Ondernemendaanbesteden in

RivierenlandKansen voor opdrachtgevers

Een initiatief van:Mede mogelijk gemaakt door:

On

der

nem

end

aan

bes

ted

en in

Riv

iere

nla

nd

| K

anse

n v

oo

r o

pd

rach

tgev

ers

On

dern

emen

d aan

bested

en in

Rivieren

land

| Kan

sen vo

or o

pd

rachtn

emers

Kansen voor opdrachtnemers

1Ondernemend

aanbesteden inRivierenland

2Een initiatief van: Mede mogelijk gemaakt door:

Deze publicatie is een initiatief van de Bouwend Nederland Regio Oost, Kamer van Koop-

handel Midden-Nederland en VNO-NCW Rivierenland. Aan de totstandkoming van deze

publicatie hebben bijgedragen Infra Platform Oost (IPO), de geïnterviewden, de deelne-

mers aan de werksessies ‘Samenwerking in aanbestedingsbeleid Regio Rivierenland’ en

alle overige betrokkenen.

Interviews en tekst

José van der Loop, Balance & Result Organisatie Adviseurs

Matthijs Pot, Balance & Result Organisatie Adviseurs

Vormgeving

Van Lint in vorm, Zierikzee

Drukwerk

De Groot Drukkerij, Goudriaan

September 2011

Gemeente

Neerijnen

Regio Rivierenland

gemeente Druten

gemeente West Maas en Waal

Voorwoord

Samen is veel meer mogelijk

Bent u klaar voor nieuwe samenwerkingsvormen? Bieden we als bouwers oplossingen voor vraagstukken van de opdrachtgever? Of blijven we ons beklagen over omslachtige procedures, disproportionele eisen en/of aan-bestedingen waarbij alternatieven structureel worden uitgesloten?

Natuurlijk, soms komt u als opdrachtnemer in aanraking met dergelijke aan-bestedingen, ook bij gemeenten. En natuurlijk moet daar iets aan gebeuren. De opdrachtgever heeft de bouwer daar bij nodig. Want hij worstelt soms met uitvragen en met de precieze criteria die hij moet opstellen. Laten we daarom meedenken, oplossingen aanreiken, verantwoordelijkheid nemen en gebruik maken van de expertise van alle betrokken partijen. Dan is meer mogelijk dan opdrachtgevers ooit voor mogelijk hielden.

Dan kunt u steeds weer uw goede oplossingen aanbieden voor de ruim-telijke problemen. Dan gaan we van gemiste kansen naar successen voor beide partijen!

Maar het blijft niet bij de individuele opdrachtgever en opdrachtnemer, hoe belangrijk ook. Op landelijk niveau voert Bouwend Nederland met onder andere VNO-NCW en MKB Nederland een actieve lobby voor betere aanbestedingsregels. We pleiten er bijvoorbeeld voor om regels te maken voor opdrachten beneden het Europese drempelbedrag (per 1 januari 2010 4.845.000). Wanneer dit niet gebeurt, blijven er voor verreweg de meeste op-drachten onnodige verschillen bestaan. Dat is slecht voor het bedrijfsleven.

Daarnaast werken we mee aan een Gids Proportionaliteit met richtlijnen voor aanbestedende diensten om disproportionele eisen en criteria te vermijden. Aanbestedende diensten kunnen ook vaker mogelijkheden bieden om met creatieve oplossingen te komen. Er moet vooral op kwaliteit worden gegund en niet alleen op (laagste) prijs.

Op regionaal niveau proberen we tevens een verschil te maken. Het is daarom goed dat de KvK Midden Nederland, VNO-NCW Rivierenland en Bouwend Nederland regio Oost de handen ineen geslagen hebben, om op structurele wijze samen te werken met de gemeentelijke opdrachtgevers. Het aantrekkelijke van dit project ‘Ondernemend aanbesteden in Rivieren-

land’ is dat de markt ook wat te bieden heeft. Want we willen niet alleen klagen, maar met behulp van een goede relatie samen komen tot de beste oplossing. Versneld door de kredietcrisis en de bezuinigingsronden komen we samen tot het besef dat er nu ruimte is voor nieuwe aanbestedingsvor-men. In de infrasector wint de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) terrein. Geïntegreerde contracten, Design & Construct en allerlei andere nieuwe contract- en samenwerkingsvormen veroveren tegelijkertijd de woning- en utiliteitsmarkt. Gaandeweg groeit het inzicht dat de traditi-onele aanbesteding, op basis van een bestek, soms niet de beste manier is om een bouwproject te realiseren. Een advies aanvragen en een bestek laten maken kost tijd en geld en schakelt de inventiviteit en creativiteit van de markt uit.

Die ontwikkelingen betekenen flinke veranderingen voor de opdrachtgever, maar ook voor de opdrachtnemer. Er tekent zich een nieuwe markt af, waar-bij de moderne en professionele opdrachtgever haar ambities formuleert en de markt uitdaagt met goede en duurzame oplossingen te komen. En u kunt alleen goed inspelen op die wensen als u uw opdrachtgevers kent. Deze brochure helpt daarbij, ze biedt u een kijkje in de keuken van de verschillende gemeentelijke opdrachtgevers in Rivierenland. U krijgt een beeld van wat deze opdrachtgevers belangrijk vinden en welke bedrijfsvoe-ring zij hanteren. Daarnaast komen specialisten aan het woord en krijgt u concrete handvatten voor hoe om te gaan met innovatieve aanbestedings-vormen. De regionale aanbestedingskalender helpt u keuzes te maken ten behoeve van uw eigen bedrijfsstrategie.

Wij ondersteunen u bij deze nieuwe marktontwikkelingen, ook hierin. Dat is belangrijk, want zoals gezegd draagt de markt in dit project een belangrijke verantwoordelijkheid. Dat betekent dat u klaar moet zijn voor nieuwe samenwerkings-vormen, voor het bieden van oplossingen voor vraagstukken van die opdrachtgever. Meedenken, samen oplossen en de deskundigheid inzetten van alle partijen, dat blijven de kernwoorden. Zo maken we meer mogelijk dan u en de opdrachtgevers ooit voor mogelijk hielden.

dhr. mr.drs. L.C. (Elco) Brinkman Voorzitter Bouwend Nederland

2 3

Wat staat er in dit boekje?

- Door Syntens (innovatiecentrum voor het MKB) 40‘Ondernemend aanbesteden heeft alles te maken met innovatie’

- Best practice: Gerhard Weitkamp en Gerard Hoiting, 43Roelofs

‘Toegevoegde waarde leveren, een strategische keuze!’

Toolkit opdrachtnemers 46

Aanbestedingskalender Regio Rivierenland 47

Begrippenlijst 6

Waarom dit boekje...en hoe zit het in elkaar? 8

Wat gebeurt er om ons heen? 10

Door Rabobank Nederland: 11‘De regionale economie van Rivierenland’

Deel 2 Ondernemend aanbesteden als opdrachtnemer 13

2.1 Innovatief aanbesteden: wat kan ik er mee? 13- Igor van der Valk, gemeente Tiel 13 ‘Grip op ruimtelijke kwaliteit door benutten innovatiekracht’- Vanuit juridisch perspectief: Edwin van Dijk, Bierman Advocaten 16 ‘Gezocht: een aannemer die de klus kan klaren’

2.2 Samenwerken met opdrachtgevers: werk aan de relatie 20- Max Pijl, gemeente Neder Betuwe 20 ‘Werk aan een goede relatie!’- Dick van den Heuvel, Van den Heuvel Werkendam, 22 Vernieuwing Bouw ‘Je moet gezamenlijk actief drempels overwinnen die

je alleen niet beslecht krijgt’- Mevrouw Van Rhee-Oud Ammerveld, gemeente Tiel 27 ‘Wie wil zoekt een mogelijkheid en wie niet wil een reden’- Ron Kramer, gemeente Geldermalsen 31 ‘Als je het niet alleen kan, dan samen doen!’

2.3 Strategie & communicatie 34- Strategie loont! Een praktisch stappenplan 34 ‘Strategievorming binnen uw organisatie, hoe gaat u aan de slag?’- Koos van Moosel, gemeente Tiel 36 ‘Bouwers van Nederland: ken uw klant en investeer

in marketingkennis en kunde!’

4 5

Begrippenlijst

Marktconsultatie - Een door een potentiële aanbesteder te gebruiken mid-del voor het toetsen van zijn oplossingsrichtingen en ideeën bij marktpar-tijen in de fase waarin deze informatie nog kan worden gebruikt in besluit-vorming die aan een eventuele aanbestedingsprocedure vooraf gaat. Er is sprake van een dialoog over en weer tussen de potentiële aanbesteder en marktpartijen.

RAW - De RAW bestekssystematiek is een stelsel juridische, administratie-ve en technische voorwaarden voor het samenstellen van bouwcontracten in de grond-, weg- en waterbouw (GWW) sector.Selectiecriteria - criteria op grond waarvan aanbieders worden geselec-teerd om een aanbieding te maken (gaan altijd over aanbieder).

SROI - Social Return on Investment of ‘de sociale paragraaf’. Opdracht-gevers willen dat bijvoorbeeld werklozen via projecten een vak leren en zicht op werk krijgen. Het is de bedoeling om via SROI de aanbieder te verplichten een kansarme te betrekken bij de uitvoering van het project.

TCO - Total Cost of Ownership De totale kosten die met het gebruik ver-bonden zijn vanaf initiatief tot en met realisatie en gebruik (zoals rente, afschrijving, onderhoud, e.d.).

UAV gc - UAV staat voor Uniforme administratieve voorwaarden voor de uitvoering van werken 1989 (UAV 1989). De UAV kan van toepassing wor-den verklaard in een contract of aannemingsovereenkomst in de bouw. De UAV regelt de contractverhoudingen tussen opdrachtgever en aannemer.

VCA - De Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers (VCA) is een certificeerbare controlelijst voor aannemers waarmee zij aan kunnen tonen dat zij onder andere aan de wet- en regelgeving zoals de ARBO-wet voldoen. Tevens bevat deze norm aanvullende eisen om het veiligheids-bewustzijn tijdens het werk te verhogen.

Wensen - bovenop de eisen kan de opdrachtgever wensen benoemen, waaraan de aanbieder mag voldoen, dit zijn geen criteria op grond waar-van de aanbieder uitgesloten kan worden van deelname.

Aanbestedingsstukken - Alle documenten in een aanbestedingsprocedure die afkomstig zijn van de aanbesteder.

B&U - Woning- en Utiliteitsbouw.

Bouworganisatievormen en contractvormen - bouworganisatievorm gaat over de wijze waarop uit te voeren taken in een bouwproces over de verschillende deelnemers zijn verdeeld, de contractvorm ziet toe op de juridische vastlegging van de contractuele afspraken zoals die tussen die deelnemers worden gemaakt, gegeven de gekozen bouworganisatievorm.

Bouwteam - Een bouwteam is een projectgebonden samenwerkingsver-band tussen een opdrachtgever en één of meerdere deskundigen die, in gecoördineerd verband, samenwerken aan het ontwerp, de engineering van het ontwerp en de bouw. Doel van het bouwteam is om gezamenlijk tot een uitvoeringsgericht ontwerp te komen dat gerealiseerd kan worden.

DBFMOVerschillende verschijningsvormen van de geïntegreerde bouworganisa-tievorm, waarbij de aanbesteder de taken Design [D] (ontwerp), Build [B] (uitvoering), Finance [F] (financiering), Maintain [M] (onderhoud) en Ope-rate [O] (exploitatie) al dan niet aan één marktpartij heeft uitbesteed. De geïntegreerde bouworganisatievorm met de taken ontwerp en uitvoering wordt in de B&U doorgaans aangeduid met D&B (Design & Build) en in de GWW met D&C (Desgin & Construct).

Eisen - Criteria waaraan de door de aanbieder voorgestelde oplossing in ieder geval moet voldoen.

EMVI - Economisch Meest Voordelige Inschrijving. Daarbij wordt niet alleen naar de prijs gekeken, maar eveneens veel waarde gehecht aan (kwalitatieve) criteria, zoals publieksgerichtheid, duurzaamheid en/of projectbeheersing.

Gunningcriteria - criteria op grond waarvan de aanbieding wordt gegund aan de beste aanbieder (gaan altijd over aanbieding).

GWW - Grond Weg en Waterbouw

6 7

Bij de Gemeenten in Regio Rivierenland bestaat de wens om het aan-bestedingsbeleid te professionaliseren en meer gezamenlijk vorm te geven. De belangrijkste redenen hiervoor zijn om enerzijds het MKB een gelijkwaardige kans te geven om succesvol in te schrijven op aan-bestedingen in deze regio. Anderzijds zien de Gemeenten in de regio kansen om effi ciënter, beter en met meer waarde in te kopen door professionalisering van de inkoopfunctie.

