KYYOLLARININ GEOMETRK TASARIMI, YAPILANDIRILMASI, ARETLENMES VE TRAFK GVENL YNNDEN

RDELENMES

Yaar YURDAKUL

YKSEK LSANS TEZ TRAFK PALANLAMASI VE UYGULAMASI

GAZ NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

HAZRAN 2006 ANKARA

KYYOLLARININ GEOMETRK TASARIMI, YAPILANDIRILMASI, ARETLENMES VE TRAFK GVENL YNNDEN

RDELENMES

Yaar YURDAKUL

YKSEK LSANS TEZ TRAFK PALANLAMASI VE UYGULAMASI

GAZ NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

HAZRAN 2006 ANKARA

iv

KYYOLLARININ GEOMETRK TASARIMI, YAPILANDIRILMASI, ARETLENMES

VE TRAFK GVENL YNNDEN RDELENMES (Yksek Lisans Tezi)

Yaar YURDAKUL

GAZ NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS Haziran 2006

ZET

Bu almada trafik gvenlii asndan; kyyollarnn mevcut durumu, geometrik tasarm ve iaretlemesi incelenmitir. Karayolu yapm son derece pahal bir yatrmdr. Yolun yapmna karar verilmesi aamasndan iletilmesine kadar titizlikle planlama yaplmaldr. lkemizde kyyollarnda en yaygn olarak kullanlan st yap modeli sathi asfalt kaplamadr. Ancak yaplan yollarn byk blm teorik mrnn yarsna ulamadan zelliini kaybetmektedir. Bu da her yl bakm onarm iin yzlerce milyon dolarlk para harcanmasna neden olmaktadr. Kyyollar ile ilgili mevcut uygulamalara bakldnda, trafik gvenlii ile ilgili hassasiyetlerin minimum dzeyde olduu grlmektedir. Nfusunun %40lara varan oran krsal kesimde yaayan bir lke iin dk standartl yollarda, trafik gvenlii kavramnn nemsenmedii bir ortamda kaza riskinin ykseklii doal bir sonutur. Son be yl ierisinde kyyollarnda meydan gelen kazalardaki %50lere varan art bunun somut gstergesidir.

v

Hazrlanan alma kapsamnda kyyollarnda uygulanan yapm teknii farkl lkelerle kyaslamas yaplarak irdelenirken, dier yandan olaya trafik gvenlii asndan yaklalmtr. Bilim kodu :500.1.023 Anahtar Kelimeler :Kyyolu, trafik gvenlii, maliyet Sayfa Adedi :153 Tez Yneticisi :Do.Dr.Hlag KAPLAN

vi

GEOMETRIC DESIGN, MARKING, CONSTRUCTION AND INVESTIGATION WITH REGARD TO

TRAFFIC SECURITY OF RURAL ROADS

(M.Sc.Thesis)

Yaar YURDAKUL

GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

June 2006

ABSTRACT

In this study, the condition of rural roads, geometric design, marking have examined under the scope of traffic safety. Road construction is an expensive investment. It must be planned perfectly from decision to operating. In our country surface dressing is the most widely used road model. But these roads looses their servicebility nearly at the half of their theoritical design life. This means hundred millions dollars maintainence cost for every year. In the existing applications its hard to see the sensivity about traffic security. In a country where nearly %40 of population lives in rural areas, its normal to have high accident risc while most of ways are under inadequate service capacity and no sensivity about traffic securtiy. Increasing rate of accidents in rural ways as %50 is the clearly proof of this opinion.

vii

In this practice exsisting road construction technique has compared in all ways with different countries under the scope of traffic security comprehension.

Science Code :500.1.023 Key words :Rural roads, traffic security, cost Page Number :153 Adviser :Do.Dr.Hlag KAPLAN

viii

TEEKKR

Bu almay hazrlarken deerli katk ve yardmlar ile beni ynlendiren

danmanm Do. Dr. Hlag KAPLANa, lisans ve yksek lisans eitimimde

tanma ansn bulduum Yrd.Do.Dr. Krat UBUKa, yardmlarndan

dolay arkadam ve dostum Ar.Gr. Deniz ARSLANa, Trafik Planlamas ve

Uygulamasna dair ders aldm dier tm hocalarma ayrca daima

desteklerini yanmda hissettiim aileme sonsuz teekkrlerimi sunarm.

ix

NDEKLER Sayfa ZET ................................................................................................... .iv ABSTRACT.................................................................................................. vi TEEKKR.................................................................................................viii NDEKLER .............................................................................................. ix ZELGELERN LSTES............................................................................ xi EKLLERN LSTES ................................................................................xiii RESMLERN LSTES............................................................................... xiv SMGELER VE KISALTMALAR.................................................................. xv 1. GR........................................................................................................1 2. LKEMZDE KARAYOLLARININ CUMHURYET DNEM TARHSE

GELM .................................................................................................3 2.1 Karayolunun Yapmn Douran Nedenler ........................................5 2.2. Karayolu-Kyyolu Yapmnn Salad Faydalar .............................6

2.2.1. Sosyal, kltrel ve ekonomik adan ....................................6

2.2.2. Salk hizmetlerinin yaygn hale getirilmesi asndan ..........7 2.2.3. Eitim hizmetlerinin yaygnlatrlmas asndan ..................7

2.2.4. Kamu gvenliinin salanmas asndan..............................8 2.3. Karayolu yapmnn tarihsel geliimi.................................................8 3. KYYOLU GEOMETRK TASARIMI ......................................................10 3.1 Tasarmn lkeleri ............................................................................10 3.2. En Uygun Yol ltleri...................................................................12 3.3. Yol Geometrik Standartlarnn Seimi............................................13

x

Sayfa

4. KYYOLLARININ TRAFK GVENL AISINDAN NCELENMES ...24 4.1 Trafik Gvenlii Kavram .................................................................24 4.2. Kresel Planda Trafik Kazalar ve Buna Bal lmler...................26 4.3. lkemizde Trafik Kazalarna Genel Bak ......................................30 4.4. Kyyollarnda grlen Kazlar..........................................................36 4.5. Kyyollarnda Trafik Gvenliinin Salanmas le lgili Hukuki

Durum............................................................................................41 4.6. Karayolu Trafik Gvenliine Yol Tasarmnn Etkisi .......................45 4.7. Trafik Gvenlii ve Hz Kavram .....................................................50 4.8. Kyyollarnda Trafik Gvenlii le lgili almalarn Aciliyeti ..........52 5. SAKARYA LNDE KYYOLLARININ TRAFK GVENL

AISINDAN NCELENMES..................................................................55 5.1 Yol Kusuru Asndan Sakaryada Trafik Gvenlii ..........................62 5.2.Sakaryada Yol ubesinde Grev Yapan bir Ky Hizmetleri

Teknik Personeli le Yaplan Mlkat ..............................................70 6. SONU VE NERLER.........................................................................72

6.1 Genel Anlamda Kyyollarnda Trafik Gvenlii le lgili neriler......62

6.2.Kyyolu Projelendirme ve Yapmnda Trafik Gvenlii Asndan Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ...............................................70

KAYNAKLAR ..............................................................................................74 EKLER ........................................................................................................78 EK-1. Karayolu ve kyyollarnda yatayda ve deyde trafik

iaretlemeleri....................................................................................79 EK-2. Kyyolu alt ve styaps ile bakm ileri.............................................97 EK-3. Kyyollarnda gzergah aratrmas ..............................................111 ZGEM...............................................................................................153

xi

ZELGELERN LSTES

izelge Sayfa izelge 3.1.Kyyolu geometrik standartlar....................................................15 izelge 3.2.Baz yollar iin tavsiye olunbilecek geometrik standartlar ...........18 izelge 3.3.Proje hzna gre yanal srtnme faktrleri ................................19

izelge 3.4.Minimum kurp yaraplar............................................................20 izelge 3.5.Kyyolu geometrik standartlar....................................................21 izelge 4.1.Avrupa Birlii DS blgesinde meydana gelen trafik

kazalar ve lm oranlar .............................................................28

izelge 4.2.eitli lklelerin trafik kazas verilerinin karlatrlmas.............29 izelge 4.3.Tat-kaza-yaral-lm oranlar ...................................................31 izelge 4.4.Yllara gre kaza oranlar ...........................................................33

izelge 4.5.Trafik kazalarna sebep olan srclerin eitim durmu...............34 izelge 4.6.Trafik kazalarnn yllara gre dalm ........................................35 izelge 4.7.Jandarma sorumluluk alannda 1999-2004 yllar arasnda

meydana gelen trafik kazalar ..................................................37

izelge 4.8.Jandarma sorumluluk alannda 1999-2004 yllar arasnda meydana gelen trafik kazalar...................................................39

izelge 4.9.Trkiye genelinde son alt yl kapsayan trafik kazas verileri ........................................................................................40 izelge 4.10.Son alt yllk veriler nda kyyolu-genel kaza

istatistikleri ..............................................................................40

izelge 4.11.Karayolu ulam ile ilgili kurulular ve grevleri ........................43

izelge 4.12.Kazalar etkileyen faktrler........................................................46

izelge 4.13.Yola ait kaza sebepleri ..............................................................47

izelge 4.14.Yol kusurlarna gre meydana gelen kaza saylar ve kusur oranlar ...........................................................................47

xii

izelge Sayfa

izelge 4.15.Yolun geometrik zelliklerine gre (lml-yaralanmal)

kazalar ve sonular..................................................................49

izelge 4.16.Hz snrlamalarnda yaplan deiikliklerin etkileri ....................50

izelge 4.17.1997-2000 yllar arasnda Trkiyede krsal-kent nfusu arasndaki dalm ....................................................................52

izelge 4.18. Sakarya iline ait yol envanteri ..................................................55

izelge 4.19. Sakarya iline ait yol envanteri-il baznda fiziki ..........................55

xiii

EKLLERN LSTES ekil Sayfa ekil 3.1. Yol tasarmnada etkileim matrisi.............................................. 12 ekil 3.2. I.Snf kyyoluna ait enkesit........................................................ 22 ekil 4.1. Gelecee dnk ara sahiplii analizi ........................................ 53 ekil 4.2. Trafikte gvenlikle ilgili terimler ve etkileyen faktrler................. 54

xiv

RESMLERN LSTES

Resim Sayfa Resim 4.1. Heyelan sahasna ina edilmi bir yolun nceki ve yeni hali.

(Grn 1) ............................................................................. 56 Resim 4.2. Heyelan sahasna ina edilmi bir yolun nceki ve yeni hali.

(Grn 2) ............................................................................. 56 Resim 4.3. Hibir uyar levhas konulmam tehlikeli bir viraj..................... 57 Resim 4.4. KGM yol anda dahil doru bir uygulama ............................... 58 Resim 4.5. Trafik levhalar konusunda bilinlendirilmeyen halkmzn

olaya yaklam ....................................................................... 59 Resim 4.6. Trafik levhalarnn nemi (Grn 1)...................................... 60 Resim 4.7. Trafik levhalarnn nemi (Grn 2)...................................... 60 Resim 4.8. Gneler-Budaklar-kekler grup yolu-1................................. 62 Resim 4.9. Gneler-Budaklar-kekler grup yolu-2................................. 63 Resim 4.10. Gneler-Budaklar-kekler grup yolu-3............................... 63

Resim 4.11. Talk kyyolu-1 ..................................................................... 64 Resim 4.12. Talk kyyolu-2 ..................................................................... 64 Resim 4.13. Yukar Dereky kyyolu-1...................................................... 65 Resim 4.14. Yukar Dereky kyyolu-2...................................................... 65 Resim 4.15. Yukar Dereky kyyolu-3...................................................... 66 Resim 4.16. Bozulmu bir yol yzeyi ......................................................... 68 Resim 4.17. Hz farklarnn yksek olduu blmlerde kavak dzenlemesi yada geniletmenin nemi ............................... 69

xv

SMGELER VE KISALTMALAR

Bu almada kullanlm baz simgeler ve ksaltmalar, aklamalar ile birlikte

aada sunulmutur.

Simgeler Aklama f Srtnme katsays (m/sn) fRmax Maksimum yanal srtnme faktr g Yerekimi ivmesi (m/sn) lr Reaksiyon mesafesi (m) P Enine srtnme kuvveti (N) R Kurpa yarap (m) Rmin En kk kurp yarap (m) V Toplam hacim (m) V85 letme hz (km/h) Vdev Devrilmeye sebep olan kritik hz (km/h) Vh Hava hacmi (m) Vp Geen aracn hz (km/h) Vsav Savrulmaya sebep olan kritik hz (km/h)

Ksaltmalar Aklama AB Avrupa Birlii DIE Devlet statistik Enstits DPT Devlet Planlama Tekilat DS Dnya Salk rgt KGM Karayollar Genel Mdrl KHGM Ky Hizmetleri Genel Mdrl

1

1.GR Ama

Bu alma kapsamnda KHGM tarafndan kullanlmakta olan kyyolu yapm

standartlar ve uygulamas ve bunun paralelinde trafik gvenlii asndan

uygulamada grlen yanllklar ortaya konmutur. Kresel planda trafik

sorunu ve trafik gvenlii kavramnn ne ekilde algland ve zme

ynelik hangi trde yaklamlarn gelitirildiine ksaca deinilerek farkl

lkelere ait verilen kaza istatistikleri ile lkemizde meydana gelen kazalarn

ve lmlerin kyaslamas yaplm, son blmde ise kyyollarnda meydana

gelen kazalarn Trkiye kaza istatistikleri ierisindeki yeri ve nemi

tartlmtr.

