15
KING LEAR TONEELGROEP MAASTRICHT Educatiepakket Speelperiode: 14 september t/m 12 december 2018

KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

  • Upload
    others

  • View
    11

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

KING LEARTONEELGROEP M A A S T R I C H T

E d u c a t i e p a k k e t

Speelperiode: 14 september t/m 12 december 2018

Page 2: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

KING LEAR

Geschikt voor leerlingen van de bovenbouw HAVO/VWO Sluit aan bij de vakken Engels, CKV, Drama, Nederlands, Beeldende vorming

Inhoud Introductie p. 3

Synopsis p. 3

Opdracht 1: Woorden en daden (schrijfopdracht) p. 4

Opdracht 2: Verdeel en heers (casting) p. 5

Opdracht 3: Strak in het pak (kostuums ontwerpen) p. 6

Opdracht 4: Huisje, boompje… (decor ontwerpen) p. 7

Opdracht 5: Reflecteren p. 8

Bijlagen

Handout 1: Samenvattend stripverhaal p.9

Handout 2: King Lear verdeelt zijn koninkrijk (fragment uit scène) p. 10

Handout 3: Personagebeschrijvingen p.11

Handout 4: Interview met regisseur Servé Hermans p. 13

Handout 5: Interview met decorontwerper Tim Scheffer p. 14

Handout 6: Fun facts over Shakespeare p. 15

Page 3: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

3.

IntroductieKing Lear is een Shakespeare klassieker die gaat over grote thema’s: liefde, familie, loyaliteit, macht, verraad en wraak. Hoe is het mogelijk dat mensen binnen een familie elkaar zoveel pijn doen? Dit is één van de vragen die regis-seur Servé Hermans onderzoekt tijdens het maken van deze toneelvoorstelling.

Dit educatieve pakket is bedoeld om leerlingen voor te bereiden op het zien van de voorstelling King Lear. Het pakket bevat achtergrond- informatie waarmee de leerlingen actief aan de slag gaan. De oefeningen zorgen ervoor dat leerlingen kennis maken met de thema’s uit het stuk, binnen een context die dichtbij de leerlingen zelf staat. Daarnaast maken de leerlingen via oefeningen en interviews kennis met het vak theater maken.

Je kunt (één van) de opdrachten kiezen om uit te voeren in de les of de opdrachten als inspiratie gebruiken om zelf je les mee in te vullen.

Wanneer je vragen hebt of geïnteresseerd bent in extra activiteiten, aarzel dan niet om contact op te nemen met Liza Gloudemans, via 043 350 30 40 of [email protected]

SynopsisDe oude koning Lear wil zijn rijk verdelen onder zijn drie dochters Goneril, Regan en Cordelia. Om beurten vraag hij hun hoeveel ze van hem houden. Goneril en Regan liegen door te zeggen dat ze meer dan van wie dan ook van hun vader houden. Maar Cordelia heeft een geweten. Ze weigert de vleierij van haar oudere zussen te overtreffen en uitgerekend zij, de oogappel van haar vader, wordt verstoten. In een spel van onrecht, verraad, wraak en liefde davert het verhaal naar een tragisch einde.

Page 4: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

4.

Opdracht 1: Woorden en daden SchrijfopdrachtVak/discipline: Engels, CKV, Drama, Nederlands

Tijd: 30 – 50 min.

Benodigdheden:

• Pen

• Papier

• Handout 2

Gebruik deze opdracht om de leerlingen zich in de betekenis van de tekst te laten verdiepen. De opdracht helpt ook om leerlingen zich een scène eigen te laten maken. Opdracht In misschien wel de meest iconische scène van King Lear verdeelt de oude koning zijn rijk over zijn dochters. Hij doet dit door hen te vragen hoeveel ze van hem houden. 1a Verdeel de leerlingen in groepjes van vier en deel Handout 2 uit. Laat de groepjes de scène op Handout 2 inkorten en herschrijven in hun eigen woorden. Ze kunnen dit bijvoorbeeld doen door een dialect of slang te gebruiken. Het gaat er niet om dat elke zin gebruikt wordt. De strekking moet echter gelijk blijven. Aan het eind van de oefening lezen de groepjes hun nieuwe teksten aan elkaar voor. 1b King Lear vraagt zijn dochters te omschrijven hoeveel ze van hem houden. Ze doen dit op verschillende manieren. Discussieer met je groep over de volgende vragen: • Van welke dochter staat de liefdesbetuiging je het meeste aan? • Zijn de betuigingen oprecht?