Tijdens de werkconferentie ‘Ondernemend aanbesteden in Rivierenland’ op 31 maart jl. hebben 8 van de 11 Gemeenten van de Regio Rivierenland de basis gelegd voor samenwerken binnen de regio. Nadien hebben zich nog 2 gemeenten aangesloten. Niet alleen met elkaar, maar ook met de markt. En de markt met de Gemeenten. De professionaliseringsslag gaat ook over de aanbiedende partijen. Want om ambities te realiseren hebben opdrachtgevers en opdrachtnemers elkaar nodig.

De traditionele focus van aanbesteden op de laagste prijs zou daarbij vaker ingewisseld moeten worden voor aanbesteden op kwaliteit en inno-vatie. Op een manier die toegankelijk is voor marktpartijen en hanteerbaar voor de Gemeenten in de regio.

Aanbesteden op kwaliteit en prijs is een vernieuwend samenwerkings-model van opdrachtgevers en markt, dat meer toegevoegde waarde levert voor klanten en eindgebruikers en de markt kansen biedt om zich te onderscheiden.

Waarom dit boekje? ...en hoe zit het in elkaar?

Deze publicatie geeft voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers inzicht in deze veranderingen en de gevolgen ervan. Het is dan ook de be-doeling dat deze publicatie het meest gelezen omdraaiboekje van Regio Rivierenland zal zijn. De ene kant van het boekje is voor opdrachtgevers geschreven en de andere kant voor opdrachtnemers. Markeringen, koffi evlekken en aantekeningen zijn daarom alvast meegedrukt.

De volgende drie thema’s staan centraal: • Innovatief aanbesteden: wat moet ik er als opdrachtgever mee

(deel 1), maar ook: wat kan ik er als ondernemer mee (deel 2)?• Samenwerken: hoe kunnen wij als opdrachtgevers in de regio beter

samenwerken (deel 1), maar ook: hoe kunnen opdrachtnemers aan een constructieve relatie werken met opdrachtgevers (deel 2)?

• Strategie & communicatie: hoe ga je als gemeente om met een visie en strategie en hoe vertaal je dat naar je beleidsplannen en het operationele niveau (deel 1), maar ook: waarom is strategie voor opdrachtnemers cruciaal in de veranderende aanbestedingsmarkt en hoe kunnen zij daarin eerste stappen zetten (deel 2).

Deel 1 van de publicatie is geschreven voor opdrachtgevers, deel 2 van de publicatie is geschreven voor opdrachtnemers. Dit houdt niet in dat de informatie in de verschillende delen niet van belang is voor de andere partij. Juist door kennis te nemen van de strategie, belangen en verwach-tingen van de andere partij kan er een diepgaander samenwerking tot stand komen. Rondom bovengenoemde thema’s komen projectleiders van Gemeenten aan het woord, geven experts hun visie, krijgt u via zogenaamde ‘best practices’ inzicht in interessante praktijkvoorbeelden. In het opdrachtgeverdeel is een overzicht opgenomen van MKB bedrijven in de regio. In het opdrachtnemerdeel is ‘de aanbestedingskalender’ van de Gemeenten in Regio Rivierenland opgenomen.

8 9

Monitor Bouwketen (bron: Bouwend Nederland)De fi nanciële crisis is achter de rug en de economische situatie heeft zich in het algemeen sinds 2009 verbeterd. In de bouwketen is van duidelijk herstel echter nog geen sprake. Dit blijkt uit de resultaten van de eerste Monitor Bouwketen in opdracht van BNA, Bouwend Nederland, FOSAG, NLIngenieurs en UNETO-VNI.

Slechts een klein deel van de bedrijven houdt er rekening mee dat ze, dankzij verbeterende conjuncturele omstandigheden, meer personeel kunnen aantrekken. Ook de verwachtingen ten aanzien van de ontwikke-ling van de omzet zijn nog niet positief, maar ook niet uitgesproken nega-tief. Specifi ek voor bouwbedrijven geldt dat het ergste van de crisis achter de rug lijkt te zijn: de orderportefeuille stijgt langzaam, terwijl de omzet en het personeelsbestand bij de meeste bedrijven gelijk zullen blijven.

De opgave voor opdrachtnemersVeel opdrachtnemers staan dan ook voor de uitdaging om slimmer om te gaan met de middelen die ze tot hun beschikking hebben. Hierbij spelen ook een heleboel externe ontwikkelingen een belangrijke rol:• Bouwenopbasisvanechte(klant)vraag:deeindgebruikerheefthet

steeds meer voor het zeggen• Meerkleine,binnenstedelijkebouwprojecten• Combinatievangebiedsontwikkeling,renovatie&woningverbetering

en nieuwbouw: inbreiding, energiebesparing, verduurzaming• Complexebouwomgeving:veelstakeholders,logistiekeopgave,

bestaand woongebied

Wat gebeurt er om ons heen? Door Rabobank Nederland:

De regionale economie van Rivierenland

Met behulp van de Regionaal-Economische Thermometer (RET) van de Rabobank krijgen we inzicht in het economisch presteren van Rivieren-land. De RET onderscheidt economische groei (lees: conjunctuur) en eco-nomische kracht (lees: structuur) en maakt het mogelijk een vergelijking te maken met andere regio’s en geheel Nederland.

In termen van toegevoegde waarde bedroeg de omvang van de economie van de tien gemeenten gezamenlijk (Buren, Culemborg, Lingewaal, Gel-dermalsen, Maasdriel, Neder-Betuwe,Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel) in 2010 ruim € 6,6 mrd, vergelijkbaar met de gemeenten Maastricht of Zwolle. Uitgezonderd Lingewaal en West Maas en Waal scoren de gemeenten bovengemiddeld op economische kracht. Het beeld op economische groei is echter aanmerkelijk genuanceerder. Alleen hier scoort Culemborg beter dan landelijk. Alle andere gemeenten, en de regio als geheel, kregen over 2010 een onvoldoende voor economische groei. Op grond hiervan kan worden geconcludeerd dat de regio zich minder sterk herstelt van de laagconjunctuur dan voor geheel Nederland het ge-val is. De onderliggende structuur is echter goed, waardoor verwacht mag worden dat deze achterstand in de toekomst geleidelijk kleiner wordt.

Betekenis van de bouwnijverheid voor de regionale economieDe bouwnijverheid is voor de regio van relatief grote betekenis. Gemeten in toegevoegde waarde levert de sector aan de regio een bijdrage van 7,4% (landelijk 4,6%). Gezamenlijk tellen de tien gemeenten 2.510 vestigin-gen in de bouwnijverheid, gezamenlijk goed voor bijna 8.800 banen (bron: Lisa, 2010). Daarmee is de bijdrage van de sector aan het vestigingenbe-stand 12,3% (landelijk 10,3%) en voor wat betreft de werkgelegenheid 8,1% (6,2%). Per saldo is het dus een sector ‘die er toe doet’, niet alleen lande-lijk, maar zeker ook in deze regio.

De bouwsector is relatief zwaar getroffen door de economische laag-conjunctuur en herstelt zich minder sterk dan andere sectoren. Landelijk bevindt de werkgelegenheid zich anno 2010 nagenoeg weer op het niveau

10 11

van het jaar 2000, in de regio is nog sprake van een groei in deze periode met 10%. Landelijk zagen we vanaf 2008 een duidelijke omslag (van groei naar krimp), die zich in 2009 versterkt doorzet. In de regio zien we deze omslag pas in 2009, en dan nog minder sterk dan landelijk.

Per saldo is het gemiddelde bouwbedrijf in de regio iets kleiner dan landelijk. Daarmee zal het aandeel ZZP-ers wat groter zijn. Van ZZP-ers is bekend dat zij een buffer vormen op de arbeidsmarkt, zowel in goede als in slechte tijden. Zolang zij niet stoppen met hun activiteiten, zal hun werkgelegenheid in stand blijven, ook als er minder werk is. Bij grotere bedrijven vertaalt minder werk zich doorgaans sneller in afvloeiing van medewerkers en dus krimp van de werkgelegenheid.

Economisch profiel regionale bouwbedrijvenDe bouw heeft het nog steeds moeilijk. De regionale bouwbedrijven hebben in 2010 zelfs duidelijk minder goed gepresteerd dan landelijk het geval was. Het bedrijfsresultaat was negatiever (-5,0% vs -3,0% landelijk), ondanks het feit dat de regionale bedrijven wel een betere marge hebben gemaakt (52.5% vs 43,2%). Zowel de loon- als de overige kosten lagen hoger dan landelijk en hebben de betere marge teniet gedaan. Ondanks het moeilijke jaar is de gemiddelde financiële positie van de bedrijven redelijk overeind gebleven, zeker in Rivierenland. De bouwbe-drijven hebben nog steeds een behoorlijke financiële buffer, getuige de mooie solvabiliteit en relatief goede liquiditeit. Het relatief grote aandeel eigen vermogen, in combinatie met het tegenvallende bedrijfsresultaat, leidt er wel toe dat de rentabiliteit op het eigen vermogen met 7,9% duide-lijk lager ligt dan gemiddeld in de sector in Nederland (13,9%).

Bron: Rabobank Nederland, regionaal-economisch onderzoek9 augustus 2011

Ondernemend aanbesteden als opdrachtnemer 22.1 Innovatief aanbesteden:

wat kan ik er mee?

In gesprek met Igor van der Valk, Programmamanager Tiels Stedelijk Ontwikkelingsbeleid

Grip op ruimtelijke kwaliteit door benutten innovatiekracht

In de gemeente Tiel treft u veel voorzieningen aan op het gebied van zorg, onderwijs en cultuur. De stad bouwt niet alleen voor haar eigen inwoners, maar ook voor een deel van de (woning)behoefte in de regio. Dit komt door de regionale functie die de gemeente heeft. Als opdrachtgever maakt de gemeente dan ook onderscheid in (weinig complexe) civiele werken en gebieds- en locatieontwikkelingsprojecten. Deze vragen om andere aan-bestedingsvormen, aldus Igor van der Valk, programmamanager Stedelijk Ontwikkelingsgebied.

12 13

Do’s & don’tsDe gemeente wil voor deze complexe werken in de toekomst vaker gebruik gaan maken van innovatieve aanbestedingsvormen. De keuze hangt hierbij vooral af van de aard en de complexiteit van het werk. Igor van der Valk: ‘Het merendeel van de civiele werken leent zich prima voor een traditionele aanbestedingsvorm. Op de werken die wij aanbeste-den krijgen wij voldoende aanbiedingen vanuit de markt en daarmee zijn vraag en aanbod goed op elkaar afgestemd. In deze werken hoeven wij dan ook vaak geen beroep te doen op de kennis uit de markt, maar zijn wij als gemeente prima in staat zelf te ontwerpen en een bestek op te stellen. Via de aanbestedingskalender geven wij de marktpartijen inzicht in onze aanbestedingen, zodat zij hierop kunnen anticiperen.’ Naarmate de com-plexiteit van de werken hoger wordt en de ruimtelijke impact groter is, dan wordt gekeken met welke innovatieve aanbestedingsvorm het werk het beste kan worden aanbesteed. Aard en type aanbesteding bepalen de keuze voor de vorm. De keuze van wordt besproken tussen de inhoudelijk verantwoordelijke functionaris van de vakafdeling en de inkoopadviseur. De gemeente is daarbij vooral op zoek naar een balans tussen grip op de ruimtelijke kwaliteit en het maximaal benutten van kennis en creativiteit uit de markt. Het is vooral de uitdaging om een marktpartij te selecteren die over voldoende innovatiekracht beschikt, zodat deze op basis van een concept en een stedenbouwkundige visie in staat is om met slimme oplossingen te komen. ‘Een goed voorbeeld hiervan is het project

• Dekeuzevoorinnovatievevormenvanaanbestedenhangtvooralafvan de complexiteit en ruimtelijke impact van een project.

• Uitdagingvoorgemeenteniseengezondemixtevindentussengripop ruimtelijke kwaliteit enerzijds en het maximaal benutten van de creativiteit van de markt anderzijds.

• Maakalsondernemereen(strategische)afwegingindeprojectenwaar je je op wilt concentreren. Vraag is: blijf je focussen op een aanbestedingsmarkt waar het draait om laagste prijs of wil je toe-gevoegde waarde kunnen bieden aan een opdrachtgever door in te schrijven op werken waar je die vrijheid hebt?

‘Westluidense Poort’, vervolgt Igor. ‘Hier hebben wij gekozen voor de aanbestedingsvorm ‘concurrentie gerichte dialoog’. Op basis van selectie-documenten worden enkele partijen geselecteerd en met hen wordt door middel van een dialoog gewerkt aan de oplossing van de complexiteit van het werk. De gemeente beschikt hier niet over de kennis en kunde om dit werk op een traditionele wijze in de markt te zetten en heeft daarom de afweging gemaakt om voor deze vorm te kiezen.’

Voor marktpartijen wordt het dan ook steeds belangrijker dat zij zichzelf goed weten te profi leren. Voor hen is het de kunst dat zij hun technische bekwaamheid dusdanig in een aanbestedingsplan kunnen aantonen, zodat een gemeente de innovatiekracht (en daarmee de prijs kwaliteit ver-houding van een bepaalde oplossing) objectief kan beoordelen. Een tip die Igor van der Valk mee zou willen geven: ‘maak duidelijke afwegingen in de projecten die het beste bij jouw organisatie passen en zorg daarbij dat je voldoende in staat bent om je kwaliteiten te kunnen profi leren’.

