor het grote publiek kenbaar gemaakt worden. Deze organisaties en klokkenluiders zoals Edward Snowden zouden juridisch beschermd moeten worden. In deze tijden van geheimen enmisbruikvandemachtisermaaréénoplossing–transparantie. Deeenheidsworstdiedekapitalistische industrie in stand houdt zorgt voor een verzuring en verdoving van de maat-schappij zodat deze niet stilstaat bij milieu- en sociale problemen.

Reacties c China: “Global Witness moet zo niet van de toren roepen. Het klimaat herstelt

zichzelf heus wel en de huidige economie en industrie doen ook alleen maar hun best om alle mensen meer welvaart en geluk te brengen.”

c Oxfam International: “Global Witness heeft meer dan gelijk, onze planeet kan maar een bepaalde hoeveelheid industrie aan, we moeten de schaal van de industrie verkleinen, verduurzamen en socialer maken!”

c Wipro: “Grondstoffen (zowel zware metalen als brandstoffen) ontginnen is de enige mogelijkheid om aan de groeiende vraag van de consument inzake technologie te voorzien, het is alleen een kwestie van deze industrie ietsje duurzamer te maken, wij zijn een voorbeeld dat dit kan!”


7. OXFAM INTERNATIONALIdentikit

q Internationaal netwerk van 17 organisaties q Wil oplossingen zoeken voor armoede en onrecht in de wereld q Actief in meer dan 90 landen wereldwijd q Werktvia3wegen:biedtopkortetermijnhumanitairehulpinconflictsituatiesoframpgebieden,werkt op langere termijn aan duurzame ontwikkelingssamenwerking tegen armoede en doet lobbywerk om invloed te hebben op het lokale, nationale en internationale beleid

q Baat ook 1.200 Oxfamwinkels uit over de hele wereld. Verkoop van producten uit eerlijke handel engedoneerdegoederen,gaandevanfairtradekoffietottweedehandsboeken

q http://www.oxfam.org q @oxfam

MissieOnze missie is om armoede en ongelijkheid in de wereld uit te roeien. Eén op de drie aardbewoners leeft in armoede. Wij willen van dat cijfer af. Daarom mobiliseren we mensen en organisaties om tegen die armoede te vechten. We werken daarvoor samen met duizenden lokale partnerorganisa-ties over de hele wereld. Ook mensen in armoede zelf willen we mobiliseren om de controle over hun leven terug te grijpen, om hun mensenrechten uit te oefenen en om waardig door het leven te gaan als volwaardige burgers. Wanneer eender welke crisis toeslaat, gaande van een economische crisis tot een milieuramp, willen wij levens redden en heropbouwen. Bovendien vertegenwoordigen wij ook de stem van de armen op nationale en internationale beleidsniveaus. Door actie van mensen en door politieke wil kunnen armoede en onmacht voorkomen en verholpen worden. Globalisering in haar huidige vorm heeft enorm veel negatieve gevolgen; oneerlijke handel, sociale wantoestanden, kli-matologische en milieurampen, de eenheidsworst in consumptiepatronen, groeiend racisme en ongelijkheid, dit moet de wereld uit� Economische groei staat gelijk aan de groei van ongelijkheid�


We hebben nood aan een handelssysteem dat iedereen opneemt in het systeem. Het vrije-marktsysteem zoals dat nu bestaat draait in dat opzicht helemaal vierkant. Het zijn slechts en-kele groepen, zoals bijvoorbeeld multinationals en overheden, die economisch sterk staan. Er bestaat een enorme groep armen in de wereld die nauwelijks toegang krijgen tot het economi-sche systeem. Ze zijn simpelweg te arm om eraan deel te nemen. Mensen die niet aan een job geraken, bijvoorbeeld, vallen in dit handelssysteem uit de boot omdat ze geen kapitaal hebben en dus ook niet kunnen meedoen aan het spel van vraag en aanbod. In een beter handelssys-teem is er voor iederéén welvaart en niet alleen voor hen die economisch al sterk staan. Hier is een sterke rol weggelegd voor overheden, die maatregelen kunnen nemen om de armoede in hun land te bestrijden en om mensen aan een job te helpen. Om nog maar te zwijgen van de mensen die wel een job hebben en worden uitgebuit in moderne vormen van slavernij, mede dankzij delokalisatie van bedrijven. We hebben nood aan een meer ethische en duurzame eco-nomie zoals bedrijven die aan MVO doen en coöperatieven voor de kleinere boer in het Zuiden.


