KNX bussysteem en tebis KNX Introductie

14.4 Technische wijzigingen voorbehouden

KNX bussysteem en tebis KNXIntroductie

Inleiding bussysteemBussystemen zijn ontwikkeld om installaties in gebouwen eenvou-diger aan te leggen en ze sneller te kunnen veranderen tegenlagere kosten. Deze techniek maakt ook integratie van anderefuncties mogelijk. Dit heeft ervoor gezorgd dat bussystemen (domotica) zich steeds verder ontwikkelden en uitbreidden.

KNXKNX heeft zich ontwikkeld tot wereldstandaard voor bussystemen.Fabrikanten die volgens deze standaard werken garanderen uitwis-selbaarheid van hun systemen en producten.

tebis KNX van HagerHet domoticasysteem van Hager heet tebis KNX en voldoet geheelaan deze wereldstandaard.

Programmeermethodes van een KNX-bussysteem

System modeDe KNX-standaard was oorspronkelijk gebaseerd op de Systemmode. Via het computerprogramma ‘ETS’ (Engineering Tool Soft-ware) moet de installateur alle producten stuk voor stuk instellenen met elkaar verbinden. Dit betekent: alle unieke adressen be-denken en deze samen met alle gewenste functies in ieder pro-

duct invoeren. De System mode geeft toegang tot heel veel func-ties. Doordat alles vrij te kiezen is, zijn er veel mogelijkheden.Voor grote installaties is dit natuurlijk prachtig, maar vaak heb jeal voldoende aan een klein flexibel bussysteem met een paarstandaardfuncties.

Easy modeOm deze reden is er naast de uitgebreide System mode een Easymode ontwikkeld. In de Easy mode worden producten automa-tisch herkend en voorzien van een uniek adres. De sensoren enactoren staan elk in een eigen rij en kunnen met een simpele han-deling met elkaar worden verbonden. Hager heeft deze program-meermethode verpakt in een handzaam programmeerapparaat: de TX100B.

Zie voor meer informatie over Easy mode pagina 14.9 - 14.21. en informatie over System mode pagina 14.22 - 14.29.

Traditioneel systeem versus bussysteem

- Werking traditioneel systeem

In een traditionele huisinstallatie heeft de schakelaar voor eenlamp twee functies:- de energiestroom in- of uitschakelen- de gebruiker toegang geven tot de schakelfunctie op de plaats

waar de schakelaar is gemonteerdIs er een bedieningspunt, dan voldoen de schakelaar en eenzwarte schakeldraad prima. Wanneer meerdere bedieningspuntennodig zijn op verschillende plaatsen, moeten tussen elk bedie-ningspunt en de lamp een of meerdere draden aangelegd worden.Voor kleine afstanden tussen de bedieningspunten zijn wissel-schakelaars en kruisschakelaars geschikt. Zodra echter de lamp-vermogens en de afstanden groter worden, moeten de draden dikgenoeg zijn om afstanden zonder spanningsverlies te kunnenoverbruggen.

Met magneetschakelaars of impulsrelais kan dit probleem wor-den opgelost. Het bedieningspunt en de energieschakelaar wor-den op verschillende plaatsen gemonteerd. Demagneetschakelaar zit zo dicht mogelijk bij de lamp, waardoor de draden die de grootste stroom voeren zo kort mogelijk blijven. De schakelaars bedienen de magneetschakelaar en door veel lagere stroom kan met dunne schakeldraden een veel grotere afstand worden overbrugd.

Nadelen van de oplossing met magneetschakelaars zijn:- voor elke functie blijft een aparte draad nodig tussen de

magneetschakelaar en het bedieningspunt;- voor het wijzigen van de verbindingen tussen lampen en

bedieningspunten moeten draden worden omgelegd en om het flexibel te houden zijn patchkabels nodig. In vaktaalwordt dit ook wel een “hard-patch” genoemd. Patch is het Engelse woord voor onderling verbinden. Bijvoorbeeld bij computerinstallaties worden zgn. patchkabels gebruikt.

- Werking bussysteem

Een bussysteem, zoals KNX, werkt bijna hetzelfde als de oplos-sing met magneetschakelaars. In KNX worden bedieningspuntensensoren genoemd en de magneetschakelaars heten actoren.Alle sensoren en actoren zijn onderling verbonden met een

‘datakabel’. Binnen KNX wordt deze kabel buskabel genoemd.Over deze buskabel sturen de sensoren hun berichten.De sensoren en de actoren worden met een programmeerappa-raat voorzien van een uniek volgnummer, ook wel adres genoemd.De actor krijgt via het programmeerapparaat een tabel toegezon-den. In deze tabel staan de nummers van de sensoren waarop deactor moet reageren. In vaktaal wordt het verbinden met software-adressen ook wel “soft-patch” genoemd.

Met “soft-patch” maakt het niet meer uit waar de actor en de sensor gemonteerd zijn. Een sensor kan zo gemakkelijk 1 of meer-dere andere actoren aansturen of een actor kan bediend wordendoor meerdere andere sensoren op verschillende plaatsen in hetgebouw. Ook is het met een bussysteem heel eenvoudig om bij-voorbeeld met drie sensoren drie verschillende combinaties vanactoren te bedienen en dit later snel te wijzigen.

Traditioneel systeem

verdeler

Pulsdrukkertechniek

La1

S1 S2

S3 La2

energiebekabeling en schakeldraden

verdeler La1S4

S5

La3

S6

Bussysteem

verdeler

bedradeschakelaar

schakelsignalen via bussysteembedraad of draadloos

actor bij de lamp ontvanger

alleen energiebekabeling

draadlozeschakelaar

radiogolven

La1

S10

S12 S13 S14La1

S11

S15

14.5Technische wijzigingen voorbehouden

Tech

nisc

he

bijl

age

KNX bussysteem en tebis KNXAlgemene richtlijnen bustopologie

Voordat er in Easy mode of System mode geprogrammeerd kanworden, is het nodig dat er een goed ontwerp komt voor de com-municatie via de buskabel. Hieronder staat een voorbeeld voor

ieder type installatie. De uiteindelijke keuze voor een Easy of Sys-tem mode installatie zal afhangen van de gewenste verbindingenen de architectuur van het gebouw.

10-kanaalsactor DINTXA207C

VerwarmingsactorTX206H

ThermostaatTX320

Voeding 30 V 320 mATXA111

TX100B

Easy modeTX 100B

Voeding 30 V

Max. 32 op 1 lijn Maximaal 250 ingangen en 250 uitgangen in totaal

Hoofdlijn (Backbone)

MediakoppelaarTR130A

ThermostaatTX320

BusactorTXB201A

BusingangTXB304

Galvanische scheiding

Galvanische scheidingLijnkoppelaarTA008

BusingangTXB304

BusactorTXB201A

BusactorTXB201A

RoomcontrollerTX460

Max. 64 op 1 lijn

2 x voeding 30 V 640 mATXA112

BusingangTXB304

BusactorTXB201A

BusactorTXB201A

Zone 1a

Zone 1b

LijnkoppelaarTA008


LijnkoppelaarTA008

Voorbeeldtopologie van een gebruikelijke EASY MODE installatie

Voorbeeldtopologie van een gebruikelijke SYSTEM MODE installatie


System modeETS

Voeding 30 V

Zone 1

Hoofdlijn (Backbone)

USB-bus-aankoppelaarTH101

LijnkoppelaarTA008

Zone 2

Zone 3

Zone 4 ..14

LijnkoppelaarTA008

LijnkoppelaarTA008

1.x.x

2.x.x

3.x.x

15.x.x



LijnkoppelaarTA008


LijnkoppelaarTA008 Schemerschakelaar

TX025

WeerstationTG053(A)

15 1.1 15. 1.2

Zone 15


LijnkoppelaarTA008


LijnkoppelaarTA008

LijnkoppelaarTA008

LijnkoppelaarTA008

BusingangTXB304

BusactorTXB201A

BusactorTXB201A

BusactorTXB201A

BusactorTXB201A

Voeding 30 V 640 mATXA112 3-kanaalsdimmer

DIN TXA213

KNX-ontvangerTR351A

BusingangTXB304

KNX-ontvangerTR351A



PIR-bew.melder

ThermostaatTX320


KNX-ontvangerTR351A

BusingangTXB304

BusingangTXB304


Lijn 1.2

Lijn 1.15

Lijn 1.1

Lijn 2a

Lijn 2b

2.1.65-128

2.1.65

2.1.1-64

2.1.66 2.1.67 2.1.128

2.1.652.1.32.1.22.1.1

1.2.1 1.2.1 1.2.1 1.2.1

1.2.1-64

1.1.1-64

1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.1.64


KNX-bussysteem en tebis KNXAlgemene richtlijnen bustopologie

Eisen aan de buskabel en maximale afstandenDe buskabel bestaat uit een of twee getwiste aderparen van 0,8 mm2 die afgeschermd worden door een folie. Type kabel: Y(ST)Y 2x2x0,8 mm2 / Hager bestelnummer TG018.De kabel is gekeurd en kan 4 kV weerstaan. Met deze aderdoor-snede kan een lijnafstand van 700 m worden overbrugd:

- maximale afstand tussen twee busdeelnemers: 700 m- maximale afstand tussen busdeelnemer en voeding: 350 m

Het is belangrijk om een buskabel te gebruiken, die voldoet aande KNX-standaard. Een andere kabel zoals Cat.5 IP-kabel heeft tedunne aders, waardoor er teveel spanningsverlies ontstaat. Ookeen gewone bel- of telefoonkabel is ongeschikt, omdat door hetontbreken van de afscherming gemakkelijk storingen in de kabelkunnen binnendringen.

