KomuniKacja interpersonalna między małżonKami a poziom ...poradnictworodzinne.pl/wp-content/uploads/2014/11/Komunikacja... · komunika CJ a interpersonalna między małżonkami

Relacje rodzinne i społeczne w kulturze środkowoeuropejskiej i chińskiej,

Opole 2011, s. 127–149Dariusz KroK, MoniKa MurlowsKa

Uniwersytet Opolski

KomuniKacja interpersonalna między małżonKami a poziom satysfaKcji

z małżeństwa

Związek małżeński zawsze był i nadal jest najbardziej powszechną i kulturo-wo akceptowaną formą współistnienia dwojga ludzi. Z psychologicznego punktu widzenia małżeństwo można określić jako system wzajemnych współzależności, w obrębie którego następuje stała wymiana zachowań. Małżeństwo jako związek oparty na bliskości emocjonalnej i mocnych więziach jest również jednym z najsil-niejszych korelatów szczęścia i dobrostanu psychicznego. Z badań prowadzonych w wielu kulturach świata wynika, że ludzie pozostający w związku małżeńskim lub żyjący ze sobą są przeciętnie szczęśliwsi i odznaczają się lepszym zdrowiem psychicznym i fizycznym niż osoby żyjące samotnie lub takie, które nigdy nie zawarły małżeństwa, są owdowiałe, rozwiedzione lub pozostające w separacji1. Osoby żyjące w małżeństwie doświadczają większej satysfakcji z życia, wyższego poziomu emocji pozytywnych oraz mniejszego – emocji negatywnych. Uzyskane rezultaty przekonywująco pokazują, że relacje małżeńskie stanowią cenne źródło pozytywnych doświadczeń, które przekładają się na ogólny poziom zadowolenia z życia. Niniejszy artykuł ma na celu zbadanie zależności pomiędzy komunikacją małżeńską a satysfakcją ze związku małżeńskiego. Podstawowe pytanie dotyczy wzajemnej zależności pomiędzy sferą komunikacji a poczuciem szczęścia w mał-żeństwie.

specyfika komunikacji małżeńskiej i jej rodzaje1.

Jednym z najistotniejszych czynników decydujących o jakości związków małżeń-skich i uczuciowych jest niewątpliwie miłość. Często spotykanym podziałem miłości w literaturze jest podział na miłość romantyczną i miłość przyjacielską. Pierwszy rodzaj miłości charakteryzuje przede wszystkim namiętność, wybujałe emocje, czułość, seksualność, jak również zachwyt, ból, zazdrość i pragnienie połączenia się

1 M. argyle, Przyczyny i korelaty szczęścia, w: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka, Warszawa 2008, s. 179; e. Diener, C.l. gohM, e. suh, s. oishi, Similarity of the relations between marital status and subjective well-being across cultures, „Journal of Cross-Cultural Psychology” 31 (2000) nr 4, s. 433–434.

128 Dariusz KroK, MoniKa MurlowsKa

z drugą osobą. Często dochodzi do idealizacji partnera, co mija w momencie nastą-pienia regularnego współżycia z partnerem. Miłość przyjacielską cechuje mniejszy ładunek emocjonalny, ale ten typ miłości określany jest jako bardziej spokojny i trwały. Do istotnych elementów miłości przyjacielskiej zaliczamy: poczucie bez-pieczeństwa, uzupełniania się i akceptacja różnic oraz wzajemne zainteresowanie, zaangażowanie, szczerość, otwartość i gotowość niesienia pomocy2. W relacji do przedstawionych rodzajów miłości kształtuje się komunikacja między małżonkami, będąca wyrazem ich miłości i jednocześnie odpowiedzią na przeżywane uczucia.

Zdaniem M. Plopy relacje pomiędzy małżonkami oraz ich uwarunkowania są czynnikami decydującymi o jakości całej struktury rodzinnej, ponieważ relacje zachodzące pomiędzy mężem i żoną wpływają nie tylko na nich samych, ale także i na dzieci, które należą do tej rodziny3. Konflikty odnoszące się do małżeństwa w jednej płaszczyźnie przenoszą się na inne obszary, obniżając generalnie jakość życia małżeńskiego, wywołując poczucie niezadowolenia, winy, niepokoju, a cza-sem i osamotnienia. Problemy w związku małżeńskim mogą wynikać z różnych czynników; najczęściej występujące to: osobowość małżonków, wzajemna relacja małżeńska, czasowy rozwój związku oraz wewnętrzne i zewnętrzne sytuacje od-działujące w małżeństwie.

Bardzo ważnym elementem życia małżeńskiego jest komunikacja interper-sonalna, którą istnieje między obydwiema stronami4. Wynika to z faktu, że mał-żeństwo nie jest tylko prostą sumą dwóch osób (mąż i żona), lecz stanowi nową jakość, w której wszelkie zachodzące relacje między małżonkami mają charakter bilateralny. Zarówno ze słownych, jak i pozasłownych komunikatów dowiadujemy się, w jaki sposób jesteśmy postrzegani przez innych, jesteśmy w stanie określić stopień wzajemnej bliskości i dzięki temu ustalić swoje miejsce w hierarchii spo-łecznej oraz uzyskać ocenę własnego postępowania. Poprzez wymianę poglądów, wyrażenie swoich życzeń i pragnień przedstawiamy także swój punkt widzenia, okazujemy uczucia oraz uzyskujemy aprobatę lub krytykę swoich poczynań. Jak wskazują badania, większość nieporozumień małżeńskich i rodzinnych, które często przeradzają się w poważne konflikty, ma swoje źródło w trudnościach we wzajem-nym porozumiewaniu się5. W celu jasnego i czytelnego przekazania drugiej osobie swoich myśli i uczuć należy w pierwszej kolejności uświadomić sobie samemu, co się obecnie czuje i myśli. Zdarzają się sytuacje, w których sposób przekazania drugiej osobie informacji jest niejasny lub niefortunny, co jest powodem znie-

2 s. KratoChvil, Terapia małżeńska, Gdańsk 2006, s. 123.3 M. PloPa, Psychologia rodziny: teoria i badania, Kraków 2005, s. 127.4 D. KroK, Znaczenie komunikacji interpersonalnej w funkcjonowaniu rodziny, w: B. soiński

(red.), Rodzina w świetle psychologii pastoralnej, Łódź 2007, s. 45.5 Por. t. rostowsKa, Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie, Łódź 2001, s. 16; C.M. rinalDi,

n. howe, Perceptions of constructive and destructive conflict within and across family subsystems, „Infant and Child Development” 12 (2003), nr 5, s. 441–443.

komunikaCJa interpersonalna między małżonkami... 129

kształcenia prawdziwych intencji komunikatu. Niekiedy przyczyna nieporozumień tkwi w nieuważnym lub wybiórczym przyjmowaniu przekazywanych treści, tzn. odbiorca, mając własny pogląd na omawianą kwestię, stara się nie dopuścić do siebie informacji sprzecznych ze swoim poglądem. Także zbyt emocjonalne podejście do jakiegoś zagadnienia utrudnia jego obiektywną ocenę i jest poważną przeszkodą w rzeczywistym zrozumieniu sedna sprawy6. W relacjach małżeńskich czynniki konfliktogenne są szczególnie niebezpieczne, gdyż zaburzają strukturę i funkcjo-nowanie całej rodziny – nie tylko małżonków, ale i także dzieci.