Kapsam

almada kyyollarnda kullanlan geometrik standartlar ve bu standartlarn

trafik gvenlii ynnden irdelemesi yaplacaktr. Dier yanda ise kresel

anlamda trafik gvenlii kavramndan kyyollarnda trafik gvenlii

kavramna geilerek sorunun nemi tartlacak ve zm yollar aranacaktr.

almada yol yapmna ait bilgiler trafik gvenlii ile snrl tutularak klasik

yol yapm tekniine ancak ilgili blmlerde girilecektir.

Yntem

alma 3 temel zerine oturtulacaktr. Her blmde ncelikle mevcut

durumun tespiti yaplacak, ikinci aamada dier lkelerde bu alanda yaplan

uygulamalar hakknda bilgiler verilecek, son blmde ise eksik kalan ksmlar

ile ilgili neriler sunulacaktr. Tezin saha almas ile ilgili blmnde ise

seilen bir ilde yaplan incelemede elde edilen verilerin nda trafik

gvenlii ile ilgili deerlendirmeler yaplacaktr.

2

Varsaym

1. Bilim ve teknolojideki gelimeler insanlar bu deiimlere ayak uydurmaya

zorlamaktadr. Aralarn saylar, hzlar ve tama kapasiteleri artmaktadr.

Aralarn yollara uygulayaca dingil yk ve bu ykn yol zerinde bulunma

skl deimektedir. Dolays ile yollardaki tat kompozisyonunun deiimi

o yollarn karakteristik elemanlarnda deiimleri de gerektirecektir.

2. Kylerdeki tat sahipliinde miktar ve deer asndan nemli artlar

gzlenmekte buda yollarn yeniden trafik planlamas ve trafik gvenlii

asndan ele alnmasn gerektirmektedir.

3. Kyyollarnda Trafik Gvenliinin salanmas ynnde ciddi almalarn

yaplmas gerekmektedir. nk krsal kesimde yaayan tat sahibi, kentli

insana gre ounlukla daha eitimsiz ve daha az trafik bilincine sahiptir.

4. Gelecek onyllar ierisinde krsal alanda trafik gvenliinin salanabilmesi

amacyla ciddi almalarn yaplmas zorunluluu ortaya kacaktr. Bu

almalarn kazalarn ve lmlerin itkisiyle deil ortaya kn ngrerek

yaplmas daha faydal olacaktr.

3

2.LKEMZDE KARAYOLLARININ CUMHURYET DNEM TARHSEL GELM

Kurtulu Savandan sonra lkemizde hayli dk younlukta olan nfus,

corafi ynden engebelerin yaratt yer yer kapal yrelere dalm, ancak

rettii mallar tketerek yaamaya alan kapal bir ekonomik sistem

ierisinde bulunuyordu. Ulam imkanlar kstl olduu iin ayn anda lkenin

bir blmnde bolluk dier bir blmnde ise ktlk grlebiliyordu. Bu

dnemde retilen mallarn yol olmamas nedeni ile tketiciye kadar gtrlp

satlamamas kendi iine kapal kk ekonomilerin egemenliine yol

amtr. Bu koullar altnda doal olarak sosyal, kltrel ve ekonomik

birliktelikten sz emek imknszd.

Cumhuriyetin ilk yllar arlkl oranda savunma ve ekonomik geliim

politikalarnn zn oluturan ve dnemin en gelimi ulam modeli olan

demiryollar ulamna ynelik yatrmlarn uygulamaya konulduu bir dnem

olmutur. Bu dnem incelendiinde eldeki imknlarn kstllna ramen

ciddi demiryollar yatrmlar yaplmsa da sonuta tek bana demiryollar

ulamnn yeterli olmad grlerek, ulamn tm birimlere gtrlebilmesi

amacyla karayolu yapmnn gereklilii de fark edilmitir. Bu nedenle 1929

ylnda Nafia Vekletine bal ose ve Kprler Reislii kurulmu ve yol

kanunu kartlarak yol almalarna hz verilmek istenmitir.

Ancak uzun sren savalar sonucunda ortaya kan kaynak yetersizlii daha

sonra gelen II.Dnya Sava almalarn istenilen dzeye gelmesini

engellemitir.

kinci Dnya Savann bitmesinin ardndan motorlu tat saylarnda ciddi

artlar olmutur. Motorlu tat saysndaki bu ani artlar ve demiryollarnn

u noktalara kadar ulam hizmetlerine cevap verememesi nedeni ile tm

dnyada karayolu almalarnn ciddi bir biimde ele alnmasna ihtiya

duyulmutur. 1947 ylnda yeni bir atlm yaplmtr. Bu atlmda gereksinim

4

duyulan nc kurulu rol ise 01.03.1950 ylnda kurulan Karayollar Genel

Mdrl (KGM)ne verilmitir. Bu dnemde Marshall yardmlarndan

yararlanlarak, makineli yol yapmna balanabilmesi amacyla gerekli olan

makine park salanm ve ardndan ok sayda mhendis eitli srelerle

ABDde eitilerek yeni teknolojik uygulamalara imkan verecek yol almalar

hzla tamamlanmtr.

Ancak KGM lkemizdeki ilk yol almalarna yol standartlarndan ziyade

daha nce belirtildii gibi tekerler dnsn slogan ile balam ve daha

sonra alan yeni yollarda standart ykseltme ve slah almalarna

gidilmitir.

Gnmze kadar yaplan tm kalknma planlarnda yer alan kyyolu yapm

VIII. Be Yllk Kalknma Plannda da yer alarak bu konuda ki hedef u

ekilde tarif edilmitir;

Kyyollarnda grup kyyolu yapmna devam edilecektir. Birinci derecede

ncelikli ky yollarnn yeniden tespiti ve ncelik srasna gre standartlarnn

iyiletirilmesi salanacaktr. Her nitenin (ky ve kye bal mahalle, mezra,

kom, klak vb. resmi hviyet kazanm yerleim birimleri) birinci derece

ncelikli ky yolu olacak ekilde projeli yol yapmna balanacaktr.

Plan dneminde 20 000km asfalt, 40 000km stabilize ve 2 000km beton ky

yolu yapm gerekletirilecektir [1].

Ky Hizmetleri Genel Mdrl tarafndan 2001 ylnda hazrlanan Birinci

Derece ncelikli Kyyollar Master Plannda ise hedef u ekilde tarif

edilmitir; gnmze kadarki olan dnemde, 1924-1997 yllar aras kyyolu

yapm almalar sonucunda, ulalmayan ky kalmad gibi bir kyn veya

balsnn birka gzerghtan yol balants bulunmaktadr. Bugn gelinen

noktada, krsal kesim ulam "Ulalabilirlik asndan ikmal edilmitir.

Karayollarndaki yatrm maliyetlerinin yksek olmas nedeniyle kyyolu an

5

gereinden fazla artrmak yerine, yaplacak yatrmlar yollarn slah ve

standartlarnn ykseltilmesine ynelik olmaldr [2].

Hazrlanan plan erevesinde yaplacak almalar daha nce Ky Hizmetleri

Genel Mdrl tarafndan yrtlmekte iken, hazrlanan Mahalli dareler

Kanun Tasarsnn yrrle girmesi ile birlikte ky yollarnn yapm ve

bakm Ky Hizmetleri Genel Mdrl kaldrlmak sureti ile l zel

darelerine devredilmitir.

3 Ekim tarihinde balayan AB mzakerelerinde mzakere balklarnn

9.maddesi Tarm ve Krsal Kesim Kalknmasn, 13.madde ise Ulatrma

Politikalarn iermektedir [3]. Bu balamda kyyollar hem krsal

kalknmann salanmas hem de ulam politikalar ile ilgili hedeflerin ortak

bileeni konumundadr.

2.1. Karayolunun Yapmn Douran Nedenler

Karayolunun yapm lehinde veya aleyhinde sylenebilecek pek ok ey

olmasna ramen biz yaplmasn douran nedenleri 6 ana balk halinde

toplayabiliriz;

1-lkenin en u kesimlerine kadar ulam hizmetinin gtrlebilmesi.

2-Dnyadaki bireysel ara edinimine paralel olarak lkemizde de ara

saysnn hzla artmas.

3-Demiryollar ile ulamn mmkn olmad yada demiryolu ulamnn

ekonomik geri dnmnn olmad yerlerde ulam ihtiyacna cevap

vermek.

4-Hammaddenin yada retilen rnlerin bir yerden baka bir yere aktarmasz

ve daha hzl tanabilmesi.

5-retimin artmas ve tama maliyetindeki dme sonucu ihracatn artmas.

6-Kolay ve ucuz ulam ile i ve d turizmin canlanmas.

6

2.2.Karayolu Kyyolu Yapmnn Salad Faydalar 2.2.1. Sosyal, kltrel ve ekonomik adan

lkenin dier blgeleri ile balants bulunmayan veya yetersiz olan bir retim

havzas, kapal bir evrede kstl imknlarla yaamak zorundadr. Bu durum

herkesin yaamn srdrmek iin ihtiya duyduu eyleri hem rettii hem

de tkettii kapal bir ekonominin varlna iarettir. Sz edilen kapal

havzann yollarnn almas yada slah edilmesi ile retilen mallarn bir

ksmnn lkenin dier blmlerinde ekonomik deer kazanmas ihtimali

doar. Bu ekonomik oluum paralelinde sosyal ve kltrel yaknlamay da

getirerek lkenin daha nce aralarnda irtibat bulunmayan blgelerinin

kaynamasna olanak salar.

Yeni yaplan yada slah edilen yollar boyunca, halkn doal olarak tecrit

edilmi blgelerden gelerek ekonomik getirisi olan faaliyetlerle uraan yeni

kylerin kurulduu gzlenen bir durumdur.

retilen mallarn yeni pazarlara ulamas, yeni taleplerin yeni arzlar

dourmas ekonominin devinimi ierisinde bir canlanmay douracak bu da

yeni i alanlar ve yeni ekonomik girdiler salayacaktr.

Artk lkenin en u noktalarna kadar ulamn salanmas sadece lkesel

deil kresel anlamda bir zorlamadr. Dnya zerindeki ulam koridorlar,

demiryolu-karayolu-denizyolu lemeleri, kombine tamaclk, boru

tamacl, her lkeyi kanlmaz bir sosyo-ekonomik deiime

zorlamaktadr.

7

2.2.2. Salk hizmetlerinin yaygn hale getirilmesi asndan

Gnmz dnyasnda lkelerin gelimilik seviyeleri halkn salk, eitim,

barnma, kii bana den milli gelir gibi ltlere gre deerlendirilmektedir.

Avrupa Birliine girie dair yol haritasnda uyum ile ilgili en ciddi sorunlarn

tarm, eitim ve salk ile ilgili alanlarda olduu inanc yaygndr. K

aylarnda ulam salanamayan binlerce ky ve gtrlemeyen salk

hizmetleri lkemizin almas zor olan engellerinden birisidir. Genel olarak

karayolu, zelde ise ky yollarnn yapm ve slah bu balamda ciddi nem

arz etmektedir.

2.2.3. Eitim hizmetlerinin yaygnlatrlmas asndan

Genelde gzler kentlerimizin, zelliklede anakentlerimizin sorunlarna

odakland iin krsal kesimde okuyan ocuklar ou zaman

unutulabilmektedir. Salk hizmetlerinin yaygnlatrlmas bal altnda

sylendii zere kapanan kyler ile kimi zaman k ay boyunca ulam

salanamamaktadr. Buda o yrenin ocuklarnn aylarca temel eitimden

mahrum olmas anlamna gelmektedir.

Gelimi bir yol a ile bu kylerin ocuklarnn ald eitim hizmetlerinin

aksamamasn salamak sosyal devlet olmann gereklerinden birisidir. Krsal

kesime gidildiinde verilen eitimin hali hazrda zaten son derece kt ve

ocuklarn eitim dzeylerinin de buna paralel olarak yetersiz olduu

grlecektir.

Bu dengesizlii ortadan kaldrmak iinde tek yol bu kylerin yollarnn

almas yada mevcut durumdakilerin slah edilmesidir.

8

2.2.4. Kamu gvenliinin salanmas asndan

Ky yollarnn yapm ile ihtiya duyulmas annda ordu, polis, jandarma,

itfaiye gibi kamu hizmetleri de daha hzl ve etkin bir biimde ilgili alanlara

sevk edilerek mdahale etme ans bulunulabilir.

