KNJIŽEVNE EPOHE I PRAVCI

HUMANIZAM I RENSANSA

Humanizam i renesansa označavaju epohu u razvoju ljudske misli i kulture kada je došlo do korjernitih promjena u životu ,čovjeku i stvaralaštvu.Humanizam je kulturnoistorijska pojava koja označava prelaz iz srednjeg vijeka u moderno doba i stvaranje modernog čovjeka.Ime humanizam je dobio po tome što je bio usredseđen na čovjeka kao predmet nauke iumjetnosti i na čovječnost(humanus) kao vladjući ideal.

 

RENESANSNI DUH Renesansa označava cjelokupnu kulturu 15. i 16. vijeka koja je donijla

promjene u svim sferama čovjekovog života i stvaralaštva.Kolijevka renesanse je Italija 14.vijeka u kojoj nastaju značajne promjene u društvu.

Humanisti : u renesansnom društvu se javlja i odvaja intelektualna elita

(naučnici,filozofi,vajari,slikari,pjesnici) koja sebe naziva humanistima i koja će objeležiti jedan intelektualni tok.Humanisti otkrivaju kulturno bogatstvo antike ,proučavaju spomenike filozofije i književnosti,proučavaju klasične jezike-grčki i latinski- vrativši im stari sjaj.Antički čovjek i njegov stil života postaju uzor slobodnog čovjeka nesputanog dogmom.Vjera u čovjeka i njegovu duhovnu snagu osnovna je orjentacija ovoga vremana.iz vjere u čovjeka potekao je opšti optimizam.Idealan čovjek za humaniste je aktivan čovjek koji djela,traga i otkriva.On je okrenut životu,njegovim ljepotama i slastima,zadovoljstvu tijela i duha:svestran po obrazovanju,znanjima i umenjima.Čovjek renesanse je hedonista koji želi da od života uzme sve ljepote _bio je raskalašan i razuzdan

Kultura se oslobađa vjerske dominacije i oprima svjetovni karakter.Narodni jezik postaje jezik knjige i škole.Ova epoha je dala čovječanstvu velika djela arhitekture,slikarstva i vajarstva(Leonardo da Vinči,Rafael,Ticijan,Donatelo,Mikelanđelo)

POETIKA RENESANSE

Humanizam i renesansa neguju književnoteorijsku misao koja se zasniva na antičkim uzorima.Estetski ideal ovoga doba i njegove poetike jeste jedinstvo i sklad tjelesne i duhovne ljepote.Ključni pojam renesansne poetike jeste podražavanje.imitatio ili mimiezis.Renesansni stvaraoci su podržavali nekog pjesnika, obično antičkog, koji je ud određenom žanru postigao savršenstvo i dostojan je da bude uzor. S druge strane renesansni umjetnici podržavali su i prirodu,ali pri tom nijesu ostajali kod proste reprodukcije pojedinačnog i stvarnog,već su otkrivali tipsko i univerzalno,ne izbjegavajuća izmišljeno ili samo vjerovatno.

Glavni simbol renesansnog učenja i kulture jeste ptica FENIKS .To je mitska ptica starih Egipćana,koja živi 500.godina,a zatim samu sebe spaljuje na lomači.Iz sopstvenog pepela ponovo se rađa pomlađena,tako da je njena simbolika savršeno odgovarala duhovnoj klimi renesanse,koja označava ponovno rađanje,to jest preporod.

BAROK Barok(baruecco,šp.)perla nepravilnog oblika,kasnije označava sve što je

iskrivljeno,pretjerano,neobično

Objašnjenja: Barok označava književnu epohu između renesanse i rokokoa,od druge polovine 16. do prve polovine17.vijeka kada prelazi u klasicizam(1570-1670).Barok je prvenstveno oznaka za stil u arhitekturi,slikarstvu,vajarstvu i književnosti.Javlja se u više evropskih država pod različitim nazivima.Nije bio kompaktan ni kao tok ni kao stilska epoha.

Barokni stil odlkuje: 1.kićenost i razbarušena figurativnost jezika 2.gomilanje izražajnih sredstava i obilje rijeći i slika 3.raskalašnost pjesničkih slika 4.pretjerivanje u leksici i slikovitosti, 5.razbijanje harmonije i pravilnosti, 6.viskoparnost , 7,subjektzivnost 8.istančan ukus i rafiniranost, 9.artizam,misaonost,simboličnost i pesimistička slika svijeta.(navedene

stilske osobenosti baroka klice us predromantizma,romantizma,ekspresionizma i nadrealizma)

 

BAROK U EVROPSKOJ KNJIŽEVNOSTI U francuskoj književnosti barok je prešao

precioznost.Njega odlikuju neprirodnost i izvještačenost u jeziku ,stilu,oblikovanju i predočavanju situacija i likova.Ovaj stil će ismijati Molijer u komedijama “Smiješne precioze“ i „Učene žene“.