Komunikacja w małżeństwie jest niewątpliwie zagadnieniem kluczowym, po-nieważ stosunki międzyludzkie opierają się w bardzo wielkim stopniu na stałym przepływie informacji. Ludzie pobierają się, aby znaleźć w drugim człowieku przy-jaciela, z którym będą mogli dzielić życie, ale w miarę upływającego czasu, który wyznacza kolejne etapy małżeństwa, często dochodzą do wniosku, że swoje myśli, przeżycia i odczucia muszą ukrywać przed swoim małżonkiem, czego skutkiem są tzw. deficyty komunikacji. Oznacza to niemożność porozumienia się nawet w sto-sunkowo prostych i oczywistych kwestiach, dotyczących wspólnego życia7. Sposób porozumiewania się małżonków jest czynnikiem decydującym zarówno o pozytyw-nym, jak i negatywnym rozwiązaniu problemów pojawiających się w trakcie trwania małżeństwa. Jeśli jest jasny i klarowny, to szansa na rozwiązanie przejściowych sprzeczności jest o wiele większa niż w sytuacjach nieustannych niejasności, gdy trudno zrozumieć, co stanowi przyczynę sporu i jakie efekty pragną małżonkowie uzyskać poprzez jego rozwiązanie. Na to, jak będzie przebiegać komunikacja pomię-dzy małżonkami, wpływa w bardzo wielkiej mierze przygotowanie do wspólnego życia, na które składają się nawyki wyniesione z rodzinnego domu, nastawienie do życia rodzinnego, wyznawane poglądy i preferowane wartości, a także cechy charakteru i umiejętność współżycia z innymi. Komunikacja interpersonalna po-między małżonkami jest niewątpliwie czynnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania związku małżeńskiego. Małżonkowie dzielą się sprawami zarówno ważnymi, jak i codziennymi. Komunikacja ta nie służy jedynie wymianie infor-macji, ale stanowi również podłoże do wszelkiego rodzaju negocjacji, definiowania problemów, doświadczania stopnia zaangażowania w związek, a także do kreowania tożsamości swojej i tożsamości związku. Pierwszym krokiem, jaki powinni uczynić małżonkowie u progu wspólnego życia, jest ustalenie wzoru komunikacji, który umożliwi i ułatwi wzajemne zrozumienie i doświadczanie intymności. Jasne oraz zrozumiałe wiadomości otrzymywane od każdego z partnerów przyczyniają się do efektywnego małżeńskiego systemu komunikacji. W związku małżeńskim komu-nikacja nie służy tylko porozumiewaniu się, lecz jej celem jest również wspieranie

6 z. CelMer, Małżeństwo. Warszawa 1989, s. 69.7 Tamże, s. 81–82.


bliskości oraz okazywanie troski i szacunku partnerowi8. Uważna analiza zachowań małżeńskich wskazuje, że perturbacje komunikacyjne są wymieniane na pierwszym miejscu wśród problemów, nad którymi należy pracować w ramach terapii rodzin-nej. Do dwóch głównych obszarów komunikacji, które warunkują jakość relacji małżeńskich, należą: zdolności rozwiązywania konfliktów oraz ekspresja zarówno pozytywnych, jak i negatywnych uczuć9. Rozważne konstruowanie powyższych obszarów przez małżonków oferuje możliwość wypracowania konstruktywnej i prawidłowej komunikacji interpersonalnej.

W systemie komunikacyjnym partnerzy angażują się w kołowy proces dostar-czania informacji partnerom i otrzymywania ich z powrotem. Oznacza to, że oboje małżonkowie równocześnie przenoszą informację na metapoziomie o sobie, o innych ludziach i o związku. Reakcje te można wytłumaczyć efektem sprzężenia zwrotnego. W komunikacji interpersonalnej małżonków niezbędne są wzajemne wzmocnienia, które zachodzą wówczas, gdy w sprzężeniu zwrotnym dostarczane są komunikaty odnoszące się do cenienia siebie nawzajem oraz silnego zaangażowania w związek dla wspólnego dobra. Ważnym elementem komunikacji małżeńskiej jest również proces odkrywania siebie, dzięki czemu wzrastają szanse na stworzenie szczególnie intymnych więzi. W procesie odkrywania obowiązuje reguła wzajemności, która pozwala na wzajemne uczenie się partnerów lepszego rozpoznawania swoich nastro-jów, uczuć, potrzeb i oczekiwań10. W dużym stopniu pozwala to unikać konfliktów i nieporozumień, a także tworzyć pozytywną atmosferę, w której można mówić o stanie satysfakcji ze związku małżeńskiego.

psychospołeczne uwarunkowania satysfakcji z małżeństwa2.

Dla większości młodych ludzi najważniejszą wartością w życiu, którą pragną osiągnąć, jest zbudowanie udanego związku małżeńskiego, a następnie założenie szczęśliwej rodziny. Każde małżeństwo ma w sobie coś niepowtarzalnego; jakieś własne, specyficzne „mocne strony”, które zmieniają się w miarę rozwoju związku. Satysfakcja z małżeństwa praktycznie nigdy nie przybiera linii prostej, lecz bardziej kształt sinusoidy, gdzie dołki oznaczają problemy oraz niezgodę, na które w pew-nym okresie natrafia każde małżeństwo. Wspomniane „dołki” są uwarunkowane takimi czynnikami, jak: płeć, intymność, pełnione role społeczne oraz kwestie związane z opieką nad dziećmi czy też udziałem w podejmowaniu wspólnych decyzji. Porównując skonfliktowane i zgodne związki można wysnuć wniosek, że w małżeństwach zgodnych występuje znacznie więcej zachowań nastawionych na

8 M. PloPa, Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań, Kraków 2005, s. 120.9 D.K. snyDer, J.J. Cozzi, l.F. MangruM, Conceptual issues in assessing couples and families,

w: h.a. liDDle, D.a. santisteban, r.F. levant, J.h. bray (red.), Family psychology. Science-based interventions, Washington 2002, s. 76.

10 M. PloPa, Więzi w małżeństwie i rodzinie, s. 121.


rozwiązywanie problemów, dużo więcej wspólnych rozmów, lepsza komunikacja niewerbalna oraz lepsza umiejętność odczytywania uczuć i potrzeb partnera. Na-tomiast w małżeństwach konfliktowych poszczególni partnerzy potrafią wskazać negatywne cechy współmałżonka, lecz nie dostrzegają swoich wad i zachowań destrukcyjnych11. Powyższe dane skłaniają do konkluzji, że satysfakcja ze związku małżeńskiego jest złożona i uwarunkowana wieloma czynnikami, z których istotną rolę odgrywa komunikacja interpersonalna.

Pozytywne relacje małżeńskie są w istotnym stopniu źródłem ogólnej satysfak-cji z życia. Do takich wniosków doszli C.M. Kamp Dush i P.R. Amato. Badacze uwzględnili następujące formy życia: małżeństwo, stały związek partnerski, pary na stałe „chodzące ze sobą”, osoby spotykające się rzadko oraz osoby nie utrzymu-jące bliskich relacji. Okazało się, że bycie w związku było związane z większym stopniem satysfakcji z życia w porównaniu z osobami nie utrzymującymi bliskich relacji. Ponadto im większe było zaangażowanie w relacje, tym silniejszy był związek pomiędzy relacjami a ogólną satysfakcją z życia. Najsilniejszy związek wystąpił w przypadku osób żyjących w małżeństwie, co oznacza, że zamężne kobiety i żonaci mężczyźni charakteryzowali się najwyższym poziomem dobrostanu12. Widzimy zatem, że właściwe relacje małżeńskie przekładają się na ogólne zadowolenie z ży-cia.

Satysfakcja w związku małżeńskim wiąże się nieodłącznie z problematyką ról płciowych, intymności, równości, a nawet władzy. Jaki związek ma szansę bycia związkiem szczęśliwym zarówno dla niej, jak i dla niego? Czy odczuwanie podobnego poziomu satysfakcji w ogóle jest możliwe? Te pytania nasuwają się, rozważając interesującą i nadal otwartą problematykę dotyczącą bliskich związków dwojga ludzi. Spośród tych, którzy pytają, czy małżeństwo jest korzystne czy też nie, są tacy, którzy wyjaśniają różnice w stopniu satysfakcji pomiędzy małżonkami a niezamężnymi w kategoriach selektywności społecznej. Termin ten zakłada, że ludzie niestabilni emocjonalnie lub mniej sprawni intelektualnie nie są gotowi do małżeństwa, a jeżeli już zawrą związek małżeński, są mniej skłonni do jego utrzy-mania. Nie sam fakt bycia w związku małżeńskim jest potrzebny do osiągnięcia satysfakcji, lecz osoby mające dojrzałe cechy psychiczne. Jak wskazuje M. Plopa, satysfakcja z małżeństwa jest czynnikiem wzbogacającym poczucie sensu i szczę-śliwości u każdego z małżonków oraz całej struktury rodzinnej. Brak tej satysfakcji może przyczyniać się do doświadczania przewlekłego stresu i pogłębiającej się dezintegracji systemu rodzinnego13. Świadczy to o silnej zależności czynników psychicznych w budowaniu pozytywnych relacji małżeńskich, które oferują satys-fakcję i spełnienie w związku.

