Organizator

Kompetencje emocjonalne nauczyciela

Joanna Madalioska-Michalak Uniwersytet Łódzki

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

PYTANIA • Czym są emocje i jaką rolę odgrywają emocje w pracy nauczyciela?

• Co mówią na ten temat badania naukowe i jakie badania na gruncie pedagogiki były do tej pory prowadzone?

• Czym są kompetencje nauczyciela? Co składa się na kompetencje emocjonalne nauczyciela?

• Jak nauczyciel może zadbad o rozwijanie własnych kompetencji emocjonalnych?

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Portugalski profesor neurologii behawioralnej, Uniwersytet w Południowej Kalifornii,

Katedra "Brain and Creativity"

Antonio Damasio

Błąd Kartezjusza:

Emocje, Rozum i Ludzki

Mózg (1999)

Tradycyjne poglądy na

naturę umysłu

nie mogą być słuszne.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Kartezjusz: „myślę, więc jestem”

Damasio: „jestem, więc myślę”.

Wprowadzenie sztywnego, dychotomicznego podziału, pokutującego zresztą do dziś, było największym błędem Kartezjusza.

Damasio kwestionuje dogmat sprzeczności między emocjami a racjonalnymi decyzjami i określa właściwą rolę uczud w funkcjonowaniu człowieka.

Codzienne podejmowanie decyzji zazwyczaj zawiera ocenę, zarówno poznawczą, jak i emocjonalną wartości bodźca.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

„lustrzane neurony” są podstawą empatii, intuicji, współczucia, okazywania miłości…mają ogromne znaczenie we wszystkich procesach uczenia się

Neurobiologiczny system umożliwiający wymianę i dostrajanie; obwody mózgowe, które uaktywniają się, prowadząc do pojawienia się emocji, gdy spostrzegamy czyjś stan emocjonalny

Prawidłowo wykształcone komórki lustrzane są podstawą poczucia własnej wartości, umiejętności wchodzenia w relacje z innymi oraz rozwijania kompetencji.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Słowo emocja, jak wskazuje „Słownik języka polskiego” (2005, s. 193), to „silne wzruszenie, podniecenie, wzburzenie; silne uczucie np. gniewu, strachu, wstydu, radości, żalu”.

Słowo to pochodzi z języka łacioskiego, e(x)movere, czyli poruszad. I stanowi połączenia łacioskiego ex − jako, od, z czego oraz motio – ruch (Kopalioski, 1983).

Mówiąc o emocjach, podkreśla się gwałtowne uczucia (stany afektywne) o silnym zabarwieniu i wyraźnym wartościowaniu (o charakterze pobudzenia pozytywnego lub negatywnego), które poprzedzone są jakimś wydarzeniem.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

• Emocje to stany krótkotrwałe i intensywne, jakie odczuwa doświadczający je człowiek.

• Emocje pojawiają się w odpowiedzi na konkretne wydarzenia (mają określoną zewnętrzną przyczynę) i są skierowane na określony obiekt (np. radujemy się z czegoś lub na widok kogoś; złościmy się na coś lub na kogoś).

• Emocje powstają w wyniku zaburzenia równowagi stosunku człowieka do aktywizujących jego potrzeby przedmiotów i zjawisk świata otaczającego oraz zjawisk zachodzących w nim samym.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Wypowiedź jednego z uczniów technikum:

„Miałem w 1 klasie technikum nauczycielkę Prawa. Była

beznadziejna. Dyktowała od niechcenia notatkę do zeszytu, a

jak jej się nie chciało to kazała nam czytać i samemu ją robić. A

potem ciągle ta sama gadka "ćwiczenie 1..., ćwiczenie 2". Itd...

nic ciekawego! Kompletnie!. Większość z nas spała na jej

lekcjach. Jej monotonny i pozbawiony entuzjazmu głos aż

usypiał..”