U Španiji barok se javio pod imenom govogorizam -po pjesniku Gongori.Odlikuju ga pretjeranost,neprirodnost i izvještačenost,a obiluje kovanicama,zamršenim metaforama i mitološkim aluzijama.

U Italiji se javlja po imenom marinizam -po pjesniku Đan Batisti Marinu koji je pisao formalno savršenu poeziju,sa neobičnim alegorijama,antitezama i dramatičnim hiperbolama koji je prihvatio veliki broj imitatora.Marini je postavio tezu „Ćitaoca treba začuditi“ što je prihvatila većina njegovih sljedbenika.

Jufjuizam je glomazan stil sa pretjeranom upotrebompoređenja,antiteze i aliteracije(Džon Lili“Jufjuis“)

KLASICIZAM 3.Povratna informacija:nastavnik učenici Klasicizam(lat.classicus:klasičan) je pravac nastao u Francuskoj sredinom 17.vijeka.To je vrijeme

snažnog kulturnog uspona,razvitka književnosti i estetske misli,razvoja prirodnih nauka.Ime je dobio od latinske riječi clasiccus-klasičan koja je označavala sve što je bilo blisko antičkim piscima i antičkoj kulturi.

Poetiku klasicizma zasnovao je italijanski filozof Skaligieri(1561) razradio je francuski pjesnik Nikola Boalo(1674) a potom je dalje razvijali Pop,Gete,Šiler.Nastao je kao reakcija na književnost baroka i iz težnje da se suprostavi baroknoj raskošnosti,nagomilanosti,pretjerivanju i izrazu.Okrenuo se ka umjerenosti,jednostavnosti,oslanjajući se na razum,prirodu i antiku kao uzore sklada,harmonje i poretka.

POETIKA KLASICIZMA STILSKE ODLIKE POETIKE KLASICIZMA: 1Suštinska karakteristika je da je zasnovan na suprostavljanju

razuzdanosti osjećanja renesansne epohe i narušavanja mjere i sklada u baroku:on insistira na skladu,redu i sistematičnosti;

2.Traži ugledanje na prirodu i čovjeka kao njeno središte; 3.Iz ogromnog materijala koji pruža priroda vrši se odabiranje i

uzima se samo ono što je lijepo,plemenito i moralno:jedinstvo razuma,ljepote i morala osnovni je princip klasicizma

4.Predmet književnog oblikovanja je čovjek,ali ne kao pojedinac – u pojedincu se traga za univerzalnim i tipičnim

5.Na mjesto mašte i osjećanja dolazi razum a misaonost je njena cijenjena sadržina

6.Stilske odlike su:prirodnost,jasnost,uzvišenost,sažetost,jednostavnost,osjećanje mjere,skladnost,odmjerenost u izrazu,čistota jezika.

7.Cilj umjetnosti u klasicizmu jeste spoj lijepog i korisnog:djelo mora da bude zabavno ali i poučno,da pouči i vaspitava,da se dopadne sadržinom,formom i stilom-mora iznad asvega da bude lijepo.

8.Prisutan je kult poštovanja pravila stvaralačkih normi i zakona.

PREDSTAVNICI 10.Predstavnici: Klasicizam se javio u Francuskoj gdje je trajao četvrt

vijeka ali je za to vrijeme našao svoje pristalice u Italiji,Njema

čkoj,Engleskoj i RusijiNajbolji njegovi predstavnici jesu:Gete i njemačkoj.Pop u engleskoj kniževnosti,i Žan Rasin,Pjer Kornej, i Molijer u Francuskoj književnosti.Književnoj istoriji ostale su u nasleđe najviše klasicističke drame pomenutih književnika.Svakako,najveći komediograf ove epohe bio je Molijer koji se ogledao u svim vrstama komedija :farsi,komediji intrige,komediji naravi i komediji karaktera.(„Molijer je popravljao ljude prikazujući ih istinito“- Gete)

 

ROMANTIZAM Romantizam označava 1)nacionalni pokret, 2)književni metod, 3)književno razdoblje.   Naziv potiče od riječi roman,ioznačava

opredjeljenje da se razbiju sistemi prvila normativne klasične poetike.Kao književna epoha on se u večini zemalja poklapa sa periodom borbe za nacionalno oslobođenje i nacionalni identitet.To je doba buđenja nacionalne svijesti,stvaranja nacionalnog jezika,otkrivanja bogatstva narodnog

stvaralaštva,stvaranja značajnih institucija kulture i nauke.

