Redakcja: Joanna Wawrzyńczak-UrbanekRedaktor techniczny: Witold PreyssIlustracje: Aneta DramińskaProjekt okładki: Donat Supiński

© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2005

Redakcja i Biuro Handlowe: 80–283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl

Szczegółowe informacje o naszych publikacjach:www.harmonia.edu.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywa-na ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopiowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.

ISBN 978-83-7134-444-2Gdańsk 2010 – Wydanie V

3

Języczkowe przygody i inne bajeczki logopedyczne przeznaczone są dla dzieci ze starszych grup przedszkolnych i młodszych klas szkolnych.

Przedstawione w książce zabawy i ćwiczenia służą przede wszystkim usprawnieniu artykulatorów, uczą prawidłowego oddechu, rozwijają słuch fonemowy. Mówienie jest nierozłącznie związane z oddychaniem. Inaczej oddychamy, gdy milczymy, inaczej – gdy mówimy. Prawidłowe oddychanie w czasie spoczynku odbywa się przez nos. Dzieci często oddychają nieprawidłowo – przez usta. W trakcie mówienia wdychamy powietrze nosem i ustami, a wydychamy ustami. Ćwiczenia odde-chowe mają na celu pogłębienie oddechu, wydłużenie fazy wydechowej, nauczenie poprawnego oddechu brzuszno-przeponowego lub pełnego (brzuszno-piersiowego), a  także zapobieganie utrwalaniu się patologii oddychania u dzieci.

Słuchając bajek czytanych przez prowadzącego, dzieci wykonują ćwiczenia usprawniające narządy mowy, polegające na pokazaniu ruchem języka lub warg określonego fragmentu bajki. Ćwiczenia te wplecione zostały w treść bajki tak, by dzieci nie odczuły znudzenia i zmęczenia. „Gim-nastykę języka i warg” urozmaicają także elementy ruchu oraz wypowiadanie wyrazów dźwięko-naśladowczych. Dzieci ze starszych grup przedszkolnych i w młodszym wieku szkolnym nierzadko miewają problemy z kinestezją mowy, dlatego też w kolejnych bajeczkach ćwiczenia usprawniające artykulatory występują z dużą powtarzalnością, by poprzez systematyczne pracę dzieci usprawniły motorykę narządów mowy.

Oprócz ćwiczeń oddechowych, usprawniających artykulatory i słuch fonemowy w publikacji znalazły się również ćwiczenia rozwijające mowę opowieściową, kształtujące umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego (rozmowy na temat treści bajek, historyjki obrazkowe), a także zabawy manualne (kolorowanie, rysowanie po śladzie, rysowanie szlaczków, wycinanie, przyklejanie) oraz zadania usprawniające koordynację wzrokowo-ruchową i wzrokowo-słuchowo-ruchową.

W jaki sposób korzystać z książki? Prezentowane zabawy są przede wszystkim zabawami grupowymi. Jednakże większość ćwiczeń

słuchowych czy oddechowych oraz krótsze bajeczki mogą posłużyć także podczas indywidualnych zajęć logopedycznych. Z książki tej mogą zatem korzystać zarówno logopedzi, nauczyciele naucza-nia zintegrowanego, jak i nauczyciele terapeuci. Każdy terapeuta powinien jednak pamiętać, że niniejsze zabawy można potraktować jedynie jako zajęcia ogólnorozwijające, wspomagające terapię logopedyczną oraz naukę czytania i pisania. Nie zastąpią one indywidualnej terapii, przeznaczonej dla dzieci ze zdiagnozowanymi wadami wymowy.

W trakcie czytania bajek dzieci powinny siedzieć wokół prowadzącego w kręgu, tak by mógł on widzieć wszystkie twarze uczestników zajęć. Prowadzący czyta bajkę i demonstruje ćwiczenia, zaś dzieci powtarzają za nim poszczególne ruchy artykulatorów. Buzie dzieci powinny być zawsze szeroko otwarte (jest to warunek zrealizowania ćwiczenia), aby prowadzący mógł przyjrzeć się, czy dzieci prawidłowo wykonują polecenia, a w razie potrzeby skorygować błędy, pokazując ponownie ćwiczenie i prosząc, by dzieci wykonały je poprawnie. Ułatwieniem dla dzieci będą lusterka. Patrząc w nie, mogą samodzielnie kontrolować, czy właściwie ułożyły artykulatory.