2.3. Kyyollar Yapmnn Tarihsel Geliimi

Kyyolu hizmetleri balangta Karayollar Genel Mdrl bnyesinde

kurulan l ve Kyyollar Dairesi Bakanl tarafndan yrtlmekteydi. Ancak

Karayollar Genel Mdrlnce il ve ile merkezlerinin ksa zamanda yola

kavuturulmas ile krsal kesimde yaamn srdren ve ulam ynnden

lkenin u noktalarndaki kylerimizi yola kavuturma istei, kyyolunun ciddi

bir ekilde ele alnmasn ve bu hizmeti yrtecek yeni bir kurulua ihtiya

olduunu ortaya kartmt. Yalnz kyyolu deil iin deil, krsal kesimde

yaayan tm kylerin altyap hizmetlerinin yeni bir kuruluun ats altnda

toplamak gayesi ile 25.12.1963 ylnda 4591 sayl kanuna dayanlarak

Kyileri ve Kooperatifler Bakanl kurulmutur.

Kysel yerleim merkezlerinin yol, su ve elektrik gibi alt yaplarnn ksa

srede zme kavuturulmas gayesi ile Kyileri ve Kooperatifler

Bakanlna bal olarak 01.07.1965 gn ve 6611 sayl Bakanlk onay ile

Yol, Su ve Elektrik leri Genel Mdrl kurulmutur.

1965 ylnda mevcut kyyolu toplam 18 482km iken 1982 ylnda bakm

altndaki kyyolu toplam 128 098kmye ykselmitir. Bu tarihte bakmn

dnda ise takriben 40 000km tesviyesi bitirilmi yol bulunmaktadr. Bakm

altndaki yolun takriben 10 000kmsi sathi asfalt kaplama olarak yaplmtr

[2].

Yakn zamanda ise, 1 Ocak 1999 tarihi itibariyle ulalmayan ky kalmad

gibi bir kyn veya balsnn birka gzerghtan balant yolu

9

bulunmaktadr. Saysal olarak ifade edildiinde 01.01.2005te 91 159 km

asfalt, 131 399km stabilizie kaplama, 51 647km tesviye ve 9 700km

mutasavver kyyolu bulunmaktadr. Gemi yllarda yaplan almalarda,

kylerin biran nce yola kavuturulmas hedef olarak alndndan standarda

baklmakszn yol yaplmtr. Gnmzde ise her nitenin birinci derece

ncelikli bir yolunu standart hale getirmek ve balant yollarn ikinci derece

olarak ele almak kanlmaz olmutur.

10

3.KYYOLU GEOMETRK TASARIMI 3.1. Tasarmn lkeleri

Bir yolun ister kyyolu ister otoyol olsun hizmet mr sresince gvenli, hzl,

konforlu ve elverili olmas istenilir. Bu zelliklere sahip bir yol, planlama,

tasarm, yapm ve bakm onarm-iyiletirme-yenileme aamalarnda temel

mhendislik ltlerinin uygulanmas ile gerekleir.

Karayolu tasarmndan bahsedebilmek iin tasarmn amalar, tasarm

kstlayan etkenler ve tasarm elemanlar hakknda bilgi sahibi olmak gerekir.

Yol tasarmnda etkileim matrisi ad verilen deerlendirme lt yolu;

tasarm amalar, kstaslar ve tasarm elemanlar gibi ana unsurun birbiri

ile etkileimini ele alr. Bu matriste;

Tasarm amalar; gvenlik, elverililik, konfor, ekonomi, evresel kalite, iyiletirebilme veya bakm onarm kolaylklar,

Tasarm kstlar; ara, src, trafik, evre, bileik etki, Tasarm elemanlar; dey eksen, yatay eksen, gr mesafesi, enkesit, yapsal elemanlar, iletme, kaplama yzeyi, bileik etkiden oluur.

Yukarda saylan faktrler bir yolun genel erevesini oluturur. rnein

yaplmas planlanan bir yolun hem hzl, hem gvenli, hem de konforlu olmas

artlar ayn anda salanmaya alldnda hzn gvenlik faktrn

snrlayabilecei gerei ile karlalabilir. Bu iki snrlama geildiinde ise bu

zellikte bir yolun ekonomik maliyeti ve trafik snrlamas ile karlalabilir.

Ancak her eye ramen ulamn salanabilmesi iin oraya yolun yaplmas

zorunludur. rnein A ve B kyleri arasnda yaplacak yol iin saylan

snrlamalar almas gereken hususlardr. Yol projelendirmesinde ideal olan

tm bu faktrlerin optimum oranda bir payda da bulumasdr.

11

Yolun tasarm aamasnda dikkate alnacak dier bir unsurda yol mrnde

beklenen yllk ortalama gnlk trafik hacmidir. nk yol zerindeki trafik

hacminin art yol kullanclarn gidecekleri noktalara eriimlerinde

gecikmelere, tat iletme maliyetlerinde artmalara ve potansiyel kaza riskinin

artna yol aacaktr. Ulusal anlamda ciddi bir sorun olan trafik kazalarnn

azaltlmasndaki ilk adm tasarm aamasnda balamaktadr.

Yol tasarm sadece yol gzerghnn belirlenmesi ve geometrik

tasarmlarnn yaplmasndan ibaret olmayp inaat, jeoloji, geoteknik, trafik,

harita gibi birok disiplinin ortak almalar soncunda ekillenen bir sretir.

Dolays ile yol tasarmcsnn bu multidisipliner ekip almas ierisinde

ynlendirici bir kii olmas gerei bu konular hakknda bilgi sahibi olmas

gerekir.

12

ekil 3.1-Yol tasarmnda etkileim matrisi [4].

3.2. En Uygun Yol ltleri

lkemizde genel olarak bir kyyoluna ait en uygun yolun tanm ierisinde

aadaki temel ltler yer almaktadr;

Geometrik standardn yksek olmas Maliyetin dk olmas Servis salayaca nfusun fazla olmas

13

Ekonomik olmas (Sosyal ve kltrel adan) En az sanat yapsna ihtiya duyulmas Trafik younluunun en fazla olmas Gzergh olarak dier alternatiflerden daha ksa olmas Maruz kalaca d etkilerin az olmas (sel, heyelan vs.) Hukuki sorunlar iermemesi

3.3. Yol Geometrik Standartlarnn Seimi

Bir yolun geometrik standartlar; genilii, yatay ve dey kurp yaraplar,

dever, enine ve boyuna eim gibi plan ve boykesit ile ilgili deerlerdir. deal

olarak geometrik standartlar yksek, hzl, gvenli ve konforlu ulama

olanak salayan yol, yolu kullananlar asndan arzu edilen bir husustur.

Ancak standartlarn ykselmesi paralelinde yksek maliyetleri getirdiinden,

yol mhendisliinde ana prensip hizmet mr boyunca ihtiyaca en uygun

ekilde cevap verecek en ekonomik yolun yaplmasdr.

Bir yolun geometrik standartlarnn seiminde etkili olan en nemli faktr

proje hz ve yolun snfdr. Yol snf yolu kullanacak olan trafik miktar,

trafiin cinsi ve arazinin topografik zelliklerine gre tayin olunur. lave olarak

zeminin durumu, iklim koullar, arazi kullanm ekli, kent ii yollar iin yaya

hareketleri, estetik grn ve tm bunlarn tesinde ekonomik olanaklar yol

standartlarnn seiminde etkilidir.

Trafik gvenlii asndan bakldnda ise en nemli faktr proje hzdr.

Kyyollar konusunda kapatlmasna kadar yetkili kurulu olan Ky Hizmetleri

Genel Mdrl tarafndan 04.04.1989 ylnda kabul edilen kyyolu

geometrik standartlar yolda hizmet dzeyini yollar birinci ve ikinci snf

olarak iki blme ayrm ve buna gre bu hizmet dzeyleri kendi ilerinde

A,B ve C gibi hizmet seviyesi halinde dzenlenmi ve proje hz, maksimum

14

kurp yarap, maksimum boyuna eim, maksimum dever, erit genilii,

banket genilii, platform genilii ve kpr geniliklerini bu alt balklar

dahilinde belirlemitir.

Birinci snf kyyollarnda erit genilikleri 3,50m alnrken proje hz arazinin

dz, dalgal veya dalk olmasna gre 80 km/saat ile 30km/saat arasnda

deimektedir. kinci snf kyyollarnda erit genilii 3,00m, proje hz 70-

30km/saat aralndadr. Maksimum kurp yaraplar hza gre deimekle

beraber birinci snf yollarda 250 50m, ikinci snf yollarda 200 - 30m

aralnda deerler alabilmektedir.

Yllk ortalama trafik (tat/gn) 200 olarak btn topografik yaplarda ayndr.

kinci snf yollarda trafik yk geometrik standartlara dhil edilmemitir.

Maksimum boyuna eim %(6-12), maksimum deverin ise %(8-10) olaca

kabul edilmitir.

Banket genilii birinci snf yollarda dz ve dalgal arazilerde 1,00 m

seilirken dalk arazilerde 0,50 m olarak alnm, ikinci snf yollarda ise dz

arazilerde 1,00 m dalgal ve dalk arazilerde ise 0,50 m alnmtr.

15

PROJE ELAMANLARIHZMET SEVYES HS (A, B, C)YILLIK ORTALAMA TRAFK (Tat/Gn)TOPORAFK YAPI (Dz, Dl, D)PROJE HIZI Vp (km./Saat) 80 70 70 60 50 40 70 60 60 50 50 30MNMUM KURP YARI API R (min) 250 200 200 120 80 50 200 120 120 80 50 30MAKSMUM BOYUNA EM m (%) 6 6 8 8 9 9 7 7 10 10 12 12MAKSMUM DEVER d (%) 8 8 8 8 9 9 8 8 8 9 10 10ERT GENL L (m) 3,50 3,50 3,50 3,50 3,50 3,50 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00BANKET GENL b (m) 1,00 1,00 1,00 1,00 0,50 0,50 1,00 1,00 0,50 0,50 0,50 0,50PLATFORM GENL PG (m) 9,00 9,00 9,00 9,00 8,00 8,00 8,00 8,00 7,00 7,00 7,00 7,00

3,50 3,50 3,00 3,00

7.00 6, 00

KPR PROJE YKNOT : Yukardaki standartlardan daha yksek ebatlarda ina edilmesi gereken yol ve kprler iin proje yapmndan nce Genel Mdrlkten izin alnacaktr.

B CKNC SINIFBRNC SINIF

A B C200 200 -

A

KYYOLU GEOMETRK STANDARTLARI (1989'da Kabul Edilen Standartlara Gre)

- -Dz Dalgal Dalk Dz Dalgal Dalk200

Ky Hizmetleri Genel Mdrl Etd Proje Daire Bakanlnn 04.04.1989 tarih ve 30/045-0322 sayl yazlar (1989/188 No'lu Genelge il uygulamaya konulmutur.

KPR GENL Wk (m)

H : 20 - S : 16 H : 20 - S : 16

izelge 3.1. Kyyolu geometrik standartlar [5]

16

01.10.2003 tarihinde Tarm ve Ky leri Bakanlndan alnan Olur ile

izelge 4.1de belirtilen standartlar revize edilerek yeni bir yol tanmlamas

yaplmtr. Genel hatlar ile bu yolun zellikleri unlardr;

Yol ift eritli olarak planlanm, tek erit genilii; 3,.50 m, 3.00 m ve 2.50 m olarak alnmtr. Banket genilikleri trafik gvenlii asndan mecburi

tutularak daha nceki standartlarda olduu gibi 1.00 ve 0.50 m olarak kabul

edilmitir.

Hizmet seviyesinin seiminde iyiden ktye doru A,B,C,D,E ve F hizmet seviyeleri vardr.

Bu snflandrma sistemi Amerika Birleik Devletlerinde gelitirilen ve genel

olarak bir eritte veya tm yolda deiik trafik hacimlerine karlk gelen

iletme kombinezonlarndan herhangi birisini ifade eder. Bu seviyeler hz,

ulam sresi, konfor, iletme, trafik gibi farkl deerlerle belirlenmektedir.

Ky yollarnda bu alt seviye ierisinden D hizmet seviyesi seilmitir. D

hizmet dzeyi yle tanmlanmtr.

D Hizmet Dzeyi; Trafik akm kararsz akma yakndr. Trafik hacmindeki

deimeler ve akmdaki geici kstlamalar iletme hznda nemli dmelere

yol aabilirse de kabul edilebilir bir iletme hzna ulamak mmkndr.

Srclerin manevra serbestlikleri az, konfor dk fakat ksa mesafeler iin

kabul edilebilir ldedir.

Yllk ortalama gnlk trafik yk (tat/gn) hesab alnrken yolun herhangi

bir kesitinden bir yl boyunca iki ynde geen toplam trafiin 365e blnerek

elde edilen deer alnr. Bu lmn mmkn olmamas halinde ise zaman

zaman yaplan periyodik lmlere gre hesaplama yaplr.