ROEMATIZAM-POETIKA Romantizam označava stvaralački postupak,književni

metod,koji se zasniva na određenim,ali vrlo heterogenim poetičkim postavkama.Kao književno razdoblje i književni pravac obuhvata kraj 18.i prvu trećinu 19.vijeka,ali se njegovi znaci zapažaju znatno ranije,još u

sentimentalizmu.Javio se kao reakcija na dotad vladajuću misao,poetiku istvaralačku praksu.staje protiv idolopklonstva i nekritičkog obožavanja antike i zalaže se za narodno stvaralaštvo kao izvor svežine i uzor na planu tematike,jezika i stila.osuđuje pravila i normr koje okivaju književnost i sputavaju stvaralaštvo i zalaže se za potpunu slobodu stvaranja.Poklanja povjerenje pjesničkom stvaralačkom geniju.Suvom racionalizmu se suprotstavlja osjećajnost,osjećanja su oslobođena do te mjere da prelaze u strast.Ljubav i mržnja dostižu vrhunac u kojem ličnost sagorijeva.Nezadovoljstvo društvenom stvarnošću uslovilo je bježanje u prošlost i istoriju u daleke egzotične krajeve,u intimni svijet želja i snova,u iracionalno.

TEMATIKA TEMATIKA:

Romantizam obrađuje teme koje se mogu smatrati opštim ili vječitim a to su svijet,priroda,čovjek,prolaznost,vječnost, sloboda,moral ljepota.

Od ovih tema izdvojila su se tri tematska kruga kao zajedničko opredjeljenje evropskog romantizma:čovjek i društvo,istorija,priroda.

Čovjeki društvo su u središtu interesovanja evropskih romantičara.Prisutno je nezadovoljstvo društvenim ustrojstvom i sukob pojedinaca i društva.Neki romantičari,nemoćni da razriješe suprotnosti u društvu,nalaze utočište u ljepoti,dalekim egzotičnim krajevima,u svemu čudesnom.Često je zatvaranje u intimni svijet(ljubav,sjeta,melanholija)kao vid bjekstva od stvarnosti i izbjegavanje konflikta sa društvom.Na drugoj strani su pisci čija je poezija borbena,dinamična,slobodoumna,u stalnom pokretu i traženju rješenja.Česte su istorijske teme u poeziji ,prozi i drami.

KNJIŽEVNI POSTUPAK

Romantičarski književni postupak karakterišu neka opšta svojstva:  1.Vraćanje mjesta mašti kao nezamjenljivom sredstvu za oblikovanje umjetničke

stvarnosti; 2.Osjećanja smjenjuju razum a emotivni svijet junaka i njihova psihologija

dobijaju primat; 3.Koristi se čudesno i fantastično kao vid doživljaja stvarnosti. 4.Glorifikacija prošlosti;ona je često nekritička,istorijska građa se nadograđuje

imagnacionom,oblikuje se nacionalni mit. 5.Likovi su izuzetni i neobični ljudi po ponašanju,karakteru,djelanju i

mišljenju.Ličnosti su stoga prikazane jednodimenzionlno. 6.Fabula ima istorijsku,socijalnu ilu ljubavnu sadržinu,siže je složen i

zanimljiv,pripovijedanje ima hronološki tok; 7.Formu karakteriše nedosljednost i nedisciplina,razbijenost i

nedovršenost ,odsustvo sklada i harmonije; 8.Jezik i stil nose posebno obilježje.Jezik je bogat i slikovit(epitet i

metfora),riječi su snažne i patetične,hiperbola je značajno umjetničko sredstvo.Sklonost preuveličavanju uočljiva je na svim planovima književnog djela:u oblikovanju likova,u slikanju dobra i zla,u građenju fabule i sl.

9.Ronamtičarsko stvaranje odlikuje miješanje tona:patetično i groteskno,tragično i komično,čudesno i realno,tamno i svijetlo,lirsko prožima pjesmu,prozu i dramu.

10.Prisutan je ironičan odnos prema sebi,svijetu i građi.Ironija omogućava stvaranje distance između umjetnika i građe iz koje je djelo oblokovano,između umjetnika i umjetničke stvarnosti,umjetnika i njiegovog junaka

Romantičarske pjesnike kao stvaralačka

građa snažno privlače: čudesno,fantastično,irealno,egzaltir

ano,slutnja,čežnja,melanholija,atrast,ushićenje,vjerska mistika,san,ludulo,okultna stanja.

