JEZGRO KURIKULUMA ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE NA … · Učenici, nastavnici, roditelji, predstavnici obrazovanja i vi građani Republike Kosova, pre godinu dana u vašim rukama

Republika e Kosovës Republika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria –Vlada – Government

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë Ministarstva Obrazovanja Nauke i Tehnologije Ministry of Education Science and Technology

JEZGRO KURIKULUMA

ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE NA KOSOVU (VI, VII, VIII i IX razred)

2012

MINISTARSTVO OBRAZOVANJA, NAUKE I TEHNOLOGIJE Uredništvo:

Nehat Mustafa

Drita Kadriu

Ramush Lekaj

Jezički urednik:

Sulejman Dermaku

Slaganje:

Granit Salihu

Naslovna strana:

Granit Salihu

Republika e Kosoves Republika Kosova-Republic ofKosovo

Qeveria-Vlada -Government Ministria e Arsimit, e Shkences dhe Teknologjise- Ministarstva za Obrazovanje Nauku i

Tehnologiju -Ministry of Education Science &Technology

Kabineti i Ministrit IKabinet Ministra I Cabinet of the Minister

Cabinet of the Minister

Br. 290/01B Datum: 22.10.2012

Ministarstvo Obrazovanja, Nauke i Tehnologije (MONT), u skladu članova 4, 21, 22 Zakona br. 03/L-189 o javnoj upravi Republike Kosova, (Službeni List, br. 82, 21 oktobar 2010) kao i na osnovu člana 8 stav 1.4 i priloga 6 Uredbe br. 02/2011 o oblastima administrativne odgovornosti Kancelarije Premijera i ministarstva kao i Okvira Kurikuluma preduniverzitetskog obrazovanja Republike Kosova usvojeno odlukom br. 262/0 18 datuma 29.08.2011, donosi:

ODLUKU 1. Usvaja se dokumenat: Jezgro kurikuluma za nisko srednje obrazovanje na Kosovu. 2. Dokumenat: Jezgro kurikuluma za nisko srednje obrazovanje na Kosovu, je

kompletirana i primjenjivanja za preduniverzitetsko obrazovanje na Kosovu. 3. Odluka stupa na snagu na dan potpisivanja.

Obrazloženje

Dokumenat: Jezgro kurikuluma za nisko srednje obrazovanje, cilja neprekidnu i naprednu promjenu predunivezitetskog obrazovanja u Republici Kosovo, postavlja temelje poboljšanja kvaliteta i jednakosti za primjenu kurikuluma za sve đake. Ovaj dokumenat će služiti kao prava osnova za izradu i primjenu niz drugih dokumenata, planova i programa, školskih udžbenika i drugih pedagoških uputstava za razvijanje obrazovanja drugog preduniverzitetskog nivoa, zato je odlučeno kao u dispozitivu ove odluke.

Odluka se šalje:

4. Kabinetu Ministra; 5. Kancelariji GS; 6. Odjeljenju za Razvoj Preduniverzitetskog Obrazovanja (RPO); 7. Arhivi.

JEZGRO KURIKULUMA ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE NA KOSOVU