Oprócz lusterek dzieciom potrzebne będą podczas zajęć kredki, nożyczki, klej, blok techniczny oraz słomki.

Inspiracją do napisania bajeczek: Remont i Boże Narodzenie była dla mnie książeczka pani Iwony Rutkowskiej-Błachowiak Gimnastyka buzi na wesoło.

WSTĘP

4

SPOTKANIE PIERWSZE: CHORY PAN JĘZYCZEK

I. Rozmowa „Czy lubimy chorować?”

Propozycje pytań do dzieci: – Po czym poznajemy, że jesteśmy chorzy? – Czy lubimy chorować? – Co trzeba zrobić, gdy się źle czujemy? – Jak można zapobiec chorobie?

II. Bajeczka „Chory pan Języczek”

W czasie gdy prowadzący czyta bajeczkę, dzieci wykonują ćwiczenia usprawniające artykulatory i oddechowe.

Pewnego jesiennego dnia pan Języczek wybiera się po zakupy. Zaczyna padać deszcz (dotykamy czubkiem języka różnych miejsc na podniebieniu). Pan Języczek moknie, bo zapomniał parasola. Wieczorem czuje się już bardzo źle. Kicha (wołamy: „a psik!”), boli go głowa (wołamy: „ojojoj”), ma katar. Przychodzi pan doktor, wyjmuje ze swojej torby słuchawki (wysuwamy język z buzi, przesuwając nim po podniebieniu, górnych zębach i górnej wardze). Osłuchuje dokładnie pacjenta, przykładając słuchawki do jego pleców (dotykamy czubkiem języka wszystkich zębów po kolei), opukuje je (dotykamy czubkiem języka różnych miejsc na podniebieniu), zagląda do gardła (wykładamy szeroki język na brodę). Wypisuje receptę („piszemy” w powietrzu językiem wysuniętym z buzi).

Leży pan Języczek w łóżku (robimy z języka „łóżko” – przód i boki języka unosimy ku górze, tak by na środku powstało wgłębienie) i kuruje się. Zimno mu, ma dreszcze (trzęsąc się, wypowiadamy: „brrr”), więc mocno przykrywa się kołderką (wargę dolną nakładamy na wargę górną i odwrotnie). Gorączka raz wzrasta (językiem próbujemy dotknąć nosa), raz opada (układamy język na brodzie). Pan Języczek grzecznie pije syrop. Lekarstwo ma słodki smak, więc chory się oblizuje (oblizujemy wargi ruchem okrężnym). Zjada tabletki (poruszamy buzią, jakbyśmy coś jedli), ale tabletki są gorzkie i pan Języczek się krzywi (ściągamy mocno wargi i przesuwamy nimi raz w prawo, raz w lewo).

Mija kilka dni. Pan Języczek czuje się lepiej. Przychodzą do niego w odwiedziny goście (wysuwamy język z buzi, a potem go chowamy, przesuwając nim po górnej wardze, gór-nych zębach i podniebieniu), witają się z nim serdecznie (puszczamy całuski), życzą mu szybkiego powrotu do zdrowia. Zdrowieje zatem pan Języczek i jest już wesoły (uśmiechamy się szeroko, nie pokazując zębów).

III. Historyjka obrazkowa

Dzieci wycinają obrazki, układają je we właściwej kolejności i opowiadają historyjkę.

IV. Ćwiczenie oddechowe „Deszcz”

Aby deszcz przestał padać, należy zebrać i umieścić na chmurkach wszystkie kro-pelki. Dzieci rysują po śladzie chmurki. Następnie umieszczają na nich za pomocą słomki rozsypane wokół kartki skrawki papieru.