Klimaatsverandering is een globaal probleem en er moet dan ook een globale oplossing voor komen. We moeten er samen iets aan doen voor het te laat is. De klimaatsverandering duwt arme mensen verder de armoede in door de gevolgen ervan, namelijk het smelten van de ijskappen en klimaatgerelateer-

B-rollen


de natuurrampen. Oogsten worden bijvoorbeeld vernield door wisselende weerspatronen als droogte en overvloedige neerslag. Er wordt genoeg voedsel geproduceerd, alleen geraakt het niet tot bij alle mensen.In2013starttenwehetproject Behind the Brands (hetverhaalachterdemerken)op,omdegrootste10voedingsbedrijvenwereldwijdverantwoordingtelatenafleggenvoordeimpactdiezeheb-ben. Het project heeft als doelstelling de klanten van deze bedrijven te informeren zodat zij verantwoor-dekeuzeskunnenmaken.Deplaneetwordtletterlijkmisbruiktinzijngrondstoffen,zekervoorvoedsel-en energieproductie. Neem nu de laatste trend ‘fracking’, een zoveelste vreselijk vervuilende techniek waar mensen heil in zien. Er is geen tijd te verliezen, concrete actie is nodig en wel nu. Daarom nemen we niet alleen deel aan klimaatconferenties, die vaak maar vage en niet-dwingende richtlijnen opleggen aan landen en waar nooit tot concrete actie wordt gekomen. Wereldleiders hebben niet de moed om voor concrete oplossingen te zorgen. Met Oxfam International hebben we ook een wereldwijde campag-ne opgericht waarbij we gemeenschappen met weinig middelen helpen om zich aan te passen aan de klimaatsverandering en om zich voor te bereiden op eventuele natuurrampen. Dat kan bijvoorbeeld met betere anti-overstromingstechnieken of droogteresistente landbouwtechnieken. Ons huidig economisch modelisonhoudbaaromdathetverslaafdisaangrondstoffen.WelvarendelandenalsBelgiëverbruikenveelmeergrondstoffendanonzeplaneetduurzaamkanaanleveren.Zocreërenweeconomischewel-vaart door roofbouw te plegen op de kansen van toekomstige generaties. Dat kan zo niet verder.


Wij erkennen dat elke mens universele en onvervreemdbare rechten heeft. Ook werkgevers moeten deze rechten respecteren. Concreet gaat het om de volgende mensenrechten: het recht op een duurzaam inkomen, het recht op elementaire sociale diensten, het recht op leven en veiligheid, het recht om gehoord te worden en het recht op een identiteit. Vrede en de vermindering van de wapenproductie en -verspreiding zijn voorwaarden voor ontwikkeling. De ongelijkheid tussen arm en rijk binnenin landen en tussen landen moet uitgewist worden. Een belangrijk doel is dan ook om de millenniumdoelstellingen te behalen. Ook gelijkheid tussen culturen wereldwijd is één van de doelstellingen van de organisatie. Racisme en discriminatie moeten onmiddellijk de wereld uit. Sociale media en technologie kunnen hier een belangrijke rol in spelen. We moeten een halt toeroepen aan de huidige con-sumptiemaatschappij. We worden in de val gelokt door grote multinationals en we lopen er met open ogen in. Technologie kan ook het klimaatprobleem oplossen, zoals de Amerikaanse econoom Jeremy Rifkin zegt: een IT-revolutie kan de nieuwe energieproductie (kleinschalig en verspreid) delen via een netwerksysteem, net zoals sociale media werkten.De eenheidsworst is alomtegenwoordig en zorgt voor vervreemding en antisolidariteit. We geloven dan ook sterk in de SDG’s (de sustainable development goals of duurzame ontwikke-lingsdoelstellingen).

Reacties c ADO: “Wij delen de visie van Oxfam International op de lacunes en ongelijkheden

in de internationale handelsregels, maar de ontwikkelingslanden mogen de boot niet missen als ze het beleid van de WHO (de Wereldhandelsorganisatie) net als Oxfam International als een gevaar beschouwen.”

c UNHCR: “Met Oxfam International hebben we een partner in de strijd tegen de huidige globalisering. Behind the Brands strijdt bijvoorbeeld ook tegen landroof, het recht van mensen om ergens te wonen waar ze willen.”

c Petrobras: “Onze grondstoffen als olie en gas zijn broodnodig om de economie in stand te houden, zonder olie geen transport en dus zeker geen voedsel op de borden. En voorlopig is er geen betrouwbaar en efficiënt alternatief.”


8. UNHCRIdentikit

q - Voluit ‘The United Nations High Commissioner for Refugees’ of het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties

q - Beschermt en ondersteunt vluchtelingen en asielzoekers over de hele wereld q - Werkt in opdracht van de Verenigde Naties q - Helpt concreet met vrijwillige terugkeer, lokale integratie of het vestigen in een ander land q - www.unhcr.org q - @Refugees

MissieBij het UNHCR ijveren we voor een menswaardige bescherming van asielzoekers en vluchtelin-gen op internationaal niveau. We worden daarin gesteund door het vluchtelingenverdrag, de universele verklaring voor de rechten van de mens en het Europese mensenrechtenverdrag. We willen de wereld ook informeren over en bewustmaken van de vluchtelingenproblema-tiek. Dat kan door acties en campagnes, bijvoorbeeld in de media. We zetten ook druk op het lokale, nationale, Europese en wereldbeleid rond vluchtelingen en asielzoekers. We verdedigen hun belangen. Dat doen we door te overleggen met overheden, maar ook door standpunten te formuleren als antwoord op actuele gebeurtenissen, problemen of discussies rond asiel-zoekers en vluchtelingen. De huidige crisissen in de Centraal Afrikaanse Republiek, Soedan, Somalië, Syrië, Nigeria, Irak, Pakistan,… zijn voorbeelden dat de huidige globalisering faalt. Door globalisering stijgt het aantal politieke, economische en ecologische vluchtelingen� We moeten deze uitwassen radicaal een halt toeroepen�


Het vrijemarktsysteem is een systeem dat kampt met heel wat gebreken. Zo zorgt de toegeno-men mobiliteit van goederen en voedsel automatisch ook voor een toegenomen mobiliteit van personen. De migratie om economische redenen neemt toe omdat de economisch zwakkeren niet altijd beschermd worden door hun overheid. Dat vormt een goed motief om te emigreren en elders naar meer economisch geluk te zoeken. Maar dat geluk wordt niet altijd gevonden, met alle gevolgen van dien. In het land van migratie zijn migranten niet altijd welkom, waardoor ze de status van illegaal of vluchteling toegeschreven krijgen. Die status zorgt voor minder of geen burgerrechten en een enorme onzekerheid die mensonwaardig is. Ook de leefomstandigheden van vluchtelingen en illegalen zijn vaak mensonwaardig. Denk maar aan de hotels waar asielzoe-kers in Europese landen in werden opgevangen, soms met meerdere families in 1 hotelkamer, met 1 maaltijd per dag en zonder enige psychologische begeleiding. Welvaart moet voor ieder-een beschikbaar zijn. Een ommezwaai naar een herverdeling om ongelijkheid tegen te gaan, een duurzame economie, vermogensbelastingen, fraudebestrijding, een stop op belastingparadijzen zijn voorbeelden hoe we armoede, oorlog en vluchtelingen uit de wereld gaan helpen.Dwangarbeid en commerciële seksuele uitbuiting leveren volgens berekeningen de Internatio-nale Arbeidsorganisatie (ILO) wereldwijd winsten van jaarlijks 150 miljard dollar op. Wereldwijd zijn21miljoenmannen,vrouwenenkinderenslachtoffer.Ditiseenscheefgegroeidesituatie.Dehuidigeindustrieenhaargrondstoffenhongerontwrichtendeplaneetenzijnbewoners

B-rollen



Op vlak van milieu willen wij mee nadenken over hoe we een duurzame toekomst kunnen bereiken. Wat de voedselproductie betreft: er moet een globale herverdeling komen van de welvaart, zo ook van het voedsel. Het kan niet dat zoveel voedsel verspild wordt en toch leeft 1 op 8 men-sen in de wereld niet wetend waar ze hun volgende maaltijd zullen halen. De hongersnood in Somalië en de oorlog als gevolg daarvan is zo’n voorbeeld. Eigenlijk is het een probleem door de klimaatsverandering; dit gaat in de toekomst enorm veel klimaatvluchtelingen met zich meebrengen. Dit probleem mogen we niet onderschatten. De klimaatcrisis is absoluut de meest gevaarlijke crisis zeker nu we in 2050 afstevenen op een wereldbevolking van 9 miljard mensen. Een radicale ommezwaai naar een duurzame econo-mie,eenrationeelgrondstoffenbeleideneenfossielebrandstoffen-uitstapzijnprioritair.


De toegenomen migratiestromen hebben wereldwijd heel wat veranderingen en uitdagingen op sociaal vlak teweeggebracht. Hoewel veel landen vroeger immigranten met open armen verwelkomden als goedkope en broodnodige werkkrachten, heeft onder andere de economi-sche crisis gezorgd voor de angst dat migranten de jobs van de inwoners van een land zouden komen inpikken. In plaats van in te zien dat veel asielzoekers in hun land van herkomst ook waardevollegekwalificeerdewerkkrachtenzijn,misschienzelfswelvooreenknelpuntberoepin westerse landen, worden ze vaak gediscrimineerd. De open grenzen van de vrije markt zijn tegenwoordig dus niet altijd zo open voor iedereen. Veel migranten zijn verliezers van de globalisering. We hebben nood aan een betere integratie van migranten, met elk hun eigen achtergrond en cultuur, in de samenleving waarnaar ze migreren.We willen dan ook werken aan de integratie van vluchtelingen en asielzoekers in onze maat-schappij, zodat ze niet in een spiraal van armoede en sociale uitsluiting terechtkomen. Via integratieprojecten willen we hun toegang tot de arbeidsmarkt, beroepsopleidingen en hoger onderwijs verbeteren. Zo gaan we ook in tegen de doembeelden van sommigen als zouden al de verschillende culturen van migranten niet met elkaar in harmonie kunnen samenleven en dus ook niet geïntegreerd geraken.De technologische revolutie heeft heel wat voordelen, maar ze moet juist gebruikt worden. Dat iemand als Edward Snowden het land uit moet vluchten omwille van zijn klokkenluidersrol in gevaarlijke dossiers is onbegrijpelijk. Sociale media heeft bijvoorbeeld mee gezorgd voor de Arabische lente.Technologie moet ingezet worden om bijvoorbeeld humanitaire rampen en vluchtelingenstromen in kaart te brengen, niet om de eenheidsworst te spekken met nog meer goederen die mensen toch niet nodig hebben, aan deze luxeproblematiek heeft geen enkele vluchteling boodschap.