Riječ Ministra

Učenici, nastavnici, roditelji, predstavnici obrazovanja i vi građani Republike Kosova, pre godinu dana u vašim rukama svih onih koji su na bilo koji način bili povezani sa preduniverzitetskom obrazovanjem, Ministarstvo za Obrazovanje, Nauku i Tehnologiju Republike Kosovo, nakon usvajanja, donijelo je Okvir Kurikuluma preduniverzitetskog obrazovanja na Kosovu. Sada, na osnovu ovog dokumenta-jezgro kurikuluma, se promoviše jedna nova usitnjena i veoma konkretna vizija vlade Republike Kosovo. Ovaj dokument je namijenjen i služi nastavnicima, učenicima, roditeljima, direktorima škola i zajednice u cjelini. Značajnosti jezgra kurikuluma, struktura, ciljevi i načela preduniverzitetskog obrazovanja su od težine jednog osnovnog dokumenta, koji određuje i reguliše načine nastave, učenja, metodologiju, evaluaciju, itd. Sadržaji ovog dokumenta su obavezni da se primjenjuju u svim javnom i privatnom obrazovnim ustanovama u Republici Kosovo. Jezgro kurikuluma sadrži cijelu strukturu predškolskog i osnovnog, nisko srednjeg i više srednjeg obrazovanja. Unutrašnji sadržaji detaljno određuju funkcije u obrazovanju na svim nivoima preduniverzitetskog obrazovanja, snage učenja, stepene kurikuluma, ishode učenja, oblasti kurikuluma, nastavne planove, izbornu nastavu, uputstva (metodologije) organizovanja procesa učenja, procjene učenika i druge aspekte u vezi primjene. Ovi dokumenti, vjerujem da ispunjavaju sve uslove društva za svaki formalni nivo preduniverzitetskog obrazovanja. To stvara nove mogućnosti za razvijanje kod učenika, znanje, vještine, stavovi i vrijednosti za uzgajanje ličnog, nacionalnog identiteta, državne i kulturne pripadnosti, za promoviranje opštih kulturnih i građanskih vrijednosti, razvijanje odgovornosti prema sebi, drugima, društvu i životnoj sredini, kao i da budu pripremljen za život i rad u različitim društvenim i kulturnim kontekstima, za razvoj preduzetništva i korišćenje tehnologije kao proces doživotnog učenja. Profesionalnom posvećenošću je omogućeno primjenjivanje jezgre kurikuluma dosljedan i održiv u svim formalnim nivoima preduniverzitetskog obrazovanja. Ovaj cilj je postignut oslanjajući se na princip sveobuhvatnosti, razvoja stručnosti, integrirane i koherentne nastave i učenja, u autonomiju i fleksibilnost na nivou škola, na odgovornosti i polaganje računa. Principi koji će nužno uticati na poboljšanje kvaliteta obrazovanja. Svi dokumenti jezgre kurikuluma su strukturirani oko jednog sistema od šest glavnih nadležnosti i izgrađeni na sedam kurikulumske oblasti. Želim da osiguram sve kome je posvećen ovaj dokumenat, da formalni nivoi predunverzitetskog obrazovanja na Kosovu su u skladu sa međunarodnim klasifikacijom obrazovanja (ISCED) izrađen od strane UNESCO-a. Zato, nadam se da je urađeno rad od ključnog značaja i za dugoročnu održivost da bi jezgre kurikuluma se mogu primjeniti na svim nivoima formalnog preduniverzitetskog obrazovanja, počevši od predškolskog vaspitanja do osnovnog obrazovanja, nižeg srednjeg obrazovanja, visokog srednjeg obrazovanja (za gimnazije i stručne škole). Na ovaj način, Ministarstvo ispunjava još jedan cilj od vladinog projekta, da ovaj dokument omogućava napredak u razvoju nadležnosti kod učenika, u razvijanju uspješnih nastavnika, i roditelja koji znaju tačno dostignuća nadležnosti kod svoje djece. Jezgro kurikuluma omogućava izradu planova i programa sa osnovom u školama, udžbenika i drugih resursa, kao i mnogim drugim dokumentima koje olakšavaju nastavu i učenje na osnovu kompetencija. Sa ovim važnim i odražavajućem korakom reformi obrazovnog sistema Republike Kosova se kompletira i pokaže se posjećenost za finalizaciju našeg projekta za Evropsko obrazovanje međunarodnog priznanja.

S poštovanjem,

Prof. Dr. Ramë Buja, Ministar

4


Skraćenice

JK Jezgro kurikuluma

RUS Rezultati učenja po stepenu

OK Oblast kurikuluma

SK Stepen kurikuluma

KK Kurikulum Kosova

OKK Okvir Kurikuluma Kosova

RUO Rezultati učenja po oblasti

MONT Ministarstvo Obrazovanja, Nauke i Tehnologije

V Vještina

P Predmet

RUP Rezultati učenja po predmetu

PP Plan i program

T Tema

RUT Rezultati učenja po temama

RG Radna Grupa

5


SADRŽAJ

Odluka .................................................................................................................................................................. 3 Riječ ministra ............................................................................................................................................................ 4 Skraćenice ................................................................................................................................................................... 5

I. UVOD ............................................................................................................................................................... 9 Značaj jezgre kurikuluma .................................................................................................................................. 10 Struktura preduniverzitetskog obrazovanja ................................................................................................... 10 Ciljevi preduniverzitetskog obrazovanja ......................................................................................................... 11 Načela preduniverzitetskog obrazovanja ........................................................................................................ 12 Struktura jezgre kurikuluma ............................................................................................................................ 13

