M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4496

MILORAD V. TOMI1*, VLADAN MII1, MIOMIR G.PAVLOVI1, MIROSLAV M. PAVLOVI2, GORANBOKOVI3, NEBOJA D. NIKOLI4

1University of East Sarajevo, Faculty of Technology Zvornik,Zvornik,Republic of Srpska, 2University of Belgrade, ICTM - CMM, Belgrade,Serbia, 3University of Novi Sad, Faculty of Technology, Novi Sad,Serbia, 4University of Belgrade, ICTM - Center of Electrochemistry,Belgrade, Serbia

Nauni radISSN 0351-9465, E-ISSN 2466-2585UDC:661.25.097.8:669.3-492.2doi:10.5937/ZasMat1504496T

Zastita Materijala 56 (4)496 - 504 (2015)

Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologijuelektrohemijski dobijenog bakarnog praha

IZVOD

Predmet istraivanja je uticaj sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski dobijenogbakarnog praha pri galvanostatskom reimu elektrolize. U ovom radu je vreno elektrohemijskotaloenje bakarnog praha iz sulfatnih elektrolita. Korieni su elektroliti sa tri koncentracije Cu2+ (7g/dm3, 18 g/dm3 i 33 g/dm3) i svaka u kombinaciji sa tri koncentracije H2SO4 (100 g/dm3, 150 g/dm3i 200 g/dm3), tako da je bakarni prah taloen iz devet elektrolita. Kao katoda je koriena bakarnaica povrine 1cm2, a bakarna anoda u obliku lima je bila priljubljena uz zid elektrohemijske elije,zapremine 500 cm. Eksperimenti su izvoeni na sobnoj temperaturi, a meanje elektrolita vrenoje pomou magnetne mealice. Bakarni prah taloen je galvanostatski pri gustinama struje od:j=1500 A/m2, j=2000 A/m2 i j=2500 A/m2. Proizvedeni bakarni prah je uklanjan sa katode svaka triminuta. Sve osobine praha zavise od oblika i dimenzija estica (morfologije) i meusobno supovezane. Ispitivanje morfologije i veliine estica vreno je pomou skenirajue elektronskemikroskopije (SEM). Sa poveanjem koncentracije H2SO4, poveava se i razgranatost bakarnogpraha. Utvreno je da se veliina estica smanjuje sa poveanjem koncentracije H2SO4.Kljune rei: elektrohemijsko taloenje, prah bakra, morfologija, kataliza

1. UVODPrahovi metala nalaze iroku primenu u raznim

oblastima industrije: u proizvodnji filamenata zavolframove svetiljke, zubarskih instrumenata, proiz-vodnji kuglinih bezuljnih leajeva, probojnih pro-jektila, elemenata za nuklearna goriva, delova zarazne maine i alate, filtera za rad na visokim tem-peraturama, proizvodnji avionskih konica, baterijasa mogunou punjenja i u proizvodnji kompo-nenata za mlazne motore. Metalni prahovi takoese koriste i za pigmente za boje, tampana kola,eksplozive, elektrode za zavarivanje, raketno gori-vo, mastilo za kompjutersku tampu, katalizatoreitd. 1. Godinja svetska potronja metalnog prahadanas iznosi oko 109 kg [2].

Za dobijanje proizvoda iz praha, u veinisluajeva, koriste se sledei postupci: hladno oblikovanje prahova (presovanje, izo-

statsko presovanje, valjanje i dr.) i sinterovanje._______________

*Autor za korespodenciju: Milorad TomiE-mail: mtomicc@yahoo.comRad primljen 11.08.2015.Rad prihvaen 30.09.2015.Rad je dostupan na sajtu: www.idk.org.rs/casopis

Hladno oblikovanje ima za cilj da telu da odgo-varajui oblik, pri emu se postie kontakt meuesticama i izvestan stepen densifikacije (konsoli-dacije). Finalni oblik sinterovanog proizvoda uspo-stavlja se upravo u ovoj fazi, operacijom inicijalnogpresovanja, nakon to se u matricu ubaci tanoodmerena koliina praha. Na ovaj nain postie seproizvodnja sa niskim otpadom ili ak sasvim beznjega, pri emu se smanjuju ili eliminiu drugi pro-izvodni koraci u kojima se troe energija i vreme [3-8].