Reacties c Petrobras: “Onze grondstoffen als olie en gas zijn broodnodig om de economie in

stand te houden, zonder olie geen transport en dus geen voedsel op de borden, het gaat dus niet over een uitstap uit fossiele brandstoffen, mensen moeten leren om energie efficiënt te gebruiken!”

c Oxfam International: “De vluchtelingenproblematiek is een rechtstreeks gevolg van de ongebreidelde economische globalisering en een ecologische oogkleppenindustrie. UNHCR doet prachtig werk!”

c Zwitserland: “UNHCR heeft gelijk wat politieke en klimaatvluchtelingen betreft, maar dat arbeidstoerisme naar ons land mag wel stoppen.”


9. WIPRO LimitedIdentikit

q IT-bedrijf uit India q Biedt IT-diensten en -advies aan bedrijven over de hele wereld q Actief in 61 landen q 146.000 werknemers in heel de wereld q Volgens Greenpeace het meest duurzame elektronicabedrijf ter wereld q www.wipro.com q Slogan: “do business better” q @WIPRO

MissieAls Aziatische wereldspeler op de IT-markt willen wij steeds meer groeien in onze sector en als bedrijf. De wereld moet gebruik kunnen maken van onze Indische know-how en onze diensten op het vlak van IT, maar ook op het vlak van duurzaamheid! Wij staan als IT-bedrijf immers voor een sterke technologische vooruitgang, maar dan op een duurzame manier. We willen zowel onszelf als onze klanten ecologisch, economisch en sociaal duurzamer maken en het uitzicht bieden op een mooie en welvarende toekomst. Hiervoor moeten we als bedrijf onze sociale verantwoordelijkheid opnemen. Dat doen we bijvoorbeeld door gemarginaliseerde gemeenschappen te ondersteunen, daar waar ons bedrijf gevestigd is. We willen met andere woorden groeien als multinational maar dan wel met respect voor de natuur en de mens. Glo-balisering heeft haar goede kanten, onze technologie kan zo over heel de wereld verspreid geraken, maar het kan niet dat dit onze planeet om zeep helpt, een andere, groene econo-mie dringt zich op!


Eenvrijemarktsysteemmetzoweinigmogelijkbarrières,opgelegddooroverheden,isnodigzodat ook bedrijven uit economische groeilanden zoals India een kans krijgen. Wij spreken uit ervaring, want ook wij zijn kunnen uitgroeien tot een internationaal succesvol IT-bedrijf dat handel voert over de hele wereld. Maar tegelijkertijd moeten de bedrijven die actief zijn binnen dit handelssysteem wel hun ecologische en sociale verantwoordelijkheid nemen, iets wat nu nietaltijdgebeurt.Wijproducerenbijvoorbeeldnooitmetmineralenuitconflictgebieden(dezogenaamdeconflictmineralen)enwezorgenervoordatonzewerknemersnooitincontactkomen met gevaarlijke producten. Multinationals moeten ook leren om respectvol om te gaan met hun werknemers in elk land waar hun bedrijven gevestigd zijn. Iedere werknemer heeft recht op goede werkomstandigheden en op een goed loon. Maar ook de bredere gemeenschap waar een bedrijf zich vestigt heeft recht op respect en ontwikkeling. Zo groeien ook onze kan-sen als bedrijf.


Ecologische duurzaamheid is een van de grootste uitdagingen waar bedrijven de dag van vandaag voor staan. Multinationals moeten hun ecologische voetafdruk verkleinen als ze de toekomst van hun bedrijf en van de samenleving in het algemeen willen verzekeren. We willen ons met onze expertise en als internationaal bedrijf engageren om de globale opwarming van de aarde en de vervuiling van de natuur mee een halt toe te roepen. Want dat is positief voor het welzijn van iedereen op deze planeet. De technologie zal ook de voedselcrisis oplossen.

C-rollen


Wat dacht je van melkkartonnen die van kleur veranderen als de melk zuur is geworden? We gebruikenwaterenenergieookzoefficiëntmogelijkenproberenwealonzeleveranciersenhandelspartners er ook van te overtuigen om ook zo duurzaam mogelijk te werken. Er moet een mentaliteitsverandering komen onder bedrijven en ondernemers. Die moeten inzien dat handel voeren niet altijd gepaard moet gaan met een verwaarlozing van het milieu en de gemeenschap waarin het bedrijf gevestigd is. Wij maken gebruik van hernieuwbare energie-bronnen. Zo zetten we ons ook in om de E-waste berg te verkleinen en werken we aan een terugnamebeleid (een beleid voor de terugname van afgedankte elektronicaproducten die dan op een duurzame wijze gerecycleerd kunnen worden).


