Klasifikacije političkih sistemaKlasifikacije političkih sistema

•UPOREDNA ILI KOMPARATIVNA METODA•PODSETIMO SE KLASIFIKACIJA DRŽAVAIZ UVODA U PRAVO•DRŽAVA I POLITIČKI SISTEM•DRŽAVA I POLITIČKI SISTEM•UŽI POJAM•STATIČKA KATEGORIJASTATIČKA KATEGORIJA•DRŽAVNE INSTITUCIJE, DRŽAVNO UREDJENJE•VIŠE PRAVNI KRITERIJUM PODELE DRŽAVA

Uporedni ili komparativni metodp p Aleksis de Tokvil: “Bez mogućnosti da uporedi, um

ne zna kako dalje da postupi”. Klasifikacioni osnov: zajednička, opšta,

karakteristična obeležja

Aristotelova klasifikacijaj ARISTOTELOVA klasifikacija: ko vlada i u čiju korist vlada...

Mešoviti sistem oligarhije i demokratije

Ko vlada?jedan nekolicinajedan nekolicina

većina

Vl d

Tiranija Oligarhija DemokratijaVladara

U čiju korist?

SvihMonarhija Aristokratija Politeja

Sv

Monteskje

Monarhija: častj

Despotija: strah

Republika: vrlina Republika: vrlina Sistem ravnoteže i podele vlasti kao brana protiv

apsolutizmap Rodonačelnik savremenih ustavnih odnosno

konstitucionalnih sistema Danas: Ustavni, demokratski, parlamentarni

republikanizam

Početne klasifikacijej

APSTRAKTNI (TEORIJSKI) APSTRAKTNI (TEORIJSKI) Idealni tipoviIdealni tipovi APSTRAKTNI (TEORIJSKI) APSTRAKTNI (TEORIJSKI) –– Idealni tipoviIdealni tipoviVeberova apstraktna ili “idealna” tipologija sistema:

1. Sistemi sa harizmatskom vlašću1. Sistemi sa harizmatskom vlašću2. Tradicionalni politicki sistemi3. Sistemi racionalne vlašću

Kriterijum: kako se vlast legitimiše EMPIRIJSKI PRISTUP EMPIRIJSKI PRISTUP –– naglašava pojedine naglašava pojedine strane, strane, elemente ili elemente ili

d t i t t j ćih i td t i t t j ćih i tdeterminante postojećih sistemadeterminante postojećih sistema

Pojednostavljena tipologija

Gabrijel Almond: dva kriterijuma – politička kultura j j pi političke uloge

1. Anglo-američki politički sistemi2. Kontinentalno-evropski3. Doindustrijski i delimično industrijski4. Totalitarni politički sistemi

Žan Blondel

Politički sistemi liberalnih demokratijaj Komunistički sistemi Tradicionalni politički sistemip Populistički politički sistemiZastarela tipologija: komunustički spadaju u p g j p j

totalitarne i autoritarne sisteme

Endrju Hejvud

ZAPADNE POLIARHIJE NOVE DEMOKRATIJE ISTOČNOAZIJSKI REŽIMI ISLAMSKI REŽIMI VOJNI REŽIMI

Zapadna POLIARHIJA

Stvarna, moguća demokratija pošto idealna nije , g j p jmoguća. Dakle, poliarhija je realna liberalna, predstavnička i parlamentarna demokratija

Diarhija, triarhija, tetrarhija...poliarhija (vladavina mnogih)P b ć biti b dj k i t j di i Posebno će biti obradjena u okviru nastavne jedinice o modelima demokratije

NOVE DEMOKRATIJE

Politički sistemi tranzicijej Tri-četiri talasa demokratske tranzicije Nedovršen proces demokratske konsolidacijep j Poludemokratije: uporendno postojanje elemenata

starog i novog režima Zemlje centralne i istočne Evrope

ISTOČNOAZIJSKI REŽIMI

Poseban civilizacijski okvir: azijske vrednosni sistem,j j , Konfučijanstvo, Taoizam, Budizam Politička kultura: sklad, harmonija, disciplina, , j , p ,

autoritet, porodica (posvećenost roditeljima), odanost, disciplina, dužnost, učtivost

Autoritarna modernizacija Ekonomski rast (“tigar ekonomije”) i izobilje a manje

l b d i j dislobode i prava pojedinca.