Natomiast teraz jestem w 2 kl. i na szczęście zmienili nam

nauczyciela. Teraz mamy pana. Nic nam nie dyktuje, prawie nie

korzystamy z książki.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Przychodzi na lekcje i albo daje nam jakieś ciekawe zadanie do

zrobienia w grupach. Ciekawe! Zmuszające do myślenia, do

dyskusji, a następnie o tym dyskutujemy. Albo wychodzimy w

teren (ostatnio byliśmy w sądzie). Albo mówi nam krótko i na

temat, o co chodzi na sucho, a zaraz potem opowiada ciekawe

historie dotyczące tego tematu, o tym, co się ostatnio wydarzyło

w kraju itp... Pyta się nas, co sądzimy o tym i o tym, często

żartuje, opowiada dowcipy. A jak zrealizujemy szybciej lekcje to

opowiada, co się ciekawego zdarzyło w niego w szkole (uczy w

dwóch), jakieś śmieszne historyjki.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Daje nam fajne sprawdziany. Wystarczy, że słuchamy na lekcjach i

wszystko wiemy. Np. Nasza była nauczycielka dałaby nam pytanie,

„Co to jest ubezwłasnowolnienie?" i przyjęłaby tylko suchą

definicję z książki. A pan dałby takie "Wypisz 5 wymyślonych przez

siebie sytuacji, w których osoba może zostać ubezwłasnowolniona".

I to jest kolosalna różnica. Widać, że jego ten przedmiot

fascynuje! Z ochotą przychodzi do pracy! To widać. Z chęcią idę na

Prawo. I tak powinny wyglądać interesująca lekcja i prawdziwy

nauczyciel.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

„Nauczycielskie pasje pomagają

nauczycielom i uczniom uniknąć

powolnej śmierci wśród mnóstwa

roboty – rytualnej realizacji

porządku dnia, który obejmuje

w szkole sprawdzenie pracy domowej,

realizację materiału, sprawdzenie

wiedzy, wystawienie ocen

i odhaczenie całej sprawy.”

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Nauczycieli z pasją cechują:

poświęcenie, entuzjazm, pokłady intelektualnej i

emocjonalnej energii, z których korzystają w pracy.

Widoczne znamiona pasji oparte są na jasnych celach

moralnych, które wykraczają poza sprawną realizację programu

nauczania.

Nauczyciele z pasją są w pełni świadomi roli, jaką w procesie

nauczania i uczenia się odgrywają EMOCJE.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Arlie Russell Hochschild opisała stres, jakiemu poddawane są stewardessy, które muszą zachowywad się uprzejmie wobec pasażerów, nawet wówczas, gdy ci są nieuprzejmi i grubiaoscy.

Arlie Russell Hochschild opisuje również sposoby, dzięki którym pracownikom linii lotniczych udaje się zachowywad nie tylko odpowiedni wyraz twarzy, ale i sposób postępowania.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Arlie Russell Hochschild podkreśla znaczenie kultury dla odczuwania i wyrażania emocji.

• Twierdzi iż społeczeostwa posiadają „kulturę emocji, składającą się z zespołu wyobrażeo na temat tego, co powinni czud ludzie w różnego rodzaju sytuacjach” (Turner, Stets, 2009, s. 51).

• W skład kultury wchodzą ideologie emocjonalne dotyczące odpowiednich postaw, uczud i reakcji emocjonalnych w podstawowych obszarach aktywności.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Chociaż badania Arlie Russel Hochschild dotyczyły przede wszystkim stewardess i osób zajmujących się wykonywaniem zawodów związanych ze świadczeniem usług bezpośrednich (np. sprzedawcy, doradcy finansowi, kelnerzy) uważa ona, że większośd z nas wykonuje „zawody interpersonalne”.

Zawód nauczyciela bezsprzecznie należy do tej grupy, nauczyciele muszą nieustająco radzid sobie z własnymi uczuciami i uczuciami innych osób, w tym sensie – jak mówi Hochschild – „wszyscy jesteśmy stewardessami” (2009, s.11).

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Nazwała czynności wykonywane przez stewardessy pracą emocjami/pracą emocjonalną (ang. emotional labour) (tamże, s. 6), która wymaga od pracowników odpowiedniego pobudzenia lub/i stłumienia emocji.

