Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki

Komunikacja społeczna

Wykład 1

Definicja komunikacji

Komunikacja – proces wymiany znaczeń między ludźmi za

pośrednictwem wspólnego zestawu symboli

Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki.

Definicja komunikacji

Praktyczna definicja komunikacji obejmuje następujące

elementy:

1. Jednostki, które mają ze sobą kontakt społeczny. Kontakt może mieć charakter bezpośredni lub zdalny.

2. Wspólne środki komunikacji. Środkiem tym jest najczęściej język, ale ważna jest również mowa ciała, w tym: gestykulacja,

kontakt wzrokowy,

ton głosu,

umiejętnośc wywoływania wzruszenia,

wygląd,

wyraz twarzy,

postawa,

bliskość,

ustawienie głowy.

Definicja komunikacji

Praktyczna definicja komunikacji obejmuje następujące

elementy:

3. Przekazanie komunikatu w sposób jasny i zrozumiały. Komunikat należy wyrażać jasno , aby ułatwić odbiorcy jego zrozumienie i pokonać wszelkie przeszkody fizyczne.

4. Zrozumienie komunikatu przez odbiorcę. Komunikacja powinna być procesem dwustronnym.

Cechy komunikowania

Komunikowanie jest specyficznym procesem społecznym, ponieważ odnosi się przynajmniej do dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym.

Komunikowanie zachodzi w odpowiednim kontekście społecznym, determinowanym przez liczbę i charakter uczestników procesu. Może to być kontekst:

interpersonalny,

grupowy,

instytucjonalny,

publiczny,

masowy lub

międzykulturowy.

Cechy komunikowania

Jest to proces kreatywny, polegający na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu wiedzy o otaczającym świecie.

Komunikowanie ma charakter dynamiczny, polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretowaniu informacji.

Jest to proces ciągły, trwa od chwili narodzenia człowieka, aż do jego śmierci.

Komunikowanie jest procesem symbolicznym, posługuje się symbolami i znakami. Aby mogło dojść od porozumienia się uczestników niezbędna jest wspólnota semiotyczna, czyli operowanie tymi samymi znakami i symbolami.

Cechy komunikowania

Jest to proces interakcyjny, między jego uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski (komunikowanie symetryczne) lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania (komunikowanie niesymetryczne lub komplementarne).

Komunikowanie jest zasadniczo celowe i świadome, działaniem każdego uczestnika procesu kierują określone motywy.

Komunikowanie jest nieuchronne, ludzie zawsze i wszędzie będą się komunikować ze sobą bez względu na ich uświadamiane lub nie uświadamiane zamiary.

Cechy komunikowania

Komunikowanie jest procesem złożonym, czyli wieloelementowym i wielofazowym, może mieć charakter:

dwustronny lub jednostronny,

werbalny lub niewerbalny,

bezpośredni, medialny lub pośredni.

W przeciwieństwie do pewnych procesów fizycznych czy chemicznych komunikowanie jest nieodwracalne, nie da się go cofnąć, powtórzyć czy zmienić przebiegu.

Elementy procesu komunikowania

Do stałych elementów procesu komunikowania zalicza się:

Kontekst;

Uczestników;

Przekaz ;

Kanał;

Szumy;

Sprzężenie zwrotne.

Elementy procesu komunikowania

Kontekst – to warunki, w jakich odbywa się proces komunikowania.

Aspekt fizyczny – wyznaczany przez otoczenie.

Aspekt historyczny – uczestniczy odwołują się do zaistniałych w przeszłości epizodów.

Aspekt psychologiczny – odnosi się do sposobu, w jaki uczestnicy procesu postrzegają się nawzajem.

Aspekt kulturowy – jest systemem wiedzy, która jest udziałem relatywnie dużej grupy ludzi, łączy w sobie wierzenia, wartości, symbole i zachowania, uznawane przez tę zbiorowość.

Elementy procesu komunikowania

Uczestnicy – w transakcyjnym procesie komunikowania odgrywają rolę nadawców i odbiorców.

Proces sformalizowany – role uczestników są z reguły jednoznacznie określone i niewymienialne.

Proces nieformalnego komunikowania się – role uczestników są jednoczesne i wymienne.

Elementy procesu komunikowania

Przekaz (komunikat) - stanowi kompleksową strukturę, na którą składają się:

Znaczenia,

Symbole,

Kodowanie i dekodowanie,

Forma i organizacja.

Elementy procesu komunikowania

Znaczenia – czyste idee i uczucia, istniejące w ludzkich umysłach, przekładane są na znaczenia, które muszą być dzielone z pozostałymi uczestnikami procesu.

