Coaching relacji międzykulturowych - Indie

Bożena Wujec

Czy kultura ma znaczenie w coachingu?

• Charakterystyka typów ludzkich i ich problemów jest uniwersalna, a kultura jest jedynie dodatkowym czynnikiem różnicującym

(Peterson, 2007)

• Coaching wielokulturowy opiera się na generalnych zasadach coachingu a jedynie wyzwania których dotyczy mają podłoże międzykulturowych różnic (Rosinski, Abbott, 2006; Lowman 2007)

Chociaż menadżerowie postrzegają wyzwania biznesowe poprzez kraj i kulturę w której funkcjonują, nie jest to podstawą do tworzenia z coachingu kulturowego nowej, oddzielnej jego formy.

Jednakże kwestia kultury, która oddziałuje na kontekst klienta może

zdecydowanie wpłynąć na efekty interwencji.

Obszary coachingu wielokulturowego

• Obszarami biznesowymi, w których kultura jest podstawą lub kontekstem coachingu są często korporacje wielokulturowe, międzynarodowe firmy typu joint venture i wielokulturowe zespoły projektowe.

• W obszarach wychodzących poza biznes są to międzykulturowe naukowe projekty badawcze, projekty charytatywne i humanitarne a także projekty międzykontynentalne z zakresu ochrony środowiska i dziedzictwa naturalnego.

• W Europie dość często spotyka się expatriat coaching, który dotyczy obcokrajowców w polskiej kulturze biznesowej lub Polaków pracujących za granicą.

Cykl życia coachingu

European Coaching Survey, 2008. (Tulpa, Bresser, 2009)

Belgia Czechy Dania Francja Niemcy Irlandia Litwa Luksemburg Portugalia Słowacja Hiszpania Szwecja Wielka Brytania Szwajcaria

Estonia Łotwa Macedonia Rosja

Sprzedaż

Wprowadzanie Rozwój Dojrzałość Schyłek Czas

Rozwój

Bułgaria Cypr Finlandia Grecja Węgry Malta Polska Rumunia Słowenia Chorwacja Turcja Islandia Ukraina

Norwegia

Holandia Austria Włochy

W żadnym z 35 badanych krajów coaching nie jest w fazie schyłkowej

Początek podróży

„Lepiej nie wychodź za próg, bo nigdy nie wiesz gdzie Cię nogi poniosą” Bilbo Baggins (Tolkien) „Władca pierścieni”

.

Coaching w Indiach

• 5 tys. lat tradycji samopoznania (Swadyaya)

• Wedy: Upaniszady, Bhagawadgita

• Tradycja mentora, coacha (Guru, Sadhu, Swami) - przekazywanie mądrości i rozumienia doświadczeń życiowych

Traditional Knowledge

Traditional knowledge –– starożytne praktyki różnych regionów, kultur i społeczności świata. Obejmuje mądrość, wiedzę i nauki tych społeczności najczęściej przekazywane ustnie. Niektóre formy tradycyjnej wiedzy są wyrażone poprzez mity, legendy, folklor, rytuały, utwory a nawet prawa.

Konwencja w Brazylii 1992 United Nations Conference on Environment and Development (UNCED)

Traditional Knowledge

Projekty charytatywne – infrastruktura, przedsiębiorczość, mikropożyczki

Rodzaje różnic kulturowych

• Jednym z najbardziej znanych i użytecznych jest podział kultur na kultury wysokiego i niskiego kontekstu (Hall 1976)

• W praktyce Coachingu pomocny jest także Model Rosinskiego -Siatka Orientacji Kulturowych (2003) wyznaczający następujące kategorie różnic kulturowych:

1. Władza i odpowiedzialność

2. Zarządzanie czasem

3. Tożsamość i cel

4. Organizacja

5. Terytorium i granice

6. Komunikacja

7. Style myślenia

Niski kontekst kulturowy E.T. Hall

W kulturze niskiego kontekstu, przyjmuje się, że to słowa przekazują znaczenia, język ciała ma drugorzędne znaczenie, dlatego preferuje się dosłowny styl komunikowania się. Do kultur niskiego kontekstu należą: Australia, Ameryka Północna, Skandynawia, Niemcy, Szwajcaria.

Wysoki kontekst kulturowy E.T. Hall

Wysoki kontekst kulturowy to taki, w którym zwraca się szczególną uwagę na niewerbalne formy komunikacji i przyjmuje istnienie wspólnego kontekstu dla interakcji pomiędzy ludźmi – wspólnej historii i zbioru postaw. Do kultur wysokiego kontekstu należą min.: Bliski i Daleki Wschód, kraje śródziemnomorskie, Afryki, Ameryka Łacińska, Europa środkowo-wschodnia

Władza i odpowiedzialność

Kontrola/Harmonia/Pokora

Kategoria ta odnosi się do poczucia w różnych kulturach tego,

za co ludzie są odpowiedzialni, na co mają wpływ a na co nie.