11 M. argyle, Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa 1999, s. 95–96.12 C.M. KaMP Dush, P.r. aMato, Consequences of relationship status and quality for subjective

well-being, „Journal of Social and Personal Relationships” 22 (2005) nr 5, s. 624–625.13 M. PloPa, Psychologia rodziny, s. 127.


relacje zachodzące między komunikacją w małżeństwie i satysfakcją ze 3. związku

Jednym z najsilniejszych czynników korelujących z satysfakcją z małżeństwa jest efektywny wzorzec komunikacji małżeńskiej. Małżonkowie, których cechuje zadowolenie z małżeństwa, rozmawiają o potencjalnych problemach małżeńskich, aktywnie słuchają drugiej

strony, wykazują chęć pomocy współmałżonkowi, a także wspólnie omawiają przyszłe działania i cele.

Zdaniem K. Hahlweg, na zadowolenie z małżeństwa wpływa na pierwszym miejscu obecność bliskiej i otwartej komunikacji, następnie efektywne radzenie sobie z konfliktami, emocjonalne wsparcie partnera, pozytywne interakcje „na co dzień” oraz satysfakcjonujące życie seksualne i posiadanie wspólnych zainteresowań14. Dojrzała komunikacja interpersonalna w małżeństwie daje możliwość skutecznego kształtowania relacji małżeńskich, ułatwia rozwiązywanie wielu kwestii związanych z codziennym życiem (dom, praca, sprawy finansowe), a także daje możliwości konstruktywnego rozwiązywania potencjalnych sytuacji konfliktowych15. Niemal każde małżeństwo, w którym osoby je tworzące charakteryzują się dojrzałymi cechami, ma szansę rozwiązania konfliktów poprzez zastosowanie odpowiednich strategii komunikacyjnych.

Potwierdzeniem wspomnianych prawidłowości są badania z dziedziny komunikacji rodzinnej. Z przeprowadzonych przez M. Braun-Gałkowską badań nad partnerami zadowolonymi i niezadowolonymi z małżeństwa wynika, że umiejętność komunikacji jest czynnikiem różnicującym osoby o wysokiej i niskiej satysfakcji ze związku. W wyżej wymienionych badaniach osoby zadowolone z małżeństwa charakteryzowały się dobrą komunikacją, współdziałaniem oraz konstruktywnym porozumiewaniem się. Natomiast osoby niezadowolone z małżeństwa nie wykazywały takich cech16. Widać zatem, że analiza zależności: komunikacja małżeńska – satysfakcja ze związku wskazuje na występowanie powiązań między obydwoma sferami życia.

Ciekawe badania nad stylami porozumiewania się pomiędzy małżonkami przepro-wadziła również M.A. Fitzpatrick. Autorka, po uwzględnieniu, że styl porozumiewania się między żoną i mężem odzwierciedla relacje i stosunki panujące w ich małżeństwie, wyróżniła trzy zasadnicze typy par: niezależne, rozdzielone i tradycyjne. Analiza zachowań małżonków pokazała, że w parach niezależnych małżonkowie żyją w bli-skości fizycznej, lecz jednocześnie zachowują dystans psychiczny i nie przywiązują

14 Por. K. hahlweg, Strengthening partnership and families, w: P.l. Chase-lansDale, K. Kiernan, r.J. FrieDMan (red.), Human development across lives and generations, Cambridge (Mass.) 2004, s. 205–206.

15 D. KroK, Strategie rozwiązywania konfliktów w systemie rodzinnym, „Roczniki Teologiczne” 54 (2007), z. 10, s. 133.

16 m. Braun-Gałkowska, Psychologiczna analiza systemów rodzinnych osób zadowolonych i niezadowolonych z małżeństwa, Lublin 1992, s. 88–89.


wagi do tradycyjnych ról płciowych. Małżonkowie będący parą niezależną wykazują niechęć do otwartej komunikacji interpersonalnej oraz brak zrozumienia, co z kolei prowadzi do konfliktów i nieporozumień. Zadowolenie z małżeństwa par niezależnych jest tutaj najmniejsze. W parach rozdzielonych partnerzy więcej wagi przywiązują do indywidualnej wolności niż do samego związku oraz bardziej unikają konfliktów i wykazują silniejsze dążenie do posiadania wolności osobistej niż pary niezależne. Partnerzy ci starają się natomiast nie wchodzić w głębsze relacje interpersonalne, czego konsekwencją jest słaba komunikacja małżeńska, szczególnie w zakresie oka-zywania uczuć i pragnień. Poziom satysfakcji z małżeństwa jest w tych parach niski. Ostatni typ, pary tradycyjne, uznają tradycyjne role męskie i kobiece, co prowadzi do stabilizacji związku. Pomiędzy małżonkami par tradycyjnych występuje mały dystans psychiczny i fizyczny, co ma związek z wysokim stopniem wzajemnej zależności. Ten typ par, w porównaniu z poprzednimi parami małżeństwa, cechuje się najwyższym stopniem zadowolenia z małżeństwa. Małżonkowie będący parą tradycyjną odznaczają się konstruktywną komunikacją, co umożliwia wyrażanie swoich poglądów i uczuć w sposób dojrzały, szanujący współmałżonka i jego potrzeby17. Poza opisanymi typami par istnieją również pary mieszane, w których żona lub mąż preferuje inny styl, np. tradycyjno-niezależne lub niezależno-rozdzielone.

W innych badaniach, przeprowadzonych przez M. Plopę, w których udział wzięło 105 par małżeńskich, skorelowano miary zachowań komunikacyjnych z in-dywidualną satysfakcją ze związku małżeńskiego. Wyniki wykazały silną korelację postrzeganych zachowań partnera z indywidualnym zadowoleniem z małżeństwa18. Wyniki korelacji były silne i wahały się w granicach: dla kobiet od 0,57 do 0,73 i dla mężczyzn od 0,50 do 0,66. Widzimy zatem, że w grupie kobiet zależności te są nieco silniejsze. Omawiając wyniki autor stwierdza, że zarówno w grupie kobiet, jak i mężczyzn postrzegane wsparcie oraz zaangażowana komunikacja współmał-żonka pozytywnie wpływały na zadowolenie ze związku, natomiast doświadczanie deprecjonowania ze strony partnera obniżało tę satysfakcję19.

Szereg różnych zachowań komunikacyjnych prezentowanych przez partnerów decyduje o poziomie satysfakcji ze związku małżeńskiego. Do takich wniosków doszli na podstawie przeprowadzonych badań A. Żak, J. Waldmajer i Z. Pupin, którzy starali się ustalić związki pomiędzy oceną własnych zachowań komunika-cyjnych a poziomem poczucia satysfakcji ze związku małżeńskiego oraz pomiędzy wymiarami oceny własnych zachowań komunikacyjnych a wymiarami poczucia satysfakcji ze związku małżeńskiego, jak i jego ogólnym poziomem. Uzyskane wyniki pokazały, iż wraz ze wzrostem poziomu wsparcia i zaangażowania wzra-

17 M.a. FitzPatriCK, Between husbands and wives: Communication in marriage, Newbury Park 1988; cyt. za: r.b. aDler, l.b. rosenFelD, r.F. ProCtor, Relacje interpersonalne, Poznań 2006, s. 443.

18 M. PloPa, Więzi w małżeństwie i rodzinie, s. 143.19 Tamże, s. 144.


sta poziom intymności, samorealizacji oraz podobieństw. Wyrażanie szacunku partnerowi poprzez docenianie jego wysiłku, zainteresowanie się jego dylemata-mi oraz umiejętność kreowania atmosfery wzajemnego zrozumienia i bliskości sprzyjają wysokiemu poziomowi satysfakcji, spełniania się w roli małżeńskiej oraz zgodności w osiąganiu istotnych celów życiowych. Wystąpiły różnice pomiędzy kobietami a mężczyznami w zakresie poszczególnych wymiarów zachowań ko-munikacyjnych oraz poszczególnych wymiarów, jak i ogólnego poziomu poczucia satysfakcji ze związku małżeńskiego. Mężczyźni oceniali jako wyższą własną umiejętność tworzenia atmosfery wzajemnego zrozumienia i bliskości w związku w porównaniu z kobietami20. Analizując wyniki tych badań można stwierdzić, że zachowania komunikacyjne małżonków związane ze wsparciem, zaangażowaniem oraz poszanowaniem partnera pozytywnie decydują o poziomie satysfakcji z relacji małżeńskich, umożliwiają realizowanie własnych zadań życiowych oraz wspólne organizowanie życia codziennego, a również wpływają na wzrost poczucia odpo-wiedzialności za związek.