Symbole – są to słowa, dźwięki, działania, dzięki którym znaczenie jest oznajmiane innym jednostkom.

Kodowanie – proces transformowania idei i uczuć w symbole i ich organizacja.

Dekodowanie – proces odwrotny do kodowania, tj. transformowanie zakodowanego przekazu w idee i uczucia.

Forma i organizacja – związane są z kompleksową strukturą komun ikatu.

Elementy procesu komunikowania

Kanał – droga przekazu i środki transportu, za pomocą których przekaz pokonuje drogę od nadawcy do odbiorcy.

W komunikowaniu bezpośrednim ludzie mogą używać wszystkich pięciu zmysłów sensorycznych: słuch, wzrok, dotyk, zapach i smak.

W komunikowaniu pośrednim kanały te są zredukowane do wzroku i słuchu.

Elementy procesu komunikowania

Szumy – źródło zakłóceń .Może mieć charakter:

– zewnętrzny – wiąże się z otoczeniem zewnętrznym procesu komunikowania, jak nieodpowiednia temperatura, hałas itp.;

– wewnętrzny – uczucia i predyspozycje psychiczne uczestników procesu komunikowania, jak ból, zmęcznie, ale także uczucie złości, nienawiści, stereotypy i uprzedzenia;

– Semantyczny – jest konsekwencją zamierzonego lub niezamierzonego złego użycia przez nadawcę znaczenia, które blokuje jego precyzyjne odkodowanie przez odbiorcę.

Elementy procesu komunikowania

Sprzężenie zwrotne – reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu.

W komunikowaniu bezpośrednim mamy sprzężenie bezpośrednie (natychmiastowe).

W komunikowaniu pośrednim mamy sprzężenie pośrednie (opóźnione).

Poziomy komunikowania w społeczeństwie wg. McQuaila

Mało przypadków

Dużo przypadków

Komunikowanie masowe

Komunikowanie organizacyjne/ instytucjonalne

Komunikowanie międzygrupowe

Komunikowanie grupowe

Komunikowanie interpersonalne

Komunikowanie intrapersonalne

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki

Komunikacja społeczna

Wykład 2 - Sposoby, formy i typy komunikowania się

Sposoby komunikowania się

Komunikowanie interpersonalne- bezpośrednie

Komunikowanie interpersonalne- medialne

Komunikowanie pośrednie - masowe

Sposoby komunikowania się

Komunikowanie interpersonalne- bezpośrednie

KONTEKST

A B

NADAWCA ODBIORCA KOMUNIKAT

KANAŁ

SZUM INFORMACYJNY

SPRZĘŻENIE ZWROTNE (NATYCHMIASTOWE)

Sposoby komunikowania się

KONTEKST

A B

NADAWCA ODBIORCA KOMUNIKAT

KANAŁ MEDIALNY

SZUM INFORMACYJNY

SPRZĘŻENIE ZWROTNE (OPÓŹNONE)

Komunikowanie interpersonalne- medialne

Sposoby komunikowania się

KONTEKST

A B

NADAWCA ODBIORCA

SZUM INFORMACYJNY

SPRZĘŻENIE ZWROTNE (OPÓŹNONE II RZĘDU)

Komunikowanie pośrednie - masowe

POŚREDNIK

KOMUNIKAT X KOMUNIKAT X`

KANAŁ GATE-KEEPER

C

Formy komunikowania

Komunikowanie werbalne

Komunikowanie niewerbalne

Formy komunikowania

Język jako podstawowy środek komunikowania werbalnego jest używany aby: – określać, etykietować, wyznaczać i definiować myśli,

uczucia, przedmioty, doświadczenia w celu wymiany ich z innymi ludźmi;

– oceniać rzeczy, ludzi, uczucia zgodnie z posiadanym systemem postaw i wartości;

– prezentować i dyskutować wyniki własnych życiowych doświadczeń, mówić o przeszłych wydarzeniach, o teraźniejszości i ewentualnych, hipotetycznych sytuacjach, które zaistnieją w przyszłości;

– pozwala dzielić się doświadczeniami, dziedzictwem i wizją przyszłości;

– mówić o języku, jego składni, strukturze.

Formy komunikowania

Konotacja – ujawnia obszar emocji, uczuć i wartości związanych z poszczególnymi słowami.

Dekonotacja – oznacza bezpośrednie znaczenie słowa, które pozwala je zidentyfikować.

Formy komunikowania

FORMA USTNA Zalety: • stwarza dogodne warunki do nawiązania kontaktów

komunikacyjnych na poziomie faktycznym; • jest skuteczne na poziomie instrumentalnym i

afektywnym; • pozwala na ukierunkowanie, sugerowanie oraz

natychmiastową reakcję uczestniczących stron.