• Zou je er zelf blij van worden als iemand zoveel van je hield als Goneril en Regan van hun vader claimen te houden? • Hoe zou je aan iemand kunnen laten zien hoeveel je van diegene houdt?

Page 5: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

5.

Opdracht 2: Verdeel en heers

CastingVak/discipline: CKV, Drama, Engels

Tijd: 20 minuten

Benodigdheden:

• Pen en papier

• Eventueel Handout 3

Deze opdracht helpt leerlingen kennis te laten maken met de personages. Daarnaast brengt de opdracht de personages dichter bij de leerlingen. Opdracht Deel Handout 3 uit, of geef de klas een korte omschrijving van de volgende karakters:

• King Lear

• Goneril & Regan

• Cordelia

• Kent

• Gloucester (Gloster)

• Edmund

• Edgar

• de Nar

Het is tijd om te casten en de rollen te verdelen! Laat je leerlingen individueel op een papiertje opschrijven wie uit hun eigen familie voor welke bovenstaande rol in aanmerking zou komen en waarom. Hebben de leerlingen niet genoeg kwaadaardige of loyale familieleden om het ensemble compleet te maken? Dan mogen ze ook andere bekenden of beroemdheden casten. Laat de leerlingen ook opschrijven als wie ze zichzelf zouden casten. Er hoeft geen rekening gehouden te worden met geslacht of leeftijd.

Wanneer iedereen klaar is, discussieer dan over de rolverdeling. Heeft iemand zijn eigen vader als King Lear gecast? Waarom? Heeft iemand zijn eigen broers/zussen als Goneril en Regan gecast? Hoeveel mensen hebben zichzelf de rol van Cordelia toebedeeld?

Page 6: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend
Page 7: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

7.

Opdracht 4: Huisje, boompje... Decor ontwerpenVak/discipline: CKV, Drama, Beeldende Vorming

Tijd: 50 minuten

Benodigdheden:

• Schaar

• Papier

• Stiften/ kleurpotloden

• Eventueel een (schoenen)doos

Gebruik deze opdrachten om leerlingen te laten nadenken over de stilistische keuzes die gemaakt moeten worden bij het opvoeren van een stuk. De opdracht vraagt leerlingen na te denken over het belang van het decor en de ruimte op het podium waarop het stuk wordt opgevoerd.

Opdracht Laat je leerlingen een ruimtelijk ontwerp maken voor het decor van King Lear. Ze kunnen dit bijvoorbeeld doen door een kleine, open kartonnen doos met de opening naar zich toe te keren. De zijden van de doos zijn de randen van het podium.

Laat je leerlingen nadenken over hoe realistisch het decor moet worden, en over de mogelijk- heden die het decor biedt voor de acteurs om in te spelen. Wat voor soort decor ondersteunt het verhaal het beste? Aan wat voor praktische voorwaarden zou een decor moeten voldoen? Discussieer.

Page 8: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

8.

Opdracht 5:ReflectieopdrachtVak/discipline: CKV, Drama, Engels, Beeldende Vorming

Tijd: 30 - 40 minuten

Benodigdheden:

• Papier

• Pen

Nadat je leerlingen de voorstelling gezien hebben, kun je deze opdracht gebruiken om ze op het stuk te laten reflecteren. Gebruik de opdracht om je leerlingen samen de verschillende disciplines die in het stuk samen-komen te laten analyseren.

Opdracht Verdeel de klas in zes groepjes. Elk groepje maakt een mind map van een van de volgende onderdelen van het stuk:

• Het acteerwerk

• De kostuums

• Het decor

• De tekst

• De thema’s in het stuk

• De muziek en het geluid

Laat de leerlingen eerst een beschrijving maken van hoe hun onderdeel in het stuk terug kwam. Daarna vraag je ze te kijken naar hoe hun onderdeel samenhing met de andere disciplines in het stuk. Tenslotte laat je ze reflecteren op de kwaliteit. Was de inzet van de discipline effectief ? Zouden ze er iets aan willen veranderen?