14 15

Vanuit juridisch perspectief:

Gezocht: een aannemer die de klus kan klaren

Edwin van Dijk is advocaat bij Bierman Advocaten te Tiel. Hij is gespecialiseerd in bouw- en aanbestedingsrecht en adviseert bij aanbestedingen zowel inschrijvers als opdrachtgevers.

‘Als jurist loop ik tegen tal van problemen aan die beginnen bij het feit dat een inschrijver bij een aanbesteding is gepasseerd en eigenlijk niet begrijpt dat hij niet als beste uit de bus is gekomen’ zegt Van Dijk. ‘In de praktijk blijkt dan toch vaak wel dat de aanbestedingsdocumenten, bestekken, maar vaak ook de communicatie niet de schoonheidsprijs verdienen’.

Is de aanbesteder werkelijk op zoek naar een inschrijver die de meest voor-delige- en kwalitatief beste is? De vraag is op welke wijze de aanbesteder dit tot uiting brengt in de door hem gekozen aanbestedingsprocedure.

Van Dijk haalt een voorbeeld aan van een recent geval waarbij de aanbe-stedende dienst een onduidelijk formulier had gebruikt. ‘De inschrijver kon punten verdienen met het in bezit hebben van een bepaalde vergunning. Op het formulier was niet duidelijk aangegeven dat hij dit moest melden om voor de punten in aanmerking te komen. In principe een eenvoudig te her-stellen gebrek. De prijs mag je natuurlijk niet meer corrigeren, maar een ver-klaring of vergunning heb je wel of niet. Maar dit bleek tegen beter weten in. De rechter oordeelde anders, die vond dat de inschrijver het formulier gewoon goed had moeten invullen. Niets eenvoudig te herstellen gebrek dus. Hoewel het inmiddels wel bekend is dat aanbestedingsprocedures vaak een niet al te grote kans van slagen hebben, was de teleurstelling bij deze inschrijver toch groot. Waarom zo formalistisch, waarom geen eenvoudig te herstellen gebrek en was de opdrachtgever nu werkelijk wel op zoek naar ‘best value for money’.

Voor de rechter Rechters hebben de neiging om een defensieve houding aan te nemen. Zij laten een gunningvoornemen bij voorkeur in stand en besluiten al snel in het voordeel van de aanbestedende dienst. Om en nabij 30% van de

aanbestedingszaken treft doel en 70% wordt afgewezen, zo blijkt uit recent onderzoek. Je moet als inschrijver per defi nitie een goede zaak hebben wil je überhaupt naar de rechter gaan.

Aanbestedingsrecht is van oudsher redelijk rigide. Dat komt doordat in het verleden in bijna alle gevallen op laagste prijs werd geselecteerd. Tegen-woordig wordt als gunningscriterium de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI) steeds vaker toegepast. Dat maakt dat opdrachtgevers anders gaan waarderen. Er ontstaat voor opdrachtgevers meer beoorde-lingsvrijheid. Dit maakt aanbestedingen weliswaar minder rigide, maar ook kwetsbaarder voor discussies. Een gepasseerde inschrijver zal sneller ruimte zien om de discussie aan te gaan. Ruimte die gelet op de al genoem-de rechtspraakstatistieken vaak een illusie blijkt te zijn.

Weliswaar zit niemand op een kortgeding te wachten, maar de belangen aan de marktzijde, zeker in deze crisistijd, zijn groot. Een opdracht betekent voor ondernemers gewoon werk en dus geld. Voor een inschrijver die niet begrijpt waarom hij niet als beste is geselecteerd en bovendien constateert dat hij de dupe is geworden van onduidelijkheden in de aanbestedingspro-cedure, zal de drempel laag zijn om een kort geding te starten. Dergelijke procedures zouden vaak voorkomen kunnen worden wanneer de documen-ten duidelijk zijn en er helder en transparant wordt gecommuniceerd. Alhoe-wel Van Dijk dat niet kan staven, heeft hij het gevoel dat de huidige tendens in de rechtspraak de overheidsopdrachtgever niet echt prikkelt om haar documenten op orde te hebben en een aanbesteding goed voor te bereiden.

Van Dijk wil aanbestedende diensten toch echt adviseren om heel alert en kritisch te zijn en een goede aanbestedingsleidraad op te stellen met heldere formulieren en duidelijke criteria.

Het al genoemde voorbeeld van het onduidelijke formulier was zo’n geval waarbij een procedure voorkomen had kunnen worden. Op het formulier stonden bij de ene vraag wel hokjes die aangekruist konden worden en bij een vraag die nota bene voor de selectiebeslissing van cruciale betekenis was weer niet. Daar moest de inschrijver zelf maar weten wat hij invulde, met alle onduidelijkheid van dien. Als hier meer aandacht aan was besteed, dan was het hele kort geding waarschijnlijk niet nodig geweest.

Kleine onduidelijkheden en grote gevolgen Van Dijk benadrukt dat het heel belangrijk is om zorgvuldig met de beant-

16 17

woording van vragen om te gaan die bij inlichtingen worden gesteld. Zeker bij innovatieve aanbestedingsvormen zijn de inlichtingenrondes van groot belang. Nog veel belangrijker dan bij traditionele RAW bestekken, waar het aantal vragen meestal beperkter is. Wanneer daar niet goed mee omgegaan wordt, kunnen de inlichtingenrondes leiden tot veel discussie. Tijdens de aanbesteding, maar ook daarna in de uitvoering. Het Kosmosproject van Rijkswaterstaat waarbij enkele jaren geleden het onderhoud van een groot aantal kunstwerken in Nederland werd aanbesteed, telde soms wel 17 nota’s van inlichtingen, die grotendeels voortvloeiden uit onduidelijk-heden in de aanbestedingsdocumenten. Als inschrijver, maar uiteindelijk ook als opdrachtgever, zie je dan door de bomen het bos niet meer.

B&U of GWW De B&U sector verschilt enorm van de GWW. Omdat het gunnen van op-drachten in de infra altijd via publieke opdrachtgevers en dus door middel van aanbestedingen plaatsvindt, bestaat binnen de GWW een permanente educatiebehoefte. Het verschil uit zich ook in de wijze waarop zaken bij mijn kantoor binnen komen. ‘Als er een B&U zaak binnenkomt, krijg ik bij wijze van spreken meestal een schoenendoos met alle stukken erin’ grapt Van Dijk. ‘In de GWW zie je dat de aannemers over het algemeen juridisch-administratief beter onderlegd zijn en hun documenten prima op orde hebben. Bedrijven zorgen dat medewerkers voldoende kennis hebben van vigerende regelgeving, bijvoorbeeld over de UAV gc. Als er een geschil of vraag is, krijg ik meestal een keurige ordner met tabjes met netjes alle bouwvergaderingen en meer- en minderwerk geordend. Daar wordt dus meer kritisch naar documenten gekeken’. Dat moet ook wel. De belangen zijn groot. Projecten zijn complex en dan is een zorgvuldige en overzich-telijke bouwadministratie van groot belang.

Kennis Praktijkvoorbeelden zijn zoals ze zijn. Iedere situatie is altijd net weer even anders. Van Dijk betoogt ‘als ik een cursus geef zoals recent bij een middel-grote gemeente, benadruk ik dan ook altijd het belang van intern kwaliteits-management’. Juridische kennis is belangrijk. Maar wat doe je er mee? Mijn boodschappen luiden; houd de vinger aan de pols. Zorg dat je zelf (basale) aanbestedingskennis hebt. Vaar niet blind op ingenieursbureaus, bij onenig-heid verdedigen zij immers ook eerst hun eigen belang. Bereid stukken echt kritisch voor. Zorg dat formulieren duidelijk zijn. Creëer heldere communi-catie. Motiveer het aanbestedingsbesluit. Durf op een beslissing terug te komen op het moment dat het gunningvoornemen is uitgegaan. En heel

belangrijk, laat documenten waar bouwbreed jarenlang over is nagedacht, zoals de UAV-gc 2005 en de UAV 1989, zo veel mogelijk in tact. Het schrap-pen en wijzigen van bepalingen uit deze voorwaarden maakt het er over het algemeen niet duidelijker op. Tot slot, leg deze uitgangspunten in een intern kwaliteitsdocument vast en handel daar ook naar.

Risico’s En inhoudelijk, wat regel je wel en niet. Wanneer bepaal je als aanbeste-dende dienst dat bijlagen bij de aanbestedingsdocumenten (bijvoorbeeld een bodemonderzoek of gegevens over de staat van een dijklichaam) informatief of juist bindend zijn? Informatieve documenten mag de aanne-mer gebruiken. Bindende documenten moet de aannemer gebruiken. Maar is het voor iedereen duidelijk wat voor de opdrachtgever de consequentie is als in informatieve documenten toch onjuistheden staan. Niet zo lang geleden heeft de Raad van Arbitrage nog beslist dat een aannemer zich ook op informatieve documenten moet kunnen verlaten. De aanbesteder heeft deze documenten immers niet voor niets bij de aanbestedingsdocumenten gestopt, zo vond de Raad van Arbitrage. Toen de documenten fouten bleken te bevatten moest de opdrachtgever daarom toch op de blaren zitten. Aanbestedende diensten moeten dus heel goed nadenken en zich de vraag stellen: ‘wat stoppen we erbij en wat niet’ en zich goed realiseren dat een aannemer zijn inschrijving niet alleen op bindende, maar ook op meer in-formatieve documenten zal baseren. Ook hier zal een goede en zorgvuldige voorbereiding en samenstelling van het aanbestedingsdossier haar vruch-ten zeker afwerpen.

Do’s & don’ts• Houddevingeraandepols.• Zorgdatjezelf(basale)aanbestedingskennishebt.• Vaarnietblindopingenieursbureaus,bijonenigheidverdedigen

zij eerst hun eigen belang. • Bereidstukkenechtkritischvoor.Zorgdatformulierenduidelijkzijn.

Heldere communicatie. • Motiveerhetaanbestedingsbesluit.• Durfopeenbeslissingterugtekomenophetmomentdathet

gunningvoornemen is uitgegaan. • Hetisvanbelangomtewerkenmeteengoedeaanbestedings-

leidraad met heldere formulieren en duidelijke criteria.

18 19

De gemeente Neder-Betuwe gaat in de komende jaren steeds meer projec-ten via het EMVI principe op de markt zetten. EMVI staat voor de Econo-misch Meest Voordelige Inschrijving en is een aanbestedingsvorm waarin naast prijs ook kwaliteit een dominante rol speelt in de afweging. Dit is ook precies de aanleiding; de gemeente wil een betere prijs / kwaliteit verhouding en wil daarvoor de kennis inzetten die in de markt aanwezig is. Maar welke effecten heeft dit nou voor marktpartijen? Vraagt dit om andere competenties? Hoe zorgt u als bouwbedrijf ervoor dat u ook in de toekomst nog partij bent bij de gemeente Neder-Betuwe?

Ontzorgen, minder overlast & communicerenEen van de belangrijkste verschillen van EMVI in vergelijking met traditi-oneel aanbesteden is dat je als bouwbedrijf niet alleen wordt gevraagd om een prijs af te geven, maar om een plan te schrijven. De gemeente Neder-Betuwe heeft aangegeven dat zij bij steeds meer projecten het ontzorgen, het minimaliseren van overlast en het communiceren met de omgeving als cruciale factoren ziet voor de uitvoering van een project. Max Pijl, coördinator civiele techniek gemeente Neder-Betuwe: ‘Deze factoren vormen een belangrijk onderdeel in onze EMVI aanbesteding. Wij vragen de marktpartijen om hiervoor slimme oplossingen aan te dragen en in relatie met de prijs zullen we dan de afweging maken.’ Een concreet voorbeeld is het groot onderhoud (vervanging bestrating) aan de Burger-meester Lodderstraat. Dit project zal door de gemeente halverwege 2012

In gesprek met Max Pijl, Gemeente Neder-Betuwe

Werk aan een goede relatie!

volgens het EMVI principe worden aanbesteed. Aan deze winkelstraat dwars door Opheusden zitten veel ondernemers gevestigd, dus minima-liseren van overlast en hinder en goed communiceren zijn hier misschien wel de belangrijkste succesfactoren voor het welslagen van het project. Max Pijl geeft aan dat marktpartijen meer zullen moeten anticiperen op deze ontwikkelingen. ‘Zij moeten ervoor zorgen dat ze in staat zijn om hun oplossingen in een aanbestedingsplan constructief te formuleren. Evenals de wijze waarop zij zich als bouwbedrijf profileren. Als gemeente kijken we naar steeds meer aspecten en deze worden dus ook meegeno-men in de selectieprocedure.’