Robimy to, by inni odbierali pozytywnie wykonywaną przez nas pracę, nawet wówczas, kiedy musimy udawad, że ją (pracę) lubimy, chod w istocie nie ma to miejsca.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Arlie Russell Hochschild odróżnia prace emocjami/pracę emocjonalną (ang. emotional labour) od pracy nad emocjami/zarządzanie emocjami (ang. emotional management), którą to pracę wykonujemy po to by podtrzymad autoprezentację, zgodną z ideologią emocjonalną, regułami odczuwania emocji i ich wyrażania, właściwymi dla danej społeczności

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Jak twierdzi Christopher Day – każde nauczanie (a dobre w szczególności) wymaga zarówno intensywnej, jak i ekstensywnej pracy emocjami (gdy uśmiechamy się, chociaż nie jesteśmy radośni) oraz pracy nad emocjami, która umożliwia nauczycielowi skuteczne pokierowanie klasą (Day, 2009, s. 70).

Jednakże zbyt częste pojawianie się zachowao zarówno pierwszego, jak i drugiego typu nie jest korzystne: kiedy zbyt często pojawiają się zachowania pierwszego typu, może dojśd do utraty zaufania ze strony uczniów, jeśli natomiast jesteśmy nadmiernie zaangażowani emocjonalnie i pomimo tego nie udaje nam się osiągnąd celu i czujemy się bezradni, przemęczeni i załamani, to ryzykujemy wypaleniem zawodowym.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Badania nad emocjami w pedagogice Sytuacje dydaktyczne: nie mogą zostad opisane bez kontekstu emocjonalnego:

• Każda sytuacja dydaktyczna wytwarza emocje, czasami mogą to byd emocje

niezauważalne, bądź obojętne.

• Każda czynnośd jest podejmowana przez dziecko z jakąś nutką emocji, to one wpływają na trwałośd i skutecznośd zapamiętywania. Im bardziej dziecko przeżywa, doświadcza pozytywnych uczud podczas uczenia się, tym lepiej może zapamiętad podany materiał.

• Szkoła jako miejsce rozwoju emocjonalnego • Wciąż nie dostrzega się należytej wagi kształcenia emocjonalnego nauczycieli.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Badania nad emocjami w pedagogice

Pojedyncze badania dotyczące emocji i ich roli w procesach

kształcenia.

Brakuje badań nad rolą emocji w nauczaniu i uczeniu się, czy

też badań nad przydatnością pojęcia inteligencji

emocjonalnej/kompetencji emocjonalnych dla badaczy

emocji w kontekście szkoły.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Badania nad emocjami w pedagogice

Wincenty Okoń (1976; 2003) teoria kształcenia wielostronnego:

Postulat stosowania przez nauczyciela wielu różnorodnych strategii kształcenia, wśród których naczelne miejsce zajmuje konieczność rozwijania sfery emocjonalnej uczniów.

W procesie nauczania należy objąć oddziaływaniem nauczyciela uczucia i wolę ucznia, a nie jedynie jego intelekt. Idea ta przełamała dominujący w II połowie XX wieku w Polsce jednostronny intelektualizm teorii i praktyki edukacyjnej. Postulowano nawet, aby teorię wielostronnego kształcenia traktować jako paradygmat współczesnej dydaktyki.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Badania nad emocjami w pedagogice

Władysław P. Zaczyński,

Uczenie się przez przeżywanie. Rzecz o teorii kształcenia wielostronnego:

Podmiotowe traktowanie ucznia w procesie nauczania i wychowania, a także uwzględnienie przeżyć w procesie uczenia się pozwoli na dokładne poznanie i zrozumienie teorii wielostronnego kształcenia.

Rozdział III : "Wartości edukacyjne przeżyć emocjonalnych", autor pokazuje na czym polega proces zaangażowania emocjonalnego podczas uczenia się oraz jakie pozytywne elementy mogą być użyteczne dla dydaktyka.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Badania nad emocjami w pedagogice

Przegląd polskiej literatury pedagogicznej, lata 2000-2010:

• Borowska Teresa, Emocje dzieci i młodzieży: zasoby –

rozwijanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,

Katowice 2006.

• Przybylska Irena, Inteligencja emocjonalna a uzdolnienia

twórcze i funkcjonowanie szkolne młodzieży,

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007.

• Wiatrowska Leokadia, Kłopoty z emocjami dzieci. Ścieżki

zmian, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Badania nad emocjami w pedagogice

http://nauka-polska.pl/ przegląd badań naukowych

poświęconych zjawisku emocji: lata 1995-2010

• Leokadia Wiatrowska: Emocje dysfunkcyjne przejawiane

przez uczniów klas niższych w szkołach podstawowych na

wsi i w mieście. Próba pedagogicznej terapii (Uniwersytet

Opolski, 2002).