Posebna kulturna mapa sveta

Jaka, centralizovana država, podrška “moćnim vladama”- obično se jake “vladajuće” partije tolerišu.- država je omnipotentna (sveprisutna i moćna u društvu) i opštepoštovana

(podanička i etatistička svest).(podanička i etatistička svest).- patrimonijalna država: “ideja o vladaru ocu” (država štiti i brani od

prirodnih katastrofa, svih zala).Ul ki k d ž k i t ij ( d l ij d i d ih - Uloga kineske države kroz istoriju (od uloge sanacije od prirodnih katastrofa do kontrole privatnog života).

- Nizak indeks očekivanja od vlasti.j- Skromnost i umerenost u praktikovanju dobara života.- Zatvoren vrednostni sistem (posebna i zatvorena kultura)

ISLAMSKI POLITIČKI REŽIMI

Teokratska priroda politike i vlasti.p p Religijski sistem ideja, uverenja, stavova i ponašanja. Religijski način života daje pečat i političkom životu.g j j p p Islamski fundamentalizam: dominacija religijskog

podsistema. Represivni, autoritarni režimi Šerijatsko pravo Univerzalno carstvo božije versus sekularizam Zapadna društva sekularizovana.

VOJNI REŽIMI

Afrika, Latinska Amerika, Jugoistočna azija, Bliski , , g j ,istok.

Neposredna uloga oružanih snaga u kontroli vlasti Vojna hunta Diktatura Preuzimanje i održavanje vlasti vojnom silom Ili, kontrola vlasti

TRI OSNOVNA TIPA SAVREMENIHPOLITIČKIH SISTEMAPOLITIČKIH SISTEMA

(kriterijum je stepen slobode političkih procesa u njima)(kriterijum je stepen slobode političkih procesa u njima)

1 DEMOKRATSKI SISTEMI1 DEMOKRATSKI SISTEMI1. DEMOKRATSKI SISTEMI1. DEMOKRATSKI SISTEMIa)a) Decentralizacija i difuzija političke moćiDecentralizacija i difuzija političke moćib) b) Partijski i društveni pluralizam, slobodna kompeticija, Partijski i društveni pluralizam, slobodna kompeticija, c) c) Praktikovanje i zaštita (sudska) sloboda i prava čoveka i gradjaninaPraktikovanje i zaštita (sudska) sloboda i prava čoveka i gradjaninac) c) Praktikovanje i zaštita (sudska) sloboda i prava čoveka i gradjaninaPraktikovanje i zaštita (sudska) sloboda i prava čoveka i gradjanina2. AUTORITARNI SISTEMI2. AUTORITARNI SISTEMIa) omogućavaju veću kontrolu nad političkim procesima a) omogućavaju veću kontrolu nad političkim procesima b) oslanjaju se na vojnu moć (b) oslanjaju se na vojnu moć (Irak i neke afričke i Irak i neke afričke i b) oslanjaju se na vojnu moć (b) oslanjaju se na vojnu moć (Irak i neke afričke i Irak i neke afričke i

južnoameričke državejužnoameričke države), religiozne institucije ), religiozne institucije (Iran)(Iran) ili ili tradicionalnu vladarsku porodicu (tradicionalnu vladarsku porodicu (Saudijska Arabija i Kuvajt)Saudijska Arabija i Kuvajt)

3. TOTALITARNI SISTEMI3. TOTALITARNI SISTEMI) j b h t ij k t l ) j b h t ij k t l dj k i litičk d štdj k i litičk d šta) najsveobuhvatnija kontrola a) najsveobuhvatnija kontrola gradjanskog i političkog društvagradjanskog i političkog društva

b) b) komunistički totalitarizam komunistički totalitarizam ((Severna Koreja, Kuba i KinaSeverna Koreja, Kuba i Kina))c) imperijalni neototalitarizamc) imperijalni neototalitarizamd) različiti oblici totalne kontrole društva (od sile i pretnje silom do rafinirane manipulacije d) različiti oblici totalne kontrole društva (od sile i pretnje silom do rafinirane manipulacije d) različiti oblici totalne kontrole društva (od sile i pretnje silom do rafinirane manipulacije d) različiti oblici totalne kontrole društva (od sile i pretnje silom do rafinirane manipulacije i indoktrinacijei indoktrinacije