Zaprezentowane dane wskazują, że istnieją powiązania między stylami komuni-kacji małżeńskiej a satysfakcją ze związku. Związki te mają charakter złożony, co równocześnie stanowi impuls do przeprowadzenia kolejnych badań empirycznych w tej dziedzinie. Pozwolą one dogłębniej i precyzyjniej wyjaśnić wcześniej obser-wowaną złożoność.

metodologia przeprowadzonych badań4.

Postępowanie badawcze to złożony proces, na który składa się całokształt czyn-ności, których celem jest zweryfikowanie hipotezy o rodzaju zależności zachodzącej pomiędzy dwiema lub większą ilością zmiennych. Proces badawczy złożony jest z następujących po sobie faz, lecz nie ma on charakteru liniowego, ponieważ z uzy-skiwanych wyników można wyprowadzać szereg kolejnych pytań i hipotez21. Analiza teoretyczna zagadnień dotyczących komunikacji pomiędzy małżonkami i satysfakcji z małżeństwa stała się podłożem do ukształtowania problemu badawczego tej pracy oraz wysunięcia hipotez.

4.1. Problem pracy i hipotezy badawcze

Podstawowym elementem w rozpoczęciu procesu badawczego jest sformułowanie problemu badawczego, który najczęściej dotyczy relacji zachodzących pomiędzy

20 a. żak, J. waldmaJer, z. pupin, Zachowania komunikacyjne a satysfakcja ze związku mał-żeńskiego, w: D. KroK, P. lanDwóJtowiCz (red.), Rodzina w nurcie współczesnych przemian. Studia interdyscyplinarne, Opole 2010, s. 448.

21 Por. z. sPenDel, Metodologia badań psychologicznych jako forma świadomości historycznej, Katowice 2005, s. 31–33.


badanymi zmiennymi. Jasne sformułowanie zarówno problemu badawczego, jak i postawionych na jego podstawie hipotez jest elementem integralnym problemu badawczego, który przesądza o jego finalnej formie22. W niniejszym artykule główny problem badawczy koncentruje się na zbadaniu związku komunikacji pomiędzy małżonkami z ich satysfakcją z małżeństwa przy uwzględnieniu takich czynników socjodemograficznych, jak: wiek, staż małżeński i liczba posiadanych dzieci.

Na podstawie wcześniej omówionych zagadnień postawiono następujące hipotezy badawcze:

H1: Wraz ze wzrostem jakości komunikacji w małżeństwie rośnie zadowolenie z małżeństwa.

H2: Zadowolenie z małżeństwa jest głównie uwarunkowane tymi wymiara-mi komunikacji, które odnoszą się do budowania zrozumienia i bliskości w związku.

H3: Wraz z wiekiem małżonków, stażem małżeńskim i liczbą posiadanych dzieci wzrasta jakość komunikacji małżeńskiej oraz poziom odczuwanego szczęścia małżeńskiego.

H4: Kobiety wykazują wyższy poziom oceny jakości komunikacji małżeńskiej oraz szczęścia małżeńskiego niż mężczyźni.

4.2. Procedura metod badawczych

Do celów niniejszego artykułu zostały wykorzystane dwa kwestionariusze. Pierwszy z nich to Kwestionariusz Szczęścia Małżeńskiego autorstwa K. Pospiszyla, służący do oceny satysfakcji małżeńskiej. Drugim narzędziem badawczym jest Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej (ocena własna i partnera) M. Plopy.

Pierwowzorem Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego był opracowany przez H.J. Locke’a Test Przystosowania Małżeńskiego (Marital Adjustment Test), który został następnie zmodyfikowany w 1979 r. przez H.J. Eysenecka i G. Wilsona (Marital Happiness Questionaire). Kwestionariusz ten złożony jest z 23 itemów, które są w postaci zamkniętych pytań z wyskalowanymi odpowiedziami. Pytania dotyczą różnych aspektów współżycia małżeńskiego i osoba badana odpowiada na nie poprzez zakreślenie najbardziej pasującej dla niej odpowiedzi. Poszczególne odpowiedzi są następnie przeliczane na określone punkty. Ostatnie pytanie przed-stawione jest za pomocą skali, na której badany zaznacza, w jakim stopniu czuje się szczęśliwy w swoim małżeństwie, przy czym 0 oznacza nieszczęśliwy, a 18 – bardzo szczęśliwy. Wynik ogólny Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego to suma punktów uzyskanych z poszczególnych odpowiedzi i mieści się ona w przedziale od

22 J. Brzeziński, Metodologia badań psychologicznych. Warszawa 2007, s. 216.


48 do 138. Następnie wynik osoby badanej przeliczany jest na steny, które mieszczą się w zakresie od 1 do 1023.

Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej został opracowany przez M. Plopę i obejmuje 30 pozycji, które składają się na trzy skale: Wsparcie, Zaangażowanie i Deprecjacja.

Wsparcie – oznacza okazywanie szacunku partnerowi poprzez docenianie 1. jego wysiłków (np.: „Chwalę partnera za wykonaną pracę”), przejawianie zainteresowania problemami i potrzebami partnera (np.: Interesuję się suk-cesami i problemami partnera”), a także aktywne uczestnictwo w procesie wspólnego rozwiązywania owych problemów (np.: „Służę partnerowi radą, gdy tego potrzebuje”). Zaangażowanie – oznacza umiejętność tworzenia atmosfery wzajemnego 2. zrozumienia i bliskości w związku poprzez okazywanie sobie uczuć (np.: „Przytulam się do partnera i całuję go”), podkreślanie wyjątkowości i ważności partnera (np.: „Adoruję partnera”), urozmaicanie rutyny dnia codziennego (np.: „Organizuję nasze wspólne wyjścia czy wyjazdy”) oraz zapobieganie konfliktom w związku (np.: „Dążę do kompromisu z partnerem podczas różnych konfliktów, dyskusji”). Deprecjacja – oznacza przejawianie agresji wobec partnera (np.: „Wybucham 3. złością i krzyczę na partnera”), chęć zdominowania partnera i kontrolowania jego działań (np.: „Narzucam swe zdanie partnerowi”) oraz brak poszanowania god-ności partnera (np.: „Zachowuję się wobec partnera arogancko, opryskliwie”).

Stosując Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej w badaniach małżeństw oraz w badaniach indywidualnych, można wykorzystywać jedną lub jednocześnie dwie wersje kwestionariusza. Do badań w niniejszej pracy została wykorzystana zarówno wersja odnosząca się do oceny własnej, jak również wersja służąca do oceny partnera. Każda z trzech skal zawiera od 9 do 11 twierdzeń, których suma punktów następnie przeliczana jest na steny.

4.3. Procedura badań

W celu weryfikacji postawionych hipotez dotyczących związku komunikacji pomiędzy małżonkami z satysfakcją z małżeństwa przeprowadzone zostały bada-nia empiryczne. Wzięło w nich udział 99 małżeństw (198 osób), które wypełniły powyżej opisane kwestionariusze. Wiek badanych wahał się w granicach od 22 do 76 lat w przypadku kobiet i od 25 do 76 lat w przypadku mężczyzn. Średnia wieku wszystkich osób badanych wyniosła: M = 41,77. Staż małżeński mieścił się w granicach od 1 do 49 lat. Średnia stażu małżeńskiego wyniosła: M = 17,40. Liczba

23 Por. K. PosPiszyl, Kwestionariusz Szczęścia Małżeńskiego jako metoda oceny stopnia zado-wolenia z małżeństwa, „Problemy rodziny” 4 (1991), s. 7–10.


posiadanych przez małżonków dzieci mieści się w granicach od 0 do 5. Średnia posiadanych dzieci wyniosła: M = 1,83.

Ze względu na pytania kwestionariuszowe poruszające bardzo osobiste, a po części nawet intymne relacje małżonków, badanie miało charakter indywidual-ny i całkowicie anonimowy. Nie wprowadzano żadnych ograniczeń czasowych w wypełnianiu kwestionariuszy. Badania wykonywane były głównie na obszarze Opolszczyzny. Zestawy do badań rozdano 110 parom małżeńskim, a więc 220 osobom, spośród których oddanych zostało 208 wypełnionych zestawów. Do koń-cowych analiz zakwalifikowano 198 ze względu na niewystarczające wypełnienie 10 zestawów kwestionariuszowych.

interpretacja wyników badań5.