• Agnieszka Lewicka: Efektywność rozwijania empatii

studentów pedagogiki specjalnej (Uniwersytet Marii

Curie-Skłodowskiej, 2004)

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Badania nad emocjami w pedagogice

Krzysztof Stachyra: Efektywność kierowanej wizualizacji i muzykoterapii w

rozwijaniu kompetencji emocjonalnych studentów pedagogiki (Uniwersytet

Marii Curie-Skłodowskiej, 2005).

Jerzy Korzewski: Wpływ treningu regulacji emocji na sposoby radzenia

sobie ze stresem (Uniwersytet Jagielloński, 2009).

Marzena Chrost: Kształtowanie emocjonalnych i społecznych kompetencji

młodzieży w szkołach publicznych i katolickich (Katolicki Uniwersytet

Lubelski, 2010).

Agata Krasucka: Stres i zaangażowanie jako psychologiczne wyznaczniki

zadowolenia z pracy nauczycieli (Uniwersytet Jagielloński, 2010)

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Podstawowe kategorie pojęciowe, których używa się w kontekście opisu funkcjonowania emocjonalnej sfery jednostki.

ZDOLNOŚĆ (ang. capacity) – wrodzona potencjalna predyspozycja do opanowania określonych umiejętności w sprzyjających warunkach;

UZDOLNIENIE (ang. ability) – wykorzystanie wrodzonego potencjału w sprzyjających warunkach;

SPRAWNOŚĆ (ang. efficiency) – cecha przebiegu określonej czynności, sprawnośd jest tym większa, im szybciej jest wykonywana oraz im mniej błędów popełnimy;

UMIEJĘTNOŚĆ (ang. skill) – sprawnośd posługiwania się zdobytym doświadczeniem (np. wiedzą) przy wykonywaniu określonej czynności.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

inteligencja emocjonalna jest rozumiana jako zespół

zdolności, które umożliwiają opanowanie skutecznych

sposobów funkcjonowania

kompetencja emocjonalna – to zbiór nabytych

umiejętności, które warunkują efektywnośd radzenia sobie w

konkretnych sytuacjach (Jaworowska, Matczak 2001).

INTELIGENCJA EMOCJONALNA KOMPETENCJE EMOCJONALNE

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Inteligencja emocjonalna - najbardziej popularne są dwa modele:

MODEL ZDOLNOŚCIOWY (ANG. ABILITY MODEL)

MODEL MIESZANY (ANG. MIXED MODEL).

MODEL ZDOLNOŚCIOWY - Peter Salovey i John D. Mayer:

Cztery podstawowe wymiary:

• zdolnośd trafnej percepcji, oceny i wyrażania emocji (postrzeganie emocji);

• zdolnośd znajdowania dostępu do uczud oraz do ich wzbudzania w celu ułatwienia procesu myślenia (wspomaganie myślenia za pomocą emocji);

• zdolnośd rozumienia informacji, mającej znaczenie afektywne i posługiwania się wiedzą o emocjach (rozumienie emocji), oraz

• zdolnośd regulowania emocji, co sprzyja rozwojowi intelektualnemu i emocjonalnemu (kierowanie emocjami).

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

MODEL MIESZANY (ANG. MIXED MODEL).

Model Bar-Ona - inteligencja emocjonalna: „szereg pozapoznawczych zdolności, kompetencji i umiejętności, które umożliwiają jednostce efektywne radzenie sobie z wymaganiami i naciskami środowiskowymi” (Taracha, 2010, s. 65).

15 komponentów, ujętych w 5 grup:

umiejętności intrapersonalne (ang. intrapersonal skills): samoświadomośd emocjonalna, asertywnośd, dbanie o siebie, samoaktualizcja, niezależnośd;

umiejętności interpersonalne (ang. interpersonal skills): związki międzyludzkie, odpowiedzialnośd społeczna, empatia;

zdolności przystosowawcze (ang. adapatability scales): rozwiązywanie problemów, analiza otoczenia, elastycznośd;

radzenie sobie ze stresem (ang. stress-management scales): tolerancja na stres, impuls/odruch, kontrola;

ogólny nastrój (ang. general mood): szczęście, optymizm.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Modele mieszane

inteligencja emocjonalna rozumiana jest w ten sposób, że obok zdolności (ang. ability), znajdują się także inne składowe, np. skłonności czy preferencje (optymizm, zdolnośd motywacji, empatia itp).

