Predmet: Bankarstvo

Seminarski rad: Komparacija Evropske centralne banke i Centralne banke BiH

Sadržaj

1

Studenti:

1. Faruk Ćeman 70329

2. Irfan Kadrić 71069

Mentor:

1. prof. dr. Kemal Kozarić

2. ass. ma. Tea Mioković

Uvod.......................................................................................................................................................3

Osnivanje Evropske centralne banke......................................................................................................3

Organizacija Evropske Centralne Banke.............................................................................................3

Ciljevi ECB...............................................................................................................................................4

Kapital Evropske centralne banke..........................................................................................................4

Politička nezavisnost..........................................................................................................................5

Finansijska nezavisnost.......................................................................................................................5

Instrumenti Evropske centralne banke...................................................................................................5

Operacije na otvorenom tržištu..........................................................................................................6

Ustaljene kreditne pogodnosti...........................................................................................................7

Obavezne rezerve...............................................................................................................................7

Centralna banka BiH...............................................................................................................................9

Stopa obaveznih rezervi.....................................................................................................................9

Monetarni agregati Centralne banke BiH.........................................................................................12

Zaključak:..............................................................................................................................................16

Uvod

2

U ovom seminarskom zadatku naš cilj je da objasnimo i sumiramo osobine Evropske

centralne banke i Centralne banke BiH, tj. da objasnimo njihove ciljeve, instrumente i

mogućnosti i efektivnost njihovog djelovanja. Centralna banka je neprofitna institucija i kao

takva ona ima i nezavisan položaj jer je nosilac monetarne vlasti. Ona sprovodi kontrolu nad

ključnim aspektima finansijskog sistema i obavlja aktivnosti poput: emitovanja valute,

upravljanja deviznim rezervama, obavljanja transakcija sa MMF-om i obezbjeđivanje kredita

ostalim depozitnim institucijama. Centralna banka se takođe može i nazvati emisiona banka ili

banka svih banaka.Aktivnosti koje sprovodi centralna banka su različita od zemlje do zemlje

u zavisnosti kakav je politički sistem zemlje kao i od ekonomskog i bankarskog sektora.

Osnivanje Evropske centralne banke

Evropska centralna banka je osnovana 1 juna 1998 godine i predstavlja nasljednika

Evropskog Monetarnog Instituta, kao druga faza implementiranja Evropske monetarne unije,

dok je njeno djelovanje na području Evropske monetarne unije počelo 1 januara 1999 godine

uvođenjem eura kao glavne valute u svim članicama monetarne unije. Kada je osnovana

Evropska Centralna Banka je pokrivala Eurozonu sačinjenu od 11 članica, dok danas taj broj

iznosi 19 članica. Osnovna karakteristika monetarne unije jeste: jedinstvena valuta,

jedinstvena nezavisna centralna banka i kordinacijanacionalnih ekonomskih politika koji

omogućavaju uniji da ima jedinstvenu monetarnu politiku.

Organizacija Evropske Centralne Banke

ECB se sastoji iz tri upravljačka organa koji su zaduženi za pripremu i sprovođenje

jedinstvene monetarne politike i za donošenje odluka ECB i to:

Upravno vijeće

Izvršni odbor

Generalno vijeće

Upravno vijeće se sastoji iz članova Izvršnog odbora Evropske centralne banke i

guverneri nacionalnih centralnih banaka. Glavne odgovornosti Upravnog vijeća su:

određivanje osnovnih smjernica i donošenje odluka potrebnih za osiguranje zadataka datih

Evropskoj monetarnoj uniji; formulisanje monetarne politike euro-zone, kao i donošenje

odluka koje se odnose na među ciljeve monetarne politike, ključne kamatne stope i

3

obezbjeđenje rezervi u Evropskoj monetarnoj uniji; utvrđivanje potrebnih odluka za njihovu

implementaciju.

Izvršni odbor čine predsjednik, zamjenik predsjednika i druga četiri člana, predložena

od strane zemalja-članica. Glavne odgovornosti Izvršnog odbora su: implementacija

monetarne politike u skladu sa smjernicama i odlukama Upravnog vijeća ECB i davanje

neophodnih instrukcija nacionalnim centralnim bankama; odgovornost za tekuće aktivnosti

Evropske centralne banke. Izvršni odbor ima status primarnog operativnog tijela ECB.