Gebruik van lijnkoppelaars in een Easy mode installatieEen lijnkoppelaar wordt gebruikt om een hoofdlijn te koppelenmet een zone of een zone met een lijn. De filters in de lijnkoppe-laar TA008 staan standaard uitgeschakeld en de doorgangstellerstaat op 6. Met een TX100B zijn de filters niet te wijzigen en kan de TA008 alleen als galvanische scheiding worden gebruikt tussen lijnenmet elk een eigen busvoeding. Met ETS zijn deze filterwaardenwel te wijzigen, waardoor gekozen kan worden of de TA008 werktals galvanische scheiding tussen de twee ingangslijnen of dat erook gefilterd wordt op het bereik van de groepsadressen. Aan elke kant van een TA008 moet dus een voeding worden geïn-stalleerd die berekend is op de stroomcapaciteit van de aangeslo-ten buscomponenten. De TA008 telt mee als een busdeelnemerop ingang 1 en heeft een eigen fysiek adres. Bij voorkeur krijgt delijnkoppelaar het eerst vrije adres dat beschikbaar is in het bereikvan de zone of lijn. Neem hiervoor altijd de “0”. Voorbeeld: 1.2.0 = lijnkoppelaar van zone 1 lijn 2.

Het filteren maakt het mogelijk om bepaalde telegrammen lokaalte houden, waardoor in de centrale delen van de installatie eenlage telegrambelasting gewaarborgd blijft.Ook is het voor ervaren programmeurs mogelijk om bepaaldegroepsadressen “dubbel” te gebruiken op voorwaarde dat diedelen van de installatie elkaars telegrammen via het filter niet kunnen “zien”.

Er mogen niet meer dan zes lijnkoppelaars tussen twee busdeel-nemers in staan. Elke doorgang via een lijnkoppelaar verlaagt namelijk een doorgangsteller in het telegram. Bij de ingang van de7e lijnkoppelaar staat deze teller op nul en zal de 7e lijnkoppelaarhet telegram niet meer naar de andere ingang sturen. Deze methode is ingevoerd, om te voorkomen dat in een lijn devertragingstijden te lang worden. De filters en het aantal lijnkop-pelaars moeten zo gekozen worden dat centrale functies vanuitde hoofdlijn (backbone) altijd mogelijk zijn naar iedere busdeel-nemer, waar dan ook in de installatie. Een centrale post bij de ingang van een gebouw moet dus altijd onderdeel uitmaken vande hoofdlijn en/of daar maximaal met 1 lijnkoppelaar mee verbon-den zijn. Bij het ontwerp gaat de voorkeur uit naar zo kort moge-lijke lijnen.

Voeding 30 V 320 mA TXA111

BusingangTXB304

BusactorTXB201A

Max. 700 m

Max. 350 mMax. 350 m

Toevoegen van draadloze productenHet ETS-programma op de computer heeft via de busaankoppe-lingsmodule direct toegang tot alle bedrade busdeelnemers. Voordraadloze componenten is een waarschuwing op zijn plaats.Draadloze componenten werken volgens het KNX Easy modeprincipe en wisselen hun adresgegevens iets anders uit dan bedrade buscomponenten. Dit heeft te maken met het open karakter van radiotechniek, waardoor er naast het 2 bytes adres ook een vast 10 bytes serienummer wordt gebruikt. Draadloze uitgangen zijn daarom nog niet programmeerbaar in deKNX System mode.

Voor de ingangen heeft Hager een oplossing in de vorm van eenTR351A RF/KNX ontvanger. Deze KNX ontvanger leest het uniekeserienummer van draadloze ingangen (schakelaars) en koppeltdeze aan in ETS bekende functies en groepsadressen.

Voor de TR351A is een uitgebreide handleiding beschikbaar - via www.hager.nl/tebis ofwww.hager.nl/e-catalogus - die uitlegt hoedraadloze componenten in ETS kunnen wordengeïntegreerd. Dit betekent dat voor het gebruikvan alle draadloze KNX tebis-ingangen slechtseen TR351A databank volstaat.

Mediakoppelaar TR131A is de opvolger van debestaande mediakoppelaar TR130A/B die al-leen voor programmering in Easy mode ge-bruikt kan worden. De TR131A bevat nieuwefuncties waardoor het mogelijk is deze media-koppelaar te gebruiken voor een programme-ring in Easy én System mode. In System mode

kunnen via ETS alle KNX-actoren en KNX-bedieningen wordengekoppeld, ongeacht of ze bedraad of draadloos zijn. Voor de on-dersteunde draadloze producten levert Hager ETS-productdata-banken. Kijk op www.hager.nl/tebis.


Tech

nisc

he

bijl

age

Stand-byvermogen van een domotica-installatieEen domotica-installatie gebruikt in rust een kleine hoeveelheidenergie. In de praktijk kan deze eenvoudig worden gemeten meteen goede Watt-meter.Tijdens de ontwerpfase kan men ook eenvoudig een indicatie krijgen van het te verwachten vermogen.

Stand-byvermogen van een RF-installatieOm het stand-byvermogen van de gehele RF-installatie te bereke-nen, dienen alle stand-bywaarden bij elkaar geteld te worden.Hulpmiddel is de tabel hiernaast.

Stand-byvermogen van een TP-installatieVoor het bepalen van het opgenomen vermogen van de TP-pro-ducten dienen alle maximale bus-stroomwaarden bij elkaar opge-teld te worden. De waarden zijn terug te vinden in de tabellen mettechnische gegevens. De belangrijkste maximale waarden vantebis TP-producten staan in de tabel hiernaast. De som van de stroom wordt vermenigvuldigd met de 30V-bus-spanning en geeft een indicatie van het afgenomen busvermogen.In de praktijk komt hierbij nog een kleine stand-bywaarde van devoeding zelf en die ligt in de orde van 4 W. Dat samen geeft hetopgenomen vermogen aan de netzijde.

Formule voor berekening stand-byvermogen:Pstand-by = 4W + (30 x Ibus[A])

KNX-bussysteem en tebis KNXBenodigde voeding en stand-byvermogen

Bepalen van benodigde voedingscapaciteit in een KNX-installatieBuscomponenten van een tebis KNX installatie worden gevoed viade busleiding vanuit centrale voedingen. Deze voeding is gemon-teerd in de verdeler. De busvoeding moet onder alle omstandighe-den de benodigde stroom kunnen leveren voor allebuscomponenten die in die lijn zijn aangesloten.Voorheen bepaalde de KNX-norm dat een component niet meerdan 10mA mocht gebruiken. Door de sterke behoefte aan meerfunctionaliteit is meer stroomafname noodzakelijk en tevens is hetgebruik van het wit/gele aderpaar voor een extra voeding onge-wenst. De norm is inmiddels aangepast zodat ook hogere stroom-afnames zijn toegestaan.Dit betekent dat het maximaal aantal componenten op een voe-ding niet meer gelijk is aan de oude vuistregel (max. 32 stuks bijeen 320mA-voeding of max. 64 bij een 640mA-voeding).In de onderstaande tabellen staan voor de belangrijkste compo-nenten de stroomafnamegegevens. Voor componenten die nietbenoemd zijn, geldt een waarde van 10 mA.De capaciteit van de voeding kan berekend worden door alle stromen bij elkaar op te tellen.Als veiligheidsmarge geldt dat de voeding bij nieuwbouw tot ongeveer 80% mag worden benut. De resterende 20% is voortoekomstige uitbreidingen of voor het opvangen van intensievecommunicatie.

RF-installatieReferentie Stand-byvermogenTR201 530 mWTR221 530 mWTR304B 100 mWTR501 550 mWTR521 530 mWTR210 1,8 WTR270C 510 mW TXA111 4 WTXA112 4 WTR130A 500 mWTR140A 800 mWTR271C 1,5 WTRC202C 800 mW

TP-installatieReferentie Max. busbelasting

TG053(A) 10 mATH210 10 mATK015 10 mATK016 10 mATR351A 20 mATR131A 20 mATX022 10 mATX023 10 mATX025 10 mATX211 10 mATX214 10 mATX216 10 mATX320 10 mATX450 17 mATX460 17 mATX510 12 mATX511 12 mATX206H 10 mATXA204 10 mATXA206 10 mA

Type voeding Stroom Uitgangen Max. aantal* 80% max.*busdeelnemers

TX110 640 mA 1 64 50TX111 320 mA 1 32 25TXA111 320 mA 1 32 25TXA112 640 mA 1 64 50

De TXA112 kan op twee manieren worden gebruikt: één uitgangvolbelast op 640 mA of twee uitgangen samen opgeteld 640 mA. Het kan zijn dat sommige busdeelnemers meer energie vragen endus door ETS worden meegeteld als twee of drie busdeelnemers.