Problematyka przedstawionych badań i postawione hipotezy stały się wyznacz-nikiem użycia adekwatnych metod statystycznych w przeprowadzonych analizach. Zastosowano następujące metody: test t Studenta, współczynnik korelacji r-Pearsona oraz model regresji wielokrotnej.

Na początku zbadano związki wyników poszczególnych skal Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej oraz wyniku Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego z trzema czynnikami socjodemograficznymi: wiekiem, stażem małżeńskim oraz ilością posiadanych dzieci. Wyniki przedstawia tabela 1.

tabela 1. wyniki testu r-pearsona pomiędzy wiekiem a wynikami Kwestionariusza Komunikacji małżeńskiej i Kwestionariusza szczęścia małżeńskiego.

zmiennewieK

r p

Kwestionariusz KOMUNIKACJI małżeńsKiej

Ocena własna

Wsparcie własne -0,10 0,156

Zaangażowanie własne -0,14 0,049*

Deprecjacja własna -0,02 0,782

Ocena partnera


Zaangażowanie własne -0,07 0,315

Deprecjacja własna 0,04 0,545

Kwestionariusz szczęŚcia

małżeńsKieGo-0,20 0,006**

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05


Badając związki pomiędzy wiekiem a trzema wymiarami Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej w zakresie oceny własnej i oceny partnera, dochodzimy do wniosku, że jedynie dla skali: zaangażowanie – ocena własna wyniki okazały się istotne statystycznie (r = -0,14; p<0,05). Współczynnik korelacji tej skali jest ujemny, co oznacza, że wraz z wiekiem spada zaangażowanie własne w związek, a więc następuje spadek częstotliwości takich zachowań, jak: tworzenie atmosfery wzajem-nego zrozumienia i bliskości, podkreślanie wyjątkowości oraz ważności partnera, urozmaicanie rutyny dnia codziennego oraz zapobieganie konfliktom w związku. Natomiast jeśli chodzi o związek pomiędzy wiekiem a wynikiem Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego, to wynik ten jest istotny statystycznie (r = -0,20; p<0,01). Znak współczynnika korelacji jest tutaj ujemny, co oznacza, że wraz z wiekiem maleje szczęście partnerów odczuwane ze związku małżeńskiego.

Następnie sprawdzono istotność statystyczną pomiędzy stażem małżeńskim a wynikami Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej i Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego (tabela 2).

tabela 2. wyniki korelacji r-pearsona pomiędzy stażem małżeńskim a Kwestiona-riuszem Komunikacji małżeńskiej i Kwestionariuszem szczęścia małżeń-skiego.

zmiennestaż małżeńsKi

r p


Ocena własna


Zaangażowanie własne -0,16 0,024*


Ocena partnera





małżeńsKieGo-0,20 0,004***

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

Z obliczeń wynika, że dla komunikacji małżeńskiej jedynie wyniki wymiaru: zaangażowanie – ocena własna (r = -0,16; p<0,05) są istotne statystycznie. Współ-czynnik tej korelacji jest ujemny, co oznacza, że wraz ze wzrostem stażu małżeń-skiego maleje częstotliwość zachowań związanych z własnym zaangażowaniem


w związek. Korelacja ta jest jednak dosyć słaba. Analizując związek Kwestionariu-sza Szczęścia Małżeńskiego ze stażem małżeńskim, obserwujemy ujemny wynik istotny statystycznie (r = -0,20; p<0,001). Oznacza to, że wraz ze wzrostem stażu małżeńskiego maleje odczuwane szczęście ze związku małżeńskiego.

Kolejnym etapem było zbadanie związku pomiędzy liczbą posiadanych dzieci a wymiarami dwóch wersji (ocena własna/ocena partnera) Kwestionariusza Komuni-kacji Małżeńskiej oraz wynikiem ogólnym Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego (tabela 3).

tabela 3. wyniki korelacji r-pearsona pomiędzy liczbą posiadanych dzieci a Kwe-stionariuszem Komunikacji małżeńskiej i Kwestionariuszem szczęścia małżeńskiego.

zmienne

liczba posiadanycH

dzieci

r p


Ocena własna



Deprecjacja własna -0,08 0,239

Ocena partnera


Zaangażowanie własne 0,01 0,954

Deprecjacja własna -0,14 0,048*


małżeńsKieGo0,07 0,328

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

Analizując związek komunikacji pomiędzy małżonkami z liczbą posiadanego po-tomstwa tylko dla jednej skali: deprecjacja – ocena partnera (r = -0,14; p<0,05), wyniki okazały się istotne statystycznie. Współczynnik korelacji tej skali jest ujemny, co oznacza, że wraz ze wzrostem ilości posiadanych dzieci maleje ocena deprecjacji partnera. Wynika stąd, że im więcej potomstwa posiada małżeństwo, tym partner zauważa u współmał-żonka mniej zachowań typu: przejawianie agresji wobec partnera, chęć zdominowania partnera i chęć kontrolowania jego działań oraz brak poszanowania godności partnera. W przypadku korelacji wyniku Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego z ilością posiadanych dzieci wynik okazał się nieistotny statystycznie, co oznacza, że liczba posiadanych dzieci nie wiąże się z odczuwaną satysfakcją z małżeństwa.


Następnym punktem analiz było zbadanie różnic pomiędzy kobietami i męż-czyznami w zakresie Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej i Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego. W analizie tej wykorzystany został test t Studenta dla prób niezależnych w obrębie wyników uzyskanych w skalach komunikacji małżeńskiej oraz wyniku Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego. Wyniki przedstawia po-niższa tabela 4.

tabela 4. wyniki testu t studenta pomiędzy kobietami a mężczyznami w zakresie Kwestionariusza Komunikacji małżeńskiej i Kwestionariusza szczęścia małżeńskiego.

zmienne Kobiety mężczyźnitest t

t p

KKM

WS wł. 4,31 4,14 2,11 0,036*

ZNG wł. 3,44 3,63 -2,33 0,021*

DP wł. 2,16 1,93 2,76 0,006**

WS part. 4,08 4,12 -0,41 0,681

ZNG part. 3,42 3,41 0,13 0,896

DP part. 1,92 1,98 -0,65 0,518

KSM 4,85 4,93 -1,02 0,311

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

Legenda: KKM – Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej, KSM – Kwestiona-riusz Szczęścia Małżeńskiego, WS wł. – wsparcie ocena własna, ZNG wł. – zaan-gażowanie ocena własna, DP wł. – deprecjacja ocena własna, WS part. – wsparcie ocena partnera, ZNG part. – zaangażowanie ocena partnera, DP part. – deprecjacja ocena partnera.

Analizując otrzymane wyniki, istotne statystycznie okazały się różnice dla trzech skal komunikacji małżeńskiej: wsparcie – ocena własna (t = 2,11; p<0,05), zaangażowanie – ocena własna (t = -2,33; p<0,05) oraz deprecjacja – ocena wła-sna (t = 2,76; p<0,01). Rezultaty przeprowadzonych analiz świadczą o różnicach pomiędzy komunikacją małżeńską kobiet i mężczyzn. Kobiety opisują siebie jako mocniej wspierające, bardziej zaangażowane oraz cechujące się większą deprecjacją niż ich współmałżonkowie. Oznacza to, iż kobiety uważają, że okazują swoim partnerom więcej szacunku oraz więcej zainteresowania niż ich partnerzy, bardziej podkreślają wyjątkowość i ważność partnera, bardziej niż ich mężowie


zapobiegają konfliktom w związku, ale także przejawiają więcej agresji wo-bec współmałżonka i posiadają większą chęć zdominowania partnera niż ich mężowie. Nieistotne statystyczne okazały się być wyniki dla skal komunikacji małżeńskiej odnoszące się do oceny partnera, jak również wynik ogólny szczęścia małżeńskiego. Świadczy to o tym, że nie ma istotnych różnic między kobietami a mężczyznami pod względem oceny partnera w odniesieniu do poszczególnych wymiarów komunikacji małżeńskiej, a także brak jest różnic w ocenie odczuwa-nego szczęścia małżeńskiego.