Generalno vijećesačinjava predsjednik i zamjenik predsjednika Evropske centralne

banke i guverneri nacionalnih centralnih banaka svih zemalja članica Evropske unije.

Generalno vijeće ima slijedeće zadatke: prikupljanje statističkih podataka; pripremanje

godišnjih izvještaja Evropske centralne banke; pripremanje potrebnih pravila za

ujednačavanje/kreiranje računovodstvenih standarda i standarda izvještavanja itd.

Ciljevi ECB

Prvi element ECB-ove strategije je kvantitativna definicija stabilnosti cijena. Upravno

vijeće je definisalo stabilnost cijena kao godišnje povećanje harmoniziranog indeksa

potrošačkih cijena (HICP) za područje eura ispod 2%. Stabilnost cijena se održava na srednji

rok. Stabilnost cijena se održava na nivou ispod, ali blizu 2% na srednji rok.

Sekundarni ciljevi ECB-a predstavljaju 1. Visok stepen zaposlenosti, 2. Politička nezavisnost.

Pristup organizaciji, evaluaciji i presjeku informacija relevantnih za procjenu rizika za

stabilnost cijena bazirana je na dvije perspektive, ekonomskoj analizi i monetarnoj analizi.

Kapital Evropske centralne banke

Evropska centralna banka je upravljana i organizirana evropskim pravom ali njena

organizacija je slična korporaciji po tome što ima vlastiti kapital i vlasnike tog kapitala.

Kaptal ECB-a iznosi 5 milijardi eura, koji je držan kod nacionalnih centralnih banaka zemalja

članica monetarne unije. Prvobitni kapital uplatile su članice unije na osnovu populacije i

veličine GDP-a.

4

Politička nezavisnost

Nezavisnost ECB-a jeste jedan od njenih instrumenata održanja stabilnosti cijena. EU

institucije i nacionalne vlade obavezane su ugovorima na poštovanje nezavisnosti Evropske

centralne banke. Da bi opravdala dato povjerenje ECB mora objavljivati izvještaje o svojim

aktivnostima i podnositi godišnje izvještaje Evropskom parlamentu, Evropskoj komisiji,

Vijeću evrope.

Guverneri nacionalnih centralnih banaka koji zastupaju u Generalnom vijeću ECB-a biraju se

od strane nacionalnih predstavnika i mogu biti ponovo izabrani.

Finansijska nezavisnost

Finansijska nezavisnost ECB-a znači da ECB ima svoj budžet. Njen kapital je

propisan i uplaćivan od strane centralnih banaka euro-zone.

Instrumenti Evropske centralne banke

Da bi realizovala svoje ciljeve, Evropska centralna banka ima na raspolaganju skup

instrumenata monetarne politike, kao što su: operacije na otvorenom tržištu (open market

operations), ustaljene pogodnosti kreditiranja banaka (standing facilities) i politika rezervi

likvidnosti (minimum reserve

requirements).1

Operacije monetarne politike

Vrsta transakcije Dospijeće Učestalost Procedura ponude

OPERACIJE NA OTVORENOM TRŽIŠTUGlavne operacije refinansiranja

Reverzne transakcije Dvije sedmice Sedmično Standardna ponuda

Operacije refinansiranja u dugom roku

Reverzne transakcije Tri mjeseca Mjesečno Standardna ponuda

Operacije finog prilagođavanja

Valutni svap Nestandardizirani Neredovno Bilateralni dogovoriDirektna kupovina Nestandardizirani Neredovno Bilateralni dogovori

Strukturne operacije Reverzne transakcije Standardizirano i nestandardizirano

Redovno i neredovno Standardna ponuda

Direktna kupovina - Neredovno Bilateralni dogovoriUSTALJENE KREDITNE POGODNOSTIKreditne pogodnosti za nepredviđene

Reverzne transakcije Prekonoćne Uz odobrenje Druge strane

1Đonlagić , Đ.Dž., (2006), Evropska monetarna unija i Bosna i Hercegovina

5

okolnostiDepozitne pogodnosti Depoziti Prekonoćne Uz odobrenje Druge stranePOLITIKA REZERVI LIKVIDNOSTIProvodi su putem minimalne i obavezne rezerve. Obračunava se krajem mjeseca.

