67
ORTOPEDİK YARALANMALARDA İLKYARDIM Doç. Dr. Ufuk Talu İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji ABD

Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

  • Upload
    ngodat

  • View
    254

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

ORTOPEDİK YARALANMALARDA

İLKYARDIM

Doç. Dr. Ufuk Talu

İstanbul Tıp FakültesiOrtopedi ve Travmatoloji ABD

Page 2: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ortopedik Acil = ?

1. Gerçek acil:– Hemen tedavi edilmezse kalıcı sorun bırakan

2. İlk yardım sonrasında transfer edilebilen3. Ortopedi acil servisinde verilen rutin

hizmetler– Triaj yapmak için zaten muayene gerekir

Page 3: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ortopedik Yaralanmalar

• Kırıklar• Eklem yaralanmaları

– Çıkıklar– Burkulmalar (sprain)

• Yumuşak doku yaralanmaları– Cilt bütünlüğünü bozan yaralanmalar– Kas yaralanmaları (strain)– Tendon yaralanmaları

Page 4: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Kırık• Travma ve diğer

nedenlerle kemiğin devamlılığının ve anatomik yapısının bozulmasına kırıkdenir

• Çatlak = kaymamış kırık• Bulgular

– Patolojik hareket– Krepitasyon– Ağrılı deformite

Page 5: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Çıkık• Eklemi yerinde tutan tüm

bağların ve kapsülün yırtılmasıyla eklem yüzeylerinin birbirinden ayrılması

• Bulgular– Eklemde belirgin deformite– Eklem seviyesinde şişme– Eklemdeki hareketin kaybı

(kilitlenme)– Eklem seviyesinde şiddetli ağrı

Page 6: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Burkulma (sprain)

• Eklemin normal hareket sınırlarının üzerinde yaptığı hareketlere bağlı olarak destekleyici bağlarda olan esneme ve kopmalar. En sık ayak bileğinde görülür.

Page 7: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

İlkyardımda öncelikler• Hava yolu• Solunum• Dolaşım

– Damar yolu• Beyin• Toraks• Batın• Pelvis • Kas ve iskelet sistemi yaralanmaları

Page 8: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ortopedik İlkyardımda Genel Değerlendirme

1. Gözlem1. Belirgin deformitelerin gözlenmesi2. Elbiselerin yavaş ve dikkatle çıkarılması 3. Cilt yaralanmalarının değerlendirilmesi

• Cilt lezyonları kırık ile ilişkili mi?2. Sorgulama

1. Yaralanma mekanizması öğrenilmeye çalışılır.2. Hastanın ağrılı bölgeleri göstermesi istenir3. Ekstremitelerin aktif hareketi araştırılır

(vertebra hariç)3. Elle muayene

1. Ağrılı bölgeler aranır ve en çok ağrılı olan bölge araştırılır2. Hastanın ağrılı olduğunu söylediği bölge sona bırakılır

Page 9: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Periferik Dolaşım Değerlendirmesi

1. Nabız kontrolü1. 1 yaş – erişkin: karotis nabzı2. <1 yaş: brakial nabız

2. Yaralanmış ekstremitenin dolaşım kontrolü1. Yaralı ekstremitede distal nabızların kontrolü2. Kapiller dolaşımın kontrolü3. İki tarafın karşılaştırılması önemli

Page 10: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Periferik Sinir Değerlendirmesi

1. Yalnızca şuuru açık hastada yapılabilir2. İlkyardımda ayrıntılı muayeneye gerek

yoktur3. Mümkünse bulgular kaydedilmelidir

Page 11: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Kaba Duyu Muayenesi

Page 12: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Hareket Muayenesi

Page 13: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ortopedik İlkyardımda Öncelik Sıralaması

1. İskemiyi düzelt2. Yaralar ile ilgilen3. Uzun kemikleri sabitle4. Eklem yaralanmalarını çöz5. Diğer kırıklar ile ilgilen

Page 14: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Yumuşak Doku Yaralanmaları

• Cilt, kas, fasya gibi dokuların yaralanması• Cilt yaralanması olmadan altındaki dokular

yaralanabilir• Yaralanma mekanizması önemlidir

– Künt yaralanma– Penetran yaralanma

Page 15: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Cilt Yaralanmaları

• Abrazyon (sıyrık)– Beklenenden daha çok ağrılıdır

• Laserasyonlar - kesiler• Ponksiyon

– Sivri nesneler ile oluşur• Defektler, amputasyonlar

Page 16: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Açık Yaralanmalarda Yaklaşım

3 GENEL KURAL

1. Kanamanın kontrolü Direk bası Elastik bandaj Şişebilen ateller

Page 17: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Açık Yaralanmalarda Yaklaşım

2. Yaranın kirlenmesinin önlenmesi Steril materyal kullanın Yabancı cisimler uzaklaştırılır Yara içindeki cisimlere dokunulmaz Gerekirse elbiseler çıkarılır

Page 18: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Açık Yaralanmalarda Yaklaşım

3. Yaralı bölgenin tespiti (atel, vs.) Ağrı azalır Kanama azalır Nakil sırasında zarar görme olasılığı düşer

Page 19: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Açık Kırıklar

Page 20: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Açık Kırıklar

• İlkyardım (Birinci Basamak)– Gerekmiyorsa yaraya DOKUNMA, üzerine

eğilme– Yaradan çıkan dokuları içeri İTME– Yarayı YIKAMA– Temiz örtüyle yarayı kapat (mümkünse steril)– Kırığı stabilize et (atelle)

Page 21: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Açık Kırıklar

• İlkyardım (ikinci basamak, tıp personeli)– Elini yıka– Arteryel kanamaları tut, debridman YAPMA– Turnike KOYMA– Antibiyotik profilaksisi başla