 

BAJRONIZAM je obilježje evropskog romntizma dvadesetih godina 19.vijeka koje se oblikovalo pod

uticajem djelovanja,mišljenja i stvaranja Džordža Gordona Bajrona,koji je bio stub evropskog romantizma i „gospodar misli svoga doba“.Karakterišu ga:

Nezadovoljstvo društvom,svijetom i životom-čovjek se zatvara u sebe,u svoju intimu,ili se opredjeljuje za fizičko bjekstvo iz sredine-otiskivanje na daleka putovanja,u divljinu i apsolutnu slobodu.

Pobuna i protest protiv društvenih konvencija i težnja da se pojedinac oslobodi i sačuva individualnost,ličnu slobodu,gordost i dostojanstvo

Iz sukoba sa društvom i nezadovoljszva svijetom i životom javlja se melanholija,seta,tuga a sve to stapa se u opšte raspoloženje beznađa i pesimizma“svjetski bol“.

Obožavanje prirode koja jedino pruža utjehu,spokojstvo i mir Njeguje se kult slobode koji se doživljava sveobuhvatno:1)sloboda pojedinca od tiranije

društva;2)sloboda za sebe i svoje junake-sloboda od društvenih zakona i autoriteta,sklonost ka potpunoj anathiji;3)sloboda naroda od potlačenosti

Istočni motivi i istočnjački kolorit Dominantni žanr je poema Bajronovskog junaka odlikuje: Podvojenost u ličnosti junaka između srca i uma,patnje i bunta,individualnog i

društvenog,ideala i stvarnosti Tajanstvenost,povlačenje u sebe i fatalizam Individualizam,nesrećna zaljubljenost,narcizam Pobuna,prkos,satanizam Najpoznatiji bajronovski likovi jesu:Puškinov Onjegin,Ljermontovljev

Pečorin,Igoov Ernani.

REALIZAM  

„NE MOGU DA SLIKAM ANĐELE JER IH NIKAD NISAM VIDIO“(Kurbe)  Pojam: Naziv realizam potiče od latinske riječi realis-stvaran,istinit.Sam termin postojao je

u filozofiji vrlo davno,dok se u književnosti počeo upotrebljavati kasnije.Ovaj termin ima dvojako značenje

označava metod oblikovanja književnoumjetničkog djela,na jednoj strani,i označava književni pravac,epohu u istoriji književnosti,na drugoj strani. Kao stilski postupak u književnosti se javio u drugoj polovini XIX vijeka(časopis

Realizam,1856-7. u Francuskoj). Kao književni metod prisutan je u književnosti od najstarijih vremen.U staroj Grčkoj se

govori o mimiezisu ,odnosno podržavanju prirode,stvarnosti.Imlo ga je u epohi humanizma i renesanse(renesansne komedije)u usmenom stvaralaštvu i sl.

Realizam ima umjetničke,filozofske,socijalne i političke osnove .Javlja se prije svega kao opozicija romantizmu koji se usredsređivao na subjektivni svijet,na

razigranu maštu i naglašenu emocionalnost.On je u osnovi svoje estetike postavio tezu:umjetnost treba da prikaže stvarnost onakvu kakvu ona jeste,bez uljepšavanja,bez dodavanja umjetnikovih subjektivnih sklonosti i viđenja,bez emocionalne pristrasnosti a sa težnjom ka objektivnosti,tačnosti i istinitosti.Realizam u književnosti razvijao se uporedo sa pozitivizmom u nauci i materijalizmom u filozofiji.Oni su podstakli metod posmatranja,prikupljanja materijala,analize i odabiranje prikupljene građe.Društvene promjene(pad feudalizma i propadanje feudalne aristokratije,uspon buržoazije i nastanak kapitalizma)tražile su novu umjetnost sa novim temama i novim stilom.potresi koji su se dešavali u društvenoj i političkoj sferi reflektovali su se na književno stvaranje.Književnosti se pridaje značajna društvena funkcija-propagiranje političkih ideja ,društvena kritika,angažovanje književnosti u društvenim procesima.