Innovatie en technologie zijn de toekomst en cruciaal voor de ontwikkeling van een gelijke-re wereld en een economische groei. Op dit moment is er nog veel ongelijkheid in de wereld. Internationale bedrijven zoals het onze kunnen technologie en innovatie naar landen brengen zodat die er zelf gebruik van kunnen maken om zich te ontwikkelen op handels- en wereldvlak. De digitale kloof is nog veel te groot. Sociale media en de interconnectiviteit brengen mensen dichter bij elkaar en vergroten de verdraagzaamheid. Een privacybeleid moet ook door bedrij-ven als basiswaarde worden gezien.Met ‘Wipro Cares’ zijn we bezig met heel wat duurzame projecten binnen onderwijs, gezond-heidszorg, milieu en rampherstel. Noem ons gerust maar een CSV-bedrijf, wij gaan nog een stapje verder dan verantwoord ondernemen.

Reacties c Virgin: “Teveel inzetten op duurzaamheid fnuikt de economische groei. Via de

ongelimiteerde vrije economie zullen de problemen juist zichzelf oplossen.”

c Global Witness: “Wipro is een voorbeeld voor bedrijven dat het ook anders kan. Een grote multinational zijn en toch geven om de planeet en zijn bewoners.”

c Triodos Bank: “Wipro mag gerust zijn centen bij ons op de bank zetten.”


10. TRIODOS BANKIdentikit

q Bank met hoofdkwartier in Nederland. Ook actief in België, Spanje, Duitsland en Groot-Brittannië q Ethisch of duurzaam bankieren staat voorop. Dit wil zeggen dat de bank wel investeert en leent, maardaarbijbewustblijftvandesocialeenecologischeimpactvanzulkefinanciëletransacties

q Leent alleen geld aan bedrijven die voor duidelijke sociale of ecologische voordelen zorgen in de samenleving

q In 2012 had de bank 437.000 klanten q Vanaf 2015 ook zichtrekeningen q www.triodos.com q @triodos

MissieWij willen met onze bank tonen dat bankieren ook op een ethische en duurzame manier kan. Daarmee reageren we op de manier waarop andere banken handelen, met als enige doel winst te maken. Ze speculeren erop los en uiteindelijk weet je als klant nooit waar je precies aan toe bent. Als spaarder of investeerder bij ons weet je waar je geld naartoe gaat. Je kan een spaar-rekening openen, een ethisch fonds starten of risicokapitaal investeren. Wij doen niet aan wilde speculaties en lenen het geld ook niet zomaar uit aan iedereen. Alleen bedrijven of or-ganisaties die ecologisch, sociaal of cultureel een positieve impact hebben op de samenleving komen in aanmerking voor een lening bij onze bank. Dat kunnen fair trade initiatieven zijn, hernieuwbare energieprojecten, sociale bedrijven, organische landbouwbedrijven of culturele initiatieven. We hebben ook enkele microfinancieringsprojecten in ontwikkelingslanden. Want iedereenheeftrechtopfinanciëledienstverlening,ookalhebjegeentoegangtoteenbankinje directe omgeving bijvoorbeeld. Door globalisering hebben banken vrij spel in hun specu-latie� De bank en de economie moeten inderdaad mee met de globalisering, maar dit kan ook anders, wij zijn een echte duurzame bank, een perfecte mix tussen marktdenken en de planeet redden, eerlijker, menselijker, innovatiever en groener�


We hebben nood aan een economisch systeem waarbinnen geld een gepastere rol krijgt. De heilige status van geld en winst, zoals dat op dit moment het geval is, moet gerelativeerd worden.Nietalleenwinstmoeteendoelzijnvanbedrijvenenvandefinanciëlesector.Winstmaken is natuurlijk nog steeds belangrijk, anders zou het economische systeem niet meer werken, maar het moet gepaard gaan met het nemen van een verantwoordelijkheid op eco-logisch of sociaal vlak. Bedrijven en banken moeten inzien dat ze met het geld dat ze winnen, de wereld een stukje beter kunnen maken. Slechte werkomstandigheden en ongecontroleerde neoliberale industrie moeten de wereld uit. Delokalisatie aan banden en juiste solidaire belas-tingheffing.


Duurzame ontwikkeling op vlak van het milieu is belangrijk. Ook de bankensector moet zijn steentje bijdrage voor een beter klimaat. De klimaatsverandering aanpakken is dan ook één van de werkpunten van onze bank. Investeer je in onze bank, dan investeer je ook in het klimaat. Wij compenseren met onze bank 100% van onze CO2-uitstoot. Een winstgevende economie mag niet ten koste gaan van het milieu. De uitdaging voor ondernemers is duurzame

C-rollen


oplossingentebiedenvoordegrotemilieuproblemenvanvandaag.DaaromfinanciertTriodosBank toekomstgerichte sectoren zoals hernieuwbare energie, biologische voeding of passief-bouw. Zoinvesterenwebijvoorbeeldin‘FeedingGood’.DemissievanFeedingGoodishetrealiseren van duurzaam voedsel in de praktijk, bij horeca, catereraars en bij de consument.