II. JEZGRO KURIKULUMA ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE (VI - IX RAZRED) .................... 15 1. Jezgro kurikuluma .......................................................................................................................................... 16 2. Struktura jezgre kurikuluma ......................................................................................................................... 16 3. Nisko srednje obrazovanje (VI - IX razred)................................................................................................ 16 4. Stručnosti učenja ............................................................................................................................................ 16 5. Stepeni kurikuluma ......................................................................................................................................... 17

III. OBLASTI KURIKULUMA U NISKOM SREDNJEM OBRAZOVANJU .............................................. 29 Oblasti kurikuluma ............................................................................................................................................ 30 Oblasti kurikuluma - Jezik i komunikacija ........................................................................................................ 31 Oblasti kurikuluma - Umjetnosti ..................................................................................................................... 38 Oblasti kurikuluma - Matematika ..................................................................................................................... 46 Oblasti kurikuluma - Prirodne nauke............................................................................................................... 54 Oblasti kurikuluma - Društvo i životna sredina ............................................................................................... 62 Oblasti kurikuluma - Zdravlje i blagostanje ..................................................................................................... 71 Oblasti kurikuluma - Život i rad ....................................................................................................................... 78

IV. PLANOVI I PROGRAMI ................................................................................................................................ 85 1. Definicija ............................................................................................................................................................ 86 2.Opšti plan obrazovanja (opšti fond časova) za preduniverzitetskog obrazovanja ................................... 86 3.Nastavni plan (NP) za niže srednje obrazovanje ........................................................................................... 87 4. Kriterijumi za izradu nastavnog plana ......................................................................................................... 90 5. Sprovođenje nastavnog plana ........................................................................................................................ 90 6. Autonomija škole ............................................................................................................................................. 91

6


V. IZBORNI KURIKULUM ZA PRVI NIVO ..................................................................................................... 93 1. Koncept ............................................................................................................................................................. 94 2. Svrha ................................................................................................................................................................. 94 3. Sadržaj i realizacija ............................................................................................................................................. 94 4. Struktura izbornog kurikuluma ..................................................................................................................... 64 5. Procedure za izradu izbornog kurikuluma .................................................................................................... 94 6. Procedure za odabir izbornog predmeta ........................................................................................................ 94 7. Sprovođenje ..................................................................................................................................................... 95

VI. OPŠTA METODOLOGIJA - UPUTSTVA ................................................................................................... 97 1.Uvod ................................................................................................................................................................... 98 2. Definicija ............................................................................................................................................................ 98 3.Povezanost rezultata učenja po stepenima sa rezultatima učenja po oblastima kurikuluma/nastave ............. 98 4.Nastava i učenje sa učenikom u centru i sveobuhvatnost .................................................................................. 99 5.Nastava i učenje zasnovano na integrirani pristup .......................................................................................... 100 6.Nastava i učenje zasnovano na stručnosti ........................................................................................................ 100 7.Diferencirana nastava i učenje ....................................................................................................................... 101 8. Među-nastavna pitanja .............................................................................................................................. 102 9. Van-nastavna pitanja ................................................................................................................................... 102

VII. OCENJIVANJE – OPŠTA UPUTSTVA .............................................................................................. 105 1.Uvod ................................................................................................................................................................. 106 2.Svrha ocjenjivanja .......................................................................................................................................... 106 3.Osnovna načela ocjenjivanja ......................................................................................................................... 106 4.Unutrašnje ocjenjivanje ................................................................................................................................ 106 5.Spoljašnje ocjenjivanje .................................................................................................................................... 109

BIBLIOGRAFIJA ............................................................................................................................................ 124 U IZRADI JEZGRA KURIKULUMA UČESTVOVALI SU ..................................................... 126

7


I. UVOD

Značaj jezgre kurikuluma

Struktura preduniverzitetskog obrazovanja

Ciljevi preduniverzitetskog obrazovanja

Načela preduniverzitetskog obrazovanja

Zajednička pitanja dokumenata jezgre kurikuluma

Struktura jezgre kurikuluma

9

KURRIKULA BËRTHAMË PËR ARSIMIN E MESËM TË ULËT TË KOSOVËS JEZGRO KURIKULUMA ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE NA KOSOVU