5

V. Ćwiczenie słuchowe „Masz i dasz”

W odwiedziny do chorego pana Języczka przychodzą goście. Przynoszą mu pre-zenty. Przed rozpoczęciem zabawy prowadzący pyta dzieci, jakie głoski słyszą na początku wyrazów masz i dasz. Na hasło: masz – dzieci cieszą się z otrzymanego prezentu, tak jak pan Języczek: wykonują gest, jakby przytulały do siebie upomi-nek. Na hasło: dasz – dzieci są gośćmi: wyciągają ręce w taki sposób, jakby chciały wręczyć prezent. Prowadzący zmienia kolejność wypowiadanych słów tak, by grupa nie przyzwyczaiła się do schematu.

VI. Ćwiczenie słuchowe „Chory pan Języczek” (rozróżnianie głosek sz i cz)

Pana Języczka boli gardło. Owija sobie szyję szalikiem, kładzie się do łóżka i czyta książki. Przed rozpoczęciem ćwiczenia prowadzący przypomina, jakimi głoskami zaczynają się wyrazy szalik i czyta. Dzieci łączą z rysunkiem przedstawiającym sza-lik obrazki, których nazwy zaczynają się głoską sz (szachy, szuflada, szafa, szyszki, szelki), zaś obrazki, których nazwy zaczynają się głoską cz (czapka, czajnik, czołg, czekolada, czarodziej), łączą z rysunkiem przedstawiającym książkę, którą czyta pan Języczek. Prowadzący sprawdza, czy dzieci prawidłowo wykonały ćwiczenie, i prosi, by przypomniały, jakimi głoskami zaczynają się nazwy wszystkich obrazków.

VII. Obrazek do kolorowania „Pan Języczek choruje”

Dzieci kolorują obrazek według własnego pomysłu.

6

7

8

9

10

SPOTKANIE DRUGIE: REMONT

I. Rozmowa „Remontujemy mieszkanie”

Propozycje pytań do dzieci: – Jak wygląda dom w czasie remontu? – Co jest potrzebne, by wykonać remont?

II. Bajeczka „Remont”

Prowadzący czyta bajeczkę, dzieci wykonują ćwiczenia usprawniające artykulatory i oddechowe.

Pan Języczek postanawia wyremontować swój domek. Najpierw maluje drzwi (czubkiem języka oblizujemy wargi dookoła) i przedpokój (oblizujemy zęby dookoła). Potem przycho-dzi kolej na ściany (oblizujemy językiem wewnętrzną stronę policzków). Następnie maluje sufit (przesuwamy językiem po podniebieniu od zębów w kierunku gardła i odwrotnie). O, zostały jeszcze jakieś niepomalowane miejsca na suficie, trzeba to poprawić (dotykamy czubkiem języka różnych miejsc na podniebieniu).

Po remoncie należy umyć okna (czyścimy językiem górne, następnie dolne zęby) i poza-miatać podłogę (przesuwamy językiem po dnie jamy ustnej). Pan Języczek wymiata kurze ze wszystkich kątów (dotykamy językiem ostatnich zębów dolnych i górnych). Wyciąga z szafy i z szuflad wszystkie rzeczy („wyjmujemy rzeczy z szafy” – wysuwamy język z buzi, przesuwając nim po podniebieniu, po górnych zębach i górnej wardze; następnie „otwie-ramy szufladę” – wykonujemy rękoma ruchy przypominające wysuwanie ciężkiej szuflady, pomaga nam w tym język – przesuwamy język leżący na dnie jamy ustnej jak najdalej do tyłu). Zakurzoną odzież wkłada do pralki (otwieramy szeroko buzię) i pierze (językiem wykonujemy w buzi kółka). Wyprane i poskładane ubrania chowa do szaf (wysuwamy, a potem chowamy język, przesuwając nim po górnej wardze, górnych zębach i podniebie-niu) i szuflad (wykonujemy rękoma ruchy przypominające zamykanie szuflady, pomaga nam w tym język – wypychamy językiem dolne zęby).

Jeszcze musi wytrzepać dywan (próbujemy dotknąć językiem nosa i brody) i zawiesić w oknach czyste, białe firanki (dotykamy czubkiem języka wszystkich zębów po kolei). Na stole stawia wazon z kwiatami („wąchamy kwiaty” – wdychamy powietrze nosem, wydy-chamy ustami). I wreszcie może usiąść wygodnie na kanapie i odpocząć (robimy z języka „kanapę” – boki i przód języka unosimy do góry, tak by na środku języka powstało wgłę-bienie). W domu jest czysto i przytulnie.