Formy komunikowania

FORMA USTNA Wady: • problem z dekodowaniem przekazu na poziomie semantycznym; • polaryzacja, czyli tendencja do wyrażania skrajnych opinii; • etykietowanie, czyli widzenie problemów przez ich nazywanie, a nie

analizowanie; • mieszanie faktów i wniosków, traktowanie wniosków na równi z

rzeczywistymi faktami; • przesadna pewność siebie, przypisywanie sobie cech eksperta

znającego się na wszystkich problemach; • Statyczna ocena, czyli brak umiejętności weryfikacji opinii

dotyczących nieustannie zmieniających się elementów rzeczywistości;

• Klasyfikowanie i nieodróżnianie, czyli przypisywanie ludziom i zdarzeniom tych samych cech.

Formy komunikowania

FORMA PISEMNA

Zalety:

• częściej ma charakter formalny niż nieformalny;

• stosowana jest praktycznie na każdym poziomie procesu porozumiewania się ludzi;

• trwałość;

• możliwość starannego przygotowania.

Wady:

• Brak możliwości wytwarzania bezpośredniego sprzężenia zwrotnego.

Formy komunikowania

FORMA PISEMNA

W komunikowaniu interpersonalnym: • list klasyczny lub e-mail; • faks; • telex; W komunikowaniu instytucjonalnym: • oficjalne pisma:

– polecenie; – rozkaz; – instrukcja działania; – akty prawne; – rozporządzenia; – decyzje; – postanowienia.

W komunikowaniu masowym: • media drukowane; • internet

Formy komunikowania

Komunikowanie niewerbalne tworzy kilka grup sygnałów:

1. Kinezjetyka

2. Parajęzyk

3. Samoprezentacja

4. Dotyk

5. Proksemika

6. Chronemika

7. Elementy otoczenia

Formy komunikowania

Kinezjetyka mowa ciała

mimika twarzy

gestykulacja

ruchy ciała

spojrzenie

kontakt wzrokowy

przyjmowane pozy

Formy komunikowania

Parajęzyk 1. Cechy wokalne głosu:

ton

barwa

wysokość

natężenie

głośność

modulacja

tempo mówienia

2. Interferencje wokalne – wzajemne oddziaływanie dwóch lub więcej cech głosu oraz wszelkie dźwięki poza językowe: „uf”, „ach”, „eee”.

Formy komunikowania

Samoprezentacja – wygląd fizyczny

– budowa ciała

– ubranie

– fryzura

– makijaż

– biżuteria i noszone dodatki

Elementy te dają dużo informacji o jednostce i czasami już na wstępie przesądzają o relacjach komunikacyjnych.

Formy komunikowania

Dotyk – uścisk dłoni;

– poklepywanie;

– obejmowanie drugiej osoby.

Dotyk świadczy o stosunku emocjonalnym i zależy od: – uprzejmości;

– kultury osobistej;

– wychowania;

– preferencji jednostki;

– kontekstu kulturowego.

Formy komunikowania

Proksemika – zastosowanie dystansu interpersonalnego i relacji przestrzennych między komunikującymi się osobami, wynikające ze struktury i z charakteru formalnego bądź nieformalnego przestrzeni oraz przedmiotów tam się znajdujących.

Formy komunikowania

Chronemika – wykorzystuje czas jako sygnał komunikacyjny, np.:

– punktualność;

– oczekiwanie;

– czas trwania.

Formy komunikowania

Elementy otoczenia – takie jak, np.:

– temperatura,

– oświetlenie,

– kolor,

Mogą wpływać na zachowanie się ludzi, stymulować ich bądź odstraszać.

Formy komunikowania

Funkcje komunikacji niewerbalnej: 1. Zastępowania – sygnały niewerbalne, określane jako „emblematy” ,

takie jak charakterystyczny ruch ręką lub głową, gest, znak, mogą być stosowane w miejsce słów i zdań, zastępując je.

2. Uzupełniania - sygnały niewerbalne, nazywane „ilustratorami”, uzupełniają komunikat werbalny, precyzują go, są komplementarne w stosunku do niego.

3. Ekspozycji - sygnały niewerbalne, nazywane „pozami”, pozwalają na okazanie uczuć i emocji w znacznie większej skali niż jest ich rzeczywisty stan, akcentują je i eksponują, wyolbrzymiają, lub w przeciwnym kierunku, ciało nadawcy ukrywa prawdziwe myśli i uczucia, ukazują znacznie mniej emocji.

4. Regulacyjna - sygnały niewerbalne, nazywane „regulatorami”, mogą być użyte do kontroli i regulacji płynności konwersacji lub transakcyjnego komunikowania.