Indien de installatie meer producten bevat dan op één voedingkunnen worden aangesloten, dan moet een lijnkoppelaar wordeningezet, zoals de TA008. Een lijnkoppelaar verbindt twee bus-kabels met elkaar die een eigen voeding hebben.

* uitgaande van 10 mA per busdeelnemer

TP-installatieReferentie Max. busbelasting

TXA207 25 mATXA208 20 mATXA210 13 mATXA210A 13 mATXA213 20 mATXA215 15 mATXA223 10 mATXA224 10 mATXA225 10 mATXA226 10 mATXA227 20 mATXA228 20 mATXA304 4 mATXA306 11 mATXA310 15 mATXB201A 7 mATXB202A 8 mATXB302 7 mATXB304 8 mATXB304 10 mA


KNX-bussysteem en tebis KNXOverzicht communicatietechnieken binnen KNX-protocol

Bij de start van KNX was alleen communicatie via bedrade techniek in het protocol opgenomen. Korte tijd daarna werd dit uitgebreid metnieuwe mogelijkheden, die elk hun specifieke voordelen hebben. Onderstaand een overzicht van de communicatiemedia.

Bedraad bussysteem

• Digitale communicatie en 30V-voedingvia twee getwiste aders

• Tot 1000 meter per lijn• Standaard: KNX• Aansluiting: connector (tebis TP)

De basis van KNX. Het voordeel van deze techniek is dat grote af-standen in een gebouw kunnen worden overbrugd, via een twistedpair bekabeling, zonder dat extra voedingsspanning voor de bus-deelnemers nodig is en zonder risico op storingen. De busbekabeling verzorgt alles en is door een stekkertechniek een-voudig door te koppelen.

Draadloos bussysteem

• Digitale communicatie via FM gemodu-leerd radiosignaal op 868,3 MHz

• Afstand: tot 30 m binnenshuis, tot 100 m buiten

• Standaard: KNX• Aansluiting: transceiver chip (tebis RF)

Flexibel medium, bedoeld voor communicatie over afstanden tot 30meter, waarbij geen buskabels nodig zijn. De actoren kunnen dichtbij de te schakelen verbruikers worden geplaatst. Bij hand- enwandzenders worden voor de energievoorziening batterijen ge-bruikt. De actoren hebben een aansluiting nodig van 230V-netspan-ning. De zenders en ontvangers werken op de gereserveerde 868,3MHz radiofrequentieband. De gebruikers van deze frequentie moe-ten zich strikt houden aan internationale opgestelde regels. KNXschakelaars werken daarom betrouwbaar en storingsvrij.

Infrarood (IR)

• Infrarood licht• Afstand: tot 10 meter • Standaard: in combinatie met RC5 en

RC6 protocol

Er zijn afspraken gemaakt over de koppeling tussen KNX en infra-rood-afstandsbedieningen. In een KNX-installatie heeft een draadloze bediening met radiosignalen de voorkeur, omdat de zen-der niet gericht moet worden op de ontvanger. Infraroodkoppeling isontwikkeld, omdat er situaties zijn waarin het signaal beperkt moetblijven tot de ruimte zelf. Radiosignalen gaan door de muur, infraroodlicht niet. Zo kan met één IR-afstandsbediening in alle ruimtes hetlicht worden geschakeld met dezelfde knop.

TCP-IP

• TCP-IP 10 Mb/s ingebed in Ethernet protocol, via cat.5 datakabel

• Afstand: tot 150 meter per switch/uit-gang

• Standaard: via KNX IP gateway• Aansluiting: connector

IP-aansluitingen zijn inmiddels in elk huis en gebouw aanwezig omcomputers onderling te verbinden tot een netwerk. Het KNX-protocolbevat een gestandaardiseerde methode, waardoor KNX-signalen alsdata via ethernet kunnen worden verzonden. Op deze manier kunneninstallaties in verschillende delen van gebouwen via TCP-IP op elkaarworden aangesloten en met elkaar communiceren. Het maakt daarbijniet uit of een bedrade of draadloze techniek gebruikt wordt.

DSL breedband

• DSL, gebruik van meerdere kanalen• Afstand: wereldwijd• Standaard: via KNX IP gateway• Aansluiting: connector

Omdat KNX-signalen volledig verzonden kunnen worden over TCP-IP is de stap naar DSL snel gemaakt, om zo het signaal de hele wereld over te sturen. Op deze wijze kan een KNX-installatie ook op afstand worden bestuurd, beheerd en geprogrammeerd.


Tech

nisc

he

bijl

age

KNX Easy mode en TX100B

Easy mode programmeerapparaat TX100BDit mobiele programmeerapparaat is voorzien van een zenderont-vanger in het gereserveerde en genormeerde 868,3 Mhz-bereik.Met de ingebouwde zenderontvanger kan de TX100B rechtstreekscommuniceren met andere draadloze KNX-busdeelnemers. Voorcommunicatie met deelnemers met een busaansluiting zijn beno-digd: een voeding en een mediakoppelaar die draadloze signalenomzet naar signalen op de buskabel.

Het voordeel van deze draadloze techniek is dat de gebruiker tijdens de programmering vrij door het gebouw kan bewegen. De afstand tussen de TX100B en een uitgang mag bij het pro-grammeren echter nooit groter zijn dan 30 meter. De afstand tussen een draadloze ingang en de TX100B moet bij het programmeren ongeveer 15 cm bedragen.

Mediakoppelaar

TX100B

Ontwerpen en programmeren in Easy modeIn de Easy mode worden producten automatisch herkend en voor-zien van een uniek adres. De sensoren en actoren staan elk in eeneigen rij en kunnen met een simpele handeling met elkaar wordenverbonden. Hager heeft voor deze programmeermethode eenhandzaam programmeerapparaat ontwikkeld: de TX100B.


KNX Easy modeProgrammeerunit TX100B

TX100B

Voedingsspanning

Accu’s

Batterijen

Acculader

Max. stroomverbruik

Max. vermogensverlies

Bedrijfsduur bij normaalgebruik

Max. duur opladen

Zendfrequentie

Zendvermogen

Extern geheugen

Bedrijfstemperatuur

Opslagtemperatuur

Beschermingsgraad

Gewicht

Afmeting

Antenne

4 Batterijen of 4 Accu’s LR6 (zie onder)

Ni-Mh 1,2 V, 1950 mAh

Alkaline 1,5 V

Oplader type AA230 V/ 9V 1A

0,2 A (bij laden)

2 W (bij laden)

8 uur

3 h 30 min

868,3 MHz

max. 10 mW

USB-stick (FAT32)

0ºC tot +45ºC

-20ºC tot +70ºC

IP20

340 gr

75 x 169 x 34,5 mm

52 mm

Technische gegevens Programmeerapparaat TX100B Het draagbare programmeerapparaat TX100B dient voor het snel eneenvoudig programmeren van een installatie in Easy mode. Met de TX100B kunt u de gewenste functies programmeren en de ver-bindingen tussen alle producten die zich in een installatie bevinden,visualiseren: TP-en/of RF-producten, unidirectionele of bidirectioneleproducten. Als de installatie TP-producten bevat, moet gebruik wordengemaakt van de mediakoppelaar TR130.

Voedingsspanning TX100B

1

Voor de voedingsspanning van de TX100B zijn er twee mogelijkheden:- accu’s, 4 x Type LR6 Ni-Mh – min. 1550 mA/h 1,2 V

(meegeleverd)- batterijen, 4 x Type LR6 AA 1,5 V

Bij normaal gebruik (inbedrijfstelling) gaan de meegeleverde 1950mA/h accu’s ongeveer acht uur mee. Het energieniveau wordtweergegeven in het display van de TX100B.

Wisselen van accu naar batterijenMet de schuifschakelaar (1) in het accucompartiment kan over-geschakeld worden van accu’s naar batterijen en andersom.

Accu’s opladenVoor het opladen van de accu’s wordt een oplader bijgeleverd.Tijdens het opladen is het niet mogelijk om een installatie met behulp van de TX100B in te stellen.Tip: neem altijd 4 alkaline reservebatterijen mee naar het project,zodat u altijd het project kunt opleveren (voor het geval de accu-capaciteit ontoereikend is).

TaalondersteuningOm het programmeren met de TX100B echt ‘easy’ te houden zijnalle schermen en commando’s van de TX100B beschikbaar in hetNederlands. De standaardtaal bij levering is Engels en kan een-voudig worden gewijzigd in Nederlands.