Yllk ortalama gnlk trafik yk birinci snf yollar iin; (5000-1000), ikinci

snf yollar iin (2500-500) ve nc snf yollar iin (500-10) bandnda

alnmtr. Ancak kyyollarnda bu alanda herhangi bir istatistiksel alma

17

yaplmad iin standart tablolardan alnan deerlerden 20 yl sonrasndaki

trafik artn karlayabilecek tahmini bir deer alnmtr.

Arazinin topografik yapsnn seiminde daha nceki standartlarda olduu

gibi her yol snf iin arazinin dz, dalgal veya dalk olmas seenekleri

kullanlmtr.

Kyyolu projelendirmesi aamasnda sunulan hzlar ile ilgili alternatifler

aadaki tabloda verilmitir. Bu tabloda yer alan hz limitleri uygulamaya

konulan limitlerden daha yksektir. Tercihin daha dk hz limitleri ynnde

kullanlm olmas trafik gvenlii asndan olumlu bir yaklamdr.

18

izelge 3.2.Baz snf yollar iin tavsiye olunabilecek geometrik standartlar [6]

Yol snf

ve trafik

Arazi

durumu

Proje hz

(km/saat)

Rmin(3)

(mt)

Max.eim

(%)

Max.

Rampa

uzunluu

Platform

genilii

(mt)

Dz veya

az

engebeli

80-110 190-360 4 Snrlama

yok 10-13

Engebeli 55-80 90-190 5-7

>%4

iin(2)

600

10-13

Anayol (1)

(100-

5000)

tat/gn

ok

engebeli 40-55 50-90 7-9

>%6 iin

400 8-10

Dz veya

az

engebeli

60-80 110-190 5 Snrlama

yok 10-12

Engebeli 50-60 75-110 5-7 Snrlama

yok 10-12

2.derece

yol (50-

800)

tat/gn ok

engebeli 35-50 35-75 7-9

>%6 iin

750 8-9

Dz veya

az

engebeli

50-60 75-110 7 Snrlama

yok 7,5-8

Engebeli 35-50 35-75 7-9 Snrlama

yok 7,5-8

Tali yol

100

tat/gn ok

engebeli 25-35 30-35 9-12

>%9 iin

1000 7,5-8

(1) Gnlk trafik >5000 ise standartlar zel bir etde dayal olarak seilmelidir. (2) Daha uzun rampada ar tatlar iin trmanma eridi ilavesi uygun olur. (3) Zorunlu Rmin deerleri dever %10 ve enine srtnme katsays 0,16 iindir.

19

Kyyolu projelendirmesinde temel elemanlardan biriside tasarm hzdr.

Proje hz seiminde ise araziye ait dier faktrlerde gz nnde tutularak 80

km/saat-30km/saat hz aral seilmitir.

Birinci snf yollarda hzlar 80-50 km/saat aralnda,

kinci snf yollarda hzlar 70-40 km/saat aralnda,

nc snf yollarda hzlar 50-30 km/saat aralndadr.

Dever uygulamasnda ise %8-%10 arasnda deiimler esas alnmakla birlikte kar ve don olay grlebilecek alanlarda st snr %8 olarak kabul

edilmitir.

Yolun boyuna eimi hesaplanrken minimum eim deeri %0.5 olup st snr ise %5-12 seilmitir.

izelge 3.3. Proje hzna gre yanal srtnme faktrleri

Proje Hz

(VP)

(km/saat)

40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140

Yanal

Srtnme

Faktr

(f)

0,17 0,16 0,15 0,15 0,14 0,13 0,13 0,12 0,12 0,11 0,11

20

izelge 3.4. Minimum kurp yarcaplar

Proje Hz

(Vp)

(km/saat)

Max Dever

(dmax)

m/m

Max

Srtnme

Katsays (f)

Toplam

(dmax+f)

Min. Kurp

Yarap

(m)

30 0,06 0,17 0,23 31

40 0,06 0,17 0,23 55

50 0,06 0,16 0,22 90

60 0,06 0,15 0,21 135

70 0,06 0,15 0,21 184

80 0,06 0,14 0,2 252

90 0,06 0,13 0,19 356

100 0,06 0,13 0,19 415

30 0,08 0,17 0,25 27

40 0,08 0,17 0,25 50

50 0,08 0,16 0,24 82

60 0,08 0,15 0,23 123

70 0,08 0,15 0,23 168

80 0,08 0,14 0,22 229

90 0,08 0,13 0,21 304

100 0,08 0,13 0,21 375

30 0,10 0,17 0,27 26

40 0,10 0,17 0,27 47

50 0,10 0,16 0,26 76

60 0,10 0,15 0,25 113

70 0,10 0,15 0,25 154

80 0,10 0,14 0,24 210

90 0,10 0,13 0,23 277

100 0,10 0,13 0,23 342

21

izelge 3.5- Kyyolu geometrik standartlar

KYYOLU GEOMETRK STANDARTLARI (ki eritli Yollar) (2003 Ylnda kabul Edilen Standartlara Gre)

PROJE ELEMANLARI BRNC SINIF KNC SINIF NC SINIF Hizmet Seviyesi (A,B,C,D,E,F)

D D D D D D D D D

Yllk Ortalama (*)Gn. Trafik (Tat / Gn) 5000-1000 2500-500 500-10

Topografik Yap DZ DALGALI DALIK DZ DALGALI DALIK DZ DALGALI DALIK Proje Hz (km/saat) 80 70 70 60 60 50 70 60 60 50 50 40 50 40 30 Min.Kurp Yarap Rmin (m) (***) 250 200 200 150 150 100 200 150 150 100 100 50 100 50 30 Max Boyuna Eim (%) 5 7 8 7 9 10 9 12 12 Max. Dever dmax (%) (**) 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 erit Genilii (m) 3,5 3,5 3,5 3 3 3 2,5 2,5 2,5 Banket Genilii (m) (****) 1 1 0,5 1 1 0,5 0,5 0,5 0,5 Platform Genilii (m) 9 9 8 8 8 7 6 6 6

Kpr Genilii Wk (m)

7.00

6.00

6.00

Kpr Proje Yk H : 20 - S : 16 H :20 - S : 16 H :20 - S : 16 (*) Projelendirilen yolun yapmndan itibaren 20 yl sonra ulaaca trafik deeri (**) Kar ve buzlanmaya olmayan kesimlerde devr %10'a kadar arttrlabilir (***) Maksimum dever ve proje hz deitike minimum kurp yarap deeri de yeniden hesaplanmaldr. (****) Dalk arazideki kark kesitlerde banket genilikleri imla tarafnda 50cm fazla, yarma tarafnda 50cm eksik olabilir.

22

ekil 3.2. I.Snf kyyoluna ait enkesit

23

Kyyollar iin hz limitlerinde her lkede farkl kabuller yaplmtr. Bu alanda

hz limitlerini tanmlayan ilk lkelerden birisi svetir. sve kyyollarnda

geerli hz limiti 70 km/saattir. Bu limit SNRA (Swedish National Road

Administration) tarafndan 90-110a kadar olarak belirli snrlamalar ve

ltler dhilinde ykseltilebilmektedir. Bu ltler; trafik younluu, yol

genilii, gr mesafeleri, yolun bulunduu alann toporafyas, vahi

hayvan itlerinin bulunmas, kaza kaytlar ve kullanclarn lme yada

yaralanma riskleridir.

24

4. KYYOLLARININ TRAFK GVENL AISINDAN NCELENMES 4.1. Trafik Gvenlii Kavram

Genel olarak bir lkedeki trafik gvenliinin iyiletirilmesi; o lkede yolun

projelendirilmesi aamasndan balayarak, iletme, bakm onarm, gzlem

gibi farkl alanlarda grev yapan kurumlarn ortak almas ve yol gvenlii

kavramnn o lkedeki kurumlar/halk tarafndan iselletirilmesi ile

mmkndr. Her lkenin kendi halknn sosyal ve psikolojik yapsnn

nda kendi trafik gvenlii stratejisini oluturmas sorunun almasnda en

etkili yoldur. Bilimin, btn lkelerin ulaabilecei somut verileri ve nlemleri

ortaya koymasna ramen aadaki tablolarda verilen kaza istatistiklerinde

ortaya kan orantsz dalm, ulusal yol gvenlii stratejilerin yaplmas

gerekliliini ifade etmektedir.

Trafik gvenlii programlarnn gelitirilmesi ve uygulanmasna ilikin

planlama srelerini ortaya koymak zere kavramsal modeller gelitirilmitir.

lk adm, gelecekte ngrlen ulam sistemini anlatan kararl bir politika

aklamasnda bulunulmasdr. Bu balamda, rnein lmlerin ve ciddi

yaralanmalarn normal saylmasn reddeden bir vizyon ortaya konabilir. kinci

adm, sorunlarn analiz edilerek belirli bir zaman sresinde ulalmas

gereken nicel hedeflerin belirlenmesidir. Bunun ardndan, hedeflere ulamay

salayacak olas sosyoekonomik nlemlerin deerlendirilmesi gelir. eitli

mdahale biimleri arasnda ncelikleri belirlemek zere maliyet-yarar ve

maliyet etkinlii analizleri yaplr. Sonuta yol gvenlii program ortaya

konur. Bu programn uygulanmas izlenip deerlendirilir ve bylece alnan

geri bildirimle gerekli dzeltmelere gidilir.

25

Dnya Salk rgtnn trafik gvenlii kavramnn hayata geirilebilmesi

iin nerileri unlardr;

siyasal kararlln salanmas yol gvenlii konusunda nclk yapabilecek bir kuruluun varl politikalarn izlenmesinden sorumlu olan kiiye hesap sorulabilmeli alan kurumlar arasnda egdm salanmas amalar, hedefler, planlar, organizasyon ve finansman konularnda salam ilikiler kurulmas

en iyi bilgi ve enformasyonun kullanlmas plan ve programlarn uygulanmasn sistematik olarak izleme ve deerlendirme

yol gvenlii konusunda eitim grm profesyonellerin varl politikalarn hazrlanmasna hedef guruplarn da dahil edilmesi

Siyasal kararlln salanmas asndan Fransa Cumhurbakan Chiracn

2002 ylnda Babakan ve tm bakanlarn katld trafik gvenlii konulu

seminerde ortaya konulan yeni plan ve devamnda gelen veriler gzel bir

rnek tekil etmektedir. Bu seminerde trafik kazalar sonucunda meydana

gelen lmlerin karayolu ulamnn bir yan rn olduu reddedilerek

aadaki 4 maddelik eylem plan hazrlanmtr.

1. trafik yasalar ve kurallarnn daha sk uygulanmas

2. karayolu yasasnn yeniden dzenlenmesi

3. daha gvenli aralar

4. btn taraflarn daha fazla etkinlik gstermesi.

Bu srete otomatik hz kontrolnden, alkoll ara kullanmaya varan pek ok

alanda kat yaptrmlar uygulanm sonuta 2003 yl ierisinde kazalarda %

17,5, ciddi yaralanmalarda %19,4 ve lmlerde %20,9 azalma olduu

grlmtr [8].

26

4.2. Kresel Planda Trafik Kazalar ve Buna Bal lmler Trafik kazalarnda meydana gelen lmlerin ve yaralanmalarn

azaltlmasnda balca sorumluluk ulusal hkmetlere dmekle birlikte,

uluslararas kurulularn da bu alanda tantm-savunma ve destek

bakmndan nemli roller oynamas mmkndr. Bu kurulular, rnein,

lkeleri nicel hedefler koymaya ve uluslararas lekteki ortak hedefleri

paylamaya zendirebilirler [9].

Avrupa Ulatrma Bakanlar Konferans, trafik kazalarna bal lmleri 2012

ylna kadar yzde 50 azaltma hedefini belirlemitir. Konferans, bu hedefi 43

ye devlete yol gsterme ve yol gvenlii alannda blgesel bir vizyon

oluturma amacyla belirlemitir [10].

Dnya Salk rgt tarafndan hazrlanan Karayollarnda Trafik Kazalarnn

nlenmesi: Avrupa in Bir Halk sal Perspektifi adl almada Dnya

Salk rgt (DS) Avrupa Blgesindeki trafik kazalar nemli bir halk

sal sorunu oluturmaktadr. Her yl bu yzden yaklak 127 bin kii

lmekte, 2,4 milyon kii de yaralanmaktadr. Trafik kazalarnn bir topluma

maliyeti, lkenin gayr safi yurt ii haslasnn yzde 2sine ulamaktadr.

Trafik kazalarnn kurbanlarnn yaklak te birini 15-29 yalarndaki kiiler

oluturmaktadr. fadesi ile sorunun ciddiyetini gz nne sermektedir [11].

Yalnzca Avrupa Birliinde her yl tahminen 200 000 aileden en az bir kii

trafik kazas sonucunda lmekte veya yaam boyu sakat kalmaktadr [12].

Trafik kazalarnn lkelere getirdii yk asndan farkl deerlendirmeleri

olabilir. Kazann yaand lkede ortaya kan can kayb ncelikli olmak

zere kazalar sonucunda ikinci planda kalmakla beraber son derece ciddi

ekonomik kayplarda meydana gelmektedir. rnein Avrupa Birlii

erevesinde trafik kazasnda len her kiinin salkla ilgili getirdii maliyet

27

7000 euro, her ciddi yaralanmann maliyeti ise 12 000 eurodur [13]. Avrupa

Birliinin btn dnldnde on milyarlarca euroluk bir ekonomik

kayptan sz edebiliriz.