Operacije na otvorenom tržištu

Operacije na otvorenom tržištu igraju bitnu ulogu u upravljanju kamatnim stopama,

upravljanju likvidnošću na tržištu i signaliziranju stava o monetarnoj politici.

Pet vrsti finansijskih instrumenata stoji na raspolaganju Eurosistemu za djelovanje na

otvorenom tržištu. Najbitniji instrument jesu reverzne transakcije, koje mogu biti u formi repo

ugovora ili kolateriziranog kredita. Eurosistem također može koristiti direktne kupovine,

valutne svapove, izdavanje certifikata o depozitima.

Glavne operacije refinansiranja su regularne reverzne transakcije koje obezbjeđuju

likvidnost vođene od strane Eurosistema sa frekvencijom i dospijećem od jedne sedmice.

Izvršavane su od strane nacionalnih centralnih banaka na bazi standardnih tendera i u skaldu

sa kalendarom objavljenim na ECB-ovoj web stranici. Glavne operacije refinansiranja

predstavljaju središnji dio operacija na otvorenom tržištu i predstavljaju većinu mase

fiansiranja finansijskog sektora.

Operacije refinansiranja na duži period su reverzne transakcije koje obezbjeđuju

likvidnost i sa dužim dospijećem nego glavne operacije refinansiranja, do tri mjeseca,

sprovode se na osnovu standardnih tendera i u skladu sa unaprijed objavljenim kalendarom.

Eurosistem može sprovoditi reverzne transakcije i na duži period do 48 mjeseci ali one se ne

sprovode prema unaprije objavljenim kanalom.

Operacije finog prilagođavanja se izvršavaju na ad hoc bazi sciljem osiguranja

likvidnosti i upravljanja kamatnim stopama. Većinom se koriste za ublažavanje efekata na

kamatne stope uzrokovanih neočekivanim fluktuacijama razinama likvidnosti. Fino

prilagođavanje se primarno vrši reverznim transakcijama ali može biti i u obliku valutnih

svapova i kolekcijom depozita sa fiksnim dospijećem. Ove operacije se većinom izvode

putem brzih tendera i bilateralnim dogovorima sa ograničenim brojem partnera.

Strukturne operacije se vrše kroz reverzne transakcije, direktne kupovine i izdavanja

dužničkih certifikata. Ove operacije se vrše kada ECB-a želi prilagoditi strukturalnu poziciju

prema finansijskom sektoru. Strukturalne operacije u formi reverznih transakcija i dužničkih

6

certifikata se vrši putem standardnih tendera, dok direktna kupovina u vidu bilateralnih

dogovora.

Ustaljene kreditne pogodnosti

Ustaljene kreditne pogodnosti imaju za cilj da ponude i apsorbuju prekonoćnu

likvidnost, i da ograniče prekonoćne kamatne stope. Ustaljene pogodnosti nude dvije vrste

usluga, prekonoćne kreditne pozajmice i prekonoćne depozite.

Kreditne pogodnosti – nacionalne centralne banke nude finansijskim institucijama

prekonoćne pozajmice radi obezbjeđivanja likvidnosti. Kamatne stope na prekonoćne kredite

na taj način stvaraju plafon na tržištu prekonoćnih pozajmica.

Depozitne pogodnosti – Kao i sa prekonoćnim pozajmicama, eurosistem nudi i prekonoćno

depozitiranje za one institucije koje imaju višak likvidnosti. Ove stope predstavljaju najniže

stope na prekonoćne depozite.

Obavezne rezerve

Obavezne minimalne rezerve predstavljaju treći mehanizam kojim ECB vrši kontrolu

finansijskog sektora. Cilj sistema obaveznih minimalnih rezervi jeste stabilizacija kamatnih

stopa tržišta novca, stvarajući manjak strukturalne likvidnosti i doprinošenje kontroli

monetarne ekspanzije.