Minstens net zo belangrijk is het werken aan een goede relatie. Max Pijl: ‘Wij vinden het erg belangrijk dat we in dit soort projecten samenwerken met partijen die zich proactief opstellen en ook met ons mee willen den-ken. Bouwbedrijven die zelf oplossingen aandragen als er problemen op-treden tijdens de uitvoering en zich verant-woordelijk voelen voor de kwaliteit van het werk.’ Dit zijn ook vaak de bedrijven die bewust werken aan een relatie met de gemeente en dat gaat steeds belangrij-ker worden. ‘Doordat we meer vrijheid en ruimte geven in de projecten, zullen we elkaar moeten kunnen vertrouwen en goed moeten leren kennen. ‘

Max Pijl: werk op de juiste manier aan de relatie, door:• Tewetenwaterspeeltbinnendegemeentedoordejuistematevan

persoonlijk contact en door je bijvoorbeeld te verdiepen in het beleid van de Gemeenten. Raadpleeg ook de website van de gemeente.

• Vraagcontactpersonenbijdegemeentewathunzorgis.Waarliggenze wakker van.

• Oogtehebbenvoorproblemenindegemeenteendoorzelftekomenmet innovatieve oplossingen (zoals je die wellicht bij een ander project hebt toegepast, waar de gemeente geen kennis van heeft). Rij bijvoor-beeld eens door de gemeente heen om hier een indruk van te krijgen en kom met de geconstateerde aandachtspunten bij ons terug.

2.2 Samenwerken met opdracht-gevers: werk aan de relatie

20 21

Bestuurslid van Vernieuwing BouwWerkplezier is zijn drijfveer en daarom is hij bestuurslid geworden van Vernieuwing Bouw (www.vernieuwingbouw.nl). Samen aan kracht win-nen om iets te betekenen in die veranderingen. ‘Je kunt aan de zijlijn gaan staan en klagen, maar je kunt ook actief een bijdrage leveren’, vindt Van den Heuvel. ‘Daarbij denk ik dat Vernieuwing Bouw vooral de kracht bezit om te verbinden. Je moet gezamenlijk actief drempels overwinnen die je alleen niet beslecht krijgt. Dat geldt net zo goed voor opdrachtgevers. Daar werken ook mensen die alleen niet de kracht en het draagvlak voor elkaar krijgen om te veranderen’. Aannemers zeggen regelmatig dat er niets verandert en laagste prijs pre-valeert bij opdrachtgevers. Maar dan zie je niet welk gevecht zich ook bij opdrachtgevers afspeelt. Daar zijn voldoende mensen die willen dat het anders gaat. Het geeft energie om mensen en organisaties te verbinden die wel willen veranderen, en de bouwsector tot een werkgebied willen maken waar werkplezier, respect en innovatie een plek heeft. Dat is wat Vernieuwing Bouw doet.

En je eigen organisatie? Van den Heuvel heeft veel gedaan om zijn organisatie in te richten op innovatief aanbesteden. Allereerst heeft hij de organisatie versterkt met het aantrekken van jonge mensen. Daarnaast heeft hij eigen medewer-kers gesteund met opleidingstrajecten. Zo heeft een medewerker een duale opleiding gedaan aan de Hogeschool voor de Bouwacademie. Hij is opgeleid en getraind in nieuwe contractvormen. Via ‘Bouwtalent’ is een getalenteerde jongen aangetrokken die via een traineeship drie keer acht maanden zowel bij opdrachtgevers als bij opdrachtnemers gaat werken en daarmee belangrijke ervaring en inzichten opdoet. ‘Via dit traject krijgen jonge mensen inzichten die helpen om ‘kokerdenken’ (de zaak van één kant belichten) uit de sector te krijgen’, zegt Van den Heuvel. ‘Het maakt dat je beter kunt meedenken en helpt daarmee de beeldvorming in je eigen organisatie. Er blijven mensen in je organisatie die conservatief zijn en denken dat je altijd voor je centen moet vechten. Anderzijds kan je in je eigen bedrijf veel makkelijker sturing aan verandering geven dan in de publieke omgeving. Dan speelt een totaal ander krachtenveld’.

Veranderingen in de sectorIn de afgelopen jaren hebben experimenten plaatsgevonden in verschil-lende organisaties. Het lijkt erop dat we herkauwen wat er gebeurd is. Het doorvertalen naar een stap verder gaat traag bij regionale overheden. Grote

Opdrachtnemer aan het woord: Dick van den Heuvel, Van den Heuvel Werkendam

Je moet gezamenlijk actief drempels overwinnen die je alleen niet beslecht krijgt

Dick van den Heuvel is directeur van Van den Heuvel Werkendam. Het be-drijf is in 1948 opgericht door twee broers van de familie Van den Heuvel. Van den HeuveI is een jonge aannemer die na zijn studie civiele techniek het bedrijf van zijn vader heeft overgenomen. ‘Ik ben van plan om nog lang in deze sector te werken’ zegt Van den Heuvel. Daarmee onderbouwt hij ook zijn intrinsieke motivatie om een belangrijke bijdrage te leveren aan vernieuwing van de sector. ‘De huidige manier van samenwerken in niet optimaal’ vervolgt Van den Heuvel. ‘In de samenwerking met op-drachtgevers heb je vaak te maken met tegengestelde belangen. Jammer, want samen kan je meer bereiken’.

22 23

Do’s & don’ts

goede en plezierige samenwerkingsvorm tot stand gekomen. We denken dat ze zoeken naar ‘iets’ voor de laagste prijs. Maar dat is een afgeleide vraag. Als je kijkt naar de huidige prijzen kan je alleen maar constateren dat op uitvoeringscapaciteit niet bespaard kan worden. Op dit moment zitten we op de bodem van de prijsvorming. We kunnen alleen nog kijken naar lagere proces- en ontwerpkosten. ‘Als marktpartij heb je er toch mee te maken’ zegt Van den Heuvel. Om de verandering lonend door te zetten is het júíst het percentage dat innovatief wordt aanbesteed wat speel-ruimte biedt.

partijen met veel kennis als Rijkswaterstaat en Prorail denderen gewoon door. Gemeenten zouden daar als wagonnetjes achter moeten hangen. Van den Heuvel is stellig; ‘mijn advies aan de overheid is; zoek verbinding met andere overheden en probeer gezamenlijk je drempels te slechten. Creëer ruimte om gewoon 20% van je aanbestedingen vernieuwend door te zetten. Neem daarbij kleine, beheersbare stappen. Radicaal hoeft helemaal niet. Ga niet in één keer een alliantiecontract neerzetten, want dan schiet je je doel voorbij en zijn de leerkosten te groot. Kortom, draai niet gelijk aan alle parameters. Benoem eerst een paar kwaliteitsaspecten en houdt dat vol. Niet een keer wel en dan weer een hele tijd niet. Dan weet de markt ook niet waar ze aan toe is. In de afgelopen jaren investeerden we als markt in ken-nis, dat kost wel geld. Nu is het crisistijd en worden we ineens weer 80% op prijs afgerekend. Continuïteit is belangrijk’.

Samenwerken in de keten Ketenintegratie is dé oplossing voor de GWW. Er zijn teveel deelschakels, en het uitknijpen van losse ketens is geen oplossing naar besparing. Het gaat erom de totale keten meer waarde te laten genereren. Dat betekent dus dat óók de hoofdaannemer heel anders met zijn onderaannemers en nevenaannemers om moet gaan. Wat dat betreft kan je stellen dat de pu-blieke opdrachtgever op dit moment beter omgaat met de marktpartijen dan de marktpartijen met hun onderaannemers en toeleveranciers.

Als je door je opdrachtgever gehonoreerd wordt voor je meerwaarde, moet je ook bereid zijn je toeleveranciers meer te betalen. Zij hebben je ondersteund in het aanbieden van jouw toegevoegde waarde naar je op-drachtgever. Dát is ook ketenintegratie!

Ken je klant ‘Begrijp ook de verwikkelingen van je opdrachtgevers’, zegt Van den Heuvel. ‘Weet welke ‘hokjes’ beslecht moeten worden. Wat je vaak ziet bij de opdrachtgever is dat zij projecten meerdere keren intern overdragen. Zorg dat je inzicht hebt in dat proces. Je ziet dat bepaalde waarden, zoals minder hinder, op de achtergrond raakt wanneer wordt gediscussieerd over RAW of niet. Ander punt is dat de technische kennis bij opdrachtge-vers duidelijk aan het verminderen is. Dat is een prima reden serieus met ketenintegratie aan de slag te gaan!’.Verdiep je in de eigenlijke behoefte van je klanten. Opdrachtgevers zoeken in de eerste plaats een bepaalde waarde. Bijvoorbeeld een duurzame weg met een lange levensduur en die perfect past in de omgeving. En via een

• Sluitjeaanbijnetwerkendieactiefzijnvanuitvakinhoud,datbrengtje relaties en kennis. Denk aan ‘Vernieuwing Bouw’, ‘Regieraad Bouw’ of voor young professionals ‘De NieuwBouw’

• Denkbuitenkaders,eenadviesklusisookeenopdrachtenwerk.• Verdiepjeindewerkelijkezorgenvandeklantenhoudogenenoren

open om (ongevraagde) oplossingen aan te kunnen reiken. • Zorgdatjezelfookbasaleaanbestedingskennishebt.• Kijkwatjebinnenjeorganisatienogkandoenophetgebiedvan

bouwprocesinnovatie. Kan je nog slimmer werken?• Neemeenkeerperjaarjeonderaannemerseensonderdeloep,welke

toegevoegde waarde leveren zij in relatie tot de wensen en behoefte van jouw klanten?

Denk out-of-the-boxVan den Heuvel ziet het als pure noodzaak om contact te hebben met je opdrachtgevers. Daarbij moeten bedrijven zich verplaatsen in hun klanten. Ken je klant! Pas dan kun je begrijpen wat die klant beweegt en wat belangrijk gevonden wordt. Met die informatie kun je innovaties en concepten aanbieden waar de klant om vraagt. Dat betekent ook dat je ‘out-of-the-box’ moet denken. ‘Je moet voelen waar ruimte is’, zegt Van den Heuvel. ‘Zo hebben we recent een adviesdienst geleverd, terwijl we een infra-aannemer zijn. We hebben onze opdrachtgever geadviseerd in een onderhoudsplan en daarmee een opdracht van 50.000 euro verwor-ven. Je moet echt anders denken en zo met je organisatie in aanmerking komen voor ander werk.

24 25

Commercie en marketing ‘Wij proberen onze opdrachtgevers te stimuleren en mee te laten gaan in veranderingen door onze toegevoegde waarde aan te bieden’ zegt Van den Heuvel. ‘Helaas krijgen we op dit moment alleen maar waarde voor onze uitvoeringscapaciteit. Onze strategie richt zich op het verleiden van onze opdrachtgevers om in ketens te denken én de voordelen van andere manieren van samenwerken in te zien’. Van den Heuvel organiseert daar-om klantbijeenkomsten waar kennis wordt gepresenteerd en aangeboden, bijvoorbeeld over ketenintegratie of innovatieve contracten. Je moet niet alleen verwachten dat je opdrachtgever verandert, je moet als bedrijf zelf ook veranderen. Respecteer elkaar daarin’.

In gesprek met mevrouw C.A.A. van Rhee-Oud Ammerveld, wethouder gemeente Tiel

Wie wil zoekt een mogelijkheid en wie niet wil zoekt een reden

Fotograaf: Jan Bouwhuis, Tiel

Haar portefeuille is: ruimtelijke ordening, stadsontwikkeling en grond-bedrijf en economie. We spreken met haar over de maatschappelijke aspecten van aanbesteden.

Rol van de overheid De overheid heeft verschillende rollen, taken en verantwoordelijkheden, vindt wethouder Van Rhee-Oud Ammerveld. ‘Vanuit mijn portefeuille moet gekeken worden naar maatschappelijk belang. Zoals stageplekken voor mensen die meer hulp en steun nodig hebben. Het is belangrijk dat zij een plek krijgen in bedrijven. Ik begrijp dat het niet altijd kan. Er moet worden gekeken naar waar mogelijk en niet waar het niet kan,’ dat is het uitgangspunt dat Van Rhee-Oud Ammerveld stelt. Zij is een fervent voor-stander van maatschappelijk verantwoord besturen en ondernemen. Van Rhee-Oud Ammerveld heeft Arbeidsmarktbeleid en Economische zaken

Creëer ruimte om gewoon 20% van je aanbestedingen vernieuwend door te zetten.

26 27

Do’s & don’ts

Rhee-Oud Ammerveld, ‘je kunt als gemeente kijken of je subsidie geeft of de sportclub laat steunen door vrijwilligers en sponsoring van bedrij-ven’. Voor het bedrijfsleven kan sponsoring een manier zijn om bedrijven bekendheid te laten krijgen.

Economie Voorzieningen horen bij aantrekkelijke omgeving om in te wonen, werken en leven. Denk aan theater en sportvoorzieningen. Mensen willen dichter bij werk wonen. Het gaat niet om enorme bedragen maar betrokkenheid. Ook voor bedrijven is een aantrekkelijke woonomgeving belangrijk. In de komende jaren gaat de beroepsbevolking in deze regio afnemen. Dat betekent dat de mensen die nu een steuntje in de rug nodig hebben, straks belangrijk zijn. De effecten van deze ontwikkelingen spelen in deze regio al over 5 jaar.