Značaj jezgre kurikuluma Jezgro kurikulum je dokumenat koji u kosovskim školama čini primjenljivo Okvir Kurikuluma Kosova, usvojen od strane MONT-a u avgust 2011 godine. Ovim dokumentom su utvrđuju rezultati kompetencija za različite oblasti života, izraženih kroz činjeničnog i proceduralnog znanja, kroz vještina, stavova i vrijednosti koje treba biti razvijene od strane učenika tokom određenih vremenskih perioda kao i pristupi, metodologija primjene, nadgledanje i ocjenjivanje. Takođe, ovaj dokument određuje raspodjelu vremena po oblastima kurikuluma i međusobnih veza, koji omogućavaju napredak u razvoju vještina kod učenika .

Dokumenat jezgra kurikuluma podržava: • učenike - u njihovom postepenom razvoju, u razvoj vještina za doživotno obrazovanje i laka

socijalna integracija, da se pripremaju da se suoče sa životnim izazovima; • nastavnike - tokom planiranja i realizacije uspješnog rada sa učenicima - nastavne aktivnosti u

učionici i izvan učionice, prilikom odgovora na pitanja: Zašto i zbog čega učenici treba da uče; Šta, kada, koliko i kako će učiti učenici, kao i šta, kada i kako će se ocijeniti dostignuća učenika- realizacija i efikasnost nastavnih aktivnosti i

• roditelji - za tačno praćenja dostignuća svoje djece u određenim vremenskim periodima na osnovi znanja, ponašanja, osjećajnosti i stavova koje pokazuju u različitim životnih situacija, u skladu sa rezultatima učenja nastavne i stepena kurikuluma.

Struktura preuniverzitetskog obrazovanja

Formalni nivoi preduniverzitetskog obrazovanja na Kosovu su u skladu sa međunarodnom sistemom klasifikacije obrazovanja (ISCED), izrađen od strane UNESCO-a, postoje razlike u sastavu strukture jezgra kurikuluma ISCED 1, u okviru koga je predškolski razred, koja je dio osnovnog obrazovanja. Svi formalni nivoi preduniverzitetskog obrazovanja su podijeljeni u formalne podnivoe, sa naznakom - stepeni kurikuluma, koje imaju specifične namjene i u funkciju su prema svojim nazivima (Pogledajte tabelu ispod nazive za svaki stepen kurikuluma i odjeljak 2 ovog dokumenta).

Jezgre kurikuluma (su izrađene) za sve nivoe formalnog preduniverzitetskog obrazovanja, kao : • Jezgro kurikuluma za razvoj u ranom djetinjstvu (od rođenja do 5 godina);

• Jezgro kurikuluma za predškolsko vaspitanje i osnovno obrazovanje; • Jezgro kurikuluma za nisko srednje obrazovanje;

• Jezgro kurikuluma za visoko srednje obrazovanje (Jezgro kurikuluma za gimnazije i Jezgro kurikuluma za stručne škole).

10


Međunarodni standard klasifikacije obrazovanja - MSKO

Formalni nivoi preduniverzitetnog obrazovanja na Kosovu

Stepeni kurikuluma Jezgro kurikuluma

MSKO 3 Visoko srednje obrazovanje (X-XII razred)

XII razred Stepen kurikuluma 6: Konsolidacija i specijalizacija

Jezgro kurikuluma za X-XII razreda visokog srednjeg obrazovanja

X-XI razred Stepen kurikuluma 5: Opšti osnovni i stručni razvoj

MSKO 2 Nisko srednje obrazovanje (VI-IX razred)

VIII-IX razred Stepen kurikuluma 4: Pojačanje i usmjeravanje

Jezgro kurikuluma za VI-IX razreda niskog srednjeg obrazovanja

VI-VII razred Stepen kurikuluma 3: Dalji razvoj i usmjeravanje

MSKO 1 Osnovno

obrazovanje

(I-V razred)

Osnovno obrazovanje

Razredi III-V

Stepen kurikuluma 2: pojačanje i razvijanje

Jezgro kurikuluma za pred-osnovno obrazovanje i I-V razreda osnovnog obrazovanja

Osnovno obrazovanje

I-II razred

Stepen kurikuluma 1 Osnovno sticanje

MSKO 0

Predškolsko obrazovanje (vaspitanje)