POETIKA REALIZMA 3.Teme za svoje stvaranje realisti nalaze u stvarnosti koja ih

okružuje,u svakodnevnom životu običnih ljudi,u običnim događajika koji ne predstavljaju ništa izuzetno.To je ono što živi i preživljava obični čovjek,što je njemu sasvim blisko i razumljivo,što ga se tiče kao jedinke i kao društvenog bića.Ova književnost predočava sliku društvene sredine,odnose i sukobe u njoj,idejne i ideološke tokove-time dobija snažno socijalno obilježje.

4.Junaci: su obični ljudi iz svakodnevnog života,koji su prirodni u djelanju,ponašanju i okruženju.Glavni junak je obično tipični ppredstavnik sloja ili grupe ljudi,prikazuje se svestrano,motivacija je zasnovana na prirodnoj i logičkoj kauzalnosti.Dakle,junaci su mali ljudi čiji likovi nisu dati jednodimenzionalno,već višedimenzionalno i koji se razvijaju.Uvijek se javljaju kao predstavnici svog vremena,određenog prostora ili društvene grupe.

5.Fabularnost:je bitna karakteristika realistička proza:fabula je čvrsta,,ima hronološki tok i u kontinuitetu prati životnu priču o junaku.Zapletenost zapleta nije svojstvo realističke fabule:mora da bude dinamična i zanimljiva,da bude u funkciji postepenok otkrivanja likova koji prolaze kroz niz situacija.Svojstvo realističke fabule je razgranatost,postojanje više tokova,razvijene epizode koje su često digresija od osnovne fabularne linije,od osnovnog događajnog toka.

POETIKA REALIZMA 6.Pripovijedanje : je objektivno,uzdržano i odmjereno,bez jakih

strasti,bez patetike i hiperbolisanja.Ima hronološki tok i prati životna zbivanja,društvene tokove,intimna stanj,misaone preokupacije.najčešće je dato u er-formi(on forma)kada je pripovijedač(narator)sveznajući i potpuno objektivni kazivačo ljudima i događajima’1Česta je i ja-forma pripovijedanja:tada priču kazuje glavni junak kao svoju ispovijest ili neki od sporednih junaka kao svjedok događaja i zbivanja.

7.Dijalog: je značajno sredstvo oblikovanja u realisti’čkoj prozi i domonantna forma samoiskazivanja i indirektne karakterizacije.Vrlo je razvijen,sa obimnim dijaloškim nizovima,nekada je to razgovor jednostavan i kolokvijalan.Leksika je žargonskog,dijalekatskog ili provincijalnog porijekla i u funkciji je jezičke karakterizacije.Monolog se kasno javlja u prozi realizma,prvo kao opis psihološkog toka u našoj realističkoj prozi,direktnom unutrašnjem monologom.

8.Opis ima značajnu ulogu u strukturi realističke proze.predmet opisivanja su pejzaž,enterijer,portret,karakter,sredina,atmosfera.karakteristična je detaljizacija opisa:ide sa ka potpunom predočavanju predmeta opisivanja sa nizom detalja.To je slučaj sa pejzažnim slikama,opisima enteirjera,opisima ličnosti(detaljan portret)Najčešće je opis i funkciji karakterizacije junaka.

9.Jezik kod realista je komunikativan i podređen temi.Vodi se računa između jezika (govora) pripovijedača i govora likova.Uvode se žargonizmi,dijalekti,sociolekti...

Metod realizma je svevremen o on je u osnovi savremenog stvaranja u književnosti.zato je i razumljiv termin koji uvodi Rože Garodi „realizam bez obala“-realizma ima u književnom stvaranju koje je obeleženo različitim izmima u 2o.vijeku.

faze u razvoju realizma karakteristike predstavnici

rani realizam -nagojvještaj realizma u tema-ma i motivima iz djela-pojačana težnja autora da bu-du uvjerljivi u prikazivanjusadržaja djela

Danijel Defo,Henri FildingTobijas Smolet,Samjuel Ričar-dson,Valter Skot

kritički realizam -prikaz društvene stvarnosti-položaj čovjeka u društvukritičnost prema društvenim manama,nedostacima i problemima

Onore de Balzak,StendalČarls DikensNikolaj V. Gogolj

razvijeni realizam -realizam u svom punom oblikusa jasno izdvojenim posebno-stima u postupku pripovijeda-nja,u temama i motivima,u so-cijalno-psihološkoj motivaciji

Gistav FloberBraća GonkurAlfons DodeI.S.Turgenjev 

Psihološki(visoki)realizam

-poseban odnos prema individ-ualnosti-skretanje pažnje ka čovjeko-vom doživljaju stvarnosti-prikazivanje psihološkihstanja i raspoloženja

  F.M.DostojevskiL.N.Tolstoj

dezintegracija realizmaprelaztak ka naturalizmu

-pojava novih tendencija koje realizam zaokreću ka natur.-sadržaj književnog djela se smatra umjetničkom labora-torijom u kojoj se likovi pona-šaju po zakonima dosljednostia ne po volji pisca

  Gi De MopasanA.P.ČehovEmil Zola

Varijantnost realizma u književnosti dvadestetiog vijeka

-različiti oblici realizma u kasnijim fazama razvoja knjiž.