DS Avrupa Herkes in Salk veritabanna gre trafik kazalarnda lme ve

yaralanma asndan lkeler arasnda 11 kata varan farklar olabilmektedir

[14]. Bu adan kazalarn deerlendirmesinde blgedeki sralamada en stte

yer alan lkeler srasyla Letonya, Litvanya, Rusya Federasyonu ve

Yunanistan yer almaktadr.

Bamsz Devletler Topluluu lkelerinde ortalama lm oranlar Kuzey

lkelerindekinden (Danimarka, Finlandiya, zlanda, Norve ve sve) 3 kat

daha fazladr. Bu farkllkta 1990larn ortasndan sonuna kadar nemli bir

deiiklik olmamtr [15].

Yukarda ki verilerin de nda trafik kazalarnda len insanlarn saysnn

yksek olmas o lkelerin gelimilik dzeylerinin bir lsdr . Elbetteki

burada o lkedeki ara sahiplii, tat says gibi faktrlerinde gz nnde

tutulmas gerektii unutulmamaldr.

izelge 4.1de DS Avrupa Blgesi lkelerinde yol trafik kazalarnda len ve

yaralanan kii, yaralanmayla sonulanan kaza ve meskun alanlarda

meydana gelen kaza saylar verilmitir.

28

izelge 4.1. Avrupa Birlii DS blgesinde meydana gelen trafik kazalar ve lm oranlar

29

izelge 4.2-eitli lkelerin trafik kazas verilerinin karlatrlmas[16]

100.000.araca den 100.000.nfusa.denlke

Kaza.Says (lml+yaralan

mal)

l Says

Yaral says

Ara says

Nfus says l

saysYaral says

l says

Yaral says

ALMANYA (4) 362.017 6.828 476.420 53.655.835 82.260.000 13 888 8 579AVUSTURYA (4) 43.175 956 56.684 5.419.073 8.139.310 18 1.046 12 696BELKA (1), (4) 47.444 1.486 65.294 5.913.747 10.309.725 25 1.104 14 633BULGARSTAN (6) 6.769 959 8.100 3.070.614 7.845.499 31 264 12 103EK CUMHURYET (6) 26.586 1.431 34.389 4.397.000 10.270.000 33 782 14 335FNLANDYA (4) 6.196 415 8.156 2.539.953 5.206.295 16 321 8 157HOLLANDA (3) 33.538 987 40.682 8.168.398 16.105.000 12 498 6 253SPANYA (4) 98.433 5.347 146.917 25.065.732 40.683.037 21 586 13 361SVE (4) 16.925 535 24.750 4.611.000 8.909.128 12 537 6 278SVRE (4) 23.647 513 29.774 4.706.561 7.204.055 11 633 7 413ZLANDA (4) 1.496 29 2.286 183.698 288.471 16 1.244 10 792JAPONYA (4) 936.721 9.575 1.166.606 90.106.830 127.435.000 11 1.295 8 915KORE (5) 230.953 7.090 348.184 15.656.897 47.639.618 45 2.224 15 731LETONYA (3) 5.083 518 6.300 814.470 2.328.800 64 774 22 271MACARSTAN (5) 19.686 1.429 25.978 3.141.073 10.175.000 45 827 14 255NORVE (4) 8.790 310 11.522 2.590.078 4.552.200 12 445 7 253SLOVAKYA (1), (4) 7.866 626 10.247 1.833.818 5.378.595 34 559 12 191SLOVENYA (6) 9.199 278 12.666 1.057.768 1.996.000 26 1.197 14 635TRKYE (7) 65.850 4.146 116.045 9.500.235 69.626.000 44 1.221 6 167YEN ZELLANDA (4) 10.103 404 13.826 2.709.526 3.939.100 15 510 10 351

30

1)2001 ylna ait bilgileri iermektedir.

2) 2002 yl Trkiye Nfus says, T.C. Babakanlk Devlet statistik

Enstitsnn hazrlam olduu Trkiye statistik Yll'nda belirtilen

rakamlardr.Trafik kazalar sonucunda salk kurulularna yaral olarak sevk

edilen kazazedelerden, yolda veya salk kuruluunda lenlerin bilgileri l

saysna dahil edilmitir. Bu takibat lkeler arasnda farkllklar

gsterebilmekte olup;

3) 7 gn sreyle takibat yaplmaktadr.

4) 30 gn sreyle takibat yaplmaktadr.

5)Salk kurulularnda hayatn kaybedenlerin tamam sresiz olarak takip

edilmektedir.

6) Takibat yaplp yaplmad ynnde bilgi edinilememitir.

7) Kanun gereince takibat yaplmamaktadr. l saylar; Polis ve Jandarma

Blgesinde meydana gelen lml-yaralanmal trafik kazalarnda, kaza

mahallinde meydana gelen lmler toplanarak verilmitir.

4.3. lkemizde Trafik Kazalarna Genel Bak lkemizdeki trafik kaza istatistiklerine gemeden nce Almanya-Japonya-

Trkiye lemesindeki ara sahiplii ve trafik kaza istatistikleri incelendiinde

lm oranlarndaki eitsiz dalmn hangi seviyelerde olduu daha kolay

anlalacaktr.

31

izelge 4.3. 2002 ylna ait tat-kaza-yaral-lm oranlar [17]

BAZI LKELERDE TAIT-KAZA-YARALI-LM ORANLARI

Nfus Tat Kaza Yaral l

Almanya 82 260 000 53 655 835

362 017

476 920 6 826

Japonya 127 435 000

90 106 830

936 721

1 166 606

9 575

Trkiye 70 000 000 9 500 000 407 247 93 714 8 835

izelge 4.3ten de kolayca grlebilecei zere Trkiyedeki ara sahiplii

Almanya ile eitlenirse ayn koullar altnda lkemizde trafik kazalarnda

kaybedilecek hayat says kabaca 50 000 civarnda olacaktr. Bu rakam trafik

kazalar ile ilgili konumalarda ska tekrarland zere Kurtulu Savanda

len insan saysnn be katna yakndr.

Dnyann her yerinde trafik nemli bir problem olarak varln

srdrmektedir ancak gelimi lkelerde hzl ve nemli iyilemeler

salanrken, Trkiyede bu gelime arzulanan seviyenin ok gerisindedir. Bu

durumun en nemli nedenlerinin banda; yk ve yolcu tamaclnda ezici

bir stnlkle karayolunun kullanlyor olmas durumu gelmektedir. Dier

tama trleri tamamyla ihmal edilmitir. Bunun yannda trafik bilinci tam

olarak oluturulamam, eitim seviyesi dk olan insan unsuru ile standard

dk ve uzunluk olarak yetersiz karayolu a ve mevcut tatlarn dk

standard gelmektedir [18].

Trkiyede 2002 rakamlaryla trafik kazalar sonucu ortaya kan kayp 13

katrilyon 700 trilyon liradr. Mevcut yapnn deimeyecei varsaymndan

hareketle yaplar aratrmaya gre 2006 ylnda en iyimser tahminle trafik

kazalar sonucu Trk ekonomisi iin 20 katrilyon 600 trilyon liralk maddi

32

zarar n grlmektedir. Yine ayn aratrmaya gre 2011 yl iin en iyimser

tahminle Trk ekonomisi 24 katrilyon 200 trilyon liralk maddi zarar n

grlmektedir [19].

Ne yazk ki otomobil, lkemizde yz binlerce insann da felaketi oldu. Trkiye,

yakn zamana kadar ylda 10 bin kiiyi trafie kurban veriyordu. Alnan

nlemlere ramen gerek srclerin cehaleti, gerekse karayollarnn

yetersizlii gibi etmenlerle bu rakam ok fazla aaya ekilemedi. Trafik

canavaryla mcadele iin Trkiye, 2004 yln 'Trafik Yl' olarak ilan etti. Bu

yl Eyll ayna kadar sadece stanbul'da 210 lml, 6 bin 261 yaralanmal

kaza oldu. PKK terrne 1985-2000 yllar arasnda 30 bin kii kurban

verilirken, ayn dnemde trafik terr 95 bin can ald. Karayollarnda her 30

dakikada meydana gelen 50 trafik kazasnda bir kii lyor, 10 kii

yaralanyor. Trkiye'de kazalarda lm oran Avrupa'dan 10, Amerika'dan 16

kat fazla. Her bin srcden yalnz 5'i trafik iaretlerinin anlamlarn doru

biliyor [20].

33

izelge 4.4. Yllara gre kaza oranlar [21]

Nfus, Yol Uzunluu, Aralarn, Srclerin, Kazalarn ve lmlerinin Art

Yl Nfus milyon Yol

Uzunluu Ara Src Kaza Yaral lm (kaza

yerinde)

1960 27,8 26,711 172,971 215,312 8,136 7,729 1,596

2003 67,8 64,800 9,618,071 15,488,493 422,302 95,324 2,608

Son 43 ylda art 2,3 2,3

56 Kez artm

72 Kez artm

52 kez artm

12,2 kez artm

1,6 kez artm

Son 10 ylda art (+)61,4% +95% +95% -53,3%

Sonu olarak istatistiklere gre 2003 yl sonunda 422 302 trafik kazas, 95

324 yaralanma ve trafik kazas annda yolda yalnz polis blgesinde len

saysnn 2608 kii olmas az da olsa sevindirici bir azalmann

ifadesidir. Bununla beraber Jandarma blgesindeki yollardaki lm 1269

olup polis ve jandarmaya ait toplam yollarda olan lm 3937 olup 1 460a

gre toplam art 2,1 kattr. Kaza yerinden hastaneye kadarki lm 1500,

hastanede iken olan lm ise 3 250 olup toplam lm ylda 8 627dir [21].

Yaanan trafik kazalarnda karan srclerin eitim durumlar

incelendiinde ise ortaya izelge 4.5te verilen sonular kmaktadr.

34

izelge 4.5. Trafik kazalarna sebep olan srclerin eitim durumu[21].

LML-YARALANMALI KAZAYA SEBEP OLAN SRCLERN

RENM DURUMU renim

Durumu

lml ve Yaralanmal

Kaza Say Kaza Yapan Yzdesi

Src

Yzdesi

lk retim Lise Yksekokul Belirsiz

73 28311 7256 1312 734

78,0% 12,5% 6,5% 2,9%

64%17%8%1%

99%Toplam 93 873 99,9%

Trafik kazalarna sebep olan srclerin %64nn ilkokul mezunu olmas

trafik kazas kavramnn karayolu yapm tekniinden balayarak ierisine

eitimi de alan ok ynl bir mcadele ile zlmesi gerekliliini ortaya

koymaktadr. 30 milyondan fazla krsal nfusa sahip olan Trkiyenin bu

kesimde yaayan nfusun byk oranda ilkokul mezunu olduundan

hareketle trafik eitiminin bu alana da kaydrlmas gereklilii gzard

edilmemelidir.

Kyyolu yapmnda karayolu teknii asndan ileri standartlara ulamak belki

sadece mhendislik anlamda trafik kazalarnn azaltlmas ynnde bu

konunun uzmanlarna den grevin yerine getirilmesidir. Ancak bu sadece

ilk admdr. Bundan sonraki aamalarda ierisine eitim, salk, siyaset vb

pek ok alann da girdii, ortak paydas trafik kazalarnn azaltlmas olan

yeni bir grev dalmna ihtiya vardr. Trafik kazalarnn dier bir yn de

lkeye getirdii mali yktr. Aadaki tabloda yllar itibari ile ehir ii ve ehir

dnda meydana gelen kazalarn 1990-2005 yllar arasnda verdii zararn

2 310 milyar dolar gibi bir rakama ulat grlmektedir. Daha nceki

blmlerde bahsedildii zere zelleen kamu kurulularnn zelletirme

bedelleri dnldnde rakamn ne kadar yksek olduu anlalacaktr.

35

izelge 4.6. Trafik kazalarnn yllara gre dalm [22]

A. Kaza B. l C. Yaral

D. Maddi Hasar Miktar

(ABD $)

1990 115.295 6 286 87 693 211 264111 836

782

1991 142 145 6 231 90 520 119 267 346

1992 171 741 6 214 94 824 135 548 680

1993 208 823 6 457 104 330 156 782 527

1994 233 803 5 942 104 717 124 453 944

1995 279 663 6 004 114 319 161 621 324

1996 344 641 5 428 104 599 200 525 273

1997 387 533 5 181 106 146 222 862 434

1998 440 149 4 935 114 552 293 973 383

1999 438 338 4 596 109 899 261 200 321

2000 466 385 3 941 115 877 341 685 292

2001 409 407 2 954 94 497 180 131 174

2002 407 103 2 900 94 225 216 970,698

2003(*) 422 302 2 818 95 324 334 024,894

2004(*) 494 851 3 082 109 681 485 008,796

2005(**) 407 126 2 407 92 824

Toplam 5 369 305

75 376

1 634 027

2 310 924 483

36

4.4. Kyyollarnda Grlen Kazalar Genel olarak gerek medyada gerekse trafik kazalarnn nlenmesi ile ilgili

seminerlerde, bildirilerde, kaza denildiinde insanlarn aklna ehir ii veya

ehirler aras yollarda kaza yapm ara grntleri gelmektedir. Dk

standartlara sahip, kaplama malzemesi bozulmu ve yer yer farkl trde

deformasyonlara uram bir kyyolu zerinde kaza yapan bir aracn

grnts kolay kolay zihnimizde uyanmaz. Oysa lkemizde toplam

uzunluu 300 000kmyi bulan bir kyyolu a vardr ve her gn zerinde

binlerce ara ve ilerinde onbinlerce insan seyahat etmektedir.