Wanneer elk groepje zijn discipline heeft geanalyseerd, laat je de groepjes hun bevindingen aan elkaar presenteren.

Page 9: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

9.

Handout 1: samenvattend stripverhaal

Door Mya Gosling bron: www.goodticklebrain.com

Op https://goodticklebrain.com/shakespeare-index/#/king-lear-index/ vind je elke scène uit King Lear in stripvorm.

Page 10: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

10.

Handout 2: King Lear verdeelt zijn koninkrijk Fragment uit de eerste scène:

LEAR […]

Lieve dochters, vertel mij eens, nu ik afstand doe van kroon, van troon, van bezit en zeggenschap, wie van jullie drie houdt het meest van mij? Degene met het grootste hart verdient de grootste beloning. Goneril, mijn oudste, spreek als eerst.

GONERIL Papa. Ik heb je liever dan woorden kunnen vangen, liever dan alle aards bezit, het zicht in mijn ogen of de vrijheid zelf. Liever dan dingen die heel duur of zeldzaam zijn. Liever nog dan heel het leven, in al zijn genade, gezondheid, schoonheid en aanzien. Liever dan een dochter ooit liefhad, liever dan een vader ooit geliefd was. Een liefde die mij de adem afsnijdt en mijn stem doet stokken: er is niet genoeg taal om mijn liefde voor jou uit te spreken.

CORDELIA (terzijde). Wat moet ik dan zeggen? Ik heb lief in stilte.

LEAR Dit hele gebied, van deze grens tot hier, met schaduwrijke bossen, vruchtbare vlaktes, schuimende rivieren en sappige weilanden, dat is voor jou, voor jou en je Schot en jullie eeuwige nageslacht. Tot Regan. Nu jij, Regan, mijn dierbare middelste, die met Cornwall is getrouwd. Vertel.

REGAN Ik ben van hetzelfde staal gesmeed als mijn zus, en denk mij aan haar gelijk. Vanuit het diepst van mijn ziel sluit ik mij bij haar woorden aan. En toch doet zij je tekort. Ikzelf beschouw mij als een vijand van alle vreugde, genoegens en genot en vind alleen geluk in de liefde van mijn vader.

CORDELIA (terzijde). Ik zou bijna medelijden krijgen met mezelf. Waarom zou ik. Omdat mijn hart sterker dan mijn tong is?

LEAR Aan jou en de jouwen, tot aan het eind der tijden, schenk ik niet minder dan een derde van mijn prachtige rijk. Van even grote waarde, ruimte en pracht als het erfdeel van Goneril. En nu, mijn vreugde, mijn laatste maar zeker niet mijn minste, mijn jongste, de liefde van Frankrijk, wat kan jij zeggen om een nog groter gebied te krijgen dan je zussen?

CORDELIA Niets, vader.

LEAR Niets?

CORDELIA Niets.

Page 11: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

11.

Handout 3: Personage-beschrijvingenKing Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend aan macht en vleierij, en duldt geen tegenspraak. Ondanks zijn autoritaire karakter weet hij bij verschillende personages veel loyaliteit en liefde op te wekken.

Cordelia is de jongste dochter van Lear. Ze wordt omschreven als toegewijd, aardig, mooi en (te) eerlijk. Zij wordt onterfd en verbannen door haar vader, omdat ze hem niet wil vleien. Ze blijft trouw aan Lear en vergeeft hem. Ook tegenover haar zussen is ze mild.

Goneril en Regan zijn de oudste twee doch-ters van Lear. Qua karakter zijn ze bijna niet van elkaar te onderscheiden. Ze zijn beide jaloers, verraderlijk, amoreel, agressief en meedogenloos. Ze beginnen een affaire met Edmund.

Kent is een edelman/graaf die bijzonder lo-yaal is aan King Lear. Hij adviseert Lear om Cordelia niet te onterven, maar wordt daar-voor door Lear verbannen. Hij is extreem lo-yaal, maar brengt zichzelf meerdere malen in de problemen doordat hij geen blad voor de mond neemt.

Gloucester (Gloster) is een edelman/graaf die loyaal is aan King Lear. Hij is overspelig en vrouwen zijn zijn zwakte. Hij schat niet goed in welke van zijn kinderen hij kan vertrouwen. Gloucester wordt omschreven als zelfvoldaan, hypocriet en oppervlakkig, maar in de latere aktes blijkt dat hij ook veel moed heeft.