Graficzną prezentację uzyskanych średnich wyników kobiet i mężczyzn w za-kresie skal komunikacji małżeńskiej oraz szczęścia małżeńskiego widzimy na wykresie 1.

wykres 1. porównanie średnich wyników kobiet i mężczyzn w zakresie skal komu-nikacji małżeńskiej oraz szczęścia małżeńskiego na podstawie wyników testu t studenta.

Następnym etapem analiz statystycznych było zbadanie związku pomiędzy poszczególnymi skalami Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej a Kwestio-nariuszem Szczęścia Małżeńskiego. W tym celu został wykonany test korelacji r-Pearsona. Otrzymane wyniki zostały przedstawione w tabeli 5.

16

Wykres 1. Porównanie rednich wyników kobiet i m czyzn w zakresie skal komunikacji ma e skiej

oraz szcz cia ma e skiego na podstawie wyników testu t Studenta.

Nast pnym etapem analiz statystycznych by o zbadanie zwi zku pomi dzy

poszczególnymi skalami Kwestionariusza Komunikacji Ma e skiej a Kwestionariuszem

Szcz cia Ma e skiego. W tym celu zosta wykonany test korelacji r-Pearsona. Otrzymane

wyniki zosta y przedstawione w tabeli 5.

Tabela 5. Wyniki korelacji r-Pearsona pomi dzy Kwestionariuszem Komunikacji Ma e skiej a

Kwestionariuszem Szcz cia Ma e skiego.

ZMIENNE

WS w . ZNG w . DP w . WS part. ZNG part. DP part.

r 0,58 0,56 -0,40 0,63 0,61 -0,46 KSM

p 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000***

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05 Legenda: KSM – Kwestionariusz Szcz cia Ma e skiego, WS w . – wsparcie ocena w asna, ZNG w . – zaanga owanie ocena w asna, DP w . – deprecjacja ocena w asna, WS part. – wsparcie ocena partnera, ZNG part. – zaanga owanie ocena partnera, DP part. – deprecjacja ocena partnera. Zaobserwowano istotnie statystyczn korelacj na poziomie p<0,001 pomi dzy

wszystkimi wymiarami Kwestionariusza Komunikacji Ma e skiej a wynikiem ogólnym

Kwestionariusza Szcz cia Ma e skiego. Skale: wsparcie ocena w asna (r = 0,58; p<0,001),


tabela 5. wyniki korelacji r-pearsona pomiędzy Kwestionariuszem Komunikacji małżeńskiej a Kwestionariuszem szczęścia małżeńskiego.

zmienne

ws wł. znG wł. dp wł. ws part. znG part. dp part.

KSMr 0,58 0,56 -0,40 0,63 0,61 -0,46

p 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000***

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05

Legenda: KSM – Kwestionariusz Szczęścia Małżeńskiego, WS wł. – wsparcie ocena własna, ZNG wł. – zaangażowanie ocena własna, DP wł. – deprecjacja ocena własna, WS part. – wsparcie ocena partnera, ZNG part. – zaangażowanie ocena partnera, DP part. – deprecjacja ocena partnera.

Zaobserwowano istotnie statystyczną korelację na poziomie p<0,001 pomiędzy wszystkimi wymiarami Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej a wynikiem ogólnym Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego. Skale: wsparcie ocena własna (r = 0,58; p<0,001), zaangażowanie ocena własna (r = 0,56; p<0,001) oraz wsparcie ocena partnera (r = 0,63; p<0,001) i zaangażowanie ocena partnera (r = 0,61; p<0,001) posiadają dodatni współczynnik korelacji, co oznacza, że wraz ze wzrostem oceny własnego wsparcia i zaangażowania oraz oceny wsparcia i zaangażowania partnera wzrasta zadowolenie z małżeństwa. Wartość współczynnika korelacji jest silna, a więc z dużą pewnością możemy uznać, że takie zachowania jak: okazywanie partnerowi szacunku i troski oraz tworzenie atmosfery wzajemnego zrozumienia i bliskości, urozmaicanie rutyny dnia codziennego czy zapobieganie konfliktom w związku przejawianych przez obojga partnerów, przyczyniają się w znaczącym stopniu do wzrostu satysfakcji z małżeństwa.

Skale: deprecjacja ocena własna (r = -0,40; p<0,001) oraz deprecjacja ocena partnera (r = -0,46; p<0,001) korelują ujemnie z wynikiem szczęścia małżeńskiego, co oznacza, że wraz ze wzrostem oceny deprecjacji własnej oraz deprecjacji part-nera maleje szczęście odczuwane ze związku małżeńskiego. Powyższe korelacje są również silne, co oznacza, że możemy z dużą pewnością twierdzić, iż zwiększanie częstotliwości takich zachowań, jak: przejawianie agresji wobec partnera, chęć zdo-minowania partnera i kontrolowanie jego działań oraz brak poszanowania godności partnera obniża poziom szczęścia małżeńskiego.

Na wykresie 2 pokazano graficzną prezentację wyników korelacji poszczególnych skal komunikacji małżeńskiej z wynikiem ogólnym szczęścia małżeńskiego.

Następnie wykonano test korelacji r-Pearsona pomiędzy Kwestionariuszem Komunikacji Małżeńskiej a Kwestionariuszem Szczęścia Małżeńskiego w grupie kobiet. Wyniki przedstawia tabela 6.


wykres 2. wyniki wartości korelacji r-pearsona poszczególnych skal komunikacji małżeńskiej z wynikiem ogólnym szczęścia małżeńskiego.

tabela 6. wyniki korelacji r-pearsona pomiędzy Kwestionariuszem Komunikacji małżeńskiej a Kwestionariuszem szczęścia małżeńskiego w grupie kobiet.

zmienne


KSMr 0,62 0,64 -0,49 0,66 0,61 -0,41

p 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000***

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05


Analiza wyników w grupie kobiet wykazała poziom p<0,001 dla korelacji pomię-dzy wszystkimi wymiarami Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej a wynikiem ogólnym Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego. Współczynniki korelacji są silne i dodatnie dla skal: wsparcie ocena własna, zaangażowanie ocena własna oraz wsparcie ocena partnera i zaangażowanie ocena partnera. Oznacza to, że im wyżej kobiety oceniają własne wsparcie i zaangażowanie oraz wsparcie i zaangażowanie partnera, tym większą satysfakcję odczuwają z małżeństwa. Dla skal: deprecjacja ocena własna oraz deprecjacja ocena partnera współczynniki korelacji są również wysokie, lecz

17

zaanga owanie ocena w asna (r = 0,56; p<0,001) oraz wsparcie ocena partnera (r = 0,63;

p<0,001) i zaanga owanie ocena partnera (r = 0,61; p<0,001) posiadaj dodatni wspó czynnik

korelacji, co oznacza, e wraz ze wzrostem oceny w asnego wsparcia i zaanga owania oraz

oceny wsparcia i zaanga owania partnera wzrasta zadowolenie z ma e stwa. Warto

wspó czynnika korelacji jest silna, a wi c z du pewno ci mo emy uzna , e takie

zachowania jak: okazywanie partnerowi szacunku i troski oraz tworzenie atmosfery

wzajemnego zrozumienia i blisko ci, urozmaicanie rutyny dnia codziennego czy zapobieganie

konfliktom w zwi zku przejawianych przez obojga partnerów, przyczyniaj si w znacz cym

stopniu do wzrostu satysfakcji z ma e stwa.

Skale: deprecjacja ocena w asna (r = -0,40; p<0,001) oraz deprecjacja ocena partnera

(r = -0,46; p<0,001) koreluj ujemnie z wynikiem szcz cia ma e skiego, co oznacza, e

wraz ze wzrostem oceny deprecjacji w asnej oraz deprecjacji partnera maleje szcz cie

odczuwane ze zwi zku ma e skiego. Powy sze korelacje s równie silne, co oznacza, e

mo emy z du pewno ci twierdzi , i zwi kszanie cz stotliwo ci takich zachowa , jak:

przejawianie agresji wobec partnera, ch zdominowania partnera i kontrolowanie jego

dzia a oraz brak poszanowania godno ci partnera obni a poziom szcz cia ma e skiego.

Na wykresie 2 pokazano graficzn prezentacj wyników korelacji poszczególnych

skal komunikacji ma e skiej z wynikiem ogólnym szcz cia ma e skiego.

