11

KESANTUNAN KESANTUNAN BERBAHASABERBAHASA

22

Orang Melayu memandang tinggi terhadap bahasa

Bahasa mewujudkan hubungan

kemanusiaan yang berharmoni dalam

masyarakat

Bahasa seseorang

menggambarkan personalitinya

33

““Kesopanan dan kehalusan Kesopanan dan kehalusan dalam menggunakan bahasa dalam menggunakan bahasa ketika berkomunikasi sama ketika berkomunikasi sama

ada melalui lisan atau tulisan”ada melalui lisan atau tulisan”

44

KESANTUNAN BERBAHASAKESANTUNAN BERBAHASA

Cara dan bentuk bahasa yang digunakan Cara dan bentuk bahasa yang digunakan oleh seseorang dengan penuh sopan;oleh seseorang dengan penuh sopan;Timbang rasa yang kita berikan kepada Timbang rasa yang kita berikan kepada orang yang mendengar pertuturan kita.orang yang mendengar pertuturan kita.

Contoh:Contoh:Bahasa yang digunakan untuk Bahasa yang digunakan untuk

menolak permintaan seseorang tanpa menolak permintaan seseorang tanpa mengecilkan hatinya.mengecilkan hatinya.

55

Cara sapaan lisan/bertulis Cara sapaan lisan/bertulis menurut bahasa Melayu menurut bahasa Melayu dengan sopan santun supaya dengan sopan santun supaya tidak dianggap sebagai biadab tidak dianggap sebagai biadab atau tidak berbudi bahasa.atau tidak berbudi bahasa.

66

Kehalusan budi bahasa dalam Kehalusan budi bahasa dalam memakai atau menggunakan memakai atau menggunakan bahasa atau kesopanan ketika bahasa atau kesopanan ketika menggunakan bahasa.menggunakan bahasa.

77

Dalam kesantunan Dalam kesantunan berbahasa, bahasa Melayu berbahasa, bahasa Melayu mempunyai sistem sapaan mempunyai sistem sapaan dan panggilan yang dan panggilan yang tersendiri. tersendiri.

88

Sistem sapaan dan Sistem sapaan dan panggilan ini melibatkan panggilan ini melibatkan penggabungan gelaran, penggabungan gelaran, rujukan hormat dan ganti rujukan hormat dan ganti nama.nama.

99

Kesantunan berbahasa Kesantunan berbahasa mempunyai ciri-ciri yang mempunyai ciri-ciri yang tertentu. Penggunaan kosa tertentu. Penggunaan kosa kata dan ganti nama diberi kata dan ganti nama diberi perhatian khusus agar sesuai perhatian khusus agar sesuai dengan kedudukan, pangkat, dengan kedudukan, pangkat, umur dan keakraban umur dan keakraban hubungan. hubungan.

1010

Kesantunan Berbahasa Kesantunan Berbahasa Merangkumi:Merangkumi:

Pemilihan kata: Sesuai denganPemilihan kata: Sesuai dengan– SituasiSituasi– Topik perbincangan Topik perbincangan – Hubungan penutur-pendengar (X Hubungan penutur-pendengar (X

bahasa mesra)bahasa mesra)Nada : rendah / lembutNada : rendah / lembutGerak laku: lemah lembutGerak laku: lemah lembutGaya dan ragam: tidak mengejek, Gaya dan ragam: tidak mengejek, menyindir, perli atau menempelak **menyindir, perli atau menempelak **

1111

Kesantunan berbahasa juga Kesantunan berbahasa juga dikaitkan dengan penggunaan dikaitkan dengan penggunaan bahasa halus, termasuk di bahasa halus, termasuk di dalamnya ialah laras bahasa dalamnya ialah laras bahasa istana. Antara ungkapan istana. Antara ungkapan berkenaan ialah patik, tuanku, berkenaan ialah patik, tuanku, berangkat, bersiram, berangkat, bersiram, bersemayam, junjung kasih, bersemayam, junjung kasih, bercemar duli dan sebagainya. bercemar duli dan sebagainya.

1212

Kata dan ungkapan Kata dan ungkapan bertatasusila banyak bertatasusila banyak digunakan dalam keadaan digunakan dalam keadaan biasa. biasa. Pemilihan kata dan Pemilihan kata dan ungkapan cuma bergantung ungkapan cuma bergantung kepada kedudukan, pangkat, kepada kedudukan, pangkat, umur dan keakraban umur dan keakraban hubungan.hubungan.