Samenwerkingsovereenkomst Op de vraag wat in de overeenkomst opgenomen moet worden als het gaat om SROI vindt Van Rhee-Oud Ammerveld dat het gaat om een win-win situatie waarbij positieve effecten ontstaan door de combinatie van de inzet van stagiaires en de sociale dienst. ‘Regionale werkgelegenheid moet worden bevorderd’, vindt Van Rhee-Oud Ammerveld, ‘ga daarom aan de slag met mensen die moeilijk plaatsbaar zijn, om (naast buiten de regio) ook te stimuleren dat bedrijven in de regio zich inschrijven’. Het gaat er niet om alle projecten aan het lokale bedrijfsleven te gunnen, maar wel om met elkaar de regio gezond te houden. Daarbij levert het bedrijfsleven een belangrijke bijdrage aan de samenleving.

‘We moeten dan ook uit de kortstondigheid en deze mensen perspec-tief bieden. Bied mensen kansen, dat brengt ze een stapje verder op de

in haar portefeuille. Dit lijkt niet vanzelfsprekend, maar ze ziet juist veel raakvlakken tussen beide. Daarom was haar wens om beide portefeuilles te krijgen en met succes.

Maatschappelijke toegevoegde waarde Van Rhee-Oud Ammerveld vindt gunnen op andere waarden dan prijs alleen buitengewoon belangrijk, zie bovenstaande. Toch moeten we wel naar onze portemonnee kijken. Partijen moeten ook echt kwaliteit leveren wil je op grond van kwaliteit projecten gunnen. De inzet van kansarmen op projecten in de bouw is voor haar een belangrijk punt. Om dit als overheid optimaal te benutten zou je over de gescheiden budgetten heen moeten kijken. ‘Want als je iemand geen uitkering hoeft te betalen komt het ook je gemeente ten goede. Dat zijn nu gescheiden stromen. Als ik bedrijven zover kan krijgen dat ze die mensen inzetten is dat fi jn voor een andere collega’ zegt Van Rhee-Oud Ammerveld. Daarom moet je het transparant maken, vindt ze. Bijvoorbeeld door beleid op te stellen wat de inzet van extra stagiaires bevordert. ‘Het is jammer dat er mensen in de bijstand zitten die geschikt zijn voor bepaalde werkzaamheden.’

Social Return on Investment - SROIDe inzet van kansarmen in projecten moet niet bij dat ene project beperkt blijven. Je zou kunnen werken aan een systeem hiervoor. Het blijft lastig, je moet het ook niet tot een gemeente beperken maar regiobreed trekken. Samen met andere Gemeenten een formule ontwikkelen. Dat is makkelij-ker gezegd dan gedaan en moeilijk gezamenlijk te regelen. Daarom is de gemeente Tiel ook aangesloten bij het initiatief om een samenwerkings-overeenkomst met elkaar aan te gaan. De uitdaging is om de samenwer-king vorm te geven en uit te voeren. Van Rhee-Oud Ammerveld is van mening dat je inzetten als gemeente voor sociale cohesie het welzijn van mensen ten goede komt.

Samen zijn we de maatschappij Er is veel te doen de laatste tijd over Social Return on Investment. Van Rhee-Oud Ammerveld: ‘ik ben er zeker voor vanuit een ideaalbeeld hoe het moet zijn’. Hoe kom ik als gemeente daar zo dicht mogelijk bij. Je moet als overheid met burgers en bedrijfsleven zorgen dat er een plek is voor iedereen. Dat houdt de samenleving plezierig.

Door bezuinigingen heb je juist bedrijven en bewoners heel hard nodig. Dat vraagt ook meer inzet van mensen zelf. ‘Neem de sportclub’ zegt Van

• Partijenmoetenookechtkwaliteitleverenwiljeopgrondvankwaliteit projecten gunnen.

• Inzetvankansarmeniseenbelangrijkpunt.• Latenweeensysteemontwikkelenwateenduurzameoplossing

genereert op het gebied van SROI.• Jemoetalsoverheidmetburgersenbedrijfslevenzorgendater

een plek is voor iedereen.

28 29

arbeidsmarkt’. Bestuurders zijn vaak positief over dit soort initiatieven ter-wijl ambtenaren meer met de details werken. ‘We moeten onze collega’s ervan overtuigen dat dit belangrijk is en de gemeente ten goede komt’, zegt Van Rhee-Oud Ammerveld. Onze ambtenaren zijn deskundigen die een vak uitoefenen en we hebben ze hard nodig. Daarom moeten we een beroep doen op hun creativiteit en deskundigheid. Waarbij vooral gekeken moet worden naar hoe het wel kan. Want wie wil zoekt een mogelijkheid en wie niet wil zoekt een reden!

In gesprek met Ron Kramer, Hoofd Ruimtelijk Beheer, gemeente Geldermalsen

Als je het alleen niet kan, dan samen doen!

‘Aanbesteden is maatwerk in de gemeente Geldermalsen. Daarom wordt de ene keer aanbesteed op basis van bestek en tekeningen en een andere keer op basis van EMVI gunningcriteria’ zegt Ron Kramer, hoofd van de afdeling Ruimtelijk Beheer in de gemeente Geldermalsen.

OMOP contractvormMarktconsultatie is passend voor projecten die zich daarvoor lenen. Kramer: ‘je moet altijd uit kunnen leggen waarom je voor een bepaalde aanbestedingsvorm kiest. We zijn overigens al behoorlijk innovatief, want we passen vaak zogenaamde OMOP contracten toe bij wegenonderhoud (OMOP staat voor: onderhouscontract met open posten). Bij deze con-tractvorm is vooraf niet bekend welke werkzaamheden gedurende een jaar precies gedaan moeten worden. Op grond van een raamcontract en op te stellen deelopdrachten wordt uitvoering gegeven aan het jaarlijks

Je kunt als gemeente kijken of je subsidie geef t of de spor tclub laat steunen door vrijwilligers en sponsoring van bedrijven

30 31

DuurzaamheidDoor bezuinigingen staat duurzaamheid wel onder druk. De gemeente maakt gebruik van de criteria van AgentschapNL. ‘We proberen daarbij zo veel mogelijk te voldoen aan de minimale criteria, maar juist nu er wat minder mindelen zijn, levert dat zo nu en dan wel spanning op’.

Geldermalsen innovatiefTransactiekosten die gepaard gaan met innovatief aanbesteden zijn lastig te vergelijken. Kramer: ‘je doet het op een bepaalde manier en je weet nooit wat de andere manier uiteindelijk had gekost. Hoewel je wel in kunt schatten dat voor complexe en moeilijke projecten het proces zwaarder is en gewoon meer kost’. Een aantal jaren geleden is de gemeente gestopt met het zelf schrijven van bestekken, dit wordt extern uitbesteed aan regionale bureaus. Wanneer het om zeer specialistisch werk gaat wat bureaus binnen de regio niet kunnen, wordt ook buiten de regio gekeken.

‘We zijn best innovatief!’, zegt Kramer. ‘We hebben het marktplein, de gymzaal en bergbezinkbassins aanbesteed op basis van E&C’. Zoals gezegd, blijft het maatwerk en zal de gemeente per project de meest geschikte aanbestedingsvorm kiezen. Bezuinigingen spelen ook in de gemeente Geldermalsen een rol. ‘Maar als het even kan besteden we innovatief aan!’

Aanbiedende par t ijen zijn vaak veel beter op de hoogte van nieuwe produc ten, maak daar gebruik van. Het is effi ciënter om in één keer een aantal wegen helemaal in kaar t te brengen en vervolgens via het raamcontrac t werkzaamheden te laten ui tvoeren dan steeds voor elk onderdeel een bestek maken. Het kiezen van de juiste aanbestedingsvorm voor een projec t is en blijf t maatwerk.

f

wegenonderhoud. Daarbij gaat het om grotere volumes, bijvoorbeeld reconstructies of grote hoeveelheden kleinschalig onderhoud.

‘Deze manier van werken vraagt relatief weinig uren van de opdrachtgever en bevalt ons goed’, zegt Kramer. ‘Inmiddels hebben we deze contract-vorm ook toegepast op baggeren en de renovatie van sportvelden. Bij de aanbesteding van de OMOP voor het wegenonderhoud bleek een plaatse-lijke combinatie van 3 aannemers de beste aanbeding te hebben gedaan. Een mooi voorbeeld van hoe aannemers de krachten kunnen bundelen, om gezamenlijk toch een groot bestek binnen te halen. En als dat ook nog eens plaatselijke aannemers zijn is dat mooi meegenomen. De aannemers waren en zijn heel positief over deze manier van werken. Als je het alleen niet kan, dan moet je het samen doen is mijn stelling’, zegt Kramer.

OvereenkomstenDe gemeente Geldermalsen werkt graag met raamcontracten waarbij ver-schillende aanbiedende partijen betrokken zijn. Kramer: ‘het is effi ciënter om in één keer een aantal wegen helemaal in kaart te brengen en vervol-gens via het raamcontract werkzaamheden te laten uitvoeren dan steeds voor elk onderdeel een bestek maken. Je moet de middelen die je hebt zo goed mogelijk verdelen om de openbare ruimte te onderhouden, en via dit soort overeenkomsten hebben zowel aanbieders als opdrachtgevers meer ruimte’.Kramer heeft goede ervaringen met raamovereenkomsten, die hij graag met zijn collega’s uit andere gemeentes in de regio deelt.

We zijn best innovat ief!

32 33

1. Neem het besluit om serieus met strategie aan de slag te gaan2. Doe het! Voeg de daad bij het woord. Ga aan de slag met strategie.3. Stel vast waar u staat.4. Ontwikkel een aantal toekomstscenario’s voor uw bedrijf (laat u hierbij

ondersteunen als dat nodig is!).5. Evalueer uw toekomstmogelijkheden en kies.6. Werk de strategie uit in heel concrete acties in de agenda van de direct

betrokkenen.7. Houd de vinger aan de pols

De publicatie is te downloaden via de websites van Bouwend Nederland (www.bouwendnederland.nl), Rabobank (www.rabobank.nl/bedrijven/kennis) en De Bouwer & Partners (www.debouwer.nl).

Daarnaast is er op youtube een interessant fi lmpje beschikbaar: http://www.youtube.com/watch?v=b27JNgzgJOk

2.3 Strategie & communicatie

Strategie loont!Uit recent onderzoek van de Rabobank en Bouwend Nederland is gebleken dat bedrijven die een strategie hebben en er bewust naar handelen betere vooruitzichten hebben voor de toekomst dan bedrijven die in mindere mate aan strategievorming doen.

In de veranderende aanbestedingsmarkt wordt strategievorming steeds belangrijker voor u als ondernemer. Het maakt namelijk een behoorlijk verschil of u op aanbestedingen in gaat schrijven waar u alleen een prijs moet indienen, of op aanbestedingen waar u een heel plan moet schrij-ven. Het schrijven van een goed plan vraagt bepaalde competenties en vraagt mogelijk om ontwikkeling van bepaalde activiteiten binnen uw organisatie.

Uit de publicatie ‘Strategie loont!’:Het hebben van een strategie biedt uiteenlopende voordelen: • Hetgeeftinternenexternduidelijkheidenrichting;• Hetbiedteenkadervoorafstemmingvandagelijkseactiviteitenen

keuzes;• Hetleidttoteenmeeronderscheidendemarktpositieendevoorkeur

van klanten;• Hetdraagtbijaanwinstencontinuïteit.

Redenen genoeg om zelf aan de slag te gaan met een strategie. Aan de hand van de volgende 7 stappen kunt u een fundament leggen en deze verder uitbouwen tot een volwassen strategie:

34 35

Als het gaat om duurzaamheid zijn we gefocust op een aantal onderwerpen:• Duurzaamheid• MVO• TCO

‘Dit zijn de drie elementen die in elke aanbesteding terugkomen. Zekunneninvormenintensiteitverschillen,maarkomensteedsterug.Als je als ondernemer aan deze drie begrippen geen invulling geeft zet je jezelf op achterstand’.

In gesprek met Koos van Moosel,Manager Facilitair Bedrijf, gemeente Tiel

Bouwers van Nederland: ken uw klant en investeer in marketingkennis en kunde!

De gemeente Tiel is aangesloten bij het regionaal inkoopbureau. ‘Als we aanbestedingstrajecten in de markt willen zetten laten we ons door het inkoopbureau ondersteunen’, zegt Van Moosel. ‘Daarmee is het inkoop-bureau ook een belangrijk loket voor het bedrijfsleven. Als we werken en diensten in de markt willen zetten doen we dat vaak met andere Gemeenten én met ondersteuning van het inkoopbureau. Projecten worden in percelen opgesplitst om de regionale en lokale markt een goede kans te geven’.