5. Moderująca - sygnały niewerbalne, zwane „adapterami” służą do łagodzenia napięć, jakie jednostka przeżywa. Występują w formie np.,: drapania się po głowie, klepania po nodze, ściskania dłoni, obgryzania paznokci.

Formy komunikowania

Różnice między komunikacją werbalną a niewerbalną: – komunikowanie niewerbalne jest znacznie bardziej dwuznaczne; – komunikowanie niewerbalne ma charakter ciągły; – komunikowanie niewerbalne odbywa się wieloma kanałami i

angażuje wszystkie zmysły; – komunikowanie niewerbalne nie ma struktury, bądź jest bardzo

słabo zarysowana; – komunikowanie niewerbalne ma charakter pozalingwistyczny; – komunikowanie niewerbalne jest analogowe (forma i treść są ze

sobą powiązane i wzajemnie się warunkują) a komunikowanie werbalne jest digitalne (forma i treść nie są ze sobą powiązane)

– komunikowanie niewerbalne daje wgląd w stany emocjonalne; – komunikowanie niewerbalne jest spontaniczne, a stosowane w nim

sygnały są nabyte w drodze naturalnej obserwacji otoczenia; – znaczenie komunikatu niewerbalnego jest zdeterminowane

kulturowo.

Typy komunikowania

Komunikowanie informacyjne

Komunikowanie perswazyjne

Komunikowanie obronne

Komunikowanie podtrzymujące

Typy komunikowania

Komunikowanie informacyjne – podstawowym celem jest kreowanie wzajemnego porozumienia i zrozumienia między uczestnikami procesu, dzielenia się wiedzą, wyjaśnianie i instruktaż, przy założeniu, że nadawca nie ma żadnych intencji wpływania na postawy i zachowania odbiorców.

Typy komunikowania

Komunikowanie informacyjne – metody informacyjne:

1. Narracja

2. Opis

3. Demonstracja

4. definiowanie

Typy komunikowania

Komunikowanie informacyjne – zasady:

1. Kreatywność

2. Wiarygodność

3. Nowośc informacji

4. Doniosłość informacji

5. Położenie nacisku na informację

6. Wykorzystnaie pomocy wizualnych

Typy komunikowania

Komunikowanie perswazyjne – to kompleksowy, interakcyjny proces, w którym nadawca i odbiorca są połączeni werbalnymi i niewerbalnymi symbolami, poprzez które perswadujący próbuje wpłynąć na drugą osobę po to, aby zmienić jego reakcje, zachowania, ukształtować nowe postawy lub zmodyfikować już istniejące i sprowokować do akcji/działania.

Typy komunikowania

Komunikowanie perswazyjne

Wyróżnia się 3 typy perswazji:

1. przekonująca

2. nakłaniająca

3. pobudzająca

Typy komunikowania

Komunikowanie perswazyjne - proces celowy, w którym nadawca ma określone intencje, takie jak:

1. zmiana istniejących postaw;

2. wzmocnienie istniejącej postawy;

3. uformowanie nowej, nie istniejącej dotychczas postawy.

Typy komunikowania

Komunikowanie perswazyjne

W. McGuire wyróżnił 6 faz w procesie perswazyjnym:

1. Ekspozycji

2. Uruchomienia uwagi

3. Zrozumienia

4. Refleksji

5. Zapamiętywania

6. Zmiany postaw

Typy komunikowania

Komunikowanie perswazyjne

a

„zjawisko oporu”

Typy komunikowania

Komunikowanie perswazyjne - zasady

1. Sprecyzowanie celów

2. Stosowanie logicznej argumentacji

3. Rozpoznanie istniejących systemów postaw i wzorów zachowań odbiorców

4. Posługiwanie się językiem motywującym do działania

5. Budowanie i rozwijanie wiarygodności

6. Prezentacja komunikatu w przekonujący sposób

7. Obalenie przeciwnych argumentów

Typy komunikowania

Komunikowanie obronne – wywołane jest cechami postaw nadawcy. Do najważniejszych z nich zaliczyć można:

– Wartościowanie i osądzanie odbiorcy;

– Manipulację, podstęp i wyrachowanie;

– Chęć sprawowania kontroli;

– Neutralność;

– Demonstrowanie poczucia wyższości;

– Pokazywanie dużej pewności siebie.

Typy komunikowania

Komunikowanie podtrzymujące – związane jest z zachowaniem nadawcy, który zachęca odbiorcę do kontynuacji kontaktów. Zachowania służące podtrzymaniu to: – opis sytuacji;

– orientacja na rozwiązanie problemu;

– spontaniczność przekazu i reakcji;

– empatia;

– równość nadawcy i odbiorcy;

– warunkowość treści komunikatu.