Zahtjevani iznos obaveznih rezervi zasebne finansijske institucije zavisi od elemenata njenog

bilansa stanja. Evropska centralna banka zahtijeva od depozitnih institucija držanje

minimalnih rezervi likvidnosti na računu kod nacionalne centralne banke, u okviru propisa o

minimalnim rezervama. Minimalne rezerve su obavezne rezerve koje se obračunavaju na

prosječan iznos depozita u proteklih 30 dana. Izračunati iznos prosjeka se drži na računu

centralne banke u sljedećih 30 dana. Na taj iznos obavezne rezerve nacionalna centralna

banka plaća remuneraciju tj. iznos kamate u visini koju Evropska centralna banka koristi u

glavnim operacijama refinansiranja.2Prema ovoj odredbi depozitne institucije su u obavezi da

drže od 1% rezervi obračunatih na datu bazu. Bazu za ovaj obračun predstavljaju depoziti po

viđenju, prekonoćni depoziti, oročeni depoziti do 2 godine, vrijednosni papiri do 2 godine, i

2 Evropska centralna banka, (2015), www.ecb.europa.eu

7

vrijednosnice tržišta novca. U slučaju manjka minimalnih rezervi na računu centralne banke,

plaćaju se penali.

Monetarni agregati Evropske centralne banke

Baziranu na konceptualnim razmatranjima i empirijskim studijama i u skladu sa

internacionalnom praksom ECB-a je definisala uski agregat (M1), „srednji“ agregat (M2), i

široki agregat (M3).Ovi agregati se razlikuju na osnovu stepena novca i aktive uključenih.

Navedeni agragati pokuzuju stanja rezidenata na euro području držanih kod monetarnih

finansijskih institucija lociranih na euro području. Rezidenti sa likvidnom aktivom

denominiranom u stranim valutama služi kao supstitut za aktivu u eurima, tako da su i ova

sredstva uključena u agregate.3 Sljedeća tabela prikazuje elemente monetarnih agregata:

Pasiva M1 M2 M3Novac u opticaju X X XPrekonoćni depoziti X X XDepoziti sa dospijećem do 2 godine X XDepoziti na zahtijev – obavijest do 3 mjeseca X XRepo ugovori XVrijednosnice tržišta novca i dionice tržišta novca XObveznice sa dospijećem do 2 godine X

(izvor: Evropska centralna banka (2015), www.ecb.europa.eu/stats/money/aggregates/aggr )

Novac u užem smislu ili ili uski novac M1 uključuje novčanice, kovanice, sredstva koja se

odmah mogu pretvoriti u novac i prekonoćni depoziti.

Monetarni agregat M2 obuhvaća M1, dešozite sa dospijćem do 2 godine i oročeni depoziti

plativi na zahtijev čiji se naplata mora najaviti 3 mjeseca unaprijed. Definicija agregata M2

pokazuje potrebu i interes za agregatom koji će pored gotovine obuhvaćati i likvidna sredstva.

Novac u širem smislu ili M3 obuhvata agregat M2 zatim određene instrumente izdate od

strane monetarnih finansijskih institucija euro područja, dionice fondova tržišta novca,

obveznice sa dospijećem do 2 godine.

Centralna banka BiH

3 Evrooska centralna banka, (2015), www.ecb.europa.eu

8

Centralna banka Bosne i Hercegovine (u nastavku CBBiH) osnovana je 20. juna 1997.

godine Zakonom o Centralnoj banci koji je usvojila Parlamentarna skupština BiH. Centralna

banka je počela sa radom 11. avgusta 1997. godine. Kao monetarni poglavar ima aktivnu

ulogu u razvoju i implementaciji politike stabilnosti i održivog ekonomskog rasta Bosne i

Hercegovine, kroz osiguranje stabilnosti domaće valute i ukupne finansijske i ekonomske

stabilnosti u zemlji4. Možemo sa sigurnošću reći da je osiguranje stabilnost domaće valute

osnovni cilj CBBiH, koji je temelj za ostvarenje svih ostalih ciljeva5. Međutim, CBBiH u

mnogome je ograničena u pogledu realizacije tog cilja uz ograničen broj instrumenata

monetarne politike. To znači da CBBiH ima na raspolaganju samo dva regulatora za

ostvarenje svojih zadataka i ciljeva. Prije svega to je Currency Boarda, koji predstavlja

operativno pravilo za izdavanje domaće valute, prema kojem se domaća valuta izdaje samo uz

kupovinu konvertibilne devizne valute sa punim pokrićem u neto stranoj aktivi.6 Na primjeru

monetarnog sistem BiH, konvertibilna marka je vezana za euro po fiksnmom deviznom kursu:

1 KM: 0,51129 EURO. Svako željno povećanje novčane mase se obezbjeđuje samo po

principu povećanja deviznih rezervi u eurima. CBBiH ne može davati kredite državi, niti

komercijalnim bankama, niti može vršiti kupovinu i prodaju vrijednosnih papira na stranom

tržištu, te na taj način jedini insturument koji joj ostaje na raspolaganju osim Currency Borda,

ako Currency Board uopšte možemo nazvati instrumentom, jeste određivanje stope obavezne

rezerve.

Stopa obaveznih rezervi

Stopa obaveznih rezervi predstavlja propisani procentualni iznos depozita koji banke

moraju da drže položen kod centralne banke. Kroz historiju ovaj instrument je prije svega

prestavljao tzv. zaštitu depozita, kojim su banke održavale dio portfolija jako likvidnim za

izvanredne i brze isplate, a nakon toga postaje instrument monetarne politike kojim se

indirektno utiče, da li ekspanzivno ili restriktivno, na ponudu novca. Ovaj instrument direktno

utiče na: regulisanja kreditnog potencijala banaka, održavanje dnevne likvidnosti banaka i

regulisanja kreditne multiplikacije.7

4 Strateški plan CBBiH 2011-2017, str.65 Vidjeti:Strateški plan CBBiH, 6. i 7. str.6 Definicija preuzeta iz Zakona o CBBiH, član 74. 7 V. Milošević, Efikasnos instrumenta obavezne rezerve kao instrumenta monetarne politike,Beograd 2011

9

Osnovicu za obračun obavezne rezerve CBBiH čine depoziti i pozajmljena sredstva, bez

obzira u kojoj se valuti ta sredstva nalaze. Iz osnovice za obračun obavezne rezerve kroz

godine su se isključivali:

Depoziti i krediti vlada entiteta namijenjeni za razvojne projekte od 01.05.2009.

godine

Pozajmljena sredstva koja banke, na osnovi pismenog ugovora posude od nerezidenata

počevši od 01.11. 2008. godine

Centralna banka određuje i naplaćuje kaznu za svaku banku koja ne uspije da održi obavezne

rezerve na minimalnom nivou propisanom od strane Centralne banke, u iznosu od pet promila

dnevno od ostvarenog deficita obaveznih rezervi te banke, sve dok se taj deficit ne ispravi.

Od svog nastanka pa do danas CBBiH je u nekoliko navrata ovim instrumentom uticala na

različite ciljeve. U tabeli vidimo iznose koji će nam pomoći kod shvatanja trenutnog stanja

ekonomije u Bosni i Hercegovini. Možda i najznačajnija kolona, kolona 6 koja predstavlja

razliku između iznosa propisanih obaveznih rezervi i iznosa koji su držale banke u CBBiH

najviše oslikava situaciju u Bosni i Hercegovini.

U 2008. CBBiH je vršila promjene ovog instrumenta nekoliko puta s različitim ciljevima. Iz

tog razloga ćemo ovu godinu detaljno analizirati u nastavku teksta. Pokazat ćemo kako je

CBBiH ekspanzivno i restriktivno djelovala smanjenjem i povećanjem stope obaveznih

10

rezervi, koje je to depozite isključila iz osnovice za obračun i kakve efekte je izazvala tim

mjerama.

U skladu sa odlukom Upravnog vijeća, od 1. januara 2008. stopa obavezne rezerve povećana

je sa 15% na 18% da bi se usporila zahuktala kreditna ekspanzija. Time je CBBiH na primjeru

pokazala restriktivnu monetarnu politiku putem instrumenta obaveznih rezervi. Međutim, u

drugoj polovini godine, kada je došlo do značajnog usporavanja kreditne aktivnosti

komercijalnih banaka zbog uticaja velike ekonomske krize u svijetu, instrument obavezne

rezerve primjenjivan je s ciljem osiguranja neophodne likvidnosti za bankarski sektor.8

Na osnovu odluke Upravnog vijeća od 14. oktobra 2008, stopa obavezne rezerve smanjena je

sa 18% na 14%, što predstavlja mjeru kojom se, povećanjem likvidnosti i slobodnog

kreditnog potencijala, banke nastoje stimulisati da održe rast kreditne aktivnosti koji je u

velikoj mjeri usporen u četvrtom kvartalu. Ovom mjerom je CBBiH ekspanzivno reagovala na

tržištu.