 

MODERNA KNJIŽEVNOST  U književnosti,moderna je razdoblje u razvitku evropske

umjetnosti i književnosti od poslednjih decenija 19.vijeka do Prvog svjetskog rata 1914.godine.Ova epoha donosi brojne promjene u senzibilitetu,raspoloženjima,umjetničkoj formi i umjetničkim sredstvima. 

Pjesnicima ove epohe pripala je čast da izvedu satvralačku revoluciju nizom promjena:

  1.tematske promjene-osjećajnost,unutrašnji

život,iracionalno,misticizam; 2.promjena afiniteta:Muzikalnost

stiha,pikturalnost,ironija,groteska,simbol; 3.promjene raspoloženja:individualizam,usamljenost,osjećanja

dosade,pesimizam; 4.promjena stava:bunt,negacija svega što nameće društvo,bjekstvo od

stvarnosti(zatvaranje u „kulu do slonove kosti“),boemija; 5.njegovanje forme:težnja savršenom stihu,artizam; 6.modernizacija poetskog izraza; 7.estetizam:estetičke vrijednosti imaju primat nad

nacionalnim,socijalnim,moralnim i didaktičkim; 8.larpurlartizam-težnja ka čistoj umjetnosti 

  Raznolikost ove književne epohe ogleda se u brojnosti umjetničkih i književnih pravaca:parnasizam,impresionizam,simbolizam,ekspresionizam.Ipak,osnovno obilježje ovoj epohi dao je simbolizam kao dominantni književni pravac sa najvećim brojem pristalica,koji su obično i najreprezentativniji pisci svoga jezika.

  ZAJEDNIČKE OSOBINE SVIH MODERNISTIČKIH

POKRETA   bježanje od puke stvarnosti pesimistički doživljaj svijeta i života istraživanje skrivrnih stanja duše(obraćanje unutrašnjem

čovjekovom životu isticanje svega novog nova umjetnička sredstva i oblici raznovrsnost motivsko-stilskih obilježja

SIMBOLIZAM Pojam:simbolizam označava književni

postupak i književni pravac. Kao književni pravac ,simbolizam se javlja

krajem 19.vijeka:kostituiše se kada je 1886.Žan Moreas u listu“FIGARO“objavio „Manifest simbolizma“.Simbolizam se javio kao re-

akcija na realizam i naturalizam koji su predmete i pojave,misli i ideje,osjećanja i raspoloženja,događaje i ličnosti sagledavali i umjetnički predočili u njihovom pojavnom obliku,dosledno vjerno i jednoznačno.U osnovu svoje poetike simbolisti su stavili teorijske stavove

Osnovni elementi poetike simbolizma su: 1.Autonomija umjetnosti-sama sebi dovoljna,odvojena

od društva; 2.Posvećenost Lepoti-jedini je predmet pevanja; 3.Iracionalno i mistično,a ne stvarno i opipljivo; 4.nagovještaj i slutnja, a ne kativanje i predočavanje; 5.“čista poezija“-u njioj samo riječi govore; 6.Neuobičajeno i neprirodno;nered i alogičnost; 7.Poezija je jedini savršen izraz i jedina prava Ljepota; 8.Muzikalnost je osnovno svojstvo Poezije; 9 Savršenstvo forme i versifikacije; 10.Slobodan stih 11.Sinestezija je osnovno jezičko sredstvo-spoj

zvukova,mirisa,boja i misli

EKSPRESIONIZAM   1.ehpresio=izraz;termin ekspresionizam prvi put je upotrijebio francuski

slikarŽ.A.Erve;inače slikarski pravac(Sezan,Van Gog,Kandinski) 2.U književnosti prvi put izraz upotrebljava austrijski pisac Herman Bar(1914.);kao

književni pravac ponikao u Njemačkoj i brzo se proširio u druge evropske zemlje zadržavši osnovne poetičke postavke,ali mijenjajući se po sadržini i idejnoj orjentaciji.