U postupku dobijanja gotovih proizvoda ili polu-proizvoda od metalnih prahova, po potrebi mogu sekoristiti i druge operacije, kao to su infiltracija,kovanje i mainska obrada. Oni slue za pobolja-nje mehanikih svojstava proizvoda ili njegovudoradu.

Nain i uslovi dobijanja metalnih prahova imajuodluujuu uticaj na osobine dobijenih prahova, patako i bakarnog praha. Teljivost prahova imaznaaj ne samo za industriju, ve i za industrijskuekologiju [9] i odrivi razvoj [10,11], jer omoguavaprimenu proizvodnih postupaka (poput metalurgijepraha), koji su u potpunosti u saglasnosti saprincipima industrijske ekologije [12,13]. Ovde se,pre svega, misli na princip minimiziranja potronje

M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4 497

energije i materijala, ali i na nain kojim sepoboljava kvalitet ivota kroz dizajniranje iprimenu novih proizvoda i ouvanje (ili poboljanje)njihove ekonomske vrednosti [14,15]. Teljivostprahova je veoma sloena pojava, koja pre svegazavisi od osobina estica [16,17].

Osobine pahova zavise od elektrokatalitikogprocesa dobijanja praha [1-8,18-23]. Za primenumetalnih prahova od vanosti su sledee osobine:fizike (veliina estica, raspodela veliine estica ispecifina povrina), hemijske (sadraj metalaprimesa, adsorbovanih ili rastvorenih gasova ikoroziona otpornost) i tehnoloke (nasipna masa,brzina teenja, prividna gustina, mogunostpresovanja, itd.). Sve tehnoloke osobineuglavnom zavise od oblika i veliine estica, zbogega je pri taloenju prahova od velike vanostimogunost dobijanja estica odgovarajue nasipnemase i morfologije.

Cilj ovog rada je da se ispita uticaj promenekoncentracije Cu2+ jona i katodne gustine struje,kao i katalitiko delovanje sumporne kiseline, pripromeni koncentracije u elektrolitima, namorfologiju elektrohemijski dobijenog bakarnogpraha.

2. EKSPERIMENTALNI DEOPri eksperimentalnom radu korieno je devet

elektrolita iji sastav i radni uslovi su prikazani utabeli 1. Koriene su tri koncentracije Cu2+ (7g/dm3; 18 g/dm3 i 33 g/dm3) i svaka u kombinacijisa tri koncentracije H2SO4 (100 g/dm3; 150 g/dm3 i200 g/dm3). Na ovaj nain je bakarni prahelektrolitiki taloen iz devet razliitih elektrolita nasobnoj temperaturi i pri tri razliite gustine struje(1500 A/m2; 2000 A/m2 i 2500 A/m2).

Meanje elektrolita je vrena pomoumagnetne mealice. Kao katoda koriena jebakarna ica povrine (Selektr.=1cm2), a bakarnaanoda je bila priljubljena uz zid elektrohemijskeelije zapremine 500 cm.

Tabela 1 - Sastav elektrolita i radni uslovi

Sastav Radni uslovi

Elektrolit Cu2+

(g/dm3)H2SO4(g/dm3)

Tempe-ratura

Gustinastruje(A/m2)

R I 7 100R II 7 150R III 7 200R IV 18 100 j=1500R V 18 150 sobna j=2000R VI 18 200 j=2500R VII 33 100R VIII 33 150R IX 33 200

Pre svakog eksperimenta, elektrode su na-grizane u rastvoru HNO3 (1:1), ispirane protonomvodom, a zatim dva puta destilovanom vodom.Anoda je bila u svim sluajevima priljubljena uzzidove cilindrine elije, a katoda uronjena usredinu elije, radi ravnomerne raspodele struje.Bakarni prah taloen je galvanostatski prigustinama struje j=1500 A/m2, j=2000 A/m2 ij=2500 A/m2.Proizvedeni bakarni prah je uklanjansa katode svaka tri minuta. Otreseni prah je ispiranprotonom i dva puta destilovanom vodom isuspendovan u etanolu.