Door samen te werken met andere Gemeenten kunnen we inkoopvoordeel behalen door volume te vergroten. Mocht er geen aansluiting zijn om regi-onaal samen te werken op een project dan doet gemeente Tiel het zelf. Het regionaal inkoopbureau speelt ook dan een belangrijke rol. Het bestek en programma van eisen wordt door de vakafdeling opgesteld. ‘Als bijvoor-beeld de afdeling Stadsbeheer een project heeft, leveren zij het bestek en laten dat toetsen door de adviseur. Vervolgens zetten we het dan zelf in de markt. Afhankelijk van het volume Europees of openbaar. We kennen lage drempelbedragen’, zegt Van Moosel, ‘tot 25.000 vragen we één offerte op, van 25 tot 150.000 drie offertes, en daarboven besteden we openbaar aan. Dat geldt voor leveringen, werken én diensten. We gaan dus heel snel openbaar, dan wel Europees. Gemeente Tiel heeft deze keuze zeer bewust gemaakt om marktwerking zoveel mogelijk te bevorderen’.

Duurzaamheid hoog in het vaandelHet is bekend dat de toepassingen van het TCO principe (Total Cost of Ownership) vaak niet lukt omdat het budget voor initiële kosten en onder-houd uit verschillende potten komt. Gelukkig beseft men steeds vaker dat het niet gaat om de redenering ‘hoe bouw ik zo goedkoop mogelijk’, maar dat het ook gaat om de onderhoudsfase waar een veelvoud van initiële uitgaven naartoe gaat.

‘Op het moment dat je aan kunt tonen wat initiële kosten nu zijn en onderhoud op langere termijn en dat afzet tegen besparingen tover je een glimlach op het gezicht van alle betrokkenen. Terugverdieneffecten worden gewaardeerd. Zeker in de gemeente Tiel. We kijken juist vooral naar TCO constructies’ zegt Van Moosel.

Duurzaamheid in aanbestedingen We maken altijd gebruik van de duurzaamheidcriteria van Agentschap.NL, vooral omdat deze algemeen erkend zijn. Afhankelijk van het project worden aanvullende eisen toegevoegd. Juist ook die prikkel moet bij het bedrijfsleven liggen, bedrijven kunnen aanvullende maatregelen voorstel-len als ze goed aangeven wat het oplevert. ‘Ken je klant!’, Van Moosel kan het niet vaak genoeg zeggen. ‘Dat bepaalt als bedrijf je verkoopstrategie. Bouwers van Nederland, investeer in marketingkennis en kunde! Al heb je maar ergens in je klapper je potentiële opdrachtgevers staan en dat je weet wat de zorg/het belang van je klant is!’.

Van Moosel vindt dat bouwbedrijven moeten weten wat de plaats en zorg van de gemeente is: namelijk een belangrijke regisseur in de samenleving. ‘Neem scholingsprojecten. Kijk naar de rol van de gemeente en speel daarop in. Denk mee en vooral buiten je eigen kaders. Bij voorkeur samen met medewerkers van de gemeente. Bij veel projecten zal je best gehoor vinden’.

36 37

Binnen de gemeente Tiel wordt TCO benaderd vanuit het concern in plaats van verschillende potjes. Dat laatste is beheersmatig en administratief, de gemeentewilhiervanaf.ZozijnbijhetprojectWestluidensepoortmensenvan verschillende afdelingen in het projectteam geplaatst. Vastgoed, facility-management en meer, verschillende vakdisciplines zijn nú al aangesloten.

denken. TCO past daar juist in zou ik bijna zeggen, en biedt de opdracht-nemer kansen. Gemeenten gaan kritischer kijken naar uitgaven. Als jij als ondernemer innovatieve ideeën hebt waardoor bijvoorbeeld maar één keer in plaats van twee keer gemaaid hoeft te worden, laat het dan horen! Timing is belangrijk, weet wat de zorgen van je opdrachtgever zijn en houdt de lokale pers in de gaten. Als accountmanager moet je zorgen dat je daar een neus voor hebt. Kansen voor regionale en lokale aanbieders zijn er zeker!

Inkopen is een vak ... en dat vakgebied verandert heel erg snel, volgens Van Moosel. ‘Ik denk dat veel overheidsinkopen worden gedaan door mensen die geen inkopers zijn. Daarmee kan ik de angst verklaren die men heeft om bijvoorbeeld een plafondbedrag in te zetten en functioneel uit te vragen. Dat inkopers liever bestekken schrijven is begrijpelijk. Vaak zijn het inhoudelijk deskundigen die zich liever niet in de kaart laten kijken en hun budget niet af willen ge-ven. Inkopen is een vak! In de praktijk kom je tegen dat men onder inkopen verstaat ‘op een A4 opschrijven wat ik nodig heb’ en dan een aantal bedrij-ven bellen. Vaak werkt dit wel maar als je praat over tonnen of miljoenen kan je beter een andere inkoopstrategie volgen om zoveel mogelijk waar voor je geld te hebben’.

Belangrijkste veranderingen in het inkoopvak betreft het toepassen van nieuwe aanbestedingstechnieken. Van Moosel is stellig. ‘Hoe vaak wordt een Concurrentie Gerichte Dialoog toegepast? Of eenplafondbedrag in de markt gezet? Die werkwijze vereist toch een andere kijk op je inkoop-rol. Het is een open deur maar zorg dat je als inkoper op de hoogte bent van je ontwikkelingen in je vak en pas die toe. Of ga eens kijken bij het NEVI. Inkopen is niet alleen een vak aan de voorkant, maar ook realisatie, contractmanagement en projectmanagement horen daarbij. Daarom is het goed dat we een inkoopbureau hebben in de Regio Rivierenland, daar ben ik echt van overtuigd!’

MVODe gemeente is o.a. verantwoordelijk voor werkgelegenheid en vindt het belangrijk dat ondernemers ook bijdragen leveren om de werkgelegen-heid te steunen. Denk aan sociaal zwakkere groepen. ‘Werkgelegenheid vindt zijn oorsprong terug in positie gemeente als opdrachtgever’ zegt Van Moosel. Werkgelegenheid is belangrijk als sociale component in de samenleving. ‘Als mensen werk hebben heeft dat zoveel neveneffecten, denk aan minder uitkeringen, kans op minder criminaliteit en meer onder-wijs. Wij nemen altijd een sociale paragraaf op in onze aanbestedingen of het nu om schoonmaak, gebouwonderhoud of catering, SROI gaat altijd mee’.

De gemeente Tiel stelt vaak een criterium door bijvoorbeeld te eisen dat een x% van de uren wordt geleverd door mensen uit sociaal kwetsbare groepen en/of vanuit de inzet door mensen van LANDER (regionaal SW bedrijf). Op deze manier biedt de gemeente kansen aan mensen. Van Moosel ziet hierin ook mogelijkheden voor de vastgoed- en bouw-sector, ‘zeker bij meerjaren contracten, in zo’n tijdsbestek kan je als opdrachtgever en opdrachtnemer best een afspraak maken om iemand gedurende die periode (drie jaar met een jaar verlenging) te scholen. Vak-mensen worden alleen maar schaarser, voor goede vaklui is altijd werk’.

SROI - Bottom line is dat opdrachtgevers én opdrachtnemers met elkaar in gesprek gaan om invulling te geven aan wat haalbaar is. Als opdracht-gever moet je goed specificeren wat je wilt en hoe je dat beoordeelt. Zet niet zomaar een bepaald percentage in je leidraad. Er kan vaak meer dan men denkt.

Bezuinigingen‘Bezuinigingen zijn een belangrijk thema, ook in de gemeente Tiel’, beaamt Van Moosel. ‘Juist een periode van bezuinigingen vraagt om lange termijn

38 39

Syntens:

Ondernemend aanbesteden heeft alles te maken met innovatie

Een voorbeeld van ondernemend aanbesteden en het innovatieprocesEen voorbeeld van innovatieve manieren van aanbesteden is de Soft Se-lection Methode. Deze is voor het eerst toegepast door Woningcorporatie Wonion in het kader van de bouw van 60 energieneutrale woningen in Ulft (juni-juli 2009). Aan uiteindelijk vijf consortia van bedrijven werd gevraagd om op basis van functionele specificaties en een maximaal budget een ontwerp te maken. Een van deze ontwerpen is geselecteerd en gebouwd. Alle consortia hebben er iets aan over gehouden. Sommigen hebben el-kaar echt gevonden en een basis gelegd voor strategische samenwerking. Een aantal consortia heeft het ontwerp doorontwikkeld tot een concept dat breder toepasbaar is. De consortia moesten wennen aan deze manier van werken. Zo was men onzeker over de verwachtingen van de opdrachtgever doordat er alleen functionele eisen werden gesteld. De verregaande samenwerking tussen ketenpartners in de conceptfase vergde dat deelnemers buiten hun tradi-tionele rollen traden en zich bemoeiden met ‘elkaars werk’. Syntens heeft twee consortia begeleid als coach en klankbord. Een eerste aandachts-punt was het investeren in een goede start van het consortium met een uitgebreide kennismaking om de samenwerking te versoepelen. Verder was het belangrijk om ook tijdens het proces steeds opnieuw aandacht te besteden aan de samenwerking en communicatie. We letten erop dat de consortiumleden zelf het initiatief namen en elkaar uitnodigden om actief mee te denken. Tenslotte stimuleerden we de consortia om zich in te leven in de opdrachtgever en gebruiker en zich te onderscheiden met de ‘unique selling points’ van hun consortium en hun plan.

Syntens staat u bij met advies en een netwerk van samenwerkings- partners en kennisleveranciers Voor u als ondernemer is het van het grootste belang om omzet en winst te kunnen genereren, nu en in de toekomst. Om op de lange termijn te kunnen voortbestaan en groeien bent u steeds op zoek naar nieuwe mogelijkheden in de markt. Alles om te kunnen blijven concurreren en groeien. Het succesvol deelnemen aan nieuwe vormen van aanbesteden en samenwerkingsverbanden maakt daar deel van uit. Steeds zoeken naar nieuwe mogelijkheden en het ontwikkelen van producten, diensten en processen gaat niet overal vanzelf - sterker nog, dat gaat nergens vanzelf. Het is een continu spel van inspiratie en informatie vergaren, naar de toekomst kijken, afwegen wat bij het bedrijf past, keuzes maken, plan-nen, tijd, geld en energie investeren. Maar ook de organisatie meekrijgen, samenwerkingspartners zoeken, processen op gang brengen en houden,

Procesinnovatie:• Aanbestedenopbasisvan functionele criteria• Anderecommunicatiemetklant,

eindgebruiker en partners in de keten

Product/dienstinnovatie:• Conceptenontwikkelen• Sneller,duurzameren

flexibeler bouwen• Andereverdien-

modellen• Aansluitenbijbehoefte

eindgebruiker

Organisatorische innovatie:• Inbeddinginde

organisatie• Loslatengewoontes,

andere rollen, cultuur-omslag

Syntens biedt ondernemers die willen innoveren een klankbord, een netwerk en inspiratie

ONDERNEMENDAANBESTEDEN

= concurreren op inhoud

Ondernemend aanbesteden biedt een mooi perspectiefDeze publicatie gaat over ondernemend aanbesteden. Nieuwe manieren van aanbesteden vinden we belangrijk, omdat het concurrentie mogelijk maakt op andere punten dan alleen de prijs. Dit leidt tot betere kansen voor het mkb, meer innovatie, minder faalkosten, prettigere samenwer-king en een hogere kwaliteit van het eindresultaat. Een mooi perspectief. De koplopers in de branche zijn er al mee aan de gang. Ook u kunt van deze kans gebruik maken. Mits u de uitdagingen aangaat op het gebied van product- en diensteninnovatie en vernieuwing van processen in het bedrijf en de keten.

40 41

communiceren met klanten et cetera. En dat alles terwijl het primaire proces doorgaat. Syntens begrijpt dit proces, kent de dilemma’s en de markt en heeft een enorm netwerk van potentiële samenwerkingspartners en kennisleveran-ciers. In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie ondersteunt Syntens mkb-ondernemers die willen innoveren. De werkzaamheden van Syntens zijn voor u kosteloos.

In gesprek met de heren Gerhard Weitkamp en Gerard Hoiting

Toegevoegde waarde leveren, een strategische keuze!

De markt continu een stap voor willen zijn, dat ligt ten grondslag aan de fi losofi e van Roelofs uit Den Ham. Roelofs Groep is al 51 jaar een fami-liebedrijf, en kan organisatorisch worden onderverdeeld in Advies & Ontwerp, Wegenbouw, Zandwinning, en Planontwikkeling. Roelofs is continu bezig haar eigen organisatie te professionaliseren en probeert hiermee een koploper positie te behouden en/of te veroveren in diverse deelmarkten in de gww sector. Naast het professionaliseren van de eigen organisatie willen zij ook graag een bijdrage leveren aan het professio-naliseren van de sector. De heren Weitkamp (Manager Wegenbouw) en Hoiting (BU Manager Advies & Ontwerp) geven tekst en uitleg over hun organisatie en de interne werkwijze met betrekking tot strategievorming, businessplannen, prestatie-indicatoren, TQM (Total Quality Management), samenwerking met kennisinstellingen, betrokkenheid personeel, kortom...professioneel ondernemerschap.