3.Javio se burno,pun bunta i buntovničkih zamisl ali je kratko trajao:od 1910-1920.(1925)

Osobenosti poetike 4.Ekspresionizam teži korenitom zaokretu:negira dotadašnje stvaranje;traži

aktivan,buntovnički odnos prema stvarnosti;okreće se izražavanju duševnog svijeta čovjekovo(traži revoluciju u društvu i umjetnosti).

5.Zalaže se za apsolutnu slobodu u životu i stvaranju i odbacuju kult ljepote i harminije(Bodler ih osvaja svojim temama ružnog i jezovitog,od njega uzimaju sinesteziju i simboliku boja);

6.Okreću se novim vrijednostima koje nalaze u filozofiji,psihologiji, književnosti i umjetnosti;

7.Izražavaju snažan bunt protiv moralne krize,licimjerja i lažnih iluzija,protiv ratova i umiranja;

8.Zalažu se za bratstvo među ljudima,protiv bijede i siromaštva,protiv otuđenja čovjek 9.Tematiku nalaze i u mitskom i magičnom,narodnoj umjetnosti i primitivnim

kulturama; 10.ljubavna lirika razvija kult prostitutke a otvorenost kazivanja o ljubavi i polnim

pitanjima često dobija oblik surove brutalnosti i neukusa.

EKSPRESIONIZAM 11.zaokupljenost kosmičkim prostranstvima nameće se kao

dominantna-ono je otkidanje od nesvakidašnje stvarnosti ; 12.Literarni izraz je napregnut do kranjih granica,obilježavaju

ga uzvik,ekstaza,dinamizam;pjesni- čke slike su alogične,irealne i šokantne i izražavaju umjetničku

viziju suštine pojavnosti i predmetnosti a ne njihov izgled. 13.Ekspresionisti njeguju lirsku pjesmu,dramu,pripovijetku i

roman.Lirika je najproduktivnija sa ostvarenjima trajne umjetničke vrijednosti.

14.Predstavnici: -lirika:Gotfrid ben,Georg trakl,Franc Verfel,georg najm,bertold

breht;kod nas:Simić,Crnjanski i Stanislav Vinaver. -drama:Bertold Breht,Oskar Kokoška;Ernest Toler,Miroslav

Krleža; proza-Maks Brod,Franc Vervel,Hajnrih man,Miroslav

Krleža.Najveće domete ostvario je Franc Kafka.(pisci čija su imena navedena stvarali su i prije i poslije

epohe ekspresionizma

FUTURIZAM Glavna aktivnost:razgovor o manifestu a zatim

uopštavanja o futurizmu Umjetnički i književni pravac čiji su predstavnici

okrenuti budućnosti Javio se skoro istovremeno sa ekspresionizmom Nastao je u Italiji,snažno se razvio u Rusiji,imao je

odjeka i Ukrajini,Poljskoj,Mađarskoj,francuskoj,Engleskoj,Srbiji

Najizrazitiji su ruski i italijnski futurizam Italijnaski futrizam se javio 1909.godine kada jr

Tomazo Marineti u partijskol listu „Figaro“ objavio“Manifest fitrizma“;društvena osnova italijanskog futurizma nalazi se u imperijalističkoj ekspanziji za osvajanje kolonija ;u snažnoj želji italijanske buržoazije da Italija izađe iz podređenog položaja prema drugim razvijenim zemljama

ITALIJANSKI FUTURIZAM Italijanski futuristi slave rat kao higijenu

svijetašto je učinilo da ovaj futurizam bude promovisan kao umjetnički izraz italijanskog fašizma;on oističe snagu,agresivnost,užćivanje,ekstazu,temperament,pustolovinu i muževnost.

Proklamuje se kult brzine kao nove ljepote novog vremena,koji proističe iz svijesti da novo vrijeme ,20.vijek,obeležavaju brzina automobila ,aviona,snaga mašine i huk fabričkih hala

Futuristi se zalažu za originalnost,inovativnost na planu morfologije,sintakse,interpunkcije.