Polarizacioni dijagrami snimljeni su pomoupotenciostata/galvanostata/ZRA Gamry SeriesGTM. Morfologija estica bakarnih prahova dobi-jenih pri navedenim uslovima praena je primenomskenirajueg elektronskog mikroskopa tipa Philips,model XL30, pri uvelianjima od 60x do 10.000x.

3. REZULTATI I DISKUSIJADa bi se odabrala optimalna podruja poten-

cijala i struje za taloenje bakarnog praha, snim-ljene su katodne polarizacione krive za svih devetpripremljenih elektrolita. Na slici 1 su prikazanekatodne polarizacione krive za proces taloenjabakra iz pripremljenih elektrolita (IIX) sa trikoncentracije Cu2+ (7 g/dm3; 18 g/dm3 i 33 g/dm3) isvaka u kombinaciji sa tri koncentracije H2SO4 (100g/dm3; 150 g/dm3 i 200 g/dm3).

0,0 0,50,00

0,01

0,02

I (A

)

E (V)

Rastvor I Rastvor II Rastvor III Rastvor IV Rastvor V Rastvor VI Rastvor VII Rastvor VIII Rastvor IX

R VIIRVIII

RIX

RIV, RV, RVI

RI, RII, RIII

Slika 1 - Polarizacione krive za katodni procestaloenja bakra

Sa slike 1. se moe videti velika podudarnostpolarizacionih krivih u oblasti platoa za rastvore RIRIII (Cu2+ = 7 g/dm3), bez obzira na promenukoncentracije H2SO4. Takoe, to se moe primetiti iza rastvore RIV-RVI (Cu2+ = 18 g/dm3) uz pomeranjeplatoa u oblast vee gustine struje. Meutim, zarastvore RVII, RVIII i RIX nema podudarnostipolarizacionih krivih u oblasti platoa, to ukazuje navei uticaj H2SO4 pri koncentraciji Cu2+ = 33 g/dm3

M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4498

na elektrohemijski proces i dobijanje bakarnogpraha. Na slikama 2 i 3 prikazane su SEM mikro-fotografije bakarnog praha taloenog pri gustini

struje od 1500 A/m2 i koncentracijama sumpornekiseline od 100 g/dm3, 150 g/dm3 i 200 g/dm3.

H2SO4=100g/dm3;Cu2+=7g/dm3 b) H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=7g/dm3 c) H2SO4=200g/dm3;Cu2+=7g/dm3

a) H2SO4=100g/dm3;Cu2+=18g/dm3 b) H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=18g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=18g/dm3

a) H2SO4=100g/dm3;Cu2+=33g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=33g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=33g/dm3

Slika 2 - SEM mikrofotografije estica bakarnog praha dobijenog galvanostatski pri gustini struje j=1500A/m2 i koncentracijama H2SO4 : a) 100 g/dm

3; b) 150 g/dm3; c) 200 g/dm3. Uveanje: x100

M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4 499

H2SO4=100g/dm3;Cu2+=7g/dm3 b) H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=7g/dm3 c) H2SO4=200g/dm3;Cu2+=7g/dm3

a) H2SO4=100g/dm3;Cu2+=18g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=18g/dm3 c) H2SO4=200g/dm3;Cu2+=18g/dm3

a) H2SO4=100g/dm3;Cu2+=33g/dm3 b) H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=33g/dm3 c) H2SO4=200g/dm3;Cu2+=33g/dm3

Slika 3 - SEM mikrofotografije estica bakarnog praha dobijenog galvanostatski pri gustini struje j=1500A/m2 i koncentracijama H2SO4 : a) 100 g/dm

3; b) 150 g/dm3; c) 200 g/dm3. Uveanje: x10 000

Na slikama 4 i 5 prikazane su SEM mikrofoto-grafije bakarnog praha taloenog pri gustini strujeod 2000 A/m2 i koncentracijama sumporne kiselineod 100 g/dm3, 150 g/dm3 i 200 g/dm3. U skladu sainjenicom da prenapetost taloenja pri galva-

nostatskoj depoziciji opada sa vremenom, jer sezbog poveanja povrine elektrode smanjuje realnagustina struje, mogue je i oekivati da se ras-tresitiji talog dobija pri veim gustinama struje, ato je i uoljivo sa prikazanih slika.