III. Historyjka obrazkowa

Dzieci wycinają obrazki, układają je we właściwej kolejności i opowiadają historyjkę.

IV. Ćwiczenie oddechowe „Sprzątanie po remoncie”

Po skończonym remoncie trzeba zrobić porządek – pozbierać i wrzucić do kosza wszystkie śmieci. Dzieci rysują po śladzie kosz na śmieci. Następnie umieszczają w nim za pomocą słomki rozsypane wokół kartki kawałki papieru.

11

V. Ćwiczenie słuchowe „Co się pobrudziło?” (rozróżnianie głosek f i w)

Malarz w domu pana Języczka bardzo ładnie pomalował ściany i sufit. Przez nieuwa-gę pochlapał farbą kilka rzeczy, których nazwy zaczynają się głoską f. Dzieci łączą z obrazkiem przedstawiającym farby i pędzel te przedmioty, w których nazwach słyszą na początku głoskę f (fotel, fajka, fartuch, foka). Które rzeczy nie zostały pochlapane? Jaką głoską zaczynają się ich nazwy? (waga, walizka, wędka, wózek, worek). Prowadzący sprawdza, czy dzieci prawidłowo wykonały ćwiczenie. Prosi, by przypomniały, jakimi głoskami zaczynają się nazwy wszystkich obrazków.

VI. Ćwiczenie oddechowe „Jesteśmy zmęczeni”

Dzieci skończyły właśnie remontować domek pana Języczka i są bardzo zmęczone. Kładą się na plecach na podłodze (na materacach lub dywanie). Na ich brzuchach leżą kołderki (chusteczki). Dzieci oddychają przez kilka minut – oddychanie prze-biega torem przeponowym. Prowadzący tłumaczy, w jaki sposób należy to robić: „Wdychamy powietrze nosem, nasz brzuch unosi się do góry, wraz z nim kołder-ka. Następnie wypuszczamy powietrze ustami”. Prowadzący sprawdza, czy każde dziecko oddycha prawidłowo.

VII. Obrazek do kolorowania „Przed remontem”

Dzieci kolorują obrazek według własnego pomysłu.

12

13

14

15

SPIS TREŚCI

WSTĘP ............................................................................................................................................ 3

SPOTKANIE PIERWSZE: CHORY PAN JĘZYCZEK ................................................................ 4

SPOTKANIE DRUGIE: REMONT ............................................................................................... 10

SPOTKANIE TRZECIE: PRANIE ................................................................................................. 16

SPOTKANIE CZWARTE: W LESIE ............................................................................................. 22

SPOTKANIE PIĄTE: BOŻE NARODZENIE .............................................................................. 28

SPOTKANIE SZÓSTE: BAL ......................................................................................................... 34

SPOTKANIE SIÓDME: ZOO ....................................................................................................... 40

SPOTKANIE ÓSME: WIELKANOC ............................................................................................ 46

SPOTKANIE DZIEWIĄTE: CYRK ................................................................................................ 52

SPOTKANIE DZIESIĄTE: WAKACJE ......................................................................................... 58

SPOTKANIE JEDENASTE: W PARKU ....................................................................................... 64

SPOTKANIE DWUNASTE: W DŻUNGLI ................................................................................. 70

SPOTKANIE TRZYNASTE: SKARPETKI GRZESIA ................................................................. 76

SPOTKANIE CZTERNASTE: ZAJĄCZEK KICACZEK ............................................................ 82

SPOTKANIE PIĘTNASTE: PESTKI SŁONECZNIKA ............................................................... 88

SPOTKANIE SZESNASTE: URODZINY KASI ......................................................................... 94

SPOTKANIE SIEDEMNASTE: DŻEM ....................................................................................... 100

SPOTKANIE OSIEMNASTE: SŁUP ............................................................................................ 106

SPOTKANIE DZIEWIĘTNASTE: PIRACI .................................................................................. 112