Wykres 2. Wyniki warto ci korelacji r-Pearsona poszczególnych skal komunikacji ma e skiej z

wynikiem ogólnym szcz cia ma e skiego.


ujemne. Z dużą pewnością można zatem twierdzić, że im więcej zachowań związanych z przejawianiem agresji kobiet wobec partnera, tym mniejsze zadowolenie kobiet ze związku małżeńskiego, a także im wyższa ocena kobiet w odniesieniu do agresji partnera, tym niższa satysfakcja kobiet ze związku małżeńskiego.

Kolejnym etapem postępowania badawczego było wykonanie testu korelacji r-Pearsona w grupie mężczyzn. Wyniki przedstawia poniższa tabela 7.

tabela 7. wyniki korelacji r-pearsona pomiędzy Kwestionariuszem Komunikacji mał-żeńskiej a Kwestionariuszem szczęścia małżeńskiego w grupie mężczyzn.

zmienne


KSMr 0,60 0,49 -0,28 0,58 0,61 -0,53

p 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000*** 0,000***

***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05


W grupie mężczyzn istotność statystyczna okazała się bardzo podobna, jak i w grupie kobiet. Współczynniki korelacji są również wysokie i dodatnie dla skal: wsparcie ocena własna, zaangażowanie ocena własna, wsparcie ocena partnera, zaangażowanie ocena partnera oraz ujemne dla wymiarów: deprecjacja ocena własna i deprecjacja ocena partnera. Wszystkie wyniki były na poziomie p<0,001. Wyniki te świadczą o tym, że u mężczyzn wraz ze wzrostem własnego wsparcia i zaangażowania oraz wsparcia i zaangażowania współmałżonka rośnie zadowolenie z małżeństwa. Natomiast im osoby badane wyżej oceniają deprecjację własną oraz partnera, przejawianą jako zachowania agresywne wobec partnera, tym mniejszą wykazują satysfakcję z małżeństwa. Porównu-jąc grupę kobiet oraz mężczyzn, nieznaczne różnice wystąpiły jedynie pomiędzy skala-mi: zaangażowanie własne oraz deprecjacja własna, które mocniej korelują z wynikiem Kwestionariusza Szczęścia Małżeńskiego w grupie kobiet niż w grupie mężczyzn.

W celu dokładniejszego ustalenia zależności komunikacji pomiędzy małżonkami z satysfakcją z małżeństwa przeprowadzono analizę regresji wielokrotnej, w której zmiennymi niezależnymi były wyniki skal komunikacji małżeńskiej: wsparcie (ocena własna/ocena partnera), zaangażowanie (ocena własna/ocena partnera) oraz deprecjacja (ocena własna/ ocena partnera). Zmienną zależną był wynik Kwestio-nariusza Szczęścia Małżeńskiego (tabela 8).


tabela 8. regresja wielokrotna wyniku ogólnego Kwestionariusza szczęścia małżeń-skiego względem wyników szczegółowych Kwestionariusza Komunikacji małżeńskiej.

KKM β błąd standardowy β t(191) poziom p

ws wł. 0,17 0,079 2,17 0,031

znG wł. 0,21 0,068 3,13 0,002

dp wł. -0,05 0,061 -0,77 0,443

ws part. 0,09 0,091 0,97 0,335

znG part. 0,25 0,074 3,34 0,001

dp part. -0,23 0,062 -3,74 0,000

r = 0,74; r2 = 0,55; f(6,191) = 39,22; p<0,001

Legenda: KKM – Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej, WS wł. – wsparcie ocena własna, ZNG wł. – zaangażowanie ocena własna, DP wł. – deprecjacja ocena własna, WS part. – wsparcie ocena partnera, ZNG part. – zaangażowanie ocena partnera, DP part. – deprecjacja ocena partnera.

Wyniki regresji wielokrotnej satysfakcji z małżeństwa względem wymiarów komunikacji małżeńskiej okazały się istotne statystycznie, co oznacza, że zachodzi znaczący związek pomiędzy komunikacją w małżeństwie a satysfakcją z mał-żeństwa. Najsilniej związane z satysfakcją z małżeństwa są skale komunikacji małżeńskiej: deprecjacja i zaangażowanie odnoszące się do oceny partnera. Silny związek z komunikacją małżeńską wykazują również skale: wsparcie i zaangażowa-nie odnoszące się do oceny własnej. Wszystkie wymiary komunikacji małżeńskiej wyjaśnia 55% wariancji wyników. Warto podkreślić, że stanowi to ponad połowę wyjaśnionych wyników.

Biorąc pod uwagą znaki zależności, można stwierdzić, że szczęście małżeńskie będzie tym większe, im więcej będzie wsparcia i zaangażowania własnego oraz zaangażowania ze strony partnera. Oznacza to, że satysfakcja z małżeństwa będzie tym większa, im więcej będzie przejawów troski, zainteresowania drugą stroną, a także zaangażowania w związek i wzajemne relacje małżonków. Równocześnie zadowolenie z małżeństwa będzie tym mniejsze, im wyższa będzie deprecjacja własna i partnera, tzn. im więcej małżonek zauważa u siebie i partnera zachowań agresywnych i poniżających.


dyskusja i wnioski końcowe6.

Tematem przeprowadzonych badań empirycznych był związek komunikacji po-między małżonkami z satysfakcją małżeńską. Obok określenia tego związku, celem niniejszego artykułu było zbadanie wpływu takich czynników, jak: płeć, wiek, staż małżeński oraz liczba posiadanych dzieci na komunikację pomiędzy małżonkami i szczęście małżeńskie. Wyniki badań pokazały, że zachodzi znaczący związek po-między komunikacją małżeńską a odczuwanym szczęściem małżeńskim, co pozwala na weryfikację głównej hipotezy badawczej H1. Analizując bardziej szczegółowo związek wymiarów komunikacji małżeńskiej ze szczęściem małżeńskim, można wysnuć wniosek, że im mniej współmałżonek zauważa u swojego partnera zachowań związanych z przejawianiem agresji wobec partnera, chęcią zdominowania partnera, jak również kontrolowaniem jego działań i brakiem poszanowania, tym wyższy jest poziom szczęścia małżeńskiego.

Na uwagę zasługuje również fakt, że im więcej partnerzy przejawiają zachowań związanych z tworzeniem atmosfery wzajemnego zrozumienia, bliskości, podkre-ślaniem wyjątkowości i ważności partnera, urozmaicaniem rutyny dnia codziennego oraz dążeniem do kompromisu, tym wyższy będzie poziom deklarowanego szczęścia małżeńskiego. Ponadto partnerzy przejawiający wobec współmałżonka szacunek, zainteresowanie oraz troskę w trudnych sytuacjach dnia codziennego deklarują wysoki poziom odczuwanego szczęścia małżeńskiego.

Uzyskany rezultat spójny jest z wcześniejszymi badaniami na temat związku komunikacji pomiędzy małżonkami z odczuwaną satysfakcją ze związku. Z badań M. Plopy wynikało, że zarówno wśród kobiet, jak i wśród mężczyzn, postrzegane wsparcie oraz zaangażowana komunikacja współmałżonka korzystnie wpływają na zadowolenie ze związku24. Natomiast doświadczanie deprecjonowania ze strony partnera zmniejsza satysfakcję z małżeństwa. Również w badaniach M. Braun-Gał-kowskiej wyniki dowiodły, że osoby zadowolone z małżeństwa, w przeciwieństwie do osób niezadowolonych z małżeństwa, charakteryzują się dobrą komunikacją, efektywnym współdziałaniem oraz konstruktywnym porozumiewaniem się25. Widać zatem, że na szczęście małżeńskie wpływa przede wszystkim obecność bliskiej i otwartej komunikacji.

Wymiarami komunikacji, które najsilniej wpływają na poziom komunikacji małżeńskiej, są: deprecjacja i zaangażowanie odnoszące się do oceny partnera oraz zaangażowanie własne. Przejawianie agresji wobec partnera, chęć zdominowania partnera i kontrolowania jego działań i brak poszanowania jego godności bardzo negatywnie oddziaływują na satysfakcję ze związku. Natomiast umiejętność tworze-nia atmosfery wzajemnego zrozumienia i bliskości w związku poprzez okazywanie sobie uczuć, podkreślanie wyjątkowości i ważności partnera zwiększa poziom

24 M. PloPa, Więzi w małżeństwie i rodzinie, s. 143–144.25 m. Braun-Gałkowska, dz. cyt., s. 88–89.


zadowolenia małżeńskiego. Pozwala to na weryfikację hipotezy H2, zakładającej, że zadowolenie z małżeństwa jest uwarunkowane wymiarami komunikacji, które odnoszą się do budowania zrozumienia i bliskości w związku. Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi stwierdzeniami autorów podkreślających, że brak dominacji i agresji w relacjach małżeńskich oraz atmosfera zrozumienia pozytywnie kształtują wzajemną satysfakcję małżonków26.