M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4500

a) H2SO4=100g/dm3;Cu2+=7g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=7g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=7g/dm3

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=18g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=18g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=18g/dm3

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=33g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=33g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=33g/dm3

Slika 4 - SEM mikrofotografije estica bakarnog praha dobijenog galvanostatski pri gustini struje j=2000A/m2 i koncentracijama H2SO4 : a) 100 g/dm

3; b) 150 g/dm3; c) 200 g/dm3. Uveanje: x100

Sa slika 2-5 je uoljiva dendritina struktura ba-karnog praha te da se najsitnije estice bakarnogpraha dobijaju pri koncentraciji H2SO4 od 200 g/dm3

i Cu2+ od 18g/dm3 (Sl.4b). Ovo ukazuje da pove-anje koncentracije H2SO4 utie na dobijanje sit-

nijih i dendritinijih estica bakarnog praha. Nasnimljenim polarizacionim dijagramima se moeuoiti da promena koncentracije H2SO4 katalitikideluje na dobijanje bakarnog praha, posebno pripoveanju koncentracije Cu2+ jona.

M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4 501

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=7g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3; Cu2+=7g/dm3 c) H2SO4=200g/dm3; Cu2+=7g/dm3

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=18g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=18g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=18g/dm3

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=33g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=33g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=33g/dm3

Slika 5 - SEM mikrofotografije estica bakarnog praha dobijenog galvanostatski pri gustini struje j=2000A/m2 i koncentracijama H2SO4: a) 100 g/dm

3; b) 150 g/dm3; c) 200 g/dm3. Uveanje: x10.000

Sa poveanjem koncentracije H2SO4 uoljiv jepravilan raspored zrna bakarnog praha - pravilnijegrananje (slika 5a).

Na slici 5 zapaa se jasna kristalna strukturazrna bakarnog praha koja su priblino iste veliine,a zrna su sloena jedno na drugo, od korenaestice ka periferiji. Zrna bakarnog praha su pribli-

no iste veliine, a sa poveanjem koncentracijeH2SO4 dobijaju se sitnija zrna jasne kristalnestrukture.

Na slikama 6 i 7 prikazane su SEM mikrofoto-grafije bakarnog praha taloenog pri gustini strujeod 2500 A/m2 i koncentracijama sumporne kiselineod 100 g/dm3, 150 g/dm3 i 200 g/dm3.

M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4502

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=7g/dm3 b)H2SO4=150g/dm3;Cu2+=7g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=7g/dm3

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=33g/dm3 b)H2SO4=150g/dm3;Cu2+=18g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=18g/dm3

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=33g/dm3 b)H2SO4=150g/dm

3;Cu2+=33g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=33g/dm3

Slika 6 - SEM mikrofotografije estica bakarnog praha dobijenog galvanostatski pri gustini struje j=2500A/m2 i koncentracijama H2SO4 : a)100 g/dm

3; b) 150 g/dm3; c) 200 g/dm3.Uveanje: x100

Sa slike 6 se vide dendritine estice bakarnogpraha i moe se uoiti da se sa poveanjemkoncentracije H2SO4 dobijaju sitnije estice bakar-nog praha. Poreenjem slike 6 sa slikama 2 i 4(ista uveanja, 100x), moe se uoiti da se sapoveanjem gustine struje dobijaju sitnije esticepri istim koncentracijama H2SO4.

Sa slike 7 se moe videti jasno definisan kris-talni oblik zrna bakarnog praha. Uoljivo je da je sapoveanjem koncentracije H2SO4, pri gustini struje

od 2500 A/dm3, izraenije grananje, od korenaestice ka periferiji te da se dobijaju sitnije esticebakarnog praha.