Trafik kazalar ile ilgili istatistikler incelendiinde bir ounda kyyollarnda

meydana gelen kazalara ayr bir balk almakszn Jandarma Blgesinde

Meydana Gelen Kazalar ibaresi altndaki rakama ilaveler yaplmaktadr.

37

izelge 4.7- Jandarma trafik sorumluluk alannda 1999-2004 yllar arasnda meydana gelen trafik kazalar [23]

izelge 4.8.Jandarma sorumluluk alannda 01.01.2005-30.06.2005 tarihleri arasnda meydana gelen trafik kazalar [23]

KAZANIN MEYDANA GELD YOLLAR TOPLAM KAZALAR DNEM

DEVLET L YARALI L L YARALI KY L YARALI KAZA L YARALI

01.01.2005/30.06.2005 2519 101 2347 2767 79 2926 5034 223 3979 19343 445 10627

KAZANIN MEYDANA GELD YOLLAR TOPLAM KAZALAR YILLAR

DEVLET L YARALI L L YARALI KY L YARALI KAZA L YARALI

1999 4022 209 3512 3508 203 3014 7429 504 5831 24485 1188 15913

2000 4404 201 4779 3921 332 5250 11359 740 8386 19878 1574 20785

2001 5577 248 4141 6028 271 5532 11058 728 9027 33408 1417 21352

2002 4239 193 4148 5891 300 6557 11875 632 9577 32924 1221 22537

2003 4607 190 4115 5450 274 6385 10626 544 8966 34365 1135 22464

2004 5098 274 5326 6779 327 7662 12572 584 10322 41916 1294 26154

TOPLAM 27947 1405 26021 31577 1707 34400 94919 3732 52109 187366 7829 129105

38

Yukardaki tablolar incelendiinde 1999-2004 yllar arasnda Jandarma

Genel Komutanlnn denetimi altndaki Devlet yollarnda meydana gelen

2747 kazada; 1405 kii lm, 26 021 kii yaralanmtr. l yollarnda ayn

tarihler arasnda 35 177 kazada; 1707 kii lm, 34 400 kii yaralanmtr.

Kyyollarnda ise 94 119 kazada; 3732 kii lm, 52 109 kii yaralanmtr.

Verilerdeki rakamlar incelendiinde kyyollarnda meydana gelen kazalarn il

ve devlet yollarnda meydana gelen kazalarn her birinden fazla ve toplamna

neredeyse denk olduu grlecektir.

2005 ylnn ilk alt aynda meydana gelen kazalar incelendiinde ise devlet

yollarnda meydana gelen 2519 kazada; 101 kii lm, 2347 kii

yaralanm, l yollarnda meydana gelen 2767 kazada; 79 kii lm 2926

kii yaralanmtr.

Birinci tablodaki 6 yllk verilerde Jandarma Blgesinde Devlet ve l

yollarnda meydana gelen kaza, lme ve yaralanma toplamlarnn kyyolu

toplamna eit olma sreklilii bu alt aylk dnemde de korunmu ve

meydana gelen 5034 kazada 223 kii lm, 3979 kii yaralanmtr. Kalan

alt aylk dnemin kyler iin alma ve rnleri sat noktalarna ulatrma

dnemi olduundan hareketle daha nceki yllarn verileri de dikkate alnarak

kaza saysnn 2006 yl sonunda 10 000-12 000 arasnda seyredecei

sylenebilir.

39

izelge 4.9.Trkiye genelinde son alt yl kapsayan trafik kazas verileri 24]

Tablolarn karlatrmasnda 1999-2005 yllar arasnda EGM verilerine gre

meydana gelen kazalar ile kyyollarnda meydana gelen kazalarn

karlatrmas bir tablo halinde zetlenebilirse eer karmza izelge

4.10daki sonular kacaktr.

TRAFK KAZALARININ YILLARA GRE DAILIMI

A. Kaza B. l C. Yaral D. Maddi Hasar Miktar (ABD $)

A B C D

1999 438 338 4 596 109 899 261 200 321

2000 466 385 3 941 115 877 341 685 292

2001 409 407 2 954 94 497 180 131 174

2002 407 103 2 900 94 225 216 970,698

2003(*) 422 302 2 818 95 324 334 024,894

2004 494 851 3 082 109 681 485 008,796

2005(*) 407 126 2 407 92 824 Veri yok

Toplam 3 045 512 22 698 712 327 1 774 021 175

NOT: Maddi hasar miktarnda baz olarak alnan ABD$ kuru T.C.Merkez Bankasndan alnm olup, Aralk ay sonlar itibariyledir. (*) 2005 yl Kaza, l, Yaral ve Maddi Hasar miktarlar Eyll ay sonu itibariyledir.

40

izelge 4.10. Son alt yllk veriler nda kyyolu-genel kaza istatistikleri

1999-2005

(lk alt ay) Kaza Says l says Yaral Says

Genel

(Kyyollar Hari) 2 975 556 18 473 656 239

Kyyolu 69 956 3 955 56 088

Oranlar (%) 2,35 21,40 8,55

Tablodan kan sonular incelendiinde kyyollarnda meydana gelen

kazalar toplam kaza saysnn % 2,35ini oluturmasna ramen toplam

lmler iersinde %21,40lik bir paya sahiptir. Bu da kyyollarnda meydana

gelen kazalarn daha lmcl olduunu gstermektedir. Dikkat edilmesi

gereken dier bir hususta krsal alanda yaayan vatandalarmzn sahip

olduu ara says ile kent-ile merkezlerinde yaayan insanlarn ara says

arasndaki farktr.

Kyyollarnda meydana gelen kazalarn daha lmcl olmasnn nedenleri

zerinde dikkatle durulmas gereken hususlardan birisidir. Ayrca kylerde

ara sahipliinde art srdke lm oranlar daha da ykselecektir. Kentsel

yerleim alanlarnda, otobanlarda veya K.G.Mye ait daha yksek standartl

yollarda trafik kazalarnn nlenmesi iin zm bulmak nispeten daha

kolaydr. Toplam yol uzunluu 300 000kmyi geen ve says yzbinin

zerinde olan kylerde trafik gvenlii asndan zme dair admlar atmak

iin her yn ile kapsaml bir almann yaplmas gerekmektedir.

41

4.5. Kyyollarnda Trafik Gvenliinin Salanmas ile lgili Hukuki Durum

Ara sahipliindeki art, krsal kesimde yaayan insanlarn dk eitim

seviyesi, ara hzlarnda ve tama kapasitelerindeki deiimler dk

standartl ve sath bozuk kyyollar ile birletirildiinde gelecekte kaza, lm

ve yaralanmalara ait verilerin artmas ynnde bir beklenti kanlmaz kabul

edilmelidir. Trafik gvenlii konusunda yaplan almalar genelde kent

merkezli planlamalara gre yaplmaktadr. Hatta ou zaman kyyollar bu

planlara dahil edilmemekte veya ana balklar halinde verilerek geilmektedir.

Genel olarak karayollarnda trafik gvenliinin salanmas asndan Kara

Yollar Trafik Ynetmeliinde ama u ekilde tarif edilmitir;

Madde 1- Bu Ynetmeliin amac, 2918 sayl Karayollar Trafik Kanunu

uyarnca, can ve mal gvenlii ynnden; karayollarnda trafik dzeninin

salanmas ve trafik gvenliini ilgilendiren hususlarda alnacak tedbirler ile

ilgili olarak, Ynetmelikte dzenlenmesi iaret edilen ve gerekli grlen dier

hkmleri ve bunlarn uygulanmasna ait esas ve usulleri belirlemektir.

izelge 4.11. Karayolu ulam ile ilgili kurulular ve grevleri

lgili kurum Grev yetki ve sahas

ileri Bakanl

a) Jandarma Genel Komutanl

Trafik denetimi, dzenlemesi,ynetimi

ve kaza tetkiki, istatistiklerini tutmak

b)Emniyet Genel Mdrl

Trafik denetimi, trafii dzenlemek,

ynetmek, aralarn kayt ve tescilini

yapmak, src sicillerini tutmak,

istatistikler karmak, src

belgelerini vermek.

42

izelge 4.11. (Devam) Karayolu ulam ile ilgili kurulular ve grevleri

Bayndrlk ve skan Bakanl

Karayollar Genel Mdrl

Yapm ve bakmndan sorumlu olduu

yol an trafik gvenlii ynnden

iaretlemek, iaretleme standartlarn

tespit etmek,yaynlamak,tat teknii

ile ilgili gr vermek,trafik kazalarnn

olu nedenlerine gre yapsal tedbirler

almak,altyap projelerini gelitirmek,

aralarn arlk kontrollerini yapmak,

teknik muayenelerini yapmak.

Milli Eitim Bakanl

Motorlu tat srclerinin

yetitirilmesi, snavnn yaplmas ve

sertifika verilmesini salamak, okul

ncesi okul ii ve okul d trafik

eitimini dzenlemek.

Salk Bakanl

Karayolunda meydana gelen trafik

kazalar ile ilgili ilk yardm ve acil

yardm hizmetlerini planlamak,

uygulamak, ilk yardm istasyonlar

kurmak, acil yardm ambulanslar

bulundurmak

43

izelge 4.11. (Devam) Karayolu ulam ile ilgili kurulular ve grevleri

Ulatrma Bakanl

Karayolu tamasna ilikin koordinasyonu salamak

Adalet Bakanl

Yasal dzenlemeler ve uygulamalar

Tarm ve Ky ileri Bakanl ile Orman Bakanl

Yapm ve bakmndan sorumlu olduklar yollarda Trafik gvenlii ile ilgili tedbirleri almak

Radyo, Televizyon st Kurulu

Yayn denetimi ve yaynla eitim

Yerel Ynetimler

Yapm ve bakmndan sorumlu olduu yollarda trafik gvenliini salamak, tedbirler almak, planlama ve dzenleme yapmak.

2005 Ylna kadarki sre ierisinde Karayollar Trafik ynetmeliinde ky

yolarndan sorumlu bakanlk olan Tarm ve Kyileri Bakanlna, dolays ile

bu bakanln kapatlma aamasna kadar sorumlu kuruluu olan Ky

Hizmetleri Genel Mdrlne verilen grev ve yetkiler unlardr;

Madde 14- Tarm ve Kyileri ve Orman Bakanlklarnn grev ve yetkileri;

a) Ky yollarnda;

1) Trafik dzeni ve gvenlii asndan gerekli dzenleme ve iaretlemeleri

yaparak, tedbir almak ve aldrmak,

2) Yol gvenliini ilgilendiren konulardaki; kavak, durak yeri, yol d park

yeri, aydnlatma ve benzeri tesislerin projelerini incelemek ve gerekenleri

onaylamak,

44

3) Yapm ve bakmndan sorumlu olduu karayollarnda, Karayollar Trafik

Kanununun 17. maddesinde saylan tesisler iin balanty salayacak gei

yollar ynnden izin vermek,

4) Yetkili birimlerce veya trafik zabtasnca tespit edilen trafik kaza analizi

sonucu karayolu yaps ve iaretlemeye dayal kaza nedenleri gz nnde

bulundurularak gerekli tedbirleri almak,

5) Karayollar trafik Kanunu ve bu Kanuna gre karlan ynetmeliklerle

kyyollar iin verilen trafikle ilgili dier grevleri yapmak.

Madde 17- l snrlar iinde mahalli ihtiya ve artlara gre trafik dzeni ve

gvenlii bakmndan ynetmelikte gsterilen konular ve esaslar

erevesinde, illerde vali veya yardmcsnn bakanlnda, belediye,

emniyet, jandarma, milli eitim, karayollar ve Trkiye ofrler ve

Otomobilciler Federasyonuna bal ilgili odann temsilcileri; valilike uygun

grlen trafikle ilgili niversite, oda, vakf ve kamuya yararl dernek veya

kurulularn birer temsilcisinden oluan il trafik komisyonu, ilelerde

kaymakamn bakanlnda, ayn kurulularn yneticileri veya

grevlendirecekleri temsilcilerinin katld ile trafik komisyonu kurulur.

Bu komisyonun kuruluu ve grevleri u ekilde tarif edilmitir.