Predosnovni razred Uzrast 0-5 Pripremni stepen

kurikuluma: Vaspitanje u rano djetinjstvo

Jezgro kurikuluma predškolsko vaspitanje

Svako jezgro kurikuluma je u liniji sa opštim ciljevima preduniverzitetskog obrazovanja i primjenjuju se poštujući osnovna načela koji proističu iz Okvira Kurikuluma Kosova. Ciljevi preduniverzitetskog obrazovanja

Svaki formalni nivo preduniverzitetskog obrazovanja kod učenika treba da razvije znanje, vještine, stavove i vrijednosti, u skladu sa zahtjevima demokratskog društva, preko:

• kultivisanje ličnog, nacionalnog identiteta, državne i kulturne pripadnosti , • promoviranja opštih kulturnih i građanskih vrijednosti • razvoj lične odgovornosti, odgovornosti za druge, odgovornosti za društvo i životnu sredinu, • obučavanja za život i rad u različitim društvenim i kulturnim kontekstima; • razvoj preduzetništva i korišćenja tehnologije, • obučavanje za doživotno učenje.

11

KURRIKULA BËRTHAMË PËR ARSIMIN E MESËM TË ULËT TË KOSOVËS JEZGRO KURIKULUMA ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE NA KOSOVU

Načela preduniverzitetskog obrazovanja Primjena jezgra kurikuluma obezbjeđuje dosljednost i održivost na svim nivoima formalnog preduniverzitetskog obrazovanja na osnovu ovih načela: Jednaka sveobuhvatnost djece i mladih na kvalitetno obrazovanje; Razvoj vještina, koje se ogledaju na rezultatima učenja koji se očekuje da će se postići progresivno i dosljedno od svih učenika u različitim periodima školovanja; Integrirana i koherentna nastava i učenje, koje promoviše potpuno učenje, ugledavši međusobne veze i međuzavisnosti prirode i svijeta stvaranom od čovjeka sa znanjem i informacijama koje učenici imaju o tome; Autonomija i fleksibilnost na školskom nivou tokom primjene jezgra kurikuluma i izborni dio koji ogleda u godišnjoj izradi nastavnog plana i metodologije nastave i učenja; Odgovornost i polaganje računa, koja se ogleda na stvaranju kulture dosljednog ocjenjivanja - praćenje napretka tokom primjene zahtjeva kurikuluma preko prikupljanja i analiza podataka, dokumentovanje izazova i rešenja, ka boljoj zastupljenosti tokom ispunjavanja zahtjeva kurikuluma i poboljšanje kvaliteta obrazovanja.

Zajednička pitanja dokumenata jezgre kurikuluma

Svi dokumenti jezgre kurikuluma su strukturisani oko jednog sistema od šest glavnih stručnosti, u skladu sa ciljevima preduniverzitetkog obrazovanja i sedam oblasti kurikuluma. Šest stručnosti, prisutne u svim jezgrama kurikuluma, su: • Stručnost za komunikaciju i izražavanje; • Stručnost za razmišljanje; • Stručnost za učenje; • Stručnost za život, rad i životnu sredinu; • Lične stručnosti; • Stručnost za građanstvo..

Dok, sedam oblasti kurikuluma prisutne u svim jezgrama kurikulama su: 1. Jezici i komunikacija; 2. Umjetnosti; 3. Matematika; 4. Prirodne nauke; 5. Društvo i životna sredina; 6. Zdravlje i blagostanje; 7. Život i rad.

Rezultati učenja za svaki stepen i rezultati učenja za svaku oblast čine vidljivim stručnosti i kurikularne oblasti iz svakog nivoa formalnog obrazovanja i svaki stepen kurikuluma (vidi sekcije II i III ovog dokumenta).