De globalisering heeft enorme communicatiemogelijkheden met zich meegebracht. Zo gebrui-kenwehetvirtuelenetwerkvanhetwereldwijdewebgrotendeelsalsmarktplaatsvooronzefi-nanciële activiteiten. Het is de plaats waar onze klanten ons wereldwijd kunnen vinden en hun bankoperaties kunnen uitvoeren. Al houden we ook rekening met lokale gewoontes en noden. Zo hebben we in Spanje meerdere fysieke bankkantoren geopend omdat onze Spaanse klanten daar liever gebruik van maken.Cultuur verruimt horizonten en brengt mensen samen. Het is een bron van creativiteit, ver-nieuwingenpersoonlijkeontwikkeling.DaaromfinanciertTriodosBankeenbredewaaieraanculturele organisaties, zoals theaterhuizen en dansgezelschappen, maar ook scholen of bezin-ningsoorden.De technologie zal helpen het klimaatprobleem en andere crisissen op te lossen. Ecosia, Ello-mobile en Fairphone zijn allemaal voorbeelden van bedrijven die net als wij het op een andere manier willen doen: concurrentieel voordeel halen uit duurzaamheid.

Reacties c Petrobras: “Zulke kleine banken en bedrijven zorgen niet voor de economische groei

die de wereld nodig heeft. Het is een economische activiteit in de marge.”

c Oxfam International: “Triodos Bank is een schoolvoorbeeld van hoe de kleinschalige toekomsteconomie er moet uitzien. Terug naar de basics van wat een bank moet zijn. Een dienstverlening. Dat ze daarbij nog eens enkel duurzame projecten steunt zoals microfinanciering is bewonderenswaardig.”

c ADO: “Wij promoten Triodos Bank bij onze klanten. Het is de manier om als bedrijf maatschappelijk verantwoord te ondernemen.”


11. ADO (Advies- en onderzoeksbureau voor Duurzame Ontwikkeling)

Identikit: q Adviesbureau, consultancybureau q Geeft bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties advies bij het ontwikkelen, implementeren en evalueren van strategieën die bijdragen aan een duurzame samenleving

q Doet een beroep op wetenschappelijk onderzoek van universiteiten q gebaseerd op: www.crem.nl en www.steunpunttrado.be

MissieHet is onze missie om de samenleving naar een duurzame transitie te leiden vanuit een we-tenschappelijk, rationeel vertrekpunt. In ADO zijn duurzaamheid, wetenschap en bedrijfsbeleid met elkaar verweven. We willen erover waken dat overheden en bedrijven geen overhaaste beslissingen nemen over duurzaamheid. We helpen en adviseren overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties daarom om duurzaamheidsissues te analyseren, methodieken en beleid te ontwikkelen en bruggen te bouwen. Transities of veranderingen in de samenle-ving zijn nodig zodat we een antwoord kunnen bieden op duurzaamheidsproblemen waar we vandaag mee te maken krijgen zoals de klimaatsverandering, energieschaarste en de vergrij-zing. We laten daarom studies uitvoeren door universiteiten. Zo bekijken we bijvoorbeeld hoe we steden duurzamer kunnen maken. We kunnen niet meer om globalisering heen, maar we kunnen ze wel via onderzoek en maatschappelijk verantwoord ondernemen op een duurza-me manier invullen zonder de groei van de economie tegen te gaan�


We hebben wereldwijd een handelssysteem nodig waarbinnen overheden en bedrijven handel voeren met een goede kennis van zaken en met bovendien een grote sociale en ecologische verantwoordelijkheid. We geloven erin dat het juist deze zaken zijn die de economische groei een boost zullen geven. De huidige neoliberale koers die het gros van de MNO’s vaart staat bol van de wantoestanden, denk maar aan delokalisatie, arbeidsomstandigheden, ecologische im-pact, moderne slavernij, dumping,.... Wij dragen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen of MVO hoog in het vaandel. Dat houdt in dat een bedrijf of organisatie verantwoordelijkheid neemtvoordeeffectenvanzijnactiviteitenopmens,milieueneconomie.MVOisvooronscruciaal voor de continuïteit van elk bedrijf en bij uitbreiding ook naar de duurzaamheid van onze geglobaliseerde economie. Zonder dit soort ondernemen gaat de vrijemarkteconomie zoalsdienubestaatvroegoflaatontploffen,omdatnualleendebelangenvandebedrijvenbehartigd worden. MVO is een inspiratiebron en een motor voor innovatie, want het bedrijf dat MVO in zijn beleid opneemt krijgt een kans om zich in de markt te onderscheiden en heeft er eenmiddelomefficiëntertewerkenbij.