Autoritarni politički sistemi

Autoritarne monarhije (Butan, Saudijska Arabija, sultanati srednjeg istoka)

Lična vladavina (“heroji utemeljitelji”)Si t d i t t k (Si E i t) Sistem dominantne stranke (Singapur, Egipat)

Vladavina verskih vodja (Iran, Pakistan, Avganistan, Sudan, Libijab ja

Vojna diktatura (vreme “hladnog rata”

Politički sistemi tranzicije i konsolidacije demokratije

Tranzicioni politički sistemi su oni sistemi koji su na prelazu iz autoritarnog socijalističkog u demokratsko liberalni sistem. Konsolidovani politički sistem je onaj sistem u kojem su demokratske institucije razvijene, sistem u kojem su demokratske institucije razvijene, predvidljive, neosporne, odgovorne i koje su poduprte demokratskom političkom kulturom društva.

ib li ij i ij i k lid ij Liberalizacija, tranzicija i konsolidacija Ova grupa političkih sistema je za nas najzanimljivija i

najznačajnija jer spada u tu tipološku grupunajznačajnija jer spada u tu tipološku grupu. Srbija: iz jedne tranzicije u drugu tranziciju. prvo je bio

prelaz iz kapitalizma u komunizam (nedovršen proces),

S R B I J A

Srbija: iz jedne tranzicije u drugu tranziciju. prvo je bio prelaz iz kapitalizma u komunizam (nedovršen

proces), pa smo onda ušli u “drugu vrstu” tranzicije” od socijalizma u demokratijusocijalizma u demokratiju.

Rekli bi: prvo smo krenuli iz kapitalizma u komunizam, pa smo onda na nekoj stanici na tom putu stali, i okrenuli se nazad prema kapitalizmu.

Politički sistem Srbije je specifična vrsta mešovitog političkog sistema tipičan spoj kompilacija starog i novog političkog sistema, tipičan spoj, kompilacija starog i novog, tracionalnog i savremenog, prastarog i modernog, različitih ideologija. Srbija je vrsta polarizovanog političkog sistema.

Srbija...

Srbija kao najveći gubitnik tranzicije.j j g j Srbija kao zemlja sa najtežim nasledjem od svih

tranzicionih država: nacionalni identitet i separacija

ODREDNICE POLITIČKOG SISTEMA

Determinante, odrednice, odredjujući faktori, odredjujući uslovi

DRUŠTVODRUŠTVO:1. Gradjansko društvo2 Političko društvo: političke organizacije partije 2. Političko društvo: političke organizacije, partije,

javnost, mediji3. Ekonomija društva: privreda, trzisiste, razvoj3 j p , , j4. Primat prava u društvu: pravom regulisano

društveno ponašanje

Politička kultura društva

Tradicija i nasledje: npr. implikacije tipa Tradicija i nasledje: npr. implikacije tipa prethodnoh režima na puteve i ishode tranzicije, legat socijalizmatranzicije, legat socijalizma

Politička kultura naroda: Politička kultura elite Politička kultura elite

Odgovornost: моралну и професионалну одговорност.

Одговорно друштво и одговорну власт

Institucijest tuc je

Institucije kao centri političkog odlučivanjaj p g j Utemeljenost institucija Vrste institucijaj Država kao “institucija institucija” Impersonalnalni, nadlični versus personalizovane, p , p ,

lične, privatizovane institucije Birokratija i administrativno upravne institucije

Medjunarodno okruženje

Geopolitika: medjunarodni položaj, geografija i p j p j, g g jdemografija, ekonomska, kulturna razvijenost, “nacionalni karakter”

Medjunarodni odnosi: moć, sila i pravo u medjunarodnim odnosima; konstelacija odnosaGl b li ij i i t ij k k litičk Globalizacija i integracija: ekonomska,politička, kulturna i ekološka povezanost; “zajednički problemi planete”; univerzalizacija i tipizaija političkih planete ; univerzalizacija i tipizaija političkih sistema;

“krnja suverenost”, partikularitetij , p