1313

Lihat contoh berikut:Lihat contoh berikut:

PakPak

Digunakan untuk orang lelaki yang Digunakan untuk orang lelaki yang sama sebaya dengan ayah kendiri.sama sebaya dengan ayah kendiri.

MakMak

Digunakan untuk orang perempuan Digunakan untuk orang perempuan yang kira-kira sebaya dengan emak yang kira-kira sebaya dengan emak kendiri.kendiri.

1414

TokTok

Digunakan untuk orang lelaki atau Digunakan untuk orang lelaki atau perempuan yang kira-kira sebaya perempuan yang kira-kira sebaya dengan datuk atau nenek kendiri.dengan datuk atau nenek kendiri.

AbangAbang

Digunakan untuk orang lelaki yang Digunakan untuk orang lelaki yang lebih tua daripada kendiri dan juga lebih tua daripada kendiri dan juga tidak setua ayah kendiri. tidak setua ayah kendiri.

1515

KakakKakak

Digunakan untuk orang perempuan Digunakan untuk orang perempuan yang lebih tua daripada kendiri dan yang lebih tua daripada kendiri dan tidak setua emak kendiri. tidak setua emak kendiri.

AdikAdik

Digunakan untuk orang lelaki atau Digunakan untuk orang lelaki atau perempuan yang lebih muda perempuan yang lebih muda daripada kendiri.daripada kendiri.

1616

Gelaran Pak atau Mak ketika Gelaran Pak atau Mak ketika berkomunikasi ditambah berkomunikasi ditambah dengan Cik, menjadi Mak Cik dengan Cik, menjadi Mak Cik atau Pak Cik. atau Pak Cik.

1717

Jenama kekeluargaan Jenama kekeluargaan terbahagi kepada: terbahagi kepada:

i. Jenama kekeluargaan i. Jenama kekeluargaan pertalian darahpertalian darah (Pak Long, (Pak Long, Mak Long, Pak Ngah, Mak Mak Long, Pak Ngah, Mak Ngah, Pak Lang, Mak Lang, Ngah, Pak Lang, Mak Lang, Pak Njang, Mak Njang, Pak Pak Njang, Mak Njang, Pak Cik, Mak Cik, Pak Su, Mak Su. Cik, Mak Cik, Pak Su, Mak Su.

1818

Gabungan nama kekeluargaan Gabungan nama kekeluargaan asas (Abang (bang) dan Kak asas (Abang (bang) dan Kak dengan jenama kekeluargaan dengan jenama kekeluargaan pertalian darah hanya terbatas pertalian darah hanya terbatas kepada Long, Ngah dan Cik kepada Long, Ngah dan Cik seperti Bang Long, Kak Long, seperti Bang Long, Kak Long, Bang Ngah, Kak Ngah, Bang Bang Ngah, Kak Ngah, Bang Cik dan Kak Cik.Cik dan Kak Cik.

1919

ii. Jenama kekeluargaan ikatan ii. Jenama kekeluargaan ikatan perkahwinanperkahwinan

Diwakili oleh kata menantu, mertua Diwakili oleh kata menantu, mertua dan ipar. (Pak Mertua, Mak Mertua dan ipar. (Pak Mertua, Mak Mertua dan Tok Mentua). Ipar digunakan dan Tok Mentua). Ipar digunakan untuk merujuk kepada ahli-ahli dalam untuk merujuk kepada ahli-ahli dalam keluarga suami atau isteri selain keluarga suami atau isteri selain menantu dan mertua. menantu dan mertua. ContohContoh: abang : abang ipar, kak ipar, adik ipar mak long ipar, kak ipar, adik ipar mak long ipar, mak ngah ipar dan sebagainya. ipar, mak ngah ipar dan sebagainya.

2020

Gelaran Pergaulan Bebas Gelaran Pergaulan Bebas

Biasanya Biasanya CikCik digunakan untuk digunakan untuk perempuan yang belum perempuan yang belum berkahwin, manakala berkahwin, manakala Encik Encik untuk lelaki sahaja.untuk lelaki sahaja.

2121

1. Kata ganti diri dan 1. Kata ganti diri dan sapaan dalam keluargasapaan dalam keluarga

Keluarga Diraja• Patik• Tuanku• Baginda

Keluarga rakyat biasa•Sedarah (ayah, emak, abang, kakak, adik,along dll)•Semenda

2222

2. KATA GANTI DIRI & SAPAAN2. KATA GANTI DIRI & SAPAANDALAM MASYARAKATDALAM MASYARAKAT

Berdasarkan faktor:

umur

Pangkat / status

2323

KATA GANTI DIRI & SAPAANKATA GANTI DIRI & SAPAANBERDASARKAN UMURBERDASARKAN UMUR

Pak cik / abang tolong tangkap bola ni.