Zarządzanie czasem

Ograniczoność/Zasobność

Przeszłość/Teraźniejszość/Przyszłość

Kategoria ta odnosi się do różnic w rozumieniu czasu, postrzeganiu go jako kontinuum,

czy też liniowego, ograniczonego odcinka.

Tożsamość i cel

Bycie/Działanie

Indywidualizm/Kolektywizm

Kategoria ta określa różnice pomiędzy byciem i działaniem, koncentracją na

osobistych osiągnięciach, lub na działaniu zbiorowym.

Terytorium i granice

Oddzielenie/ Łączenie

Kategoria ta określa to, w jaki sposób w różnych kulturach ludzie dzielą się lub nie fizyczną i

psychologiczną przestrzenią z innymi.

Komunikacja Wysoki kontekst/Niski kontekst

Bezpośrednia/Pośrednia

Emocjonalna/Neutralna

Formalna/Nieformalna

Kategoria komunikacji odnosi się do cech charakterystycznych

w porozumiewaniu się ludzi w danej kulturze.

Style myślenia

Dedukcyjny/Indukcyjny

Analityczny/Systemowy

Kategoria ta określa charakterystyczne dla danej kultury

organizowanie informacji.

Organizacja

Hierarchiczność/Równość

Stabilność/Zmiana

Współzawodnictwo/Współdziałanie

Kategoria ta określa sposób organizacji społecznej i jego dynamikę.

Rodzaje różnic P. Rosinski (2003)

Kategoria Wymiar Opis

Władza i odpowiedzialność

Kontrola/ Harmonia/ Pokora

Kontrola: Człowiek ma określoną władzę i ponosi odpowiedzialność za rozwój.

Harmonia: Dążenie do równowagi i harmonii z naturą.

Pokora: Akceptacja nieuchronnych naturalnych ograniczeń.

Zarządzanie czasem Ograniczoność/ Zasobność

Ograniczoność: Czas jest poszukiwanym zasobem. Ostrożnie zarządzaj czasem!

Zasobność: Czasu jest pod dostatkiem. Odpoczywaj!

Monochroniczność/ Polichroniczność

Monochroniczność: Koncentracja na jednym zadaniu i/lub związku.

Polichroniczność: Równoczesna koncentracja na wielu zadaniach i/lub ludziach.

Przyszłość/ Teraźniejszość/ Przyszłość

Przeszłość: Ucz się ze swojej przeszłości. Teraźniejszość jest kontynuacją albo powtórzeniem przeszłości.

Teraźniejszość: Skupiaj się na tym co tu i teraz oraz na krótkoterminowych korzyściach.

Przyszłość: Nastaw się na długoterminowe korzyści. Nagradzaj się za każde osiągnięcia.

Definicje tożsamości i celu

Bycie/ Działanie Bycie: Sensem życia jest życie, zarządzanie relacjami i zdolnościami

Działanie: Koncentracja na dokonaniach i widocznych osiągnięciach.

Indywidualizm/ Kolektywizm

Indywidualizm: Podkreślanie indywidualnych zdolności i projektów.

Kolektywizm: Podkreślanie przynależności do grupy.

Kategoria Wymiar Opis

Organizacja Hierarchiczność/ Równość

Hierarchiczność: Społeczeństwo i organizacje muszą być rozwarstwione społecznie aby sprawniej funkcjonować.

Równość: Ludzie są równi pomimo, że pełnią różne role.

Uniwersalizm/ Partykularyzm

Uniwersalizm: Wszystkie sytuacje powinny być traktowane w taki sam sposób. Ekonomia skali.

Partykularyzm : Podkreślanie możliwości różnych rozwiązań. Wartością jest decentralizacja i rozwiązania szyte na miarę.

Stabilność/ Zmiana

Stabilność: Wartością jest statyczne i uporządkowane środowisko. Wspieranie efektywności poprzez systematyczną i zdyscyplinowaną pracę. Ograniczanie zmian i niejasności.

Zmiana: Wartością jest dynamiczne i elastyczne środowisko. Promowanie efektywności poprzez dostosowanie i innowacje. Unikanie rutyny.

Współzawodni-ctwo/ Współdziałanie

Współzawodnictwo: Promowanie sukcesu I rozwoju poprzez wspieranie konkurencyjności

Współdziałanie: Promowanie sukcesu I rozwoju poprzez wzajemne wspieranie się, dzielenie najlepszymi praktykami i solidarność.

Terytorium i granice Ochrona/Łączenie Ochrona: Ochrona siebie poprzez dbanie o swoją prywatność (granice psychiczne) i minimalizowanie zakłóceń w przestrzeni fizycznej (granice fizyczne).