Nie ma jednoznacznej definicji inteligencji emocjonalnej. Pytanie, czy inteligencja emocjonalna jest zdolnością, umiejętnością, kompetencją czy może zbiorem przekonao lub czym innym.

Terminy: „zdolności”, „kompetencje”, „umiejętności” stosowane są dowolnie, zamiennie, zwłaszcza przez przedstawicieli modeli mieszanych.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Krytycy zarzucają teorii Golemana brak podstaw naukowych i popularyzatorskie, nie w pełni profesjonalne podejście (Śmieja, Orzechowski, 2008).

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Carolyn Saarni - oparła swą koncepcję na teorii Stevena Gordona, który jako pierwszy użył pojęcia kompetencja emocjonalna.

W teorii Gordona doświadczenie emocjonalne osadzone jest w relacjach międzyludzkich i ma charakter społeczny. W toku socjalizacji jednostki nabywają kultury emocjonalnej danego społeczeostwa, co pozwala im byd kompetentnymi emocjonalnie w określonych sytuacjach. Jedną z miar kompetencji emocjonalnej jest umiejętnośd trafnego odczytywania zdefiniowanych kulturowo przekazów.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Nazywanie poszczególnych stanów emocjonalnych

Rozróżnianie emocji u innych

Świadomość własnych stanów emocjonalnych

Elementarne umiejętności kompetencji emocjonalnej

Struktura kompetencji emocjonalnej (opracowanie własne na podstawie (M.

Leopold, 2006).

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Poczucie emocjonalnej skuteczności

Adaptacyjne radzenie sobie z emocjami

Adekwatny poziom głębokości przeżywania

Wiedza i umiejętności budujące poczucie

skuteczności emocjonalnej

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Świadomość tego, co wyznacza naturę relacji interpersonalnych

Empatia

Rozumienie przeżyć emocjonalnych innych osób

Wykorzystywanie posiadanych informacji o innej osobie

Wiedza dotycząca wpływu ekspresji emocjonalnej na zachowanie innych

Wiedza dotycząca wpływu emocji na inne procesy

Wiedza i umiejętności wykorzystywane w relacjach z innymi

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Kompetencje emocjonalne nauczyciela mają charakter praktyczny

• „nabywamy je zawsze sami, własnym wysiłkiem i na własny rachunek, co nie oznacza jednak, że bez udziału innych. Ale inni nie są tu nadawcami tych kompetencji, lecz uczestnikami dialogu, poszukującymi – podobnie jak my – odpowiedzi na właściwe dialogowi pytania” (Kwaśnica 2003, s. 303n),

• „unieważnilibyśmy te kompetencje czy raczej – nadalibyśmy im karykaturalny sens, próbując je kształtowad tak samo, jak kształtuje się kompetencje techniczne” (Kwaśnica 2003, s. 304).

• szkoła jest miejscem, gdzie dzięki wchodzeniu w relacje interpersonalne uczymy się wrażliwości i zaangażowania na rzecz dobra innych.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

•Empatia •Entuzjazm •Przebaczanie •Optymizm •Władza wychowawcza •Budowanie relacji interpersonalnych •Pewnośd siebie •Sprawiedliwośd społeczna •Zaufanie •Znajomośd kultury uczniowskiej

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Empatia

Umiejętnośd współodczuwania i nawiązywania odpowiedniego kontaktu z uczniami; uważnego słuchania; wrażliwośd; rozumienie odmienności młodych ludzi. Empatia jest podstawą diagnozy i wsparcia pedagogicznego.

Entuzjazm

Jest to zaangażowanie, zapał i gorliwośd w dzieleniu się swoją wiedzą; chęd dzielenia się wiedzą. Entuzjazm przejawia się w dużej mierze w języku ciała: ekspresji głosu, wyrazie twarzy, gestach, postawie ciała… Entuzjazm sprawia, że treści stają się ciekawe dla ucznia, co powoduje ich zaangażowanie w wykonywane zadania, a w konsekwencji lepsze efekty kształcenia.