12


Struktura jezgre kurikuluma Jezgro kurikuluma sadrži sljedeću strukturu: • Oblast djelovanja, strukturu i opšti opis formalnog nivoa odgovarajućeg obrazovnog sistema • Oblast djelovanja glavnih stepena kurikuluma za formalni odgovarajući nivo • Rezultati učenja za glavne stepene kurikuluma, koji izražavaju neophodan nivo za postizanje ključnih stručnosti na kraju svakog nivoa kurikuluma • Kako će se koristiti rezultati za učenje za glavni stepen kurikule u procesu učenja i ocjenjivanja • Zahtjevi napretka tokom formalnih nivoa obrazovanja, uključujući i minimalne zahtjeve za prelazak sa jednog glavnog stepena kurikuluma na drugi stepen • Kriterijumi i oblici ocjenjivanja • Oblasti kurikuluma i njihovo djelovanje po glavnim stepenima kurikuluma • Rezultati učenja za oblasti kurikuluma za svaki stepen kurikuluma • Kako koristiti rezultate učenja u oblastima tokom nastavnog procesa i procesa ocjenjivanja • Zahtjevi napretka u oblasti kurikuluma, uključujući i minimalne zahtjeve za prelazak iz jednog glavnog stepena kurikuluma • Kriterijumi i oblici ocjenjivanja • Nastavni plan i program • Predmeti u okviru oblasti kurikuluma i njihove oblasti djelovanja • Uputstva (metodologije) za organizovanje nastavnog procesa • Ocjenjivanje učenika • Aspekti u vezi primjene.

13


II. Jezgro kurikuluma za nisko srednje obrazovanje (VI - IX razred)

Jezgro kurikuluma

Struktura kurikuluma

Osobine niskog srednjeg obrazovanja, VI - IX razred

Stručnosti za učenje

Stepeni kurikuluma

Rezultati učenja po stepenu

Oblasti jezgra kurikuluma

15


1. Jezgro kurikuluma Jezgro kurikuluma za nisko srednje obrazovanje, je osnovni dokumenat koji reguliše obavljanje nastave, učenja, metodologije, ocjenjivanja, itd. na drugom nivou obrazovanja na Kosovu. Ovaj dokumenat, čije odredbe su postavljene od strane MONT-a je obavezan za sve vaspitne obrazovne ustanove u Republici Kosovo. Jezgro kurikuluma je izrađen na osnovu Okvira Kurikuluma Kosova. Ovaj dokument služi nastavnicima, učenicima, roditeljima, direktorima škola i zajednice u cjelini. Kurikulum pruža jednake mogućnosti za sve učenike i obezbjeđuje sveobuhvatnost i mogućnosti za uspjeh, bez obzira na njihove poteškoće. Ono omogućava učenicima razvoj dubljeg shvatanja njihovih uloga i odgovornosti kao građane; pomaže učenicima da se suoče sa raznim moralnim i društvenim pitanjima i okolnostima sa kojima se suočavaju tokom njihovog života.

2. Struktura JEZGRA KURIKULUMA U jezgri kurikuluma se detaljno opisuju: - Srednje niže obrazovanje - Stručnosti učenja za ovaj nivo - Stepeni kurikuluma - Rezultati učenja po stepenima - Oblasti kurikuluma - Nastavni plan - Izborna nastava - Uputstva (metodologije) za organizovanje nastave - Ocjenjivanje učenika - Ostali aspekti koji se odnose na primjenu

Jezgro kurikuluma pokriva sedam oblasti kurikuluma, koje određuje centralni nadležni organ za obrazovanje (MONT) i koji su obavezni za sve škole na Kosovu (državne i privatne).

3. Srednje nisko obrazovanje (VI - IX razred) Srednje niže obrazovanje učenicima pruža nove izazove za njihov razvoj iz njihovog kognitivnog, fizičkog, ličnog, socijalnog i moralnog aspekta. Njihovu prirodnu znatiželju treba dalje podsticati kako bi obezbijedili da znanje, vještine, vrijednosti i stavovi koji one usvajaju na ovom nivou predstavljaju održivu osnovu za više nivoe obrazovanja. Glavni cilj ovog nivoa je da učenike pripremi za dalje školovanje i orijentaciju u karijeri uz pomoć stručnih mentora/ savjetnika. Pored toga, ovaj nivo učenicima pomaže da razviju svoja lična interesovanja i na što prikladniji način definišu svoja očekivanja od budućnosti. Na ovom nivou, kurikulum se obogaćuje tako što učenike izlaže jednom širem spektru iskustava učenja (npr. kombinacija konceptualnih