Best practiceRoelofs

Petra Hofman is een van de Syntens-adviseurs werkzaam in Rivierenland. Zij is vooral actief in de bouw- en installatiebranche. Neem voor een kennismaking contact op: petra.hofman@syntens.nl of 088 - 444 0 444.

Kijk op de website www.syntens.nl voor meer informatie.

42 43

Roelofs dichtbijBegin jaren ’90 had de heer Roelofs (oprichter) de inschatting gemaakt dat de markt zich zou ontwikkelen naar ontwerpende aannemers. Hij heeft dit toen vertaald naar de organisatie en de benodigde veranderingen die nodig waren om te kunnen verschuiven naar een ontwerpende aannemer. ‘Altijd een stap voor zijn, dat is wat we willen’. Hoiting vervolgt: ‘En daarvoor zijn je voelsprieten cruciaal. Sinds enkele jaren heeft Roelofs vier vestigingen, verspreid in de regio’s Noord en Midden Nederland. Dit zijn ook de re-gio’s waarin wij actief willen zijn.’ Deze vestigingen zijn ontstaan vanuit de gedachte ‘Roelofs dichterbij’. ‘Om te weten wat er speelt en om te kunnen bepalen welke toegevoegde waarde je bij welke opdrachtgever kan bieden, is het van belang dat je dicht bij ze staat. Elk van de vier vestigingen hebben een verkoopteam dat kijkt wat er speelt in de regio’s en aftast in hoeverre de bouwopgaven passen bij (de fi losofi e van) Roelofs. ‘Deze teams maken hun eigen regionaal georiënteerde plannen die vervolgens weer input leveren aan het businessplan van Roelofs. Zij zijn vooral opzoek naar regio speci-fi eke ontwikkelingen om vervolgens te kunnen bepalen op welke wijze Roe-lofs daar toegevoegde waarde kan bieden. Wij hebben duidelijk de keuze gemaakt om hierin specialist te zijn en daarmee voorop te willen lopen in de markt.’ Weitkamp vervolgt: ‘Om bestaansrecht te hebben moet je of voorop lopen, of helemaal achteraan lopen. Je kan wachten totdat de massa iets an-ders gaat doen, en dat jij zo goedkoop mogelijk de resterende opgaven kunt invullen, maar veel ondernemender is het natuurlijk om voorop te kunnen kopen in de markt. Dit betekent wel snel kunnen schakelen en dat vraagt om een solide interne organisatie die planmatig bezig is en haar medewer-kers betrekt bij het maken van strategische keuzen, zodat er draagvlak voor ontstaat en er een prettige organisatiecultuur heerst.’

Eén van de belangrijkste krachten van Roelofs zijn de onderlinge samen-werking en de organisatiecultuur. Hoiting: ‘De missie en visie van Roelofs kan ook onderverdeeld worden in twee kernelementen, namelijk de rich-ting die wij met onze eigen mensen op willen en de richting die wij met de organisatie op willen.’ Om dit goed in balans te laten zijn is het essentieel dat de medewerkers deelgenoot worden gemaakt van strategische keuzes binnen de organisatie. Roelofs heeft hier een organisatiebrede planning & control cyclus voor geïntroduceerd. Weitkamp: ‘Je moet als organisatie duidelijk maken naar je medewerkers waar je heen wilt. Wij doen dit door alle businessplannen kenbaar te maken. Alle acties of werkzaamheden die bij bepaalde personen op hun bordje komen zijn afgeleid van deze bu-sinessplannen. Iedereen weet dus ook waarom bepaalde keuzes worden gemaakt en zien de uitwerking ervan terug in hun eigen werkzaamheden.’ Het opstellen van deze businessplannen gebeurt niet door het MT alleen. Alle medewerkers hebben de mogelijkheid om ideeën en mogelijkheden die zij zien in te brengen. Enerzijds gebeurt dit informeel, maar anderzijds worden er ook door de afdelingshoofden bijvoorbeeld brainstormsessies gepland die input leveren aan de businessplannen.

Prestatie indicatoren aan de muurOm ook te kunnen meten hoe de gemaakte strategische keuzes in prak-tijk effect hebben, wordt binnen Roelofs veel gewerkt met KPI’s (Key Performance Indicators, of ook wel prestatie indicatoren). Hierdoor zien alle medewerkers hoe de organisatie er voor staat. Maandelijkse omzet, resultaten, klanttevredenheid (intern, extern), verbeteringen, opleidingen, voortgang actie’s, etc., alles wordt gedeeld met iedereen. Roelofs wil een lerende organisatie zijn en heeft hiertoe eerst gewerkt volgens de MANS fi losofi e (Management en Arbied Nieuwe Stijl), begin ’90 met ISO (eerste Wegenbouwer in Nederland) en later TQM (Total Quality Management), momenteel bevinden zij zich in de fase waar gesproken wordt over MVO. ‘Continu verbeteren door een lerende organisatie te zijn’, vervolgt Hoiting. ‘Wij praten over de interne en de externe klant. Voor de externe klant moeten we ons continu verbeteren om toegevoegde waarde te kunnen bieden en voor de interne klant, onze medewerkers en eigen organisatie, moeten we zorgen dat we dusdanig kunnen acteren, waardoor wij ons ook snel kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden. Dit doen wij door goede procedures en procesafspraken te hebben, met als doel om onze gemaakte strategische keuzes en interne ontwikkelingen ook te borgen. Door met deze beide aspecten nadrukkelijk bezig te zijn, ben je als organisatie in staat om koploper te kunnen zijn, en dat is wat wij willen.’

Tips van Hoiting & Weitkamp:

• Zorgvooreenduidelijkevisiealsondernemingendeeldezemetjemedewerkers op dusdanige wijze dat zij zich ook verbonden voelen aan de ontwikkelingen die geïnitieerd worden.

• Maakinzichtelijkhoedeorganisatieervoorstaat,zodaterdraagvlaken enthousiasme ontstaat, door middel van prestatie indicatoren (afgeleid van het businessplan en de gekozen bedrijfsstrategie).

• Focusopdeelmarktendiebijjoualsorganisatiepassenenneemnietklakkeloos allemaal werk aan dat toevallig voorbij komt. Met andere woorden: redeneer vanuit de lange termijn en niet alleen vanuit de korte termijn.

44 45

Toolkit opdrachtnemersVerwijzingen naar relevante publicaties

Organisatie: Regieraad BouwNaam publicatie: Marketing in de bouwOmschrijving publicatie: Strategieën en good practices voor effectieve marketing

Organisatie: Bouwend NederlandNaam publicatie: Van aannemen naar ondernemenOmschrijving publicatie: Marktgerichte businessmodellen en samenwerkingsvormen die de bouw gaan veranderen

Organisatie: Bouwend Nederland eaNaam publicatie: Strategie Loont!Omschrijving publicatie: Studie naar strategie in de bouw

Organisatie: MKB NederlandNaam publicatie: Eerste Hulp Bij AanbestedenOmschrijving publicatie: Informatie over het aanbestedingsrecht en concrete tips mbt aanbestedingsprocedures

Organisatie: MKB NederlandNaam publicatie: AanbestedingsdeskOmschrijving publicatie: Praktische informatie over aanbestedingen

Platforms voor vragen stellen, aansluiting vinden en inspiratie

Platform: Regionale Regieraden Bouw - www.regieraadbouw.nlOmschrijving platform: Regionale schakels van de landelijke regieraad (nu Vernieuwing Bouw)

Platform: Vernieuwing Bouw - www.vernieuwingbouw.nlOmschrijving platform: Onafhankelijk platform voor ontmoeting, kennisuitwisseling en samenwerking in de bouw

Platform: De bouw vernieuwt - www.debouwvernieuwt.nlOmschrijving platform: Bundeling van informatie over vernieuwing in de bouw met als doel kennisdeling

Platform: Young Professionals - www.denieuwbouw.nlOmschrijving platform: Netwerk van nieuwe generatie professionals met als doel vernieuwing in de bouw- en vastgoedsector

Platform: Bouwmarketingmonitor - www.bouwmarketingmonitor.nlOmschrijving platform: Geeft inzicht in marketingaanpak van bouwbedrijven (dmv benchmark)

Platform: Bouwend Nederland - www.bouwendnederland.nlOmschrijving platform: Vereniging van bouw- en infrabedrijven: advies,marktinformatie, online diensten

Platform: Kamer van Koophandel - www.kvk.nlOmschrijving platform: Informerende en ondersteunende organisatie voor ondernemers

Platform: VNO-NCW - www.vno-ncw.nlOmschrijving platform: Werkgeversorganisatie met als doel een goed ondernemings- en investeringsklimaat

Aanbestedingskalender Regio Rivierenland

Eén van de belangrijkste doelen van de Gemeenten in de regio Rivierenland is het bevorderen dat het MKB makkelijker kan inschrijven op aanbestedingen in de regio en daarmee ook een eerlijke kans krijgt. Hiertoe zijn alle betrokken Gemeenten gevraagd om een overzicht aan te leveren van de werken en diensten die zij de komende 5 jaar1 verwachten aan te besteden.

Voor deze werken en diensten zijn van 8 Gemeenten de volgende gegevens in kaart gebracht:1. Projectsoort2. Projectnaam3. Periode (realisatiedatum project)4. Projectomvang5. Aanbestedingsvorm6. EMVI (ja of nee)

De gemeente Lingewaal heeft een bijdrage geleverd aan de totstandko-ming van deze publicatie en participeert ook in het traject met betrekking tot de samenwerkingsovereenkomst. Ondanks dat zij als gemeente graag transparant willen optreden, is het voor hen momenteel niet mogelijk om de aanbestedingskalender aan te leveren voor deze publicatie. De Gemeenten Druten en West Maas en Waal hebben in deze fase te kennen gegeven niet te willen participeren in dit traject. Het projectteam hoopt dat zij in de vervolgfase weer aansluiting zullen vinden.

Aan alle vermelde gegevens en bedragen kunnen geen rechten worden ontleend. De genoemde bedragen zijn de ‘projectwaarden’ (incl. kosten ten aanzien van de voorbereiding, interne kosten, realisatiekosten, etc) en hebben een indicatief karakter. Voorgenomen projecten op gebied van ‘stadsontwikkeling’ maken niet altijd onderdeel uit van de opgave. Dit van-wege de aard en het dynamische karakter van deze projecten. Acquisitie naar aanleiding van deze vermelding wordt niet op prijs gesteld. Indien het veld ‘Projectomvang’ niet is ingevuld, dan is deze informatie niet aangele-verd door de betreffende gemeente.

1 Per gemeente kan deze periode verschillen, afhankelijk van de beschikbaarheid van de informatie

4746

Omvang: 25.980 | Contactpersoon: Johan Bakker

Gemeente Buren Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

1 Afkoppelen Kasteellaan Buren GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2de kw. 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee2 Reconstructie Kniphoek Eck en Wiel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2de kw. 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee3 Afkoppelen Beijerdstraat Beusichem GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2de kw. 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee4 Reconstructies Ingen diverse GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2de kw. 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee5 Onderhoudsbestek per kern (max. 14) GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud jaarlijks 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja6 Elementen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud jaarlijks 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee7 Asfalt GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud jaarlijks 1.000.000 - 2.500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee8 Slijtlagen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud jaarlijks 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee9 Openbare Verlichting GWW Overig Beheer en onderhoud jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja10 Onderh. projecten nw. Woonwijk/wegen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud jaarlijks 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee11 Kunstwerken-inhaalslag GWW Kunstwerken Beheer en onderhoud jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee12 Onkruid/vegen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee13 Markeringen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee14 Snoeien bomen GWW Overig Beheer en onderhoud jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee15 Plantsoen onderhoud GWW Overig Beheer en onderhoud jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee16 Gazons maaien GWW Overig Beheer en onderhoud 3-jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee17 Bermen maaien GWW Overig Beheer en onderhoud 3-jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee18 Sloten/watergangen GWW Overig Beheer en onderhoud 3-jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee19 Riolering GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee20 Straatmeubilair/verkeersborden GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 3-jaarlijks 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee

Gemeente Culemborg Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

1 Onderhoud Riolering GWW Overig Beheer en onderhoud 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee2 Onderhoud wegen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee3 Herinrichten Parklaan GWW Wegenbouw Renovatie 2012 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee4 Werken uit het waterplan GWW Waterbouw Nieuwbouw 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee5 Onderhoud beschoeiingen GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2012 0 - 250.000 Regiewerk Nee6 Renovatie openbare verlichting GWW Overig Renovatie 2012 0 - 250.000 Geintegreerd contracteren Nee7 Onderhoud baggeren watergang GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee8 Reingen en Inspekteren riolering GWW Overig Beheer en onderhoud 2012 0 - 250.000 Geintegreerd contracteren Nee9 Vervangen riolering Hoge Prijs GWW Overig Renovatie 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee10 Aanleg fietspad GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee11 Onderhoud Riolering GWW Overig Beheer en onderhoud 2013 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee12 Onderhoud wegen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2013 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee13 Werken uit het waterplan GWW Waterbouw Nieuwbouw 2013 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee14 Onderhoud beschoeiingen GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2013 0 - 250.000 Regiewerk Nee15 Renovatie openbare verlichting GWW Overig Renovatie 2013 0 - 250.000 Geintegreerd contracteren Nee16 Onderhoud baggeren watergang GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2013 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee17 Reingen en Inspekteren riolering GWW Overig Beheer en onderhoud 2013 0 - 250.000 Geintegreerd contracteren Nee18 Vervangen riolering Hoge Prijs Overig Renovatie 2013 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee19 Onderhoud Riolering GWW Overig Beheer en onderhoud 2014 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee20 Onderhoud wegen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2014 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee21 Werken uit het waterplan GWW Waterbouw Nieuwbouw 2014 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee

Aanbestedingskalender Regio Rivierenland

Vervolg volgende pagina.