Łączenie: Budowanie bliskich relacji poprzez dzielenie się psychologiczną i fizyczną przestrzenią.

Rodzaje różnic P. Rosinski (2003)

Kategoria Wymiar Opis

Komunikacja Wysoki kontekst/ Niski kontekst

Wysoki kontekst: Polega na komunikacji niewerbalnej. Docenia znaczenie gestów, postawy, tonacji i kontekstu.

Niski kontekst: Polega na jasnej komunikacji. Docenia jasność i szczegółowość instrukcji.

Bezpośrednia/ Pośrednia

Bezpośrednia: W konfliktach albo przy przekazywaniu trudnych informacji, bezpośrednie przejście do sedna sprawy, pomimo ryzyka urażenia kogoś.

Pośrednia: W konfliktach albo przy przekazywaniu trudnych informacji, zachowanie miłych, serdecznych relacji, pomimo ryzyka niezrozumienia.

Emocjonalna/ Neutralna

Emocjonalna: Okazanie emocji i serdeczności w komunikacji. Nawiązywanie i utrzymywanie związków osobistych i społecznych.

Neutralna: Istotą jest zwięzłość, precyzja I brak emocjonalnego zaangażowania w komunikacji.

Formalna/ Nieformalna

Formalna: Przestrzeganie surowych procedur i rytuałów.

Nieformalna: Korzystne są bliskie znajomości i spontaniczność.

Style myślenia Dedukcyjny/ Indukcyjny

Dedukcyjny: Podkreśla pojęcia, teorie i ogólne zasady. Następnie poprzez logiczne rozumowanie wyciąga z nich praktyczne wnioski i buduje zastosowania.

Indukcyjny: Zaczyna od doświadczeń, konkretnych sytuacji i przykładów. Następnie, używając intuicji formułuje ogólne modele i teorie.

Analityczny/ Systemowy

Analityczny: Rozdzielenie całości na składniki pierwsze. Rozebranie problemu na małe kawałki.

Systemowy: Połączenie części w jedną całość. Badanie połączeń pomiędzy elementami i skupienie na jednym systemie.

Rodzaje różnic P. Rosinski (2003)

Kulturowa Inteligencja Emocjonalna

J. Passmore (2009)

Kompetencje zawodowe

Kompetencje kulturowe

Kompetencje społeczne

Kompetencje osobiste

Kompetencje osobiste (sposób zarządzania sobą). Składa się z dwóch elementów: • Samoświadomość – akceptacja i szacunek do siebie, świadomość emocji własnych i

innych osób a także poznania, zasobów i intuicji. • Autoregulacja - zdolność zarządzania własnymi emocjami i motywacją. Kompetencje społeczne (sposób zarządzamy relacjami). Składa się z dwóch elementów: • Empatia – świadomość uczuć, potrzeb i obaw innych osób. • Umiejętności społeczne – wpływanie na innych, współpraca, bycie liderem, zarządzania

duchem zespołu, rozwiązywanie konfliktów. Kompetencje kulturowe (sposób zarządzania zmiana organizacyjną). Składają się z: • Świadomość innych kultur (Oświecenie) • Zarządzanie kulturami organizacyjnymi (Mistrzostwo) Kompetencje kulturowe określają zarówno poziom otwartości na inne kultury, ich

wartości i idee, jak i gotowość do analizy założeń własnej kultury. Kompetencje zawodowe (wiedza i podejście coacha). Zawierają w sobie: • Refleksja nad własną praktyką - dawanie i odbieranie informacji zwrotnych. • Stały rozwój zawodowy.

Kulturowa Inteligencja Emocjonalna

J. Passmore (2009)

Model Strategii Rozwoju Wielokulturowego

B. Wujec (2010)

• Rozpoznanie sytuacji (czy mamy do czynienia z różnicami kulturowymi)

• Rozpoznanie różnic (opisanie różnic oraz wyzwań przed jakimi stawiają)

• Wzajemna edukacja kulturowa

• Opracowanie strategii (podejścia, komunikacji, sposobu działania)

• Głębokie zrozumienie obcej kultury

Dalsza podróż

• Kwestia etyki mówienie prawdy

• Komunikacja - feedback, informacja zwrotna, luki w kompetencjach

• Diversity – różnice, które wynikają z innych czynników: gender, orientacja seksualna, wieku, różnice wyznaniowe, wykształcenie. Określa się je mianem różnorodności (Magala, 2005)

Dziękuję za uwagę! Dalsze pytania i kontakt:

Komunikacja międzykulturowa w praktyce

Bożena Wujec bozena.wujec@inspired.pl

03-736 Warszawa ul. Ząbkowska 39 lok.33