We zijn vooral bezorgd over de thema’s biodiversiteit, de eindigheid van natuurlijke bronnen, voedsel en milieuvervuiling. Bedrijven en overheden over de hele wereld nemen het vaak niet al te nauw met milieuvoorschriften. Het resultaat is vervuiling en een klimaatsverandering die onze planeet voor toekomstige generaties moeilijk leefbaar zal maken. Bovendien zullen energieprijzen de lucht inschieten als gevolg van de uitputting van de eindige fossiele brand-stoffen.Wezijneronsalsonderzoeksinstellingenadviesbureaudanookheelbewustvandatactie ondernomen moet worden voor het stoppen van de klimaatsverandering en de verdere

C-rollen


vernietiging van de natuur. Dat kan op vele manieren. Het is belangrijk dat overheden con-trole kunnen uitoefenen op het energiebeleid van hun land en daarin een duurzame factor inbouwen. Voor bedrijven geldt net hetzelfde. Zij moeten natuurlijk relatief ongehinderd hun bedrijfsactiviteitenkunnenuitoefenenendeondernemingfinancieelgezondhouden,maardatkan ook op een ecologisch verantwoorde manier. We geven hen zo bijvoorbeeld advies over afval-envoedselmanagement,energie-efficiëntie,CSV,….


Ook op sociaal vlak moeten bedrijven en overheden hun verantwoordelijkheid durven nemen zodat lokale gemeenschappen waarin bedrijven zich vestigen ook zicht krijgen op een duurza-me toekomst. Zo brengen wij bedrijven en de inwoners van de buurt van het bedrijf bij elkaar, zodat ze kunnen praten over duurzame verbeteringen aan hun wijk of stad. Maar we brengen deze partijen ook samen met advies over andere duurzaamheidsthema’s, zoals bijvoorbeeld duurzame consumptie.Vooral wanneer we wetenschappelijk onderbouwd advies geven aan multinationals komt daar veel interculturele communicatie bij kijken. Bedrijven weten niet altijd goed in welke cultuur ze zich vestigen, en dat kan botsingen geven tussen de lokale gemeenschap en het bedrijf. Net als op breder maatschappelijk vlak migratie van personen problemen geeft, brengt de migratie van bedrijven soms evenzo een botsing van culturen met zich mee. Wij dagen bedrijven uit om zo creatief en duurzaam mogelijk uit de hoek te komen om hieruit concurrentieel voordeel te halen en de eenheidsworst van onze huidige overconsumptiemaatschappij te doorbreken.

Reacties c Zwitserland: “Wij hebben al een beroep gedaan op een gelijkaardig bureau

om ons overheidsbeleid door te lichten: zeer tevreden. Ze gaan altijd uit van de wetenschappelijkheid van oplossingen.”

c UNHCR: “ADO heeft het hart op de juiste plaats, maar er moeten radicalere oplossingen komen voor de ecologische, politieke en humanitaire crississen in deze wereld.”

c Voka: “Zolang ze het economische en winstgerichte hoger in het vaandel dragen dan het ecologische is het voor ons een meerwaarde, maar daar hebben we zo onze bedenkingen bij.”


12. ZWITSERLANDIdentikit

q Meer dan 8 miljoen inwoners (2012) q De Zwitserse confederatie heeft een federale overheid, maar de 26 verschillende kantons zijn in hoge mate politiek onafhankelijk

q Traditie van een directe democratie: burgers kunnen wetten aanvechten of invoeren door middel van referenda

q Behoort niet tot de Europese Unie maar tekende wel verschillende vrijhandelsverdragen met de EU en behoort tot de Schengenzone waarbinnen vrij verkeer van goederen, diensten en personen geldt

q Schafte het vrij verkeer van personen met de EU af begin 2014, naar eigen zeggen om de werkzekerheid van Zwitsers te beschermen

q Hoogste welvaart per volwassene ter wereld (2010). Ook de tweede hoogste levensverwachting q https://www.ch.ch/en/ q @ch_portal

MissieWij streven naar een vrije markt, want dat brengt welvaart voor onze burgers. Die welvaart kun-nen we al een hele tijd garanderen voor onze inwoners en dat willen we ook zo houden. We han-teren dan ook verschillende vrijhandelsverdragen met onze buurlanden van de Europese Unie. Maar er staat een limiet op die liberale, vrije markt. Daarom sloten we wel vrijhandelsakkoorden metdeEuropeseUnie,maarwillenweerlieverofficieelgeendeelvanuitmaken.Zoishetge-bruik van de euro bijvoorbeeld te verregaand. We behouden beter onze eigen Zwitserse frank, die een goede koers behoudt. Wij staan economisch sterk, zelfs zonder lidmaatschap van de EU. Globalisering heeft haar voor- en nadelen� Economisch is het een goede zaak, alleen moe-ten we onze planeet en onze eigen bevolking nog wel beschermen tegen bepaalde nadelen als de open grenzen en de arbeidsmigratie�


Een vrije markt is essentieel, maar de overheid moet ook iets in de pap te brokken hebben als dat nodig is. We hebben er als overheid dan ook geen probleem mee om ook een aantal protectionistische maatregelen te nemen om onze eigen nationale markt te beschermen. Je magbijvoorbeeld slechts2literwijn,1litersterkedranken200sigarettenmeenemen.OokalzijnwegeenofficieellidvandeEUhetvrijeverkeervanpersonenmetderestvandeEUiswelgegarandeerd doordat we het Schengenakkoord tekenden. Dat akkoord is een overeenkomst van een aantal Europese landen dat het vrije verkeer van personen, zonder identiteitscontro-les of andere controles en taksen, mogelijk maakt. We sluiten ons dus ook niet helemaal af voor vrijhandelsakkoorden met andere landen.Ook steunen we coöperatieven, enkele van de grootste en succesvolste coöperatieven zijn gevestigd in ons land denk maar aan Migros en Coop. Dit is volgens ons een mooie aanvulling ten opzichte van de grote multinationals. Coöperatieven gaan uit van een democratie net als ons land dat zwaar inzet op referenda. Zo zullen de CEO’s van Migros nooit overdreven be-loond worden zoals in het op hol geslagen kapitalisme.

C-rollen



In bedrijvenstructuren als de coöperatie scoren bio, streekproducten en fair trade trouwens het hoogst. Dit is een voorbeeld dat het ook anders kan met de voedselconsumptie.De natuur moet meer aandacht krijgen van overheden. Dat wil zeggen dat bedrijven niet zo-maar mogen doen wat ze willen maar de regels van het land waarin ze zich vestigen moeten naleven. Zo willen wij in Zwitserland naast onze economie ook onze prachtige natuur bescher-men. Ons natuurbeleid behoort tot de meest duurzame ter wereld. Eén van onze stokpaardjes is de wetgeving inzake bebossing. Die zorgt ervoor dat het bosoppervlak in ons land minstens even groot blijft. Dat is op dit moment nog 30% van het oppervlak. Kappen van bomen is alleen toegestaan met een speciale vergunning en gekapte bomen moeten door nieuwe wor-den vervangen. Bossen zijn belangrijk voor het ecologische systeem in Zwitserland. ‘s Winters bieden ze bescherming tegen lawines. En de vele loof- en naaldbossen zijn ook een thuis voor veel dieren. En bossen slaan het broeikasgas CO2 op in de vorm van biomassa en halen zo dit schadelijke broeikasgas uit de atmosfeer. Zwitserland is wereldwijd leidend als het om innovatie gaat. In Zwitserland wordt elektriciteit vooral geproduceerd uit waterkracht (55 procent), nucleaire energie (40 procent) en afval (3 procent).


Culturen moeten leren om meer open te staan voor elkaar, zo praten wij in ons parlement alle 4 de landstalen, maar landen moeten ook durven grenzen te stellen aan onbeperkte immi-gratie. Op cultureel vlak zijn wij de voorlopers van alle multiculturele samenlevingen. Ons land is immers een mix van allerlei nationaliteiten, talen en culturen. Dat is het beste bewijs dat verschillende nationaliteiten vredig met elkaar kunnen samenleven. Wij ontvangen ook zonder problemen migranten die meer kapitaal en welvaart naar onze Zwitserse samenle-ving brengen. Dat wil echter niet zeggen dat iedereen zomaar welkom is. Het is als overheid ook onze verantwoordelijkheid om onze burgers werkzekerheid te laten genieten, en dat kan bijvoorbeeld door het aantal migranten als concurrenten op de jobmarkt te verkleinen door de landsgrenzen deels af te sluiten. Met 50,3% van de stemmen hebben we daarom op zon-dag 9 februari 2014 in een referendum ‘ja’ gezegd aan het initiatief van de ultrarechtse Zwit-serse volkspartij om ‘massale immigratie’ in te dijken. Ook op ons bankgeheim zijn we trots! Opgrondvanhetbankgeheimis privacy verplichtdoordeZwitsersewet,waardoorhetvoorbanken niet is toegestaan informatie te delen met derden, inclusief belastingdiensten, buiten-landse overheden of zelfs Zwitserse autoriteiten, tenzij het wordt gevraagd door een Zwitser-se rechtbank.

Reacties c UNHCR: “Een beschaafd land en omwille van hun neutraliteit hebben we er ook

onze hoofdzetel maar rond hun immigratiebeleid fronsen we toch onze wenkbrauwen. Die coöperaties daarentegen zijn alleen maar iets om aan te moedigen.”

c Triodos Bank: “Dat bankgeheim mag ook stilletjes aan de wereld uit in 2014. Welk democratisch land kan dat nu nog verantwoorden en dan nog in tijden van economische crisis waarin de corruptie en fraude van de uit de hand gelopen neoliberale wereld hoogtij vieren?”

c Petrobras: “Zwitserland is een vrijplaats voor vele MNO’s vanwege het stabiele politieke klimaat en de relatief lage belastingen.”

Documents

Krasmap Globalisering!