Aanbestedingskalender Regio Rivierenland

Omvang: 26.227 inwoners | Contactpersoon: Ron Kramer

Omvang: 27.600 inwoners | Contactpersoon: Ed Stijnen

Gemeente Culemborg (vervolg) Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

22 Onderhoud beschoeiingen GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2014 0 - 250.000 Regiewerk Nee23 Renovatie openbare verlichting GWW Overig Renovatie 2014 0 - 250.000 Geintegreerd contracteren Nee24 Onderhoud baggeren watergang GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2014 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee25 Reingen en Inspekteren riolering GWW Overig Beheer en onderhoud 2014 0 - 250.000 Geintegreerd contracteren Nee26 Onderhoud Riolering GWW Overig Beheer en onderhoud 2015 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee27 Onderhoud wegen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2015 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee28 Werken uit het waterplan GWW Waterbouw Nieuwbouw 2015 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee29 Onderhoud beschoeiingen GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2015 0 - 250.000 Regiewerk Nee30 Renovatie openbare verlichting GWW Overig Renovatie 2015 0 - 250.000 Geintegreerd contracteren Nee31 Onderhoud baggeren watergang GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2015 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee32 Reingen en Inspekteren riolering GWW Overig Beheer en onderhoud 2015 0 - 250.000 Geintegreerd contracteren Nee33 Oranjebuurt fase 3,4 en 5 GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 2012-2015 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee34 Revitalisering Erasmusweg GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012-2013 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee35 Herinrichting Limburg v. Stirumstraat GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012-2013 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee36 WRM H.R. Holststraat + Godfried Bomansstraat GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2011-2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee37 BRM/WRM S.V. Jan van Riebeeckstraat GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2011-2012 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee38 Reconstructie Dieselweg GWW Wegenbouw Renovatie 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee

Noot: voor de grote projecten zal nog bepaald moeten worden of via EMVI aanbesteed zal worden. De overige projecten zijn reguliere onderhoudswerkzaamheden, en zullen niet volgens EMVI worden aanbesteed.

Gemeente Geldermalsen Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

1 Maaien van gazons en bermgras intensief Overig Beheer en onderhoud 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee2 Maaien van berm. extensief en uitm. van schouwsloten Overig Beheer en onderhoud 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee3 Onderhoudsb. groen Buurm./Tricht. Terr. G’dm (meerjaren) Overig Beheer en onderhoud 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee4 Onderhoudsbestek groenvoorzienning Meteren (Lander) Overig Beheer en onderhoud 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee5 De Lingelaar buitenkozijnen Overig Renovatie najaar 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee6 De Lingelaar dakbedekking Overig Renovatie najaar 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee7 Gymzaal Meteren Overig Nieuwbouw 2012 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee8 Kultuurhus Beesd openbare ruimte Overig Nieuwbouw Vanaf week 18 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee9 GRP comb. Waterberg. Proj. 2010 Waterbouw Nieuwbouw Traditioneel: bestek & tekeningen Nee10 GRP comb. Waterberg. Proj. 2011 Waterbouw Nieuwbouw 1/2 gereed Traditioneel: bestek & tekeningen Nee11 Slotstraat Bsd. HWA-leiding Waterbouw Nieuwbouw vanaf week 8 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee12 Achtermonde en Achterw. Rumpt BBV Waterbouw Nieuwbouw vanaf week 7 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee13 Herinr. Tunnelweg Tunnel D.v. Isseltweg. Wegenbouw Renovatie vanaf Okt 2011 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee14 Bhrp wegen, nieuw contr. OMOP element.2012 Wegenbouw Beheer en onderhoud vanaf 1 jan. 2012 Overig Nee15 BHrp wegen, nieuw contr. OMOP asfalt.2012 Wegenbouw Beheer en onderhoud vanaf 1 jan. 2012 Overig Nee16 Onderhoud wegmarkeringen (OMOP) Wegenbouw Beheer en onderhoud vanaf 1 juni 2011 0 - 250.000 Overig Nee17 Kraalweg /Schuttersw. Bsd. Beschoeiing Waterbouw Nieuwbouw Voorjaar 2012 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee18 Uitvoering Beheerpl. Baggeren Waterbouw Beheer en onderhoud okt. 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee19 Homburg Bsd. Afkoppelen Waterbouw Nieuwbouw 1 aug. 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee20 Rioleringsprj.Deil schorre-, Bulk-, Alexanderstraat. Wegenbouw Nieuwbouw 1 dec.2011 500.000 - 1.000.000 Geïntegreerd contracteren Ja21 Lingewaarden GDM afkoppelen Waterbouw Nieuwbouw 1 aug. 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee22 West Betuwe GDM afkoppelen Waterbouw Nieuwbouw Voor bouwvak vak. 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee

Aanbestedingskalender Regio Rivierenland

Omvang: 11.862 inwoners | Contactpersoon: Daniël Krouwel

Omvang: 22.599 inwoners | Contactpersoon: Max Pijl

Gemeente

NeerijnenGemeente Neerijnen Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

1 Onderhoud asfaltverharding GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2015 Traditioneel: bestek & tekeningen ja2 Onderhoud elementenverharding GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2015 Traditioneel: bestek & tekeningen ja3 Extra onderhoud asfaltverharding GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2011 Traditioneel: bestek & tekeningen 4 Onderhoud riolen en gemalen GWW Overig Beheer en onderhoud 2011/2012 Traditioneel: bestek & tekeningen ja5 Reconstructie riolering Julianaplantsoen GWW Overig Renovatie 2012 Traditioneel: bestek & tekeningen 6 Baggeren watergangen buitengebied GWW Overig Beheer en onderhoud 2011/2012 Traditioneel: bestek & tekeningen 7 Maaien gazons GWW Overig Beheer en onderhoud 2014 Traditioneel: bestek & tekeningen ja8 Onderhoud hagen GWW Overig Beheer en onderhoud 2013 Traditioneel: bestek & tekeningen ja9 Knotten van bomen GWW Overig Beheer en onderhoud 2015 Traditioneel: bestek & tekeningen ja10 Boomonderhoud GWW Overig Beheer en onderhoud 2011/2012 Traditioneel: bestek & tekeningen nee11 Maaien bermen en ruw gras GWW Overig Beheer en onderhoud 2015 Traditioneel: bestek & tekeningen ja note 1: alle projecten zijn nagenoeg zeker in het genoemde jaar note 2: emvi ‘ja’ is mogelijk in combinatie met geïntegreerd contracteren

Gemeente Nederbetuwe Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

1 Herinrichting Lindelaan Oph. GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2011 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee2 Reconstructie Nijlandsewg Oph. GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2011 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee3 Onderhoud asfalt GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee4 Herstr. Loddestraat Oph. GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja5 Overlagenlagen Broekdijk Kes. GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee

Gemeente Maasdriel Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

1 Afwaardering N831 Centrum Hedel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 3e kwartaal 2011 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja2 Afwaardering N831 centrum Ammerzoden GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 4e kwartaal 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja3 Uilecotenweg/mr la Grostraat te Ammerzoden GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 4e kwartaal 2011 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja4 Knip Veldweg te Hedel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 3e kwartaal 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja5 Kerkdriel Noord bouwrijp maken GWW Wegenbouw Nieuwbouw 3e kwartaal 2011 1.000.000 - 2.500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja6 Openbare ruimte brede school Velddriel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 1e kwartaal 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja7 Openbare ruimte brede school Ammerzoden GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 4e kwartaal 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja8 Afkoppelplan Kerkdriel Zuid (2011-2012) GWW Waterbouw Beheer en onderhoud eerste kwartaal 2012 1.000.000 - 2.500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja9 Reconstructie en afkoppelen HWA de Hohorst Kerkdriel GWW Waterbouw Beheer en onderhoud 4e kwartaal 2011 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja10 Herinrichting Schoolstraat en Vergt Rossum GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 3e kwartaal 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja11 Herinrichting Secretaris Jansenstraat Rossum GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 3e kwartaal 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja12 Reconstructie Manhuisstraat Rossum GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 4e kwartaal 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja13 Herinrichting Hogestraat Heerewaarden (2011-2012) GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja14 Herinrichting St. Clarastraat Ammerzoden GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja15 Herinrichting Wordragensestraat en Zandweg Ammerzoden GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja16 Herinrichting Rooijensestraat Hoenzadriel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja17 Herinrichting Gasthuisstraat Hedel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja18 Beeldkwaliteitbestek onderhoud groen GWW Overig Beheer en onderhoud eerste kwartaal 2012 1.000.000 - 2.500.000 Overig Nee

Vervolg volgende pagina.

Aanbestedingskalender Regio Rivierenland

Omvang: 23.989 inwoners | Contactpersoon: John Doornernik

Gemeente Maasdriel (vervolg) Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

19 Herinrichting Burg. Herkenrathlaan en Weth. V. Berkelstraat Ammerzoden GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2013 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja20 Herinrichting Burg. V.d. Werkenstraat Hedel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2013 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja21 Reconstructie Beemdenseweg, Broekheuvelsestraat en Parallelweg Hedel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2013 1.000.000 - 2.500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja22 Reconstructie Maasdijk - Hintham kerkdriel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2013 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja23 Reconstructie en afkoppelen Teisterbandstraat Kerkdriel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2013 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja24 Reconstructie Wertsteeg Kerkdriel (I.U.P. 2009)(*) GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2014 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja25 Reconstructie Hogeweg Rossum GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2014 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja26 Herinrichting Kapelstraat Velddriel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2014 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja27 Reconstructie Veilingweg Velddriel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2014 1.000.000 - 2.500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Ja

Omvang: 26.632 inwoners | Contactpersoon: Fred Meekes

GemeenteZaltbommel Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

1 Herinrichting Kon. Wilhelminaweg, Zaltbommel GWW Wegenbouw Renovatie 2012-? 1.000.000 - 2.500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee2 Bouwrijp maken De Virieupark, Zaltbommel GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2012-? 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee3 Infiltratievoorziening Waluwe, Zaltbommel GWW Waterbouw Nieuwbouw 2012 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee4 Bouwrijp maken Dijkzicht-zuid, Zuilichem GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2012 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee5 Fietspad Middelkampseweg, Gameren GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2012 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee6 Bouwrijp maken Fiep Westendorplaan zuid, Zaltbommel GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee7 Afbouw Wildeman, Zaltbommel GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2011 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee8 Verkeersmaatregelen Kerkwijk - Delwijnen GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee9 Vervanging riolering binnenstad, Zaltbommel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2012 500.000 - 1.000.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee10 Herinrichting Pr. Bernhardweg, Zaltbommel GWW Overig Beheer en onderhoud 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee11 Verkeersmaatregelen Cambium, Zaltbommel GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2011 0 - 250.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee12 Afbouw centrumgebied Waluwe, Zaltbommel GWW Wegenbouw Nieuwbouw 2012 250.000 - 500.000 Traditioneel: bestek & tekeningen Nee

Omvang: 41.084 inwoners | Contactpersoon: Koos van Moosel

Gemeente Tiel Projectnaam Projectsoort Periode Projectomvang Aanbestedingsvorm EMVI

1 Vervanging kademuur GWW Kunstwerken Renovatie 2012 1.000.000 - 2.500.000 2 Diverse rioleringswerken GWW Overig 2011 - 2014 4.854.000 + 3 Diverse werkzaamheden ten aanzien van wegenonderhoud GWW Wegenbouw Beheer en onderhoud 2011 - 2014 500.000 - 1.000.000 4 Nieuwbouw project De Bataaf (school) B&U Utiliteitsbouw Nieuwbouw 2014 2.500.000 - 4.854.000 5 Reconstructie Binnenhoek B&U Utiliteitsbouw Renovatie 2011 - 2014 1.000.000 - 2.500.000 6 Nieuwbouw Brede School B&U Utiliteitsbouw Nieuwbouw 2011 - 2014 1.000.000 - 2.500.000 7 Nieuwbouw Cambier van Nootenschool B&U Utiliteitsbouw Nieuwbouw 2011 - 2014 4.854.000 + 8 Westluidense Poort B&U Utiliteitsbouw Nieuwbouw 2011 - 2016 4.854.000 + Geïntegreerd contracteren Ja