Madde 18- l ve ile trafik komisyonunun grev ve yetkileri unlardr;

a) l snrlar iinde mahalli ihtiya ve artlara gre trafik dzeni ve gvenliini

salamak amacyla gerekli tedbirleri almak,

b)Trafiin dzenli bir ekilde akmn salamak bakmndan alt yap

hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak, trafikle ilgili sorunlar zmlemek, btn

lkeyi ilgilendiren Karayolu Trafik Gvenlii Yksek Kurulunun mdahalesini

gerektiren hususlar ileri Bakanlna iletmek,

c) Karayolu tamaclna ait mevzuat hkmleri sakl kalmak zere, trafik

dzeni ve gvenlii ynnden belediye snrlar iinde ticari amala

45

altrlacak yolcu ve yk tatlar ile motorsuz tatlarn alma ekil ve

artlar, altrlabilecei yerler ile gzergahlarn tespit etmek ve saylarn

belirlemek,

d) Gerek ve tzel kiiler ile resmi ve zel kurum ve kurululara ait otopark

olmaya msait bo alan, arazi ve arsalar geici otopark yeri olarak ilan

etmek ve bunlarn sahiplerine veya nc kiilere iletilmesi iin izin

vermek, izin verilen otoparklar ile karayolu zerindeki dier park yerlerinde

zrller iin iaretlerle belirlenmi blmler ayrlmasn salamak,

e) Karayollarnn bir ksmnn veya tamamnn yoldan faydalananlarn bir

ksmna veya tamamna kapatlmasna, park edilecek yerler ile zaman ve

sresinin ve aralarn geli ve gidi yollarnn ve yollara konulacak trafik

iaretlerinin yerlerinin belirlenmesine karar vermek,

f) Karayollarnda gerekli hal ve yerlerde en ok ve en az hz limitine gre

yeniden hz snrlarn belirlemek,

g) Karayollar Trafik Kanunu ve bu Ynetmelikle verilen dier grevleri

yapmak.

l trafik komisyonlar belediye snrlar iinden geen devlet ve il yollar ile ilgili

hususlarda Karayollar Genel Mdrlnn uygun grn almak

zorunludur.

4.6. Karayolu Trafik Gvenliine Yol Tasarmnn Etkisi Yollardaki kazalar, eitli unsurlarn karmak yollardan bir araya gelmeleriyle

ortaya kar. Burada, yollar kullananlarn davranlarna ek olarak, onlarn

kendi denetimleri dnda kalan etmenler gndeme gelir. rnein aralarn ve

karayolu altyaplarnn iyi tasarlanmam olmalar, gerekli performans

gsterememeleri gibi [25]

46

Kyyollarnda trafik gvenlii ve yol tasarm ilikisini incelemeden nce

genel olarak karayollarmzda yol kusurlar nedeni ile meydana gelen kazalar

incelemekte fayda vardr.

izelge 4.12. Kazalar etkileyen faktrler [26]

EHR EHRDII TOPLAM

KAZA FAKTRLER

Kusur Says % Kusur Says % Kusur Says %

Src 436 167 97,08 46 948 96,12 483 115 96,99Yaya 11 580 2,58 777 1,59 12.357 2,48Yolcu 482 0,11 106 0,22 588 0,12Ara 390 0,09 837 1,71 1.227 0,25Yol 649 0,14 178 0,36 827 0,16

TOPLAM 449 268 100,00 48 846 100,0 498 114 100,0

Karayollar Genel Mdrl tarafndan hazrlanan tabloda meydana gelen

kazalarn %97 orannda srcden kaynakland grlmektedir. Yol

kusurlar nedeni ile meydana gelen kazalarn oran %0,14 civarndadr.

KGM tarafndan yapm ve bakm yaplan yollar kyyollarna gre ok daha

st standartta yollardr. rnein KGM yol a ierisinde kaplama malzemesi

balayc maddeden byk oranda ayrm ve yol sathnda serbest hale

gelmi bir yola rastlamak son derece gtr. Ancak KHGM tarafndan yaplan

yollarda yol sathnda serbest malzeme de dahil olmak zere yol gvenliini

etkileyecek pek ok olumsuz durum bulunmaktadr.

Burada asl zerinde durulmas gereken husus; kent merkezli bir yaam

sren ve eitim dzeyi daha yksek ve sr sresinin byk blmnde

ikaz ve iaretlerle yada polis-jandarma uyarm ile ara kullanm ekillenen

src ile eitim dzeyi daha dk ve sr sresinin byk blmnde ok

az uyar ve ikaz ile karlaan srcnn karlatrlmasdr. Birinci

47

durumdaki src ehir iersinde daha kaliteli bir yolda seyahat ederken

ikinci src daha kalitesiz ve dk standartl yolda seyahat etmektedir.

izelge 4.13. Yola ait kaza sebepleri [27]

KAZA

EHR EHRDII TOPLAM YOLA AT KAZA SEBEPLER SAYI % SAYI % SAYI %

Kpr kmesi 33 5,08 9 5,06 42 2,50Tekerlek zine Oturma 204 31,43 50 28,09 254 15,11Heyelandan Dolay erit kmesi 8 1,23 6 3,37 14 0,83Ksmi veya Mnferit kme 56 8,63 9 5,06 65 3,87Dk banket 32 4,93 27 15,17 59 3,51Yol Sathnda Gevek Malzeme 120 18,49 56 31,46 176 10,47Yolda Mnferit ukur 196 30,20 21 11,80 217 12,91TOPLAM 649 100,00 178 100,00 1.681 100,00

izelge 4.14- Yol kusurlarna gre meydana gelen kaza saylar ve kusur oranlar [28]

KAZA

EHR EHRDII TOPLAM YOLA AT KAZA SEBEPLER SAYI % SAYI % SAYI %

Tekerlek zine Oturma 204 31,43 50 28,09 254 15,11Heyelandan Dolay erit kmesi 8 1,23 6 3,37 14 0,83Ksmi veya Mnferit kme 56 8,63 9 5,06 65 3,87Dk banket 32 4,93 27 15,17 59 3,51Yol Sathnda Gevek Malzeme 120 18,49 56 31,46 176 10,47Yolda Mnferit ukur 196 30,20 21 11,8 217 12,91TOPLAM 649 100 178 100 1,681 100

izelge 4.14 incelendiinde ehir dnda yol yzeyindeki gevek

malzemenin ve tekerlek izine bal oturmalarn en yksek yzdeleri tekil

ettii grlmektedir. Bu iki bozulma trne ait sebepler sathi asfalt kaplamal

yollarda grlen bozulmalar ile ilgili blmde ifade edilmiti. Ancak ana

balklar halinde ifade etmek gerekirse;

Yol sathnda meydana gelen malzeme kayb bitml balaycnn souduktan sonra agrega uygulanmas

48

agregann tozlu veya slak olmas silindirleme ileminin ge yaplmas yetersiz sktrma tekniine uygun yaplmayan demir silindirleme yolun trafie erken almas bitml malzemenin miktarnn az olmas veya uygun seilmemesi, gibi nedenler ile oluur.

Tekerlek izinde oturmalar ise;

dk pompa basnc asfalt pompa hznn uygun ayarlanmamas souk yada dk viskoziteli asfalt kullanm pskrtme borusu yksekliindeki uygunsuzluk pskrtme borusu memelerinde grlen a, boyut hatalar yada arzalar nedeni ile oluur.

49

izelge 4.15. Yolun geometrik zelliine gre (lml-Yaralanmal) kazalar ve sonular [29]

YATAY GZERGAH KAZA % L % YARALI % DZ YOL 46 815 85,51 2 339 80,66 77 938 82,71HAFF VRAJ 6 225 11,37 415 14,31 12 457 13,22KORKULUKLU SERT VRAJ 570 1,04 45 1,55 1 204 1,28 KURKULUKSUZ SERT VRAJ 1 136 2,08 101 3,48 2 626 2,79

TOPLAM 54 746 100,0 2 900 100,00 94 225 100,00 DEY GZERGAH KAZA % L % YARALI % EMSZ 40 828 74,58 1 986 68,48 67 536 71,68HAFF EML 11 766 21,49 746 25,72 22 452 23,82DK EML 1 858 3,39 146 5,04 3 597 3,82TEPE ST 294 0,54 22 0,76 640 0,68

TOPLAM 54 746 100,0 2 900 100,00 94 225 100,00 KAVAK KAZA % L % YARALI % YNL (T) 5 084 9,29 110 3,79 7 717 8,19 YNL (Y) 1 426 2,60 40 1,38 2 344 2,49DRT YNL 7 773 14,20 157 5,41 12 874 13,66BE VEYA DAHA FAZLA YNL 642 1,17 23 0,79 1 008 1,07

DNEL 1 091 1,99 51 1,76 1 897 2,01DER KAVAK 3 192 5,83 118 4,08 5 168 5,49KAVAK YOK 35 538 64,92 2 401 82,79 63 217 67,09

TOPLAM 54 746 100,0 2 900 100,00 94 225 100,00 GETLER KAZA % L % YARALI % KONTROLL DEMRYOLU GED 112 0,20 10 0,34 204 0,22

KONTROLSZ DEMRYOLU GED 220 0,40 19 0,66 359 0,38

OKUL GED 282 0,52 15 0,52 413 0,44YAYA GED 3 135 5,73 90 3,10 4 602 4,88GET YOK 50 997 93,15 2 766 95,38 88 647 94,08

TOPLAM 54 746 100,0 2 900 100,00 94 225 100,00 DERLER KAZA % L % YARALI % DAR YOL 670 1,22 41 1,41 1 143 1,21DAR KPR 64 0,12 1 0,03 132 0,14KPR ST 503 0,92 67 2,31 1 023 1,09MENFEZ ST 77 0,14 8 0,28 179 0,19KASS 74 0,13 4 0,14 138 0,15TNEL 54 0,10 6 0,21 102 0,10HBR 53 304 97,37 2 773 95,62 91 508 97,12

TOPLAM 54 746 100,0 2 900 100,00 94 225 100,00

50

4.7.Trafik Gvenlii ve Hz Kavram

Bir yolun en genel tanmlama ile esas fonksiyonu ekonomik, gvenilir ve hzl

bir trafik ileyiini salamaktr. Trafii oluturan temel unsur insan, tat ve

yoldur. Burada hakim olan etken insandr. nk insan dier iki faktr

istedii tarzda biimlendirip kontroln elinde tutmaktadr.

Kyyollarnda veya kent ii yollarda trafik gvenlii asndan

snrlandrlmaya allan en nemli faktrlerden birisi de hz limitleridir.

Yksek hzda akan bir trafik, yolu kullananlarn ulamak istedikleri noktaya

daha ksa srede varmalarn salarken o gzergah zerindeki kaza riskini

de arttrmaktadr.

Hz limitlerinde yaplan deiiklerin yol zerinde meydana gelen kaza

saysna nasl etki ettii aadaki tabloda grlebilir.

izelge 4.16. Hz snrlarnda yaplan deiikliklerin etkileri [30]

Tarih lke Yol Tipi

Hz Snr Deiiklii

Deiikliin Etkisi

Deiikliin lm Saysna

Etkisi

1985 svire Otoyol 130dan 120ye (km/s)

Ortalama hzda 5 km/s

azalma

Yzde 12 azalma

1985 svire Ky yollar 100den 80e Ortalama

hzda 10 km/s azalma

Yzde 6 azalma

1985 Danimarka Meskun Yerdeki yollar 60tan 50ye Ortalama hzda 3-4

km/s azalma

Yzde 24 azalma

1987 ABD Eyaletler Aras Yollar

55 milden 65 mile (88,5 km

den 104,6 km/s ye)

Ortalama hzda 2-4 mil (3,6-6,4km)

art

Yzde 19-34 azalma

1989 sve Otoyollar 110 km den 90 km ye

Ortalama hzda 14,4

km/s azalma

Yzde 21 azalma

51

svete kyyollarnda hzda meydana gelen 10km/saatlik azalmann lm

oranlarnda %6ya varan dmelere yol amas, lkemizde zellikle krsal

alanda teknik adan kusurlu yollarda dikkate alnmaya deer bir istatistiktir.

Hzda saatte 1 kilometrelik bir art, yaralanmalarla sonulanabilecek kaza

riskini yzde 3 artrmaktadr [31].

Saatte 60 kilometre hzla gidilmesi gereken bir yolda saatte 5 kilometre daha

fazla hz, lmle sonulanabilecek kaza riskini artrma asndan 0.005 g/dl

alkoll ara kullanmyla edeerdir [32].

Etki hz saatte 80 kilometre olan bir arata bulunanlarn lme olasl saatte

32 kilometre etki hzna gre 20 kat daha fazladr [35].

Yayalarn maruz kaldklar kazalarda arabann hz saatte 30 kilometre veya

daha az ise yaama ans yzde 90, ancak hz saatte 45 kilometrenin

zerinde ise yzde 50den azdr [34].

Bir yayann lme olasl, aracn etki hz saatte 30 kilometreden 50

kilometreye ktnda 8 kat artmaktadr [35].