Edgar is de oudste zoon van Gloucester. Door een list van zijn jongere halfbroer Edmund wordt hij verstoten door Gloucester, maar hij blijft hem trouw en toont hem begrip en acceptatie.

Edmund is de bastaardzoon van Gloucester, iets waar hij door zijn vader vaak aan herinnerd wordt. Edmund haat zijn status als bastaard-zoon en daarom beraamt hij een plan om de opvolging en de eigendommen van Edgar af te pakken. Zijn honger naar macht reflecteert zijn verlangen naar erkenning.

De Nar is de hofnar King Lear. De nar geeft wijze raad, en is de enige van wie Lear kritiek accepteert. De nar is heel loyaal aan de koning.

Page 12: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

12. Door Mya Gosling bron: www.goodticklebrain.com

Page 13: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

13.

Handout 4:Interview metregisseur Servé Hermans

Wat is er leuk aan regisseren?Het is geweldig om te doen. Fantaseren, dingen bedenken, bezig zijn met voorstellingen waar-van je hoopt dat het publiek erop zit te wach-ten. Ik werk met mensen die ik bewonder. Het leukste is om samen te werken, de ver-binding te zoeken met andere disciplines, bijvoorbeeld muziek, video of dans.Zo kun je mensen laten uitstijgen boven zichzelf en leer je zelf ook het meest.

Hoe repeteer je aan een voorstelling?De repetitieperiode duurt acht weken. In de eer-ste week beginnen we met het lezen van het script zodat we het verhaal zo goed mogelijk begrijpen. Het liefst ga ik daarna zo snel mogelijk ‘de vloer op’. De acteurs krijgen hun plek in het decor en gaan acteren. Vaak komen dan ook al de muziek en het licht erbij. Ondertussen worden de kos-tuums gemaakt en rekwisieten gezocht. In de laatste twee weken komen alle elementen sa-men: spel, decor, licht, kostuums, rekwisieten en muziek. Dan spelen de acteurs de voorstelling iedere avond van begin tot eind, zonder regie- aanwijzingen. Een doorloop noemen we dat. Als regisseur geef ik dan na afloop opmer-kingen voor alle afdelingen. Aan de hand daarvan worden er alleen nog kleine aan-passingen gedaan. Hoewel: soms gooien we de hele boel op het laatste moment nog wel eens om! Als de voorstelling af is, trekken we een mooi pak aan en dan is het première.

Hoe heb je het voor elkaar gekregen dat deze grote acteurs meespelen in de voor-stelling?Ik heb intussen geleerd dat als je met bepaalde mensen wilt werken, je ze gewoon eens moet bellen. Naar ze toe kunt rijden. Horen of ze jouw plannen zien zitten. Waarom ook niet? Ik hoef me niet te schamen voor wat wij hier maken. Soms kost het wel een jaar om iemand binnen te halen, maar alleen door groot te denken kom je verder. Wat vind je interessant aan King Lear?De dubbele vadermoord treft mij het meest. Hoe is het mogelijk dat mensen met zulke hechte banden elkaar zoveel pijn doen? Er is al zoveel pijn en dan moet er nog meer bloed vloeien. In King Lear wordt zoveel harder getrapt dan nodig is. Het is ongelofelijk en tegelijk fascinerend dat die kracht dus in de mens zit. Er zijn veel verwikkelingen in dit verhaal. Het is bijna soap-achtig.

Page 14: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

14.

Handout 5:Interview metdecorontwerper Tim Scheffer

Wat doe je als decorontwerper?

Nou, eigenlijk ben ik geen decorontwerper. Ik ben geschoold als industrial designer, en maak kunstinstallaties en grote maffe objecten. Zo heb ik eerder voor Toneelgroep Maastricht een robotisch been gemaakt. Aangezien dat goed bevallen was, hebben ze me toen gevraagd of ik het leuk vond om een heel decor te ont-werpen. Dat doe ik voor King Lear samen met Wilfried de Jong.

Hoe start zo’n proces?