Pošto je i dalje nastavljen pada aktivnosti na domaćem kreditnom tržištu zbog sve većeg

uticaja ekonomske krize, Upravno vijeće Centralne banke Bosne i Hercegovine 30. oktobra

2008. donijelo je odluku prema kojoj, od 1. novembra sve nove kreditne linije koje

komercijalne banke povuku iz inostranstva isključuju se iz osnovice za obračun obavezne

rezerve. Ovom mjerom nastojao se povećati priliv kapitala iz inostranstva u domaći bankarski

sektor i dati dodatni podsticaj kreditnoj aktivnosti komercijalnih banaka.9 Ova aktivnost je

dosta specifična, jer pokazuje da se ovim instrumentom ne mora samo upravljati smanjenjem i

povećanjem stope obavezne rezerve za dobijanje željnih rezultata. Samim mijenjanjem

strukture osnovice obavezne rezerve također centralne banke mogu uticati ekspanzivno ili

restriktivno.

8 Godišnji izvještaj CBBiH (Bilten2008), 2008 godina, str 58.9 Godišnji izvještaj CBBiH (Bilten2008), 2008 godina, str 58.

11

Upravno vijeće je, takođe, na sjednici održanoj 18. decembra donijelo odluku o uvođenju

diferencirane stope obavezne rezerve na depozite komercijalnih banaka. Prema ovoj odluci,

stopa obavezne rezerve na depozite koji ulaze u osnovicu za obračun obavezne rezerve, a čiji

je rok dospijeća do jedne godine, ostaje 14%, dok se stopa obavezne rezerve na depozite

oročene na period duži od jedne godine, smanjuje za 4%, odnosno sa 14% na 10%. Cilj ove

odluke je da se iz obavezne rezerve oslobode dodatna likvidna sredstva za komercijalne banke

kako bi se pokušala povećati kreditna aktivnost u nastojanju da se pozitivno utiče na nivo

privredne aktivnosti u zemlji.

Na kraju 2008. osnovica za obračun obavezne rezerve iznosila je 17,24 milijarde KM. U

posmatranoj godini osnovica za obračun obavezne rezerve zabilježila je porast u iznosu od

758,9 miliona KM, odnosno 4,6%. Takvo kretanje rezultat je porasta osnovice u prva tri

kvartala tj. prije jačih efekate krize, u iznosu od 1,61 milijardu KM, a zatim je u četvrtom

kvartalu došlo do smanjenja od 852,8 miliona KM, usljed povlačenja depozita iz

komercijalnih banaka.

Može se zaključiti da su banke najveći dio sredstava, koja su im oslobođena s ciljem

poboljšanja njihove likvidnosti i podsticanja kreditne aktivnosti, zadržale na računima rezervi.

To je uglavnom posljedica smanjene tražnje za kreditima, kao i opreznije politike odobravanja

kredita, uslijed nedostatka kvalitetnih klijenata i kvalitetnih investicionih projekata. Možemo

li onda reći da CBBiH ipak nije uspjela da instrumentom obaveznih rezervi ostvari cilj koji je

zacrtala u periodu krize? Bilo bi nepravedno osuditi CBBiH za takve rezultate. Jedini i glavni

krivac jeste ograničenost CBBiH u pogledu monetarnih instrumenata i samog djelovanja ovog

instrumenta u vrijeme krize, koji je na primjeru drugih država širom svijeta pokazao da nije

adekvatna mjera izlaska iz takve situacije.

Monetarni agregati Centralne banke BiH

Prema objašnjenju CBBiH monetarni agregati su:

Monetarni agregat M1obuhvata gotov novaca izvan banaka, depozitw po viđenju kantona,

općina i fondova, depozite preduzeća i privatnog sektora koji čine nebankarske finansijske

institucije, nefinansijska privatna preduzeća, neprofitne organizacije i domaćinstva i ostalo.