Ar ve gereksiz hz, Avrupa Birliinde meydana gelen ciddi ve lmcl

kazalarn te birinin nedeni durumundadr . Avrupa Birliinde ortalama hzn

saatte 3 kilometre drlmesi her yl 5 bin ile 6 bin arasnda lm

nleyecek, 120 bin ile 140 bin aras kazadan kanlmasn salayacak,

bunlar da 20 milyar Euro tasarruf anlamna gelecektir [36]. Hz ile ilgili

yukardaki verilerin nda her ne kadar KHGM yol projelendirmesinde azmi

hz 80km/saat olarak planlansa da, fenni artnamelerde detaylar verilen

standartlarda yollara kavuuncaya kadar pek ok alanda bu hz limitine

yaklalmamas trafik gvenliinin salanmas asndan son derece

nemlidir.

52

4.8. Kyyollarnda Trafik Gvenlii le lgili almalarn Aciliyeti

2000 Yl Genel Nfus Saym kesin sonularna gre, Trkiyenin toplam

nfusu 67,8 milyondur [37]. Bu nfusun yaklak 44 milyonu il ve ile

merkezlerinde ve 23,8 milyonu da ky ve kasaba niteliindeki yerleim

birimlerinde yaamaktadr. Yani, toplam nfusun yzde 35i krsal alanda

yaamaktadr.

izelge 4.17. 1927-2000 Yllar arasnda Trkiyede krsal nfus-kent nfusu

arasndaki dalm [38].

Krsal Nfus Kentsel Nfus Saym Yllar Say (Milyon)

(%) Say (Milyon)

(%) Toplam

Say (Milyon)

1927 10,3 75,8 3,3 24,2 13,6 1940 13,4 75,6 4,3 24,4 17,8 1950 15,7 75,0 5,2 25,0 20,9 1960 18,8 68,1 8,8 31,9 27,7 1970 21,9 61,6 13,6 38,4 35,6 1980 25,0 56,1 19,6 43,9 44,7 1985 23,7 47,0 26,8 53,0 50,6 1990 23,1 41,0 33,3 59,0 56,4 2000 23,8 35,1 44,0 64,9 67,8

Doal olarak krsal nfusun youn olduu blgelerde nfus artna paralel

olarak ara sahiplii de artmaktadr. Aada Trkiyede ara sahiplii ile ilgili

verilen izelgede 2002-2003 yl ierisinde 100 000 den fazla otomobilin

trafie katld grlmektedir. Bu sayya dier tablolarda yer alan otobs ve

minibs saylar da eklendiinde, ylda yaklak 107 000 motorlu aracn

trafie girdii grlmektedir.

53

[Motorlu Ara Says*milyon]-[1990-2011]

0

2

4

6

8

10

12

14

16

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 *) including motorcycles and tractors. Based on EGM statistics.

ekil 4.1. Gelecee dnk ara sahiplii analizi [39]

Ara saysndaki artn belirli bir ksm ehir trafiine kalanlar ise krsal

alanlarda trafie katlmaktadr Krsal yollarda tat saylarndaki arta paralel

olarak bu yollarda trafik younluunda bir artn grlmesi de doaldr.

Trafik artnn getirdii kanlmaz sonular ise trafik kazalar olarak

karmza kmaktadr.

54

ekil 4.2. Trafikteki gvenlikle ilgili terimler ve etkileyen faktrler [40].

Daha ncede belirtildii zere trafik gvenlii ana unsur zerine kurulur;

yol, tat ve insan. Krsal kesimde yada dier bir ifade ile kylerde yaayan

insanmz iin mevcut durumda en az 2 bileen negatif ynde etkimektedir.

nk kyyollar ok abuk bozulmakta ve kylerde yaayan insanlarn

eitim dzeyleri kentli nfusa oranla daha dk olmaktadr. Dolays ile ara

sahipliindeki hzl art, krsal alandaki kaza saylarndaki arta daha fazla

etki etmektedir.

55

5. SAKARYA L ZELNDE KYYOLLARININ TRAFK GVENL AISINDAN KISM NCELENMES

Sakarya ; Marmara ile Bat Karadeniz Blgeleri arasnda yer alan bir ilimizdir.

l ierisinde Ky Hizmetleri Genel mdrl yol a dahiline 408 adet kye

ait toplam 2 522km kyyolu vardr. Yollarn byk blmn 1. ve 2.kat sahi

kaplama oluturmaktadr. 2004 ylnda hazrlanan KHGM envanterlerinde bu

ilin kyyolu durumu aadaki tablolarda gsterildii ekilde hesaplamtr.

izelge 4.18.Sakarya iline ait yol envanteri (01.01.2004 tarihi itibari ile) [6]

HZMET YOL DAILIMI

S. L'N ADI KY NF. TOP.. TOPL. ASF. BET. STB TESV. MUTS TOPL.

NO Adet Ad. Ad. Nfus Adet Adet Nfus Adet Adet Nfus

54 SAKARYA 408 188139 617 211502 1585 0 796 141 0 2522

izelge 4.19. Sakarya iline ait yol envanteri -l baznda fiziki (01.01.2004 tarihi itibari ile) [6]

s. LN KNC DERECE YOL GENEL

NO ADI ASF. BET. STB. TSV. MUTS. TOPL ASF. BET. STAB. TESV. TOPL. TOP.

54 SAKARYA 1315 0 425 3 0 1743 270 0 371 138 779 2522

lde youn olarak fndk tarm yaplmas nedeniyle dalk blgelerde

ormanlar tahrip edilerek fndk bahesine dntrlm bu da heyelan

oluumlarna yol amtr. nmzdeki on yl ierisinde ilde heyelanlarn

grlme sklnn daha da artaca tahmin edilmektedir.

Yollarda meydana gelen heyelanlar yol gvenlii asndan tehlike

arzetmekte ayrca bakm onarm masraflar nedeni ile ngrlmeyen

maliyetlere neden olmaktadr.

56

Resim 4.1. Heyelan sahasna ina edilmi bir yolun nceki ve yeni hali.

(Grn 1)

Resim 4.2. Heyelan sahasna ina edilmi bir yolun nceki ve yeni hali.

(Grn 2)

57

Yolun bu hale gelmesine planlama aamasnda yol gzergahlarnn heyelan

ihtimali bulunan blgelerden geirilmesinden balanlarak denek yetersizlii

sebebiyle heyelanlara etkin olarak mdahale edilmemesine kadar giden pek

ok sebep sralanabilir. Heyelanlar yol sathnda bozulmalara yol aaca iin

kaza riskini ykseltmektedir ancak trafik uyar ve bilgi iaretlerinin

konulmamasnn rol elbette daha byktr.

Resim 4.3. Hibir uyar levhas konulmam tehlikeli bir viraj

Resimde grlen yolda kurp yarapnn kk olmas yannda bitki rts de

gr mesafesini azaltmaktadr. Yol zerinde keskin dn konusunda

uyarc levha ve azami hz levhasnn konulmas, bitki rtsnn gr

mesafesini engellememesi gibi trafik gvenliini ilgilendiren almalar

yaplmamtr.

58

Resim 4.4. KGM yol ana dahil doru bir uygulama

Benzer bir yolda srcy uyaran en azndan bir iaret konulmutur. Aslnda

gemite kyyollarndan sorumlu kurulu olan KHGMnin trafik levhalar

konusunda her ile gnderilen denek dilimleri ierisinde ayrlan bir pay vardr.

Ancak uygulamalarda ortaya kan trafik levhasndan ky isimlerinin yazld

levhalarn anlalddr. Sakarya ky yolu a ierisinde trafik bilgi ve uyar

iaretleri yok denecek kadar azdr. Buda trafik gvenliinin kurumlara

yklenecek grev tesinde toplumsal bir kltr olmas gerekliliini ortaya

koymaktadr. Aadaki resim mnferit de olsa halkmzn olaya bak asna

karikatr tarznda bir rnek tekil etmektedir.

59

Resim 4.5. Trafik levhalar konusunda bilinlendirilmeyen halkmzn olaya

yaklam

Doru uygulamalarn hayat kurtarma ynnde ne kadar etkili olduunu

aadaki resimde ki uyar iaretlemesi gstermektedir. ki yolun kesitii

blmde farkl yollardan gelen aralar yolun kendilerine ait olduunu

dnerek hareket etmektedir. ki yolun kesitii noktaya kadar zelikle alt

yoldan gelen ara st yoldaki srcden tamamen habersizdir. ki ara yola

k annda birbirini fark edecektir. Ancak yol sonuna yerletirilen bir Dur

levhas muhtemel kaza riskini aalara ekerek tehlikeyi azaltmaktadr.

60

Resim 4.6. Trafik levhalarnn nemi (Grn 1)

Resim 4.7. Trafik levhalarnn nemi (Grn 2)

61

5.1. Yol Kusuru Asndan Sakaryada Trafik Gvenlii

Aralarn kazalara kar sigortalanmas paralelinde son yllarda sigorta

kurumlarnn sorumlu idarelere kar at davalarda artlar

gzlemlenmektedir. Bu balamda KHGM aleyhine alan davalar ksmi olarak

incelenmi ve davaclarn iddialarna dayanak oluturduu kusurlardan

bazlar aaya verilmitir.

1. 28.01.2001 tarihinde Sapanca H.Mercan Ky yolu (D010 05)

Radyolink istasyonu mevkiinde meydana gelen kaza ile ilgili olarak

dzenlenen bilirkii raporunda kaplama sathndaki ukurun gece vakti

tatlarn seyir gvenliini olumsuz ynde etkileyecei ifade edilerek yapm

ve bakmdan sorumlu kuruluun trafik gvenlii ile ilgili tedbirleri almad

gerekesiyle %60 orannda kusurlu bulunduu belirtilmitir. dare mahkemesi

bu yoruma dayanarak kurumun tazminat demesine karar vermitir.

2. 2004 yl ierisinde Kadky-Kocaali arasnda meydana gelen kazada

davac sigorta irketi drareyi yolun gerekli bakmnn yaplmad ve yol

genilii standartlara uygun olmad gerekeleri ile sulamaktadr.

3. 2003 tarihinde atalkpr mevkiinde meydana gelen yaralanmal kazada

davac sigorta irketi dareyi kazann meydana geldii yolun bakm, onarm,

gzetim ve trafie uygun halde bulundurulmas ynndeki sorumluluunu

yerine getirmedii gerekesiyle sulamaktadr.

4. 2002 tarihinde Nalky-Kua yolu zerinde meydana gelen kaza ile ilgili

sigorta irketi dareyi bakm ve onarm almas yapmamas nedeniyle yolda

oluan kasisler yznden kazaya sebebiyet vermekle sulamaktadr.

62

Yukarda zetlenen davalar ve benzeri davalarda dareye yneltilen

sulamalar ksaca yledir;

Bakm, onarm sorumluluunu yerine getirmeme. Trafik uyar levhalarnn bulunmamas Yol standartlarnn uygun olmamas. Sakaryada kaplama malzemesinin durumuna gre seilen 3 adet

kyyolunun incelemesinde yollarn mevcut durumu ve son 5 yl ierisinde

yollara yaplan bakm ve onarmlar aaya kartlmtr.

1. Gneler-Budaklar-kekler Grup Yolu: Yol KGM yol andan KHGM yol

an geen bir yoldur. Yola 2000 yl ierinde 4 km 2.kat asfalt uygulamas

yaplm, 2001,2002,2004 ve 2005 yllarnda asfalt tamir ve bakm

yaplmtr.

Resim 4.8. Gneler-Budaklar-kekler Grup Yolu-1

63

Resim 4.9. Gneler-Budaklar-kekler Grup Yolu-2

Resim 4.10. Gneler-Budaklar-kekler Grup Yolu-3

64

2. Talk Kyyolu : Gneler-Budaklar-kekler Grup yoluna balanan bir

ky yoludur. Kaplama malzemesi asndan bakldnda orta

standartlardadr. Yola 2002, 2003, 2004, 2005 yllarnda asfalt tamir ve bakm

ilemleri yaplmtr.

Resim 4.11. Talk Kyyolu-1

Resim 4.12. Talk Kyyolu-2

65

3. Yukar Dereky Yolu: Sapanca Gl kenarnda ana yoldan ayrlan

0.21 kodlu yoldur. Bu yola da 2002, 2004, 2005 yllarnda asfalt tamir ve

bakm yaplmtr.

Resim 4.13. Yukar Dereky Kyyolu-1

Resim 4.14. Yukar Dereky Kyyolu-2

66

Resim 4.15. Yukar Dereky Kyyolu-3 Yukarda saylan kyler ve bakm ve onar ile ilgili yllk veriler ortadadr.

Ancak yaplan tm bu bakm ve onarmlara ramen kyyollarndan sorumlu

dareler hakknda alan davalar artarak devam etmektedir.

Yollarn geometrik standartlarnn yannda Yukar Dereky Yolunda olduu

gibi 2005 ylnda yaplan asfalt bakmnn ardndan malzemeni