• Sefazolin 1g 4X1 iv• Gentamisin 80 mg 2X1 iv inf veya im

– Tetanoz profilaksisi

Page 22: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Atellemenin amaçları

1. Hastanın naklini kolaylaştırır2. Önemli yumuşak dokuların (sinir, damar

gibi) ek zarar görmesini engeller3. Kırık kemiğin cildi delmesini engeller4. Dolaşımın bozulmasını engeller5. Kırık bölgesinde kanamayı azaltır

Page 23: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Atelleme Prosedürü1. Şüpheli veya gerekli tüm bölgeleri soy2. Distaldeki nabız, his ve motor fonksiyonu

kontrol et ve kaydet3. Ekstremitedeki tüm giysi ve takıları çıkar4. Ateli bir üst ve bir alt eklemi içine alacak şekilde

yerleştir5. Yaralı bölgenin altında ve üstünde ikişer bant

olacak şekilde ateli tespit et.6. Distaldeki nabız, his ve motor fonksiyonu tekrar

kontrol et ve kaydet

Page 24: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Atelleme Prosedürü7. Atel yapılırken aşırı deformiteleri traksiyon yardımıyla

bir miktar düzelt8. Traksiyonda ağrı artar veya dolaşım bozulursa

traksiyonu ve düzeltmeyi yapma9. Ateli yaparken hastayı olabildiğince az hareket ettir10. Atel uygulamadan önce tüm yaralar kuru ve steril

(temiz) örtü ile kapatılmış olmalı11. Atelin sert yüzeyleri yumuşak materyal ile kaplanmış

olmalı12. Ekstremite yaralanması şürhesinde bile atelleme

yapılmalıdır

Page 25: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ekstremite Pozisyonu

Page 26: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Amputasyonlar

Page 27: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Tam AmputasyonlarDistal parçanın nakli sırasında dikkat edilecekler:1. Serum fizyolojik ile temizlenmeli ve daha fazla

kirlenmesine izin verilmemeli2. Doku yıkımının yavaşlatılması için soğuk koşullarda

nakledilmeli1. Buza temas etmemeli2. Hipotonik su ile temas etmemeli

3. Güdük temiz bir örtü ile kapatılmalıdır.

• İdeal yöntem bir buz torbası içine koyulan başka bir temiz torba içinde nakil

Page 28: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Kısmi Amputasyonlar

• Tüm lezyon bölgesi serum fizyolojik ile temizlenir

• Kompressif bandaj ile parçalar stabil hale getirilir

• Üzerine atel yapılır

Page 29: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Sık Karşılaşılan Ortopedik Acillere Yaklaşım

Page 30: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Parmak Yaralanmaları

Page 31: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Parmak İçin Tespit

Page 32: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Colles Kırığı

Page 33: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Önkol Kırıkları

Page 34: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Önkol ve El Bileği Ateli

Page 35: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ağrılı PronasyonRadius Başı Subluksasyonu

Page 36: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Dirsek Çıkıkları

Page 37: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Suprakondiler Humerus Kırığı

Page 38: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Omuz Çıkığı

Page 39: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Omuz Çıkığı Redüksiyonu

Page 40: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Omuz Çıkığı Redüksiyonu

Page 41: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Omuz Çıkığı Redüksiyonu

Page 42: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Humerus Kırığı

Page 43: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Omuz Kırığı

Page 44: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Klavikula Yaralanmaları

Page 45: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Kol İçin Genel Tespit

Page 46: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Servikal Vertebra Yaralanmaları

Page 47: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Boyunluk

• Şuuru kapalı her hastada• Boynundan yakınması olan her travmalı

hastada• Boynunda patoloji yeterince araştırılamamış

her politravmalı hastada

Page 48: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Boyunluk

Philadelphia collar

Page 49: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Torakolomber Vertebra Yaralanmaları

Page 50: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Vertebra Yaralanmalarında Hasta Nakli

Page 51: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Pelvis Yaralanmaları

Page 52: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Pelvis Yaralanmaları_Muayene

• İliak kanatlar – iki yandan sıkıştırılır– iliak kanatlar üzerine bastırılır

• Perine kontrolü• İdrar kontrolü, gerekirse sonda

Page 53: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Kalça Kırığı

Page 54: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Posterior kalça çıkığı

Page 55: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Posterior kalça çıkığı

• Bacak, kalçadan itibaren– Adduksiyon– Fleksiyon ve – İç rotasyondadır.

Page 56: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Posterior kalça çıkığı

ANTERİOR ÇIKIK

Page 57: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Femur Kırıkları

Page 58: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Tibia Kırıkları

Page 59: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Bacak İçin Tespit

Page 60: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ayak bileği burkulması

Page 61: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ayak bileği burkulması_İlkyardım

• RICE– Rest (istirahat)– Ice (buz)– Compression (kompresyon)– Elevation (kaldırma)

• İlk 48 saat için yanlışlar– Masaj– Isıtıcı pomadlar– Sıcak uygulamaları

Page 62: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ayak bileği burkulması

Page 63: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ayak bileği kırıkları

Page 64: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Aşil Tendon Rüptürü

• 30 – 40 yaş arası erkek• ‘Hafta sonu savaşçıları’• Genelde spor aktivitesi

sırasında– Başında veya sonunda

• ‘Tekme’ veya ‘taş’ atma ifadesi• Tedavi genelde cerrahi

Page 65: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

Ayak Bileği Tespiti

Page 66: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar

TeşekkürlerBaşarılar

Page 67: Kırık Çıkık Burkulmalarda İlk Yardım [Uyumluluk Modu] · Suprakondiler Humerus Kır ... Femur Kırıklar