Umiejętnośd przebaczania

To umiejętnośd pozbywania się negatywnych uczud (np. urazy, złości, gniewu), które powstały w sytuacjach konfliktowych. Umiejętnośd przebaczania to: zrozumienie przyczyn negatywnych emocji; umiejętnośd rozładowywania negatywnych emocji oraz umiejętnośd ponownego nawiązania z uczniem pozytywnej relacji, współpracy.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Optymizm

To radośd, pogoda ducha, wesołośd, wiara w pozytywny efekt nauczycielskiego działania. To także wiara w możliwości uczniów i ich sukcesy. Optymistyczny nauczyciel stawia uczniom wysokie wymagania i dąży do osiągnięcia celu mimo przeszkód i trudności.

Władza wychowawcza

Władza jest tu rozumiana jako „duchowy” autorytet nauczyciela. Jest to świadomośd władzy, którą pedagog posiada, ale także świadomośd możliwości i konsekwencji jej nadużywania w stosunku do uczniów (ośmieszanie, krytyka, poniżanie).

Budowanie relacji interpersonalnych

Podstawą tego atrybutu jest samoświadomośd (tylko nauczyciel, który rozumie własne emocje jest w stanie tworzyd pozytywne relacje z uczniami), szacunek dla innych, zaufanie, empatia, uczciwośd.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Pewnośd siebie

Ta umiejętnośd wiąże się z posiadaniem niezależności i radzeniem sobie z trudnościami i porażkami. Nauczyciel posiadający wysokie poczucie własnej wartości i pewny siebie (opanowany, potrafi kontrolowad własne zachowania), podejmuje świadome decyzje, nowe wyzwania i potrafi uczyd się na własnych błędach.

Sprawiedliwośd społeczna

Jest to podstawowy warunek tego, aby nauczyciel cenił uczniów i traktował ich z szacunkiem. Sprawiedliwy nauczyciel umie dostrzec uprzedzenia i przejawy dyskryminacji wobec uczniów i przeciwstawia się tym zjawiskom. Nie ulega stereotypom, jest tolerancyjny.

Zaufanie

To budowanie atmosfery zaufania i szacunku w kontaktach z uczniami. Umiejętności te rozwijamy poświęcając swój czas uczniom, wysłuchując ich, zachęcając do otwartości i zaangażowania, dostrzegając i rozwijając potencjał uczniowski. Ważne są także: uczciwośd i prawdomównośd wobec uczniów.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Znajomośd kultury uczniowskiej

Na ten atrybut składa się wiedza o uczniach i środowisku, w którym żyją. Chodzi tu zarówno o wiedzę na temat rozwoju dzieci i młodzieży, jak i wiedzę dotyczącą kultury uczniowskiej.

Na ten atrybut – to także umiejętnośd zaakceptowania różnic dzielących światy: uczniowski i nauczycielski. Nauczyciel powinien byd wrażliwy na te różnice, unikad protekcjonalności, pomagad uczniom „wchodzid” w dorosłe życie.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

Edukacja emocjonalna

Kształtowanie kompetencji emocjonalnych nauczycieli ma sprzyjad

• nawiązywaniu lepszych relacji pomiędzy nauczycielami i uczniami,

• poprawie ich wzajemnych stosunków,

• wspomaganiu dobrych zachowao uczniów i podnoszeniu ich wyników w nauce,

• odporności i umiejętnościom nauczycieli w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi,

• zdobyciu przez nauczycieli kontroli nad działaniem i wytrwałości w realizacji zadao,

• pokonywaniu rozczarowao i podejmowaniu różnorakich wyzwao.

WIE

DZ

A

PR

AK

TY

KA

IN

TE

GR

AC

JA

jmichalak@uni.lodz.pl

Jeżeli chcemy coś zmienić w naszym dziecku,

należy się temu dobrze przyjrzeć i zastanowić,

czy to nie coś, co warto zmienićw nas samych

Carl Jung

Jeżeli chcemy coś zmienić w naszym dziecku,

należy się temu dobrze przyjrzeć i zastanowić,

czy to nie coś, co warto zmienić w nas samych

Carl Jung

Dziękuję za uwagę