12

Monetarni agregat M2 obuhvata agregat M1 i kvazi novac. Kvazi novac obuhvata štednju i

oročene depozite u domaćoj valuti, oročene, štedne i depozite po viđenju u stranoj valuti, koji

čine depozite kantona, opština i fondova, depozite preduzeća i privatnog sektora, koji čine

nebankarske finansijske institucije, nefinansijska privatna preduzeća, neprofitne organizacije,

domaćinstva i ostalo.

DODATAK10:

Kao dodatak radu predstavit ćemo ukratko sve aktivnosti koje je CBBiH uradila za svojih

nepunih 19 godina postojanja.

Od 11. augusta 1997. godine, stopa obavezne rezerve je bila 10%, u osnovicu za obračun

obavezne rezerve su se uključivali samo depoziti i pozajmljena sredstva u KM od domaćih

sektora, osim banaka. Sredstva s kojim je banka održavala obaveznu rezervu su bili depoziti

te banke kod CBBiH, salda računa rezervi na kraju svakog dana i prosječni iznos gotovine u

trezorima banaka. Naknada je iznosila 2,5% a odnosila se na držanje sredstava obaveznih

rezervi većih od 5% depozitne osnove za određivanje obaveznih rezervi do iznosa njenih

prosječnih minimalnih rezervi.

Od 17. maja 2000. godine se mijenja način utvrđivanja stope naknade na obavezne rezerve.

Stopa nakande se utvrđuje na osnovu aritmetičke sredine kamatne stope koju je ostvarila

CBBiH na «overnight» depozite u EUR u periodu održavanja obavezne rezerve.

Od 1. januara 2001. godine osnovica za obračun obavezne rezerve se proširuje i uključuje

pored depozita i pozajmljenih sredstava rezidenata i depozite i pozajmljena sredstva

nerezidenata, stopa obavezne rezerve je i dalje 10%.

Od 1. juna 2003. godine u obračunu obavezne rezerve došlo je do sljedećih promjena: stopa

obavezne rezerve je smanjena sa 10% na 5%, u osnovicu za obračun obavezne rezerve ulaze

depoziti i pozajmljena sredstva u domaćoj i ostalim valutama izraženi u KM, dok se gotovina

u trezorima banaka isključuje iz sredstava za održavanje obavezne rezerve. 

10Preuzeto sa oficijelne stranice CBBiH

13

Od 1. septembra 2004. godine stopa obavezne rezerve povećana je na 7,5%, a od 1. decembra

2004. na 10%.

Od 1. decembra 2005. godine stopa obavezne rezerve iznosi 15%. Stopa naknade se

utvrđivala:

na iznos sredstava koji je banka dužna da drži kao obaveznu rezervu po stopi 0,5%,

na iznos sredstava iznad obavezne rezerve na bazi aritmetičke sredine i/ili

ponderisanog prosjeka kamatnih stopa koji je u istom periodu ostvarila Centralna

banka na  depozite investirane do mjesec dana.

Od 1. januara 2008. godine stopa obavezne rezerve je povećana sa 15% na 18%. 

Od 11. oktobra 2008. godine stopa obavezne rezerve je smanjena sa 18% na 14%.

Od 1. januara 2009. godine stopa obavezne rezerve je 14% na depozite i pozajmljena sredstva

s ugovorenim rokom dospijeća do jedne godine, a 10% na depozite i pozajmljena sredstva s

ugovorenim rokom dospijeća preko jedne godine.

Od 1. maja 2009. godine stopa obavezne rezerve na depozite i pozajmljena sredstva s

ugovorenim rokom dospijeća preko jedne godine iznosi 7%.

Od 1. aprila 2009. godine stopa naknade se utvrđuje:

na iznos sredstava koji je banka dužna da drži kao obavezne rezerve po stopi 0.50%,

na iznos sredstava iznad obavezne rezerve po stopi koja se utvrđuje na osnovu

prosjeka kamatnih stopa koje je u istom periodu na tržištu ostvarila Centralna banka na

depozite investirane do mjesec dana.

