Kapittel 9: Vikingferder, kristning og rikssamling i Noreg

Elevane skal kunne -forklare korleis naturressursar og teknologisk utvikling har vore med på å forme tidlege samfunn-gjere greie for eit utval av sentrale økonomiske, sosiale, politiske og kulturelle utviklingstrekk i mellomalderen-presentere eit emne frå mellomalderen ved å vise korleis utviklinga er prega av brot eller kontinuitet på eit eller fleire område-gjere greie for samfunnsforhold og statsutvikling i Noreg frå ca. 700 til ca. 1500 og diskutere mogleg påverknad frå andre kulturar, samfunn og statar- gjere greie for årsaker til at folkegrupper emigrerer, og drøfte konsekvensar av møtet deira med andre kulturar

NYNORSK

- «Noreg» = «Nordvegen».

 

- Truleg namnet på ein ferdselsveg langs kysten, deretter

overført til landområda.

Kva var «Noreg»?

- Knapt noko einskapleg folk.

 

- Språket som kjenneteikn?

 

- Nordmenn kunne skiljast ut frå svenskar og danskar på 800-

talet.

 

- Skilnader i språk, religion og rettsstell.

Kven var «nordmennene»?

Høvdingdømma:

 

- Høvdingmakt var basert på rikdom (jordbruk, leigeinntekter,

handel og krigsbytte).

 

- Patron og klient.

 

- Høvdingane arrangerte blot (religiøse festar).

 

- Høvdingane handheva lova og sørgde for forsvar.

Politisk organisering

Riket til Harald Hårfagre

Noreg blir eitt rike

Kvar reiste vikingane?

Vikingferdene

- Handel

 

- Plyndring

 

- Nybygging

Tre former for kontakt

- Knytte til seg tilhengarar ved gåver.

Bruk av rikdommen heime i Noreg

Politisk utvikling fram til 1130:

 - Olav Haraldsson samla landet under sitt styre.

 - Danskekongen Knut allierte seg med Olavs fiendar,

ladejarlane og andre stormenn.

- Olav blei drepen på Stiklestad i 1030.

- Etter at Knut var død, kom Magnus Olavsson til makta.

- Samlinga av Noreg var fullført.

- Kristninga gav kongemakta legitimitet.

Riket til Olav Haraldsson

Kvifor begynte konfliktane?

 

- Noreg hadde ikkje klare reglar for arverett.

 

- Kongetittelen skulle gå frå far til son i same ætt.

 

- Det kunne vere fleire søner med arverett.

Borgarkrigane

- Kyrkja frigjorde seg frå kongemakta.

 

- Aristokratiet prøvde å kontrollere kongen.

 

- Aristokratiet meir avhengig av kongen etter at

plyndringsferdene tok slutt.

Borgarkrigane

– Høvdingane rivaliserte med kvarandre.

 

– Dei skaffa seg ressursar gjennom vikingferdene.

 

– Kampen mellom kongen og høvdingane gjekk gjennom fleire

fasar.

 

– Høvdingane måtte til sist underkaste seg kongens makt.

 

– Kyrkja støtta kongen som garantist for fred og orden i riket.

Rikssamlinga var ikkje ei hending, men ein prosess