Na poziom zadowolenia z małżeństwa oraz komunikację pomiędzy małżonkami wpływ może mieć również wiek małżonków. Przeprowadzone w tym celu badania nie potwierdziły pierwszej części hipotezy H3, zakładającej, że wraz z wiekiem wzrasta jakość komunikacji pomiędzy małżonkami oraz satysfakcja z małżeństwa, lecz wskazały na sytuację odwrotną. Badania dowiodły bowiem, że wraz z wiekiem maleje własne zaangażowanie w komunikację oraz szczęście odczuwane z małżeń-stwa. Zatem małżonkowie młodsi są bardziej szczęśliwi od partnerów starszych i wykazują większe zaangażowanie w komunikację małżeńską.

Odnośnie wpływu stażu małżeńskiego na jakość komunikacji małżeńskiej oraz szczęście małżeńskie wyniki okazały się istotne statystycznie dla jednego wymiaru komunikacji małżeńskiej dotyczącego: własnego zaangażowania w komunikację oraz wymiaru szczęścia małżeńskiego. Wyniki jednak wykazały, że wraz ze wzrostem stażu małżeńskiego maleje własne zaangażowanie w komunikację oraz maleje odczuwana satysfakcja ze związku. Druga część hipoteza H3, dotycząca wzrostu zadowolenia z małżeństwa oraz jakości komunikacji małżeńskiej wraz z wzrostem stażu małżeńskiego, nie została więc potwierdzona. Tym niemniej uzyskany wynik jest interesujący, gdyż wskazuje na możliwość zależności odwrotnej do zakładanej. We wcześniejszych badaniach M. Plopy wskazywano, że staż małżeński ma wpływ na szczęście małżeńskie tylko w odniesieniu do kobiet27. Jeśli chodzi o mężczyzn, to nie zauważono u nich powyższego związku.

W zakresie liczby posiadanych dzieci część hipotezy H3, o wzroście jakości komunikacji małżeńskiej oraz szczęścia małżeńskiego wraz ze wzrostem liczby posiadanych dzieci, również nie została potwierdzona. Wynik wymiaru szczęścia małżeńskiego okazał się nieistotny statystycznie, co oznacza, że liczba posiadanego potomstwa nie wiąże się z zadowoleniem z małżeństwa. Jeśli chodzi o związek ilości posiadanych dzieci z jakością komunikacji w małżeństwie, to okazał się on istotny statystycznie dla skali: deprecjacja partnera – w tym przypadku znak współ-czynnika korelacji był ujemny. Można zatem sądzić, że wraz ze wzrostem liczby posiadanego potomstwa maleje doświadczana ilość zachowań deprecjonujących ze strony współmałżonka.

26 J.a. lavner, t.n. braDbury, Patterns of change in marital satisfaction over the newlywed years, „Journal of Marriage and Family” 72 (2010), nr 5, s. 1172–1174; B. Harwas-napierała, Komunikacja interpersonalna w rodzinie, Poznań 2006, s. 63–65.

27 M. PloPa, Więzi w małżeństwie i rodzinie, s. 76.


Odnośnie różnic w związku komunikacji małżeńskiej z satysfakcją z małżeństwa pod względem płci, zauważalne stają się jedynie różnice w przypadku wymiarów komunikacji małżeńskiej. Kobiety uważają, że wykazują więcej zachowań związa-nych z zaangażowaniem w komunikację niż ich partnerzy oraz wykazują większą ilość zachowań deprecjonujących wobec partnera niż ich mężowie. Mężowie również dostrzegają u swoich partnerek więcej zachowań związanych z agresją, chęcią kon-trolowania oraz brakiem poszanowania wobec małżonka niż żony u swoich mężów. Analizy wykazały także różnice pod względem płci w odniesieniu do wsparcia. Kobiety deklarują, że wykazują więcej zachowań mających na celu wspieranie wzajemnej komunikacji. Mężczyźni są natomiast zdania, że to oni wkładają więcej zaangażowania we wzajemną komunikację niż ich żony.

Analizując różnicę pomiędzy kobietami a mężczyznami pod względem szczęścia małżeńskiego można powiedzieć, że okazała się ona nieistotna statystycznie. Hipoteza H4, dotycząca różnic płciowych w odczuwaniu szczęścia małżeńskiego oraz oceny jakości komunikacji małżeńskiej, została więc potwierdzona w przypadku wymiarów komunikacji małżeńskiej. Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi badaniami Gabriel, Beacha i Bodenmanna, którzy stwierdzili zależność komunikacji między małżonkami od płci28. Może to wynikać z odmiennych wzorców komunikacyjnych stosowanych przez kobiety i mężczyzn, co widoczne jest w wielu sytuacjach życia społecznego.

W podsumowaniu artykułu można stwierdzić, że zagadnienia satysfakcji z mał-żeństwa i komunikacji pomiędzy małżonkami stały się w ostatnich dwóch dekadach przedmiotem wielu rozważań i dyskusji, m.in. ze względu na rosnący odsetek rozwo-dów na całym świecie. Relacje małżeńskie mogą stać się źródłem wielu pozytywnych doświadczeń, które przekładają się na ogólny poziom zadowolenia z życia. Możemy mieć jednak do czynienia z doświadczeniami negatywnymi, które rzutują na obni-żenie poczucia szczęścia męża i żony, a także mogą również być odpowiedzialne za poziom stresu u nich29. Warto zatem zwrócić uwagę na szczególne znaczenie komunikacji pomiędzy małżonkami, ponieważ jej funkcja sprowadza się nie tylko do wymiany informacji, ale wpływa istotnie na jakość związku małżeńskiego oraz całej rodziny. Omawiając uzyskane wyniki zaznaczyć należy, że problem niniejszej pracy jest złożony i wymaga dalszych badań empirycznych. Ciekawa mogłaby się okazać replikacja badań na szerszą skalę oraz zwiększenie liczebności badanych małżeństw, co dałoby bardziej adekwatny wgląd w relacje pomiędzy małżonkami w naszym kraju. Interesujące mogłoby się także okazać porównanie otrzymanych wyników dotyczących związku komunikacji pomiędzy małżonkami z satysfakcją z małżeństwa z wynikami par rozwodzących się, co być może byłoby pomocne w określeniu przyczyn spadku poziomu zadowolenia z małżeństwa.

28 b. gabriel, s.r.h. beaCh, g. boDenMann, Depression, marital satisfaction and communication in couples: Investigating gender differences, „Behavior Therapy” 41 (2010), nr 3, s. 313–314.

29 Por. t. leDerMann, g. boDenMann, M. ruDaz, t.n. braDbury, Stress, communication, and marital quality in couples, „Family Relations” 59 (2010), nr 2, s. 196–197.


interpersonal communication between spouses and the level of satisfaction with marriage

Summary

The main problem of the study was to observe the relationship between marital communication and happiness in marriage. The sample consists of 99 married co-uples. Participants (N = 198) filled up two questionnaires: Marital Communication Questionnaire and Marital Happiness Questionnaire. The results showed a strong correlation with happiness marital communication in marriage. The aim of this study was to investigate the effect of age, length of marriage and the quantity of children to happiness and communication in marriage. Studies have shown that their spouses are older, that have less satisfaction with their relationship, as well as the longer the length of the level of marital happiness is lower. Analyzing the relationship about the impact of the number of children on marital happiness is found that the higher the number of children, the subjects noticed the partner to keep aggressive and dominant behaviour. Also examined differences between women and men in the sense of satisfaction with the marriage and the quality of communication in marriage. It turned out that there are gender differences in the assessment of communication in marriage, but no differences in the perception of marital happiness. Women feel that their partners rather than encourage mutual communication and behave more aggressively and to the dominant partners than their husbands. By contrast, men think they are more involved in communication than their wives. The results are very interesting and on their basis can be carried out similar studies.

Documents

KomuniKacja interpersonalna między małżonKami a poziom ...poradnictworodzinne.pl/wp-content/uploads/2014/11/Komunikacja... · komunika CJ a interpersonalna między małżonkami