Od 1. februara 2011. godine stopa obavezne rezerve na depozite i pozajmljena sredstva s

ugovorenim rokom dospijeća do jedne godine je smanjena sa 14% na 10%, dok je stopa

14

obavezne rezerve na depozite i pozajmljena sredstva s ugovorenim rokom dospijeća preko

jedne godine ostala nepromijenjena, 7%.

Od 1. augusta 2011. godine mijenja se obračun naknade bankama na iznos sredstava koje

banke drže kod CBBiH, na iznos obavezne rezerve - 70% i na iznos sredstava iznad obavezne

rezerve - 90% od stope koja se utvrđuje na osnovu ponderisanog prosjeka kamatnih stopa koje

je u istom periodu na tržištu ostvarila CBBiH na depozite investirane do mjesec dana.

Zaključak:

Iz gore navedenog opisa ove dvije centralne bankevidimo veliku razliku. U samom početku

nastajanja CBBiH njena struktura i mogućnost djelovanja je sa ciljem ograničena. Upravo

zbog toga što je BiH izašla iz ratnih sukoba i imala oslabljenu privredu, državi je bila

potrebna ekonomska stabilnost. Ekonomsku i monetarnu stabilnost kreatori CBBiH su

pronašli u vezivanju konvertibilne marke za tadašnju njemačku marku a danas za euro.

Vezivanjem valute za drugu valutu i ograničavajući CBBiH na samo jedan efektivni

instrument postigla se neophodna monetarna stabilnost. Sa druge strane ECB je potpuno

suverena i nezavisna institucija koja samostalno upravlja svim monetarnim faktorima na

području eurozone, i ima raznovrsnu lepezu instrumenata sa kojim dolazi do svojih ciljeva. S

obzirom da BiH nastoji da bude članica Evropske unije i Evropske monetarne unije,

fiksiranost konvertibilne marke za euro dosta olakšava određene procese. U ovoj vezanosti

valuta vidimo da odluke ECB imaju direktan uticaj i na ekonomske faktore u BiH. Jačanje ili

slabljenje eura direkto utiče na konvertibilnu marku što mijenja našu poziciju na deviznom

tržištu. Te devijacije imaju utjecaja na konkurentnost naših izvoznika na stranim tržištima i

kurentnost uvoznika u BiH.

Eurosistem Centralna banka BiH

Osnovana 1998 1997

Organ zaslužan za monetarnu

politiku

Generalno vijeće, sastoji se

od Upravnog vijeća i

guvernera NCB

Upravno vijeće , sastoji se od

guvernera i tri člana

Biranje i mandat Predsjednik i Upravno vijeće

birani na 8 godina od strane

NCB, ratificirani od strane

Upravno vijeće bira

Predsjedništvo BiH, Upravno

vijeće bira guvernera na 6

15

Europskog parlamenta godina.

Nezavisnost od političkog

uticaja

Da, garantovana Mastriškim

ugovorom.

Da, zakonom utvrđena

potpuna nezavisnost.

Ciljevi monetarne politike Stabilnost cijena, visoka

zaposlenost

Stabilnost domaće valute

Instrumenti Operacije na otvorenom

tržištu, ustaljene kreditne

pogodnosti, obavezne rezerve

likvidnosti

Obavezne rezerve likvidnosti

Način donošenja odluka Koncenzusom, predsjednik

djeluje kao moderator

Koncenzusom u Upravnom

vijeću

Uloga monetarnih agregata Imaju bitnu ulogu Nemaju bitnu ulogu

Izvori:

1. Đonlagić , Đ.Dž., (2006), Evropska monetarna unija i Bosna i Hercegovina

2. www.ecb.europa.eu, (2015)

3. Kozarić, Fabris, K.K.,N.K., (2012), Monetarno kreditna politika

4. CBBiH Bilten 1 2015

5. CBBiH Bilten 2008

6. Savić, Savić, M.S.,M.S., (2011), Univerzitet Sinergija, Mesto i uloga monetarne politike

BiH prilikom ulaska u evropsku monetarnu uniju

7. Milošević Velibor, Efikasnost politike obavezene rezerve kao instrumenta monetarne

politike: slučaj Crne Gore.

16

17