Tech

nisc

he

bijl

age


Verklaring van de symbolen in het display

1

1

16

16

laadniveau batterij

rechterzijde: uitgangen

linkerzijde: ingangen

RF-product

TP-product (bedraad)

‘verbinding voorbereid’

‘verbonden’

‘verbinding verbreken’

Signalen- enkelvoudige pieptoon: succesvolle opdracht- dubbele pieptoon: mislukte opdracht

i

Prog

Alle Auto Num

25

95

17

59

2 5 5

Beschrijving van het display

aantal uit-gangen ininstallatie

fout opweergege-ven uitgang

uitgangs-type

uitgangs-nummer

aantal uitgangen verbon-den aan weergegeveningang (bijv. 5 uitgangenvoor ingang 17)

titelbalk

informatie over de uitgangen

informatie over de in-gangen

aantal ingangen die de ge-kozen uitgang aansturen(bijv. uitgang 25 wordt aan-gestuurd door 2 ingangenwaaronder de 17)

totaal aantalfouten in installatie

ingangs-nummer

ingangs-functie

fout op weergegeveningang

aantal ingangen ininstallatie

functies toegewezen aan displaytoetsen

Programmeerapparaat TX100B

* displaytoetsen �

Hoofdtoetsenbord TX100B

� aan/uit knop� groot, verlicht display� displaytoetsen*� toetsenbord� tweede toetsenbord� aansluiting voor oplader

en USB-aansluiting� toets ‘menu oproepen’

De displaytoetsen geventoegang tot diverse functies. De betreffende toetsfunctiestaat niet vast, maar is af-hankelijk van de plek in hetmenu. De functie wordt tel-kens in het display boven de toets weergegeven.

�

�

�

�

�

�

� Ingang- Selecteren van een ingangsnummer- Selecteren van een toegewezen functie voor de gekozen

ingang- Navigatie in de menu’s

� Uitgang- Selecteren van een uitgangsnummer- Navigatie in de menu’s

� Ingangs- of functiekeuze, terugkeer- korte toetsdruk: omschakelen van de functiekeuze en het

ingangsnummer (scrollen met toets �)

‘Terug-functie’ in het hoofdmenu �

� Localiseren van alle producten in de installatie- Handfunctie: functiecontrole

� Bevestigingstoets- Bevestiging van de huidige actie - Bevestiging van data-invoer- Bevestiging van een menu (modus-menu)

�

�

�

�

�

�

Auto Alle Num



Globale stappen bij het programmeren in Easy modeProgrammeren met de TX100B gaat heel eenvoudig, maar moetwel nauwkeurig gebeuren. Eerst wordt van de installatie een teke-ning gemaakt, waarop alle componenten met geografische plaatsen functie te zien zijn. De gemonteerde in- en uitgangen (componenten) van de geheleinstallatie worden nu onder een nieuwe projectnaam ingelezen inhet interne geheugen van de TX100B. Zodra deze componentenbekend zijn, moeten alle ingangen worden voorzien van het juistevolgnummer en de juiste functies. Daarna worden de uitgangengekoppeld aan één of meerdere ingangen. Tot slot wordt de in-stallatie getest en worden de gegevens opgeslagen in het externegeheugen, de USB-stick.

Extern geheugenHet opslaan van de gegevens in het externe geheugen (ook tus-sendoor) is erg belangrijk, omdat het tijdelijk geheugen vanTX100B een RAM-geheugen is en dus verloren gaat, zodra debatterijen leeg zijn of een nieuw project wordt gestart.

Maximale grootte van het systeemDe Easy mode is gemaakt voor woonhuisinstallaties. De gemid-delde grootte is ongeveer 50 tot 100 ingangen. De TX100B kanmaximaal 255 ingangen en 255 uitgangen met elkaar verbinden.De mediakoppelaar kan maximaal 63 functies uitwisselen tussenbedrade en draadloze componenten. In de praktijk kunnen onge-veer 50 draadloze producten met 50 bedrade producten wordengekoppeld, omdat bijvoorbeeld dimmen twee functieplaatsen ge-bruikt per gekoppeld product.

Productherkenning en updatesDe TX100B bevat een interne databank waarin al standaardinstel-lingen van tebis-componenten zijn opgeslagen. De productdata-bank maakt onderdeel uit van de software van de TX100B enwordt regelmatig verbeterd en vernieuwd. Nieuwe versies kunnenworden gedownload via www.hager.nl/software.

ServicetipsDe TX100B wordt geleverd in een stevige kunststof koffer. In dekoffer is ook voldoende ruime voor het meenemen van service-materialen. Neem de volgende materialen mee naar een project:- 4 stuks reserve AA alkaline batterijen (let op datum!)- 1 USB-stick met verloopkabel- TX100B acculader- TX100B handleiding- Reserve-mediakoppelaar

ReservebatterijenOmdat de TX100B draadloos is, werkt deze op accu’s of batte-rijen. Deze accu’s moeten volledig opgeladen zijn bij aanvang vanprogrammeren. De TX100B heeft een veiligheid ingebouwd, diedataverlies helpt te voorkomen. Bij te lage accuspanning wordt dedata opgeslagen en schakelt de TX100B zich uit, voordat er teweinig energie over is om de data nog te kunnen opslaan. Het volledig opladen van de accu’s duurt de eerste keer ongeveer

16 uur, daarna 3,5 uur. Tijdens het laden kan er niet geprogram-meerd worden. Advies is dan ook om 4 stuks AA penlite alkaline-batterijen mee te nemen, zodat bij te lage accuspanning deprogrammering nog kan worden afgerond door het inzetten vanbatterijen (let op: schakelaar omzetten naar juiste voedingsbron,zie pagina 14.10). Als de TX100B langer dan 2 tot 4 weken nietwordt gebruikt, is het verstandig om de accu’s uit de TX100B tehalen. Zelfs goede kwaliteit NiMH accu’s hebben de eigenschapom 1% van hun energie per dag te verliezen door interne lekstro-men. Na 3 maanden zijn ze dus leeg. De koffer heeft voor batte-rijen een uitsparing.

Reserve-mediakoppelaarVoor installaties met alleen bedrade componenten is de media-koppelaar TR131A na het programmeren niet meer benodigd. Bij de volgende klus kan deze na een reset weer worden ingezet. De koffer heeft een uitsparing voor de TR131A.


Tech

nisc

he

bijl

age


Wijzigingen TX100B ten opzichte van voorloper TX100

Het programmeerapparaat TX100 is gemoderniseerd naar denieuwe versie TX100B. Belangrijkste wijziging is het gebruik vanhet interne (RAM-) en externe (FLASH-)geheugen.Door deze wijzigingen kunnen er meer producttypen door deTX100B worden geprogrammeerd en is het mogelijk om bepaaldebewerkingen eerst voor te bereiden, dan te programmeren en vervolgens in een keer op te slaan in het externe geheugen. Deverwerkingssnelheid is hierdoor ook groter geworden en meerdereinstallaties kunnen op een USB-stick worden opgeslagen.Om goed en foutloos te kunnen programmeren moet de gebruikerdeze veranderingen wel kennen. Zij staan uitvoerig beschreven inde bijgeleverde handleiding van de TX100B.

USB-aansluitingDe TX100B is uitgevoerd met een USB-aansluiting. Deze kan gebruikt worden voor een USB-memorystick, maar ook om deTX100B direct te verbinden met een USB-ingang van een computer. Hiervoor wordt een kabeltje mee geleverd.

Updates TX100(B)Updates voor de TX100* en TX100B kunnen via internet wordengedownload: www.hager.nl/software. Belangrijk hierbij is dat deupdates voor de TX100 SmartCard en de TX100 USB niet wordenverwisseld.* De TX100 wordt niet meer ondersteund. Er zullen geen nieuwe

software-updates meer worden geleverd.

TX100* TX100* TX100B

Hardwareversie 1.0 - 2.0 2.1-3.1 4.0 of hoger

Intern geheugen 512 kB 1 mB 1 mB of hoger

Max. aantal producten ca. 100 255 ingangen 255 ingangenin een installatie ca. 100 255 uitgangen 255 uitgangen

Software-update t/m 1.9 vanaf 1.9 vanaf 1.9

Firmare-update niet mogelijk ja ja

Installatiebestanden BIN BIN (lezen) BIN (lezen)TXH (na update) TXH

Aantal installaties 1 afh. van geheugen afh. van geheugenin extern geheugen (na update)

Extern geheugentype XD-card of XD-card of USB-stick ofXD-card met XD-card met computerSmartMedia- SmartMedia-adapter adapter

Bestandsformaat FAT16 FAT16 FAT16, FAT32

SmartCard-adapter TX100Smart Cards voor een TX100 worden helaas nietmeer geproduceerd en daarom heeft Hager voorde gebruikers van een TX100 met SmartCard eenalternatief. Via een SmartMedia-adapter kunnen32MB geheugenkaartjes worden gebruikt. Zie voordeze producten pagina 3.4.TX100 typen vanaf hardwareversie 2.1 kunnen wor-den opgewaardeerd tot dezelfde functionaliteit alsde TX100B. De bestandsformaten op de XD-carden de USB-stick kunnen zonder problemen wordenuitgewisseld.Voor vragen over de veranderingen en hulp bij hetopwaarderen verwijzen wij u graag naar onze klan-tenservice (073 642 85 84).