Adik balinglah, pakcik tangkap.

KakakTokMak cikSaudaraSaudariNama..

2424

Gelaran Pergaulan Formal

Gelaran Warisan

Gelaran Kurniaan Kerajaan

Gelaran Kurniaan Iktisas

Gelaran Keagamaan **

2525

Pergaulan yang menunjukkan adanya sekatan-sekatansosial tertentu sama ada sekatan pangkat dalam pekerjaan,kedudukan sosial atau sekatan sosial disebabkan sipenyapabelum begitu kenal antara satu sama lain.

Tuan Orang lelaki yang lebih tinggi pangkatnya dan yang bergelar Haji, Doktor, dan Profesor

PuanPerempuan yang sudah bersuamiBelum kahwin tetapi memegang jawatan Guru Besar / Pengerusi

Encik / Cik Sama seperti “tuan” Saudara / saudarai Orang muda

2626

Tengku / Engku

Megat

Tuan Syed

Wan

Nik

Abang

Awang Dayangku **

Gelaran yang diwarisi sejak kelahirannya

2727

TunTun

Toh PuanToh Puan

Tan SriTan Sri

Datuk SriDatuk Sri

Datin SriDatin Sri

DatukDatuk

Datuk PadukaDatuk Paduka

DoktorProfesorHaji

Nama+ +

Datuk Sri Dr Mahathir

Dianugerahkan oleh Kerajaan kerana berjasa

2828

Haji & Hajah

Imam, Lebai & Bilal

Orang yang telah menunaikanFardhu Haji

Petugas di masjid

2929

Gelaran yang diperoleh kerana kejayaan dalam bidang ikhtisas atau akademik

Profesor, doktor, cikgu, ustazah, ustaz dsb.

3030

Gelaran Warisan Gelaran Warisan

Contoh Contoh RajaRaja (Perak, Selangor), (Perak, Selangor), Pangeran, Pangeran Anak, Pangeran, Pangeran Anak, Pangeran MudaPangeran Muda (Brunei (Brunei Darussalam) Darussalam) Tengku Tengku (Kelantan, (Kelantan, Pahang, Kedah, Terengganu).Pahang, Kedah, Terengganu).

3131

Gelaran warisan kepada keturunan Gelaran warisan kepada keturunan Nabi Muhammad s.a.w. seperti Nabi Muhammad s.a.w. seperti syed syed atau atau sayidsayid bagi lelaki dan bagi lelaki dan SyarifahSyarifah bagi perempuan. bagi perempuan. Sesetengah pihak mengatakan Sesetengah pihak mengatakan bahawa gelaran bahawa gelaran Syarif, Syeikh Syarif, Syeikh dan dan Siti Siti juga tergolong ke dalam gelaran juga tergolong ke dalam gelaran jenis ini.jenis ini.

3232

Gelaran warisan daripada Gelaran warisan daripada keturunan yang berasal dari luar keturunan yang berasal dari luar Malaysia seperti Malaysia seperti RadenRaden (Jawa), (Jawa), Daeng Daeng (Bugis), (Bugis), Sidi, SutanSidi, Sutan (Minangkabau), (Minangkabau), TeukuTeuku dan dan Teungku Teungku (Aceh).(Aceh).

3333

Gelaran Kurniaan, Tun, Toh Puan, Gelaran Kurniaan, Tun, Toh Puan, Puan Sri, Datuk (Datuk Seri, Datuk Puan Sri, Datuk (Datuk Seri, Datuk Paduka, Datuk Setia), Datuk (Datuk Paduka, Datuk Setia), Datuk (Datuk Patingi, Datuk Amar), Datin Paduka Patingi, Datuk Amar), Datin Paduka (gelaran yang dikurniakan oleh (gelaran yang dikurniakan oleh kerajaan negeri Selangor), Toh kerajaan negeri Selangor), Toh Puan (isteri kepada datuk di Puan (isteri kepada datuk di Terengganu). Terengganu).

3434

Rujukan HormatRujukan Hormat

Yang di-Pertuan Agong dan Raja Yang di-Pertuan Agong dan Raja Permaisuri AgongPermaisuri Agong

Kebawah Duli Yang Maha Mulia Seri Kebawah Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka BagindaPaduka Baginda

Sultan, Raja, Sultanah, Tengku Sultan, Raja, Sultanah, Tengku Ampuan, Raja PermaisuriAmpuan, Raja Permaisuri

Duli Yang Maha MuliaDuli Yang Maha Mulia

3535

Balu RajaBalu Raja

Yang Maha MuliaYang Maha Mulia

Raja Muda atau Tengku Raja Muda atau Tengku MahkotaMahkota

Duli Yang Teramat Mulia atau Duli Yang Teramat Mulia atau Yang Teramat MuliaYang Teramat Mulia

3636

Kerabat Diraja KaribKerabat Diraja Karib

Yang Amat MuliaYang Amat Mulia

Bergelar warisanBergelar warisan

Yang MuliaYang Mulia

Perdana Menteri, Timbalan Perdana Perdana Menteri, Timbalan Perdana Menteri, Menteri Besar, Ketua Menteri, Menteri Besar, Ketua MenteriMenteri

Yang Amat BerhormatYang Amat Berhormat

3737

Menteri, Ahli Parlimen, Ahli Menteri, Ahli Parlimen, Ahli Dewan Undangan Negeri (wakil Dewan Undangan Negeri (wakil rakyat)rakyat)

Yang BerhormatYang Berhormat

Wakil Rakyat yang mempunyai Wakil Rakyat yang mempunyai gelaran Tengku atau Rajagelaran Tengku atau Raja

Yang Berhormat MuliaYang Berhormat Mulia

3838

Tun, Toh PuanTun, Toh Puan

Yang Amat BerbahagiaYang Amat Berbahagia

Yang mempunyai gelaran Yang mempunyai gelaran kurniaan kerajaan (selain Tun kurniaan kerajaan (selain Tun dan Toh Puan) atau/dan gelaran dan Toh Puan) atau/dan gelaran ikhtisas yang formalikhtisas yang formal

Yang BerbahagiaYang Berbahagia

3939

Ketua Hakim NegaraKetua Hakim Negara

Yang Amat ArifYang Amat Arif

Ketua Polis NegaraKetua Polis Negara

Yang Amat SetiaYang Amat Setia

Hakim, KadiHakim, Kadi

Yang ArifYang Arif

4040

Mufti dan pemimpin IslamMufti dan pemimpin Islam

Sahibul SamahahSahibul Samahah

Ketua jabatan tanpa gelaranKetua jabatan tanpa gelaran

Yang BerusahaYang Berusaha

4141

Peraturan sapaan semasa memberi ucapan:

1. Memberi salam2. Pengerusi / pengacara majlis3. Tetamu khas (VIP)4. Tetamu lain mengikut protokol

Sapaan: Tuan-tuan, saudara saudari

4242

4343

Suatu cara berkomunikasi tanpamenggunakan pertuturan (lisan).sebaliknya komunikator menggunakan:

1. Gerakan anggota badan: tangan, kepala dll2. Gerakan mata

3. Mimik muka

4444

Boleh menyampaikan sikap / utusan yangsukar disampaikan secara lisan / tulisan

Boleh menggambarkan emosi, personalititujuan dan status sosial seseorang

Boleh mengukuhkan hujah dan menilaimaklum balas penerima

4545

ISYARAT GERAKAN TANGANISYARAT GERAKAN TANGAN

EmblemsIsyarat tangan yang digunakan secara tersendiri untuk menyampaikan sesuatumaksud

IllustratorsIsyarat gerakan tangan yang digunakanbersama-sama dengan ucapan untuk membantu / mengukuhkan pemahaman

1

2

4646

EMBLEMSEMBLEMS

Dipengaruhi oleh sesuatu budaya sesuatu Dipengaruhi oleh sesuatu budaya sesuatu bangsa: contoh; bunuh diribangsa: contoh; bunuh diri

Ada yang mempunyai maksud sejagat: VAda yang mempunyai maksud sejagat: V

Maksudnya tepat & difahami penerimaMaksudnya tepat & difahami penerima

Untuk menyampaikan sesuatu maksud Untuk menyampaikan sesuatu maksud yang tidak mahu diucapkan **yang tidak mahu diucapkan **

4747

Apakah maksud EMBLEMS ini?Apakah maksud EMBLEMS ini?

4848

Emblems ini?Emblems ini?

4949

Mimik MukaMimik Muka

Boleh menggambarkan perasaan dan Boleh menggambarkan perasaan dan peribadi seseorangperibadi seseorang

Seseorang itu tidak boleh berbohong Seseorang itu tidak boleh berbohong dengan mimik mukadengan mimik muka

Komunikasi akan lebih berkesan Komunikasi akan lebih berkesan sekiranya komunikator faham mimik mukasekiranya komunikator faham mimik muka

5050

Setiap komunikator perlu membacabahasa tubuh pihak kedua semasaberkomunikasi untuk mengetahui;

5151

Bila kita mesti mengubah sikap Bila kita mesti mengubah sikap atau menukar tajuk perbualanatau menukar tajuk perbualan

5252

Bila kita patut berhenti bercakapBila kita patut berhenti bercakap

5353

Bila kita patut membuat sesuatu Bila kita patut membuat sesuatu yang lain sama sekaliyang lain sama sekali

5454

Bahasa tubuh juga menunjukkan Bahasa tubuh juga menunjukkan kesopanan / kesantunan seseorangkesopanan / kesantunan seseorang

5555

5656

Apakah tindakan anda apabila anda Apakah tindakan anda apabila anda mendapati mimik muka orang yang dilawan mendapati mimik muka orang yang dilawan

bercakapbercakap begini? Beri alasannya.begini? Beri alasannya.

1

2

3

4

5

5757

Bagaimana kalau begini?Bagaimana kalau begini?

5858

Begini?Begini?

5959

Begini?Begini?

6060

Yang ini?Yang ini?

6161

Begini pula?Begini pula?

6262

Yang ini?Yang ini?

6363

Kalau orang yang dilawan bercakapberpeluk tubuh atau duduk bersilang kaki, apakah maksud bahasa tubuhbegitu?

6464

Berpeluk Tubuh dan Bersilang KakiBerpeluk Tubuh dan Bersilang Kaki

Bersikap defensif terhadap idea kitaBersikap defensif terhadap idea kita

Biasanya pendengar akan mengikut Biasanya pendengar akan mengikut penyampai. Sekiranya penyampai penyampai. Sekiranya penyampai berpeluk tubuh, penerima juga akan ikut berpeluk tubuh, penerima juga akan ikut berpeluk tubuh.berpeluk tubuh.

6565

Bercekak pinggang &Seluk poket? Sopan?

6666

Bercekak PinggangBercekak Pinggang

Sedang bersiap sediaSedang bersiap sedia

Tidak sabar untuk melakukan sesuatuTidak sabar untuk melakukan sesuatu

Menunjukkan status: lebih berkuasaMenunjukkan status: lebih berkuasa

6767

Apakah maksud bahasa tubuh orangyang bercakap denganmenutup mulut?

Adakah sopanberbisik dalam satu majlis?

6868

Menggigit kuku: Apakah maksud bahasa tubuh ini?Adakah ini perbuatan yang sopan?

6969

Sesuaikan bahasa tubuh kita sekiranyaOrang yang dilawan bercakap menunjukkan bahasa tubuh yang positif. Releks, mesra dan terbuka

7070

Bincangkan maksud bahasa tubuh;Bincangkan maksud bahasa tubuh;

Mata bergerak-gerak memerhati ke arah Mata bergerak-gerak memerhati ke arah lain semasa berkomunikasilain semasa berkomunikasi

Dahi berkerutDahi berkerut

Tunduk dan meramas-ramas tanganTunduk dan meramas-ramas tangan

Bercekak pinggang, lambat menjawab, Bercekak pinggang, lambat menjawab, kalau kita duduk dia berdirikalau kita duduk dia berdiri

Duduk dihujung kerusiDuduk dihujung kerusi

Mengurut dagu, jari menyentuh hujung Mengurut dagu, jari menyentuh hujung alisalis

7171

BincangkanBincangkan

Bahasa tubuh orang yang tidak setuju Bahasa tubuh orang yang tidak setuju dengan percakapan kitadengan percakapan kita

Bahasa tubuh orang yang sudah bosanBahasa tubuh orang yang sudah bosan

Bahasa badan orang yang tidak jujurBahasa badan orang yang tidak jujur

Bahasa badan orang yang berasa serba Bahasa badan orang yang berasa serba salah, takut membuat keputusan dan cuba salah, takut membuat keputusan dan cuba menunda sesuatumenunda sesuatu

7272

TUGASANTUGASAN

1.1. Nyatakan ciri-ciri bahasa tubuh Nyatakan ciri-ciri bahasa tubuh seseorang yang positif terhadap kitaseseorang yang positif terhadap kita

2.2. Yang manakah lebih penting antara Yang manakah lebih penting antara komunikasi lisan, gerakan tangan, komunikasi lisan, gerakan tangan,

dan mimik muka? Beri alasan anda.dan mimik muka? Beri alasan anda.