Uvode novu orkestraciju(šumovi,krikovi,škripa,huk motora,životinjske glasove,buka radionice)

RUSKI FUTURISTI Nastao pod direktnim uticajem Marinetijevog futurizma

Manifest je „Šamar društvenom ukusu“objavljen 1912. Odlikuje ga antitradicionalizam,težnja ka originalnošću,oslobođenje stiha

metričkih stega,inovacije u pjesničkom jeziku Stil istupanja:drskost,prkos,samouvjerenost Suštinska razlika u dodnosu na italijanski je ideološka usmjerenost i odnos prema

umjetnosti i tradiciji Ruski futurizam je revolucionaran,naklonjen narodnjaštvu i vezan za selo i

njegovu tradiciju,pokazuje naklonost prema narodnim masama Dok italijanski futrizam zahtijeva rušenje i paljenje muzeja,galerija i

biblioteka,ruski furutisti samo traže da više ne slijede ruski klasicia i da se pođe novim putevima

Zalaže se za demokratizaciju umjetnosti-umjetnost treba približiti narodu tako što će se iznijeti iz muzeja i galerija kao institucija;isto treba učiniti i sa knjigama

Njeguju osjećajnost jer bez nje nema poetije i poštuju ženu kao građansku ličnost i kao pjesničku inspiraciju

Pjesnički postupak karakteriše rušenje kanona forme,napuštanje metričkih normi,aritmičnost

Unose arhaizme,dijalektizme,psovke,nove riječi,govor društvenog dna,uvode stepenasti stih

AVANGARDA .Avangardnu umjetnost u prvim decenijama karakteriše

oštro odbacivanje tradicije,njeno konstantno osporavanje i preoblikovanje;mnoštvo novih ideja koje svojom originalnošću prevazilaze tradicionalne okvire shvatanja umjetnosti kao i uloge umjetnosti u životu društva i pojedinca.Poricanje tradicionalnog nasljeđa ponekad dovodi i do ekstremnih situacija:Često se u manifestima,naročito u futuristčkim,poziva na rušenje biblioteka,muzeja,spaljivanje knjiga.Dekonstrukcija jezika dovela je do oslabljene ili niske komunikativnosti tekstova (nadrealisti)

2.Osporavanje prottispske stvarnosti kao vodeće inspiracije umjetničkog stvaralaštva vodeće je načelo avangardnih umjetnika i stilskih pravaca u prvim decenijama 20.vijeka.Avangardisti su smatrali da svijet umjetničkog djela formira novu stvarnost,koja je u odnosu na prototipsku pojavnost i predmetnost autentična,formira se i funkcioniše po sopstvenim zakonitostima.

AVANGARDA 3.Autori bliskih ideja i poetskih stavova se često

udružuju u umjetničke grupe koje uvijek pokreću po jedno glasilo,zbog čega je izuzetno živa djelatnost pokretanja i objavljivanja časopisa,magazina,lietrarnih revija i biltena.Često među članovima grupe zbog izrazitih individualnosti njenih članova dolazi do nesuglasica koje razbijaju grupu pd dolazi do formiranja novih.Grupe po pravilu objavljuju svoje manifeste koji promovišu javnosti svoja poetička načela.

4.Avangardni umjetnici teže neposrednoj,direktnoj i izraženijoj sintezi različitih umjetnosti.Česta je pojava da se u sliku uključuje tekst ili da se tekst iliustruje slikom,crtežom,grafičkim znakom ili nekim drugim vizuelnim rješenjima.

5.Vekil uticaj je ostvaren kroz filmsku umjetnost.Eksperimentalni odnosno avangardni film ima potku u književnoj dramaturgiji(Bunjuel,Ejzenštajn,Grifit)

AVANGARDA 5.Za razvoj kontinentalne umjetnosti postaje značajan i uticaj

dalekih kultura,kao što je afrička,južnoamerička i dalekoistočna.Avanturistički duh avangardista tjera ih na daleka putovanja u egzotične krajevekoja im služe kao inspiracijaza njihova umjetnička djela.

6.Umjetnička praksa pod velikm je i značajnim uticajem misaonog i filozofskog.Avangardizam,kao naprednost u sebi često nosi obilježje elitizma i umjetničkog izraza u kome uživa povlašćena publika,obrazovana,iskustveno bogata i intelektualno snažana.Umjetnik avangardsta često zato istupa s pozicije neshavćenog umjetnika,ali ne i razočaranog čovjeka,već buntovnika.Nije rijedak slučaj da se intelektualni stavovi umjetnika postave u službu neke ideologije.

7.Privlačnost psiholoških sadržaja kao tajanstvenih i nedokučivih posebno je interesantna za avangardiste.avangardna umjetnost svoja iskustva u velikoj mjeri počinje da poredi,tumači i razjašnjava psihološkim činiocima.Tome pogoduje i rad Sigmunda frojda,kasnije i njegovih učenika.Umjetnici avangarde tako samo da nastoje da u djelu dočaraju i sugerišu složenosti i snage psihološkog,oni veoma često psuhološkim faktorima nastoje da rasvijetle i objasne tajnu umjetničkog stvaralaštva.

8.Posebna pažnja poklanja se snu.