KNX Easy modeProgrammeerunit TX100B - Symbolen en functies

Functieoverzicht: TX100B symbolen en uitleg

Toepassing Functie Symbool Uitleg

Verlichting INGANG Verlichting AAN

Verlichting UIT

AAN/UIT (met schakelaarcontact; gesloten = aan, open = uit)

AAN/UIT (met impulscontact; impuls aan/impuls uit)

AAN/UIT (met impulscontact voor unidirectionele RF-producten)

Omhoog dimmen

Omlaag dimmen

Met 1 toets dimmen

Geforceerd UIT

Geforceerd AAN

AAN met tijdvertraging

UIT met tijdvertraging

UITGANG Uitgang AAN/UIT

Uitgang dimmer

Jaloezieën/ INGANG OP (met impulscontact; impuls op/impuls stop)

Rolluiken NEER (met impulscontact; impuls neer/impuls stop)

OP - NEER (met impulscontact; impuls op/stop / impuls neer/stop)

Geforceerd OP

Geforceerd NEER

Windbeveiliging

Regenbeveiliging

UITGANG Uitgang rolluik/jaloezie

Verwarming INGANG Comfort

Eco (nacht)

Stand-by

Afwezigheid

Comfort + afwezigheid

Vorst/Auto

Vorstbeveiliging

Geforceerd UIT

Geforceerd Comfort

Geforceerd Eco (nacht)

Geforceerd Vorstbeveiliging

Comforttijdfunctie

UITGANG Verwarmingsuitgang

Verwarming UIT

Schakelklok INGANG Schakelklok met slave-functie

OP/NEER (met schakelaarcontact; gesloten = op, open = neer)

NEER/OP (met schakelaarcontact; gesloten = neer, open = op)

OP (met schakelaarcontact; gesloten = op, open = geen actie)

NEER (met schakelaarcontact; gesloten = neer, open = geen actie)

Dimwaarde bij AAN/Dimwaarde bij UIT

Scenario bij AAN/Scenario bij UIT

UITGANG Schakelklok als masterfunctie


Tech

nisc

he

bijl

age

KNX Easy modeProgrammeerunit TX100B - Symbolen en functies

Toepassing Functie Symbool Uitleg

Schemer- INGANG Schemerschakelaar-slave-ingang

schakelaar UITGANG Schemerschakelaar-masteruitgang

Roomcontroller INGANG Weergave op roomcontroller (regel 1 tot 4)

UITGANG Logische functie

Aanwezigheid INGANG Aanwezigheidsmelder-slave-ingang

Aanwezigheidsmelderbereik

UITGANG Aanwezigheidsmelder-masteruitgang

Uitgang

Rookmelding INGANG Rook-/hittemelder

Ventilatie UITGANG Ventilator AAN/UIT

Overige INGANG Geen functie

Batterijstatus

UITGANG Tekstveld AAN/UIT

LED AAN/UIT

Scenario 1 tot 8

Functieoverzicht: TX100B symbolen en uitleg


Easy mode draadloosFuncties en producten

Modules en functie-overzicht

Systeemmodules: programmeerapparaat (TX100B), versterker (TR140A, TR140B)

Toepassing

Verlichtingsbesturing

RolluikbesturingJaloeziebesturing

Aansturing verwarming en ventilatie

Uitgangsmodules

RF-modulesSchakelen: TR201TR270DTRC202C

Dimmen: TR210TR271D

RF-moduleTR221

TRC202C

Combinatiemodule in-/uitgang

RF-moduleSchakelen: TR501

RF-moduleTR521

Voordelen:

n Gebruik van de bestaande elektrische installatien Eenvoudig te wijzigen en uit te breidenn Weinig programmeerkennis vereistn Geen buskabels noodzakelijkn Flexibele plaatsing van bedieningselementen, zoals

plakschakelaars en afstandsbedieningen, dus overal te bedienen

Ingangsmodules

RF-modules*Alle functies:TR302ATR304A TR302B TR304B

Draadloze schakelaars Schakelen van verlichtig, rolluiken,jaloezieën, verwarming en ventilatie:TK301 TK302TD100-serieTD200-serieTD300-serie

AfstandsbedieningenSchakelen van verlichtig, rolluiken enjaloezieën:TU402TU404TU406TU418

* De RF-ingangsmodules zijn toepasbaar in combinatie met maakcontacten en schakelaars van Berker (diverse designs beschikbaar). We verwijzen u graag naar de Berker-catalogus 2011/2012.


Tech

nisc

he

bijl

age

Easy mode draadloosVoorbeeldinstallatie

Ondersteunde functies:n Verlichting schakelenn Verlichting dimmenn Zonwering, rolluiken,

jaloezieën aansturenn Scenario’s

Aandachtspunten:n Reikwijdte tussen sensor en

actor maximaal 30 m bij cellenbeton binnenwanden,maximaal 100 m in het vrijeveld

n Later beperkte omzetting/uitbreiding mogelijk naarprogrammering met Systemmode

Benodigde infrastructuur:n Infrastructuur voor

energievoorziening blijftnoodzakelijk

n De ingangsinbouwmodulesvereisen schakelmateriaalmet druktoetsfunctie

Benodigd

Ingangen(voorbeelden)

TX 100B

Evt.cd-rompc-administratie

RF-schakelaarTK301

RF-schakelaarTD300

AfstandsbedieningTU418

InbouwschakelaarDruktoets

RF-ingangTR304A


RF-in/uitgangTR521

Rolluik

RF-dimmerTR210

Verlichtingschemerlamp

StekkerdimmerTR271D

StekkerschakelaarTR270D

Verlichtingstaande lamp

Verlichtingalgemeen

Plafondverlichtinghanglamp

RF-uitgangTR201

Uitgangen(voorbeelden)

230 V ac

USB-stick

RF-schakelaarTK302

Radiogolven


Easy mode bedraadFuncties en producten


Systeemmodules: programmeerapparaat (TX100B), mediakoppelaar (TR130A, TR130B, TR131A), versterker (TR140A, TR140B), voedingsspanningsmodule (TXA111, TXA112)

Voordelen:

n Weinig programmeerkennis vereistn Grote afstand mogelijk tussen sensoren en actoren

* Deze TP-ingangsmodules zijn toepasbaar in combinatie met maakcontacten en schakelaars van Berker (diverse designs beschikbaar). We verwijzen u graag naar de Berker-catalogus 2011/2012.

Toepassing



Automatisering


Uitgangsmodules

Bedrade TP-modules:Schakelen:TXB201ATXB202ATXA204; A,B,C,DTXA206; A,B,C,DTXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,D

Dimmen:TXA210ATXA210TX211TXA213TX214TXA215

Bedrade TP-modules:TXB202ATXA223, TXA224,TXA225, TXA226,TXA227, TXA228TXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,D

Bedrade TP-modules:Klepsturingen:TX206HTX501TX502TXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,DVentilatoren:TXB202A

Ingangsmodules

Bedrade TP-modules*:Alle functies:TXB302, TXB304,TXA304, TXA306, TXA310

Bedrade TP-modules:Tijdschakelaar:TX022, TX023Schemerschakelaar:TX025, TX026PIR-bewegingsmelders:TX510TX511Roomcontrollers:TX450; A,B, TX460: A,BVisualisatie:TJA450, TJ701A

Bedrade TP-modules:Thermostaten:TX460; A,BTX320Omschakelen, koelen, verwarmen*:TXB302, TXB304, TXB308


Bedrade TP-modules:TX308 (signaal-LED)

Benodigd

TX 100BUSB-stick Evt.

cd-rompc-administratie

KNX buskabelTG018 TG019



MediakoppelaarTR131A Voeding 30 V 320 mA

TXA111

Uitgangen(voorbeelden)230 V ac

BusactorTXB202A

BusactorTXB201A


Verlichtingbuitenlamp

Verlichtingoverloop, woonkamer

Verlichting centraal geschakeld

Sfeerverlichtingschemerlamp

Sfeerverlichtingstaande lampPlafondverlichting

hanglamp3-kanaalsdimmer DINTXA213

Rolluikactor DINTXA223

Rolluik Rolluik

BusactorTXB202A

BuitenschermZonnewering

BusactorTXB202A

BusactorTXB202A

Gordijnen KlimaatVentilator

RadiatorVerwarming




BusingangTXB304


BusingangTXB302

ThermostaatTX320

RoomcontrollerTX460

PIR+lichtregelingTX511

AanwezigheidsmelderTX510

PIR-sensorEE805

BusingangTXB302

LichtsensorEE003

SchemerschakelaarTX025 KNX-klok

TX023

Buskabel

domovea-serverTJA450

TFT-touchscreen voor domovea (IP)


Tech

nisc

he

bijl

age

Easy mode programmering bedraadVoorbeeldinstallatie

Ondersteunde functies:n Licht schakelenn Licht dimmenn Zonweringn Bewegingsmeldersn Ventilatien Verwarming

(basisparameters)

Aandachtspunten:n Easy mode ondersteunt

basisfuncties. Voor com-plexere functies program-meert u in ETS.

n Isolatie van inbouwactoren in combinatie met 230 V

Benodigde infrastructuur:n Voor zowel de energie als de

actoren en sensoren dienteen infrastructuur te wordenaangelegd met buizen, kabel-goten of plintgoten. Denk omde vulfactor van de installa-tiebuis.