Takoe, zapaa se da su zrna kristalnog oblikai da su priblino iste veliine za iste vrednostikoncentracije H2SO4, bez obzira na primenjenuradnu gustinu struje i koncentraciju Cu2+ jona.Poveanje koncentracije Cu2+ jona i gustine strujeutie na intenzitet grananja i dendritinu strukturuestica bakarnog praha.

M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4 503

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=7g/dm3 b)H2SO4=150g/dm3;Cu2+=7g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=7g/dm3

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=18g/dm3 b)H2SO4=150g/dm3;Cu2+=18g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=18g/dm3

a)H2SO4=100g/dm3;Cu2+=33g/dm3 b)H2SO4=150g/dm3;Cu2+=33g/dm3 c)H2SO4=200g/dm3;Cu2+=33g/dm3

Slika 7 - SEM mikrofotografije estica bakarnog praha dobijenog galvanostatski pri gustini struje j=2500A/m2 i koncentracijama H2SO4 : a) 100 g/dm

3; b) 150 g/dm3; c) 200 g/dm3. Uveanje: x10.000

4. ZAKLJUCINa osnovu snimljenih polarizacionih krivih

uoljiva je velika podudarnost u oblasti platoagranine difuzione struje za rastvore RIRIII (Cu2+ =7 g/dm3), bez obzira na promenu koncentracijeH2SO4. Takoe se moe primetiti velika podudar-nost i za rastvore RIV-RVI (Cu2+ = 18 g/dm3) uzpomeranje platoa u oblast vee gustine struje. Me-utim, za rastvore RVII, RVIII i RIX nema podu-darnosti polarizacionih krivih u oblasti platoa, toukazuje na vei uticaj H2SO4 pri koncentraciji

Cu2+=33g/dm3 na elektrohemijski proces i dobijanjebakarnog praha.

Zrna bakarnog praha imaju jasnu kristalnustrukturu, ali se njihova veliina smanjuje sa pove-anjem koncentracije H2SO4, to ukazuje na kata-litiko dejstvo H2SO4 u procesu elektrolitikogdobijanja bakarnog praha. Poveanjem koncentra-cije H2SO4 i gustine struje izraenije je grananje odkorena estice ka periferiji. Kristali su priblino isteveliine i oblika za iste koncentracije i gustine strujei da su sloeni jedan na drugi od korena do vrha

M. Tomi i dr. Katalitiko delovanje sumporne kiseline na morfologiju elektrohemijski ...

ZASTITA MATERIJALA 56 (2015) broj 4504

grane. Najizraenije elektrokatalitiko dejstvoH2SO4 je uoljivo pri koncentraciji Cu2+ jona 33g/dm3.

5. LITERATURA[1] Industry Segment Profile SIC 33991 (2000) Metal

Powder Production, Center for Materials Production.[2] M.G.Pavlovi, K.I.Popov (2005) Metal Powder

Production by Electrolysis, ElectrochemistryEncyclopedia(http://electrochem.cwru.edu/ed/encycl/)

[3] W. Schatt, K.P. Wieters (1997) Powder Metallurgy Processing and Materials, European PowderMetallurgy Association Technical UniversityDresden, Germany.

[4] R.M.German (1994) Powder Metallurgy Science,Metal Powder Industries Federation, 2nd ed.,Princeton, New Yersey.

[5] A.Calusaru (1979) Electrodeposition of MetalPowders, Materials Science Monographs, vol.3,Elsevier- Amsterdam, Oxford - New York.

[6] Lj.J.Pavlovi (2002) Uticaj parametara reima elek-trolize na morfologiju, raspodelu veliine estica inasipnu masu bakarnog praha, Doktorskadisertacija, Univerzitet u Beogradu, Tehnoloko-Metalurki fakultet, Beograd.

[7] V..Maksimovi, Lj..Pavlovi, .G.Pavlovi, .V.Tomi (2009) Characterization of copper powderparticles obtained by electrodeposition as functionof different current density, Journal of AppliedElectrochemistry, 39, 2545-2552.