In dit geval startte ik met het verhaal en de context, en het gevoel en de sfeer die daarbij hoorden. Vanuit daar ben ik gaan brainstor-men. Toen ben ik gaan tekenen, en met Wilf-ried gaan sparren. We waren het er vrij snel over eens dat we geen Middeleeuwse elemen-ten wilden - we wilden geen kastelen of burch-ten. We waren meer gecharmeerd van de tijd van de Industriële Revolutie. Van fabrieken en betonnen bunkers. De sfeer sprak ons aan. We wilden grove, ruwe vormen en materialen. Zo zijn we uiteindelijk tot het concept gekomen dat er nu ligt.

Waar moet je allemaal rekening mee houden bij het ontwerpen en bouwen van een decor?

Wat heel erg bepalend is voor hoe ik het maak, is dat de voorstelling zo’n zestig keer op ver-schillende locaties gespeeld wordt. Dat be-tekent dat wat je maakt zestig keer in en uit elkaar moet, en steeds opnieuw in en uit een vrachtwagen moet. Mensen moeten het kun-nen tillen. Het moet mobiel zijn. Maar het moet ook stevig zijn: misschien moeten acteurs er wel op staan of klimmen.

Wat zou je voor advies willen geven aan jongeren die ook willen doen wat jij doet?

Vooral heel veel dingen maken. En gek zijn en doen, en met alles spelen wat je tegenkomt. Maak dingen kapot, en maak daar weer wat nieuws van. Durf te fantaseren en laat je daar niet van afleiden. Gewoon lekker doordromen.

Page 15: KING LEAR - Toneelgroep Maastricht · 2018-09-25 · KING LEAR 11. Handout 3: Personage-beschrijvingen King Lear is de koning van Engeland en de vader van drie dochters. Hij is gewend

TONEELGROEP MAASTRICHT

KING LEAR

15.

Handout 6: Fun facts over Shakespeare

Shaxper

Heb je ook zo’n moeite met het schrijven de naam Shakespeare? In Shakespeares tijd waren er geen standaard spellingsregels. Er zijn daar-door meer dan 80 varianten van zijn naam gevonden. Zo schreven mensen onder andere Shakespere, Shackspeare, Shakespear, Shakspere, Shackspere, en zelfs Shaxper. Zo doe je het dus nooit écht fout op je examen!

Theateretiquette

Veel van Shakespeares stukken, waaronder King Lear, werden als eerste gespeeld in het Globe Theatre in Londen. De Globe was een rond theater, vergelijkbaar met een arena. De plaatsen voor de bezoekers waren ingedeeld in drie afdelin-gen. Bovenin, zo dicht mogelijk bij het podium, zaten de rijkste mensen. Zij konden het podi-um nauwelijks zien. Maar dat was prima: ze vonden het veel belangrijker om zélf gezien te worden! Een verdieping lager zat de midden-klasse. Wanneer je niet zoveel geld had, kon je een kaartje kopen voor een staanplaats. Hoewel je dan dicht bij het podium stond, zaten er ook een paar nadelen aan deze plek. De mensen stonden er hutjemutje, waren snel dronken, gooiden met bier en moesten opletten voor zakkenrollers. Als je naar de wc moest, was het maar de vraag of je op tijd uit de menigte wist te ontsnappen…

Dit theatergedrag kunnen we ons nu helemaal niet meer voorstellen. Nu eten en drinken men-sen niet meer in de zaal, en houden ze tijdens de voorstelling hun mond. En plassen doen ze maar vóór of na de voorstelling, bij voorkeur op een toilet.

Special effects

Ook in de tijd van Shakespeare werd er gebruikt gemaakt van special effects. Met verborgen lui-ken in het plafond en in de vloer konden acteurs plotseling verschijnen en verdwijnen. Ze maak-ten donder door achter de schermen met kanons- kogels te rollen, en bliksem door een poeder in een kaars te gooien. Hierdoor ontstond een steekvlam. Daarnaast konden ze zwarte, witte, gele en rode rook creëren door chemicaliën of poep in brand te steken. Dat stonk. Schoten en ontploffingen maakten ze met buskruit en vuurwerk. Het is dan ook niet heel verrassend dat er wel eens een theater door de stunts af-brandde…

Bloeddorstige verhalen

Het publiek hield van bloed en viezigheid. Vaak komen de personages in Shakespeare’s stukken dan ook op gewelddadige wijze om het leven. Aan het einde van een stuk zijn de meeste perso-nages dood.