Easy mode programmering combinatie bedraad/draadloosFuncties en producten

Voordelen:

n Snel te programmerenn Alle functies van de Easy mode te benuttenn Weinig programmeerkennis vereistn Optimale combinatie van draadloos en bedraad n Flexibele plaatsing van bedieningselementen, zoals draadloze schakelaars en afstandsbedieningen, dus overal te bedienen


Systeemmodules: programmeerapparaat (TX100B), mediakoppelaar (TR130A, TR130B, TR131A), versterker (TR140A, TR140B), voedingsspanningsmodule (TXA111, TXA112)

Toepassing



Automatisering


Uitgangsmodules

Bedrade TP-modules:Schakelen:TXB201ATXB202ATXA204; A,B,C,DTXA206; A,B,C,DTXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,DDimmen:TXA210ATXA210TX211TXA213TX214TXA215

RF-modules:Schakelen:TR201, TR270D, TRC202CDimmen:TR210TR271D

Bedrade TP-modules:TXB202ATXA223, TXA224, TXA225,TXA226, TXA227, TXA228TXA207; A,B,C,D TXA208; A,B,C,D

RF-modules:TR221,TRC202C

Bedrade TP-modules:Klepsturingen:TX206HTX501TX502TXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,DVentilatoren:TP-module TXB202ARF-module TCR202C

Ingangsmodules

Bedrade TP-modules*:Alle functies:TXB302, TXB304, TXA304,TXA306, TXA310

RF-modules*:Alle functies:TR302A, TR304ATR302B, TR304B

Bedrade en draadloze schakelaars Schakelen van verlichtig, rolluiken,jaloezieën, verwarming en ventilatie:TK301TK302TD100-serieTD200-serieTD300-serie


Bedrade TP-modules:Tijdschakelaar:TX022, TX023Schemerschakelaar:TX025, TX026PIR-bewegingsmelders:TX510TX511Roomcontrollers:TX450A, TX450B, TX460A, TX460BVisualisatie:TJA450, TJ701A

Bedrade TP-modules:Thermostaten:TX460TX320Omschakelen*:TXB302, TXB304, TXB308Tijdschakelaar:TX022, TX023


Bedrade TP-modules:TX308 (signaal-LED)

RF-modules:Schakelen:TR501

RF-modules:TR521

RF-modules:TR501

* Deze TP- en RF-ingangsmodules zijn toepasbaar in combinatie met maakcontacten en schakelaars van Berker (diverse designs beschikbaar). We verwijzen u graag naar de Berker-catalogus 2011/2012.


Tech

nisc

he

bijl

age

Benodigd

TX 100BUSB-stick Evt.

cd-rompc-administratie

KNX buskabelTG018 TG019



MediakoppelaarTR131A Voeding 30 V 320 mA

TXA111

Uitgangen (voorbeelden)230 V ac

BusactorTXB202A

BusactorTXB201A






Sfeerverlichtingstaande lamp

Plafondverlichtinghanglamp3-kanaalsdimmer DIN

TXA213


Rolluik Rolluik

BusactorTXB202A


BusactorTXB202A

BusactorTXB202A


RadiatorVerwarming




BusingangTXB304


BusingangTXB302

ThermostaatTX320

RoomcontrollerTX460



PIR-sensorEE805

BusingangTXB302

LichtsensorEE003


TX023

Buskabel

Easy mode programmering combinatie bedraad/draadloosVoorbeeldinstallatie


jaloezieën aansturenn Scenario’sn Bewegingsmeldersn Ventilatien Verwarming

Aandachtspunten:n Reikwijdte tussen sensor en

actor maximaal 30 m bij cellenbeton binnenwanden,maximaal 100 m in het vrijeveld.

n Later geen volledige omzet-ting/uitbreiding mogelijk naarprogrammering met Systemmode.

n Isolatie van inbouw-actoren in combinatie met230 V en buskabel in doos.

Benodigde infrastructuur:n Voor zowel de actoren als de

sensoren dient een infra-structuur te worden aange-legd met buizen, kabelgotenof plintgoten. Denk om devulfactor van de installatie-buis.

n De bedrade ingangen verei-sen schakelmateriaal metdruktoetsfunctie.

n De ingangsinbouwmodulesvereisen schakelmateriaalmet druktoetsfunctie.

RF-schakelaarTK302

AfstandsbedieningTU418

RF-schakelaarTK301

Verlichtinghal

Verlichtingschemerlamp

StekkerdimmerTR271D

StekkerschakelaarTR270D

Verlichtingstaande lamp



RF-schakelaarTD300


KNX System mode en ETS

Ontwerpen en programmeren in System modeIn System mode moet de installateur via de computer alle produc-ten stuk voor stuk instellen en met elkaar verbinden. Dit betekent:alle unieke adressen bedenken en deze samen met alle gewenstefuncties in ieder product invoeren. De System mode geeft toegangtot heel veel functies. Doordat alles vrij te kiezen is, zijn er veelmogelijkheden. Een uitkomst bij grote installaties.

ETSSystem mode wordt geprogrammeerd in ETS (Engineering ToolSoftware). Dit is een computerprogramma dat gemaakt is omKNX-apparaten met elkaar te verbinden. Het kan draaien op eencomputer met besturingssysteem Windows. De computer wordt viade Com-poort of USB-poort verbonden met een interfacemodule(TH001 of TH101). De interfacemodule wordt weer aangesloten opde KNX-buskabel en zorgt voor het omzetten van de signalen vande computer naar de buskabel.De ETS-software is zo gemaakt dat producten van verschillendefabrikanten via dezelfde bedieningsschermen kunnen worden gekoppeld en geprogrammeerd.Er zijn natuurlijk verschillen, omdat niet elk product dezelfde mogelijkheden heeft, maar dat is geen probleem. Alle basis-functies zijn op dezelfde plaats te vinden, zodat de gebruiker zich alleen in de afwijkende zaken hoeft te verdiepen.Deze manier van programmeren in ETS noemt men binnen KNXde System mode en het is de meest uitgebreide vorm die de KNX-standaard te bieden heeft. Alle mogelijke functies die eenproduct heeft, zijn via ETS te bereiken.


Tech

nisc

he

bijl

age

Waar kan ik ETS kopen?De ETS-software wordt beheerd en ontwikkeld door de KNX As-sociatie. ETS-software is dus geen Hager product en kan niet bijHager worden gekocht. Het eenvoudigst bestelt u de software eneen licentie via www.knx.nl (via het menu KNX Tools).

ETS is beschermd en wordt daarom geleverd met een vrijgave-code (licentie) op basis van de hardware van de pc. Na het installeren werkt het programma 30 dagen zonder code. In die tijd kan via ETS de licentie worden opgevraagd. Nadat debetaling is ontvangen bij KNX, ontvangt te gebruiker een vrijgave-code retour die in ETS moet worden ingevoerd. Het programma isdan onbeperkt bruikbaar, echter alleen op die pc waarvan dehardwarecode is ingelezen.Bij het overzetten naar een andere pc moet opnieuw een codeworden aangevraagd bij de KNX Associatie met opgave vanreden.

Welke licenties ETS zijn er?Er zijn verschillende licenties ETS-software. Voor bedrijven metmeerdere programmeurs is het ook mogelijk om een hoofd- ensublicentie te kopen. De sublicentie is goedkoper, heeft alles omte programmeren, maar kan niet afdrukken en exporteren.In de praktijk wordt dan vaak de hoofdlicentie op de computer inhet kantoor gezet. De laptop met de sublicentie gaat mee op reisnaar het project. Een sublicentie kan alleen worden aangeschaftals er ook een hoofdlicentie is.Voor scholen en instellingen zijn ook ETS-studielicenties verkrijg-baar voor trainingsdoeleinden. Deze licenties zijn net zoals de sublicentie beperkt, maar voldoen prima in opleidingen.

Taalondersteuning in ETSETS-software ondersteunt verschillende talen, waaronder Neder-lands. Veel databestanden van producten (productdatabanken)zijn echter nog niet in de Nederlandse taal beschikbaar, maar inDuits, Engels of Frans. Dit komt doordat veel productontwikkelin-gen in Duitsland en Frankrijk gebeuren. Als de databank geen Nederlandse vertaling biedt, dan kiest het ETS-programma voorde eerste taal die de databank heeft.Wil men databanken in verschillende talen op het scherm voorko-men, dan is de beste oplossing om in de ETS-software de Duitsetaal als voorkeurstaal op te geven.

Productherkenning in ETS: applicatiesoftwareOmdat ETS (Engineering Tool Software) met verschillende KNX merken kan samenwerken, gaat ook de herkenning van producten anders dan bij een TX100B van Hager.

In de System mode heeft u te maken met 3 onderdelen:- Systeemsoftware ETS: te koop bij KNX- Productdatabanken/applicatiesoftware: gratis te downloaden

bij de fabrikanten- Projectbestanden: worden aangemaakt door de gebruiker

Voor elk KNX-product levert een fabrikant applicatiesoftware. Ditis een bestand dat ETS nodig heeft om te weten wat het productkan en hoe het de gegevens in het product moet laden. Een ETS-applicatiesoftwarebestand is herkenbaar aan de extensie:“ .VD “

Omdat ETS steeds verder ontwikkeld wordt, ontstaan nieuwe mogelijkheden. Om de applicatiesoftware te kunnen gebruiken,moet ETS deze kunnen lezen. In de onderstaande tabel staatwelke bestandsextensie hoort bij welke ETS-versie:

ETS- Leest (ook) bestanden met softwareversie extensie achter best.naam extensieETS1 .VD1 .VD1ETS2 .VD2 .VD1, .VD2ETS3 .VD3 .VD1; .VD2; .VD3ETS4 .VD4 .VD1; .VD2; .VD3; .VD4

Op het moment van verschijnen van deze catalogus is ETS4 be-schikbaar. Alle bestanden met VD1, VD2 en VD3 kunnen meestalworden ingelezen in ETS3/ETS4. Indien dat niet kan vanwege eentechnische reden, dan vermeldt de fabrikant dat bij het product ofdownload. Advies blijft echter om hier niet zonder meer vanuit tegaan en het eerst te proberen.




Aanmelden van producten in het projectAls een databank is ingelezen in de verzameling van productenvan ETS dan kan begonnen worden met het aanmaken van deadresstructuur. Een KNX-installatie kan namelijk ongeveer 57000busdeelnemers bevatten en tussen busdeelnemers in totaal onge-veer 57000 verschillende verbindingen maken.

ETS kent twee adresstructuren:

- de fysieke adresstructuur die nodig is voor de programmering

- de groepsadressen die nodig zijn voor de koppelingen tussen de producten

De fysieke structuur is te vergelijken met e-mail. Elke busdeelne-mer heeft een eigen, uniek adres (een e-mailadres). Het groeps-adres is te vergelijken met een e-maillijst. De lijst gebruikt delosse fysieke adressen om de telegrammen te versturen tussen debusdeelnemers. Hierdoor kan een ingang een telegram verzendennaar meerdere uitgangen en kan een uitgang reageren op meer-dere ingangen. Een fysiek adres is als volgt opgebouwd:

Fysiek adres = zone.lijn.product = 15.15.255

- Er is één hoofdlijn, ook wel zone genoemd, met maximaal 15 aftakkingen.

- Elke zone kent weer maximaal 15 lijnen. - Elke lijn kan maximaal 255 producten bevatten in

4 segmenten, met maximaal 64 producten per segment. - Elk segment, elke zone en hoofdlijn hebben een eigen

voeding nodig. - Elke voeding (640 mA) kan maximaal 64 producten of

lijnkoppelaars voeden (zie tabellen op pagina 14.7). - Bij een voeding van 320 mA kunnen slechts 32 producten

worden aangesloten. In tegenstelling tot de Easy mode moeten beide adresstructurengeheel zelf worden ingedeeld en aangemaakt.

Als eerste worden alle zones en lijnen aangemaakt. In elke lijnworden dan de producten geselecteerd en van een uniek volg-nummer voorzien. Het unieke adres wordt eenmalig door ETS inhet product geladen. ETS kan het product opzoeken met behulpvan een adresseerknopje dat op elk product aanwezig is. Bij hettoekennen mag maar één adresseerknop tegelijk worden inge-drukt, waardoor ETS precies weet naar welk product het adrestoe moet. Alle opdrachten van ETS zijn voorzien van dit unieke fysieke adres, zodat daarna alle producten vanuit de computerkunnen worden geprogrammeerd zonder dat aan het product nogiets gedaan hoeft te worden.

Schema van buscommunicatie

deelnemer deelnemersymmetrische signaaloverdracht

Dit telegram wordt verzonden in stukjes van 1 byte.

+-

controle8 bits

bronadres16 bits

doeladres16+1 bits

routeteller3 bits

lengte-aan-

duiding 4 bits

gebruikersinformatie maximaal 16 x 8 bits

beveiliging8 bits

bevestiging v.ontvangst

8 bits

1 byte 2 bytes 1 byte 1 byte 1 byte maximaal 16 x 1 byte 1 byte 1 byte

Inlezen van productdatabanken in ETSVoordat het KNX-product binnen ETS gebruikt kan worden, moeteerst de applicatiesoftware in ETS worden ingelezen. Deze kan viade website van de fabrikant gedownload en opgeslagen wordenop de harde schijf. In ETS kan dan het bestand worden toegevoegdaan de verzameling applicatiesoftwarebestanden. Er zijn tweesoorten downloads:

- Applicatiesoftware per product (ofwel een enkelvoudige databank)

- Complete productendatabank (verzameling van alle applicatiesoftwarebestanden van de fabrikant)

In een enkelvoudige databank (de applicatiesoftware) zit slechtséén product, een complete databank voegt een hele product-familie in één keer toe aan de verzameling in ETS.

De keuze voor losse applicatiesoftwarebestanden of een com-plete productdatabank wordt gemaakt door de leverancier enaangeboden aan de gebruiker. Meestal worden beide aangeboden,zoals ook Hager doet. Wat het meest handig is in de praktijk, isgeheel afhankelijk van de samenstelling van het KNX-project datmoet worden gemaakt en de productvoorkeur van de gebruiker.

Voorbeeld van een digitaal telegram volgens het KNX-protocol


Tech

nisc

he

bijl

age


Toekennen van functiesNa het inlezen van alle producten en het toekennen van de fysiekeadressen moeten de functies per product worden ingesteld. Ditbetekent dat voor elke uitgang en elke ingang een keuze gemaaktmoet worden welke functie wordt uitgevoerd. Bekende functies zijn: aan/uit, dimmen, rolluik, tijdschakeling, prioriteit, etc. De beschikbaarheid hangt af van het product. Zo zal een rolluikactor geen dimfuncties hebben en kan ook eenschakelactor geen dimwaarden verwerken.Elke functie heeft een eigen ingangsobject, een soort extra brie-venbus, waarmee de binnenkomende telegrammen op functieworden gesorteerd. Sommige producten hebben wel 32 ingangen,waarbij elke ingang weer 10 objecten kan hebben. Dat zijn dus320 verschillende functies met elk hun eigen object.

Koppelen van ingangen en uitgangenHet maken van de koppelingen gebeurt door middel van het aanmaken van de groepsadressen. Groepsadressen zijn telegram-men, waarbij ETS een lijst bijhoudt van alle producten waar dat telegram naartoe moet. Elk telegram bevat maar ééngroepsadres en één functie. Een groepsadres heeft dezelfdestructuur als een fysiek adres, alleen de betekenis die daar aanmoet worden toegekend, is anders. De gebruiker is ook hier weer helemaal vrij.

Groepsadres = hoofdgroep.middengroep.functie, bijv. 01/03/121

Een logische indeling van groepsadressen naar functies en ruimte:

1. Centrale functies1.1. Verlichting centraal

1.1.1. Vleugel A alles aan/uit1.1.2. Vleugel B alles aan/uit1.1.3. Vleugel C alles aan/uit

1.2. Ventilatie1.3. Verwarming1.4. Toegang

2. Verlichting schakelen2.1. Vleugel A

2.1.1. Kantoor A1 licht aan/uit2.1.2. Kantoor A2 licht aan/uit2.1.3. Kantoor A3 licht aan/uit

2.2. Vleugel B2.2.1. Kantoor B1 licht aan/uit

3. Verlichting dimmen4. Verwarming5. Ventilatie

Opslag van gegevensETS slaat de gegevens op in projecten. Elk project bevat alle ge-gevens van een complete installatie. Bij het bewaren wordt ookeen logboek bijgehouden, waarin de programmeur kan uitleggenwat er gewijzigd is ten opzichte van de vorige versie. Het is belangrijk om naast ETS goede tekeningen te maken,waarin belangrijke gegevens - zoals de plaats van ingangen enuitgangen en hun fysieke adressen - ook zijn terug te vinden. Inde opbouw van de groepsadressen moet duidelijk worden welkefunctie er geschakeld wordt en waar.

Bij Hager worden de gegevens van RF-componenten ook opge-slagen in ETS mits de gegevens eerst ingelezen zijn uit alleTR351A RF/KNX ontvangers. Het inlezen van de wijzigingen ge-beurt niet automatisch en moet per TR351A worden uitgevoerd. Dit is gedaan om te voorkomen dat data ongemerkt wordt overschreven. Mediakoppelaar TR131A gebruikt voor de opslagspeciale databanken voor draadloze producten.

ETS slaat standaard de bestanden op de harde schijf van de pc op. Het wordt aanbevolen om van de projectenfolder op de harde schijf regelmatig een back-up te maken.

UitwisselbaarheidETS-bestanden zijn uitwisselbaar tussen verschillende computersen hoofd- en sublicenties, mits de ETS-versies met elkaar overeenkomen of u van een lagere naar een hogere versie gaat.ETS4 leest ETS3, maar niet andersom.

UpdatesDe databanken van producten worden met regelmaat vernieuwd.Deze downloads zijn gratis.Via de website www.knx.org worden regelmatig nieuwe updatesaangeboden voor ETS. Updates zijn te herkennen aan de toevoe-ging achter het versiecijfer, bijvoorbeeld ETS3e, ETS3f. De staptussen bijvoorbeeld ETS2 en ETS3 betreft een versieverhoging enkan niet via een download worden verkregen. Hiervoor moet eenaanvullende licentie worden gekocht bij de KNX Association.Bij ETS4 is de upgrade zeer ingrijpend. Na upgrade zijn projectenniet meer benaderbaar met ETS3!


System mode programmering bedraad Functies en producten


Systeemmodules: ETS-software, busaankoppelaar TH101, voedingsspanningsmodule (TXA111, TXA112)

Toepassing



Automatisering

Aansturing verwarming

Uitgangsmodules

Bedrade TP-modules:Schakelen:TXB201ATXB202ATXA204; A,B,C,DTXA206; A,B,C,DTXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,DDimmen:TXA210ATXA210TXA213TXA215

Bedrade TP-modules:TXB202ATXA223, TXA224, TXA225,TXA226, TXA227, TXA228TXA207; A,B,C,D TXA208;A,B,C,D

Bedrade TP-modules:Klepsturingen:TX206HTX501TX502TXB201A TXB202ATXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,DVentilatoren:TXB202A

Ingangsmodules

Bedrade TP-modules*:Alle functies:TXB302, TXB304,TXA304, TXA306, TXA310

Bedrade TP-modules*:Alle functies:TXB302, TXB304, TXA304,TXA306, TXA310TG053(A) weerstation

Tijdschakelaar:TX022, TX023Schemerschakelaar:TX025, TX026PIR-bewegingsmelders:TX510TX511Roomcontrollers:TX450; A,B, TX460: A,BVisualisatie:TJA450, TJ701A

Bedrade TP-modules:Thermostaten:TX460; A,BTX320Omschakelen, koelen, verwarmen*:TXB302, TXB304, TXB308


Bedrade TP module:TX308 (signaal-LED)

* Deze TP-ingangsmodules zijn toepasbaar in combinatie met maakcontacten en schakelaars van Berker (diverse designs beschikbaar). We verwijzen u graag naar de Berker-catalogus 2011/2012.


Tech

nisc

he

bijl

age

System mode programmering bedraad Voorbeeldinstallatie

Ondersteunde functies:n Licht schakelen en dimmenn Zonweringn Bewegingsmeldersn Ventilatien Verwarming en koelingn Energiebeheern Beheer op afstand via

gatewayn Visualisatie

Aandachtspunten:n ETS-opleiding is

noodzakelijk n Isolatie van inbouwactoren

in combinatie met 230 V


actoren en sensoren dienteen infrastructuur te wordenaangelegd met buizen, kabelgoten of plintgoten.Denk om de vulfactor van deinstallatiebuis.


WWWBenodigd

ComputerWin XP + ETS3


cd-romETS-software

ETS3-databanken


KNX-buskabelTG018 TG019

USB-busaankoppelaarTH101


g Uitgangen( (voorbeelden)

230 V ac

BusactorTXB202A

BusactorTXB201A






Sfeerverlichtingstaande lampPlafondverlichting

hanglamp3-kanaalsdimmer DINTXA213


Rolluik RolluikBusactorTXB202A


BusactorTXB202A

BusactorTXB202A


RadiatorVerwarming




BusingangTXB304


BusingangTXB302

ThermostaatTX320

RoomcontrollerTX460



PIR-sensorEE805

BusingangTXB302

LichtsensorEE003


TX023

Buskabel

Verlichtinghal

Nodig voor programmeren

aansluiting van de pc




System mode programmering combinatie bedraad/draadloos - Functies en producten


Systeemmodules: ETS-software, busaankoppelaar TH101, voedingsspanningsmodule (TXA111, TXA112), ontvanger TR351A/TR131A

Toepassing



Automatisering


Uitgangsmodules

Bedrade TP-modules:Schakelen:TXB201ATXB202ATXA204; A,B,C,DTXA206; A,B,C,DTXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,DDimmen:TXA210ATXA210TXA213TXA215

Bedrade TP-modules:TXB202ATXA223, TXA224, TXA225,TXA226, TXA227, TXA228TXA207; A,B,C,D TXA208; A,B,C,D

Bedrade TP-modules:Klepsturingen:TXB201A, TXB202ATX206HTX501TX502TXA207; A,B,C,DTXA208; A,B,C,DVentilatoren:TP-module TXB202A


Bedrade TP-modules:TX308 (signaal-LED)Visualisatie:TJA450 (domovea)

Bedrade TP-modules:Visualisatie:TJA450 (domovea)



Ingangsmodules

Bedrade TP-modules*:Alle functies:TXB302, TXB304, TXA304,TXA306, TXA310,TXB302, TXB304, TXB308

RF-modules*:Alle functies:TR302A, TR304ATR302B, TR304B

Bedrade en draadloze schakelaars Schakelen van verlichtig, rolluiken,jaloezieën, verwarming en ventilatie:TK301TK302TD100-serieTD200-serieTD300-serie


Bedrade TP-modules:Tijdschakelaar:TX022, TX023Schemerschakelaar:TX025, TX026PIR-bewegingsmelders:TX510TX511Roomcontrollers:TX450A, TX450B, TX460A, TX460BVisualisatie:TJA450, TJ701A

Bedrade TP-modules:Thermostaten:TX460TX320Omschakelen*:TXB302, TXB304, TXB308Tijdschakelaar:TX022,TX023

* Deze TP- en RF-ingangsmodules zijn toepasbaar in combinatie met maakcontacten en schakelaars van Berker (diverse designs beschikbaar). We verwijzen u graag naar de Berker-catalogus 2011/2012.


Tech

nisc

he

bijl

age

System mode programmering combinatie bedraad/draadloos - Voorbeeldinstallatie


jaloezieën aansturenn Scenario’sn Bewegingsmeldersn Ventilatien Verwarming en koelingn Energiebeheern Beheer op afstand via

gatewayn Visualisatie

Aandachtspunten:n ETS-opleiding is

noodzakelijk n Isolatie van inbouwactoren

in combinatie met 230 Vn Reikwijdte tussen RF-

producten maximaal 30 m bij cellenbeton binnenwanden,maximaal 100 m in het vrijeveld. Advies 1 x TR351A ofTR131A per 225 m2 (15x15meter)

n Draadloze actoren (TR**)worden alleen via media-koppelaar TR131A door deSystem mode ondersteund


actoren en bedrade sensorendient een infrastructuur teworden aangelegd met buizen, kabelgoten of plintgoten.Denk om de vulfactor van deinstallatiebuis


..

/download

Benodigd

ComputerWin XP + ETS3


cd-romETS-software

USB-busaankoppelaarTH101


230 V ac

BusactorTXB202A

BusactorTXB201A






Sfeerverlichtingstaande lamp

Plafondverlichtinghanglamp3-kanaalsdimmer DIN

TXA213


Rolluik RolluikBusactorTXB202A


BusactorTXB202A

BusactorTXB202A


RadiatorVerwarming



BusingangTXB304


BusingangTXB302

ThermostaatTX320

RoomcontrollerTX460



PIR-sensorEE805

BusingangTXB302

LichtsensorEE003


TX023

Buskabel

Nodig voor programmeren

aansluiting van de pc

Verlichtinghal

TD300RF-schakelaar

TK301RF-schakelaar

TK302RF-schakelaar

TD300RF-schakelaar

TU4xx..Afstandsbediening

TG511Rookmelder

TG511Rookmelder

TG511Rookmelder

TR131AMediakoppelaar

Uitgangen(voorbeelden)


WWW

Voeding 30 V 320 mATXA111 RF-uitgang

ETS3-databanken

KNX-buskabelTG018 TG019

TR **



Let op: RF-actoren alleen mogelijk met TR131A

Documents

KNX bussysteem en tebis KNX Introductie