[8] M.V.Tomi (2007) Uticaj reima elektrolize na dobi-janje prahova metala, dok. disertacija, Univerzitet uIstonom Sarajevu, Tehnoloki fakultet Zvornik.

[9] World Commission on Environment and Develop-ment (1988) Our Common Future, Oxford Univ.

[10] Environment, Health and Safety Committee (1995)White Paper on Sustainable Development and

Industrial Ecology, Institute of Electrical andElectronics Engineers.

[11] E.A.Lowe, J.L.Warren, S.R.Moran (1997) Disco-vering Industrial Ecology, Battelle Press, ColumbusOH.

[12] D.O'Rourke, L.Connelly, C.P.Koshland (1996)Electrodeposition of Metal, International Journal ofEnvironment Pollution (IJEP), 6, 89-112.

[13] D.J.Richards (1997) The Industrial Green Game:Implications for Environmental Design and Manage-ment, National Academy Press, Washington DC.

[14] R.Socolow, C.Andrews, F.Berkhout, V.Thomas(1994) Industrial Ecology and Global Change,Cambridge University Press, New York.

[15] V.V.Kelkar, M.Ng.Ka (2002) Development offluidized catalytic reactors: Screening and scale-up,AIChE Journal, 1498-1518.

[16] J.W.Carson, J.Marinelli (1994) Characterize bulksolids to ensure smooth flow, Chem. Eng., 101, 78-90.

[17] R.L.Carr (1965) Evaluating flow properties of solids,Chem Eng. 72, 163-168.

[18] E.Ki, P.Putanov (2002) Catalytic Concept ofMineralizing Effects, Reaction kinetics and catalysisletters., 75(1) 39-45.

[19] P.Putanov ( 1995) Uvod u heterogenu katalizu, NoviSad, Ogranak SANU u Novom Sadu i Prosveta,Beograd.

[20] D.Pletcher (1982) Industrial electrochemistry,London, New York.

[21] G.Bokovi (2007) Heterogena kataliza u teoriji ipraksi, Tehnoloki fakultet, Univerziteta u NovomSadu, Novi Sad.

[22] J.Hagen (1999) IndustrialCatalysis: APracticalApproach, Wiley-VCH., Weinheim,.

[23] S.Bhaduari, D.Mukesh (2000) HomogeneousCatalysis: Mechanisms and Industrial Applications,Wiley Interscience, New York.

ABSTRACT

CATALYTIC ACTIVITY OF SULFURIC ACID ON THE MORPHOLOGY OFELECTROCHEMICALLY OBTAINED COPPER POWDERThe subject of the research is influence of sulfuric acid on morphology of electrochemicallyobtained copper powder during galvanostatic electrolysis mode. In this paper electrodeposition ofcopper powder from sulphate electrolyte was carried out. Electrolytes with three differentconcentrations of Cu2+ (7 g/dm3, 18 g/dm3 and 33 g/dm3) were used, each in combination withthree different concentrations of H2SO4 (100 g/dm3, 150 g/dm3 and 200 g/dm3), so that copperpowder was deposited from nine electrolytes. Copper wire with surface area of 1cm2 was used ascathode, and copper anode in the form of metal sheet was pressed against the wall ofelectrochemical cell that had volume of 500 cm. Experiments were carried out at roomtemperature, and electrolyte stirring was performed using a magnetic stirrer. Copper powder wasdeposited galvanostatically at current densities of j = 1500 A/m2, j=2000 A/m2 and j=2500 A/m2.Produced copper powder was removed from cathode every three minutes. All the characteristicsof powder depend on the size and shape (morphology) of particles and they are mutuallycorrelated. Research of morphology and size of particle was carried out using scanning electronmicroscopy (SEM). Increase of H2SO4 concentration causes increase in branching of copperpowder. It was concluded that the size of copper powder grains reduces with the increase inconcentration of H2SO4.Keywords: electrodeposition, copper powder, morphology, catalysis

Scientific paperPaper received: 11. 08. 2015.Paper accepted: 30. 09. 2015.Paper is available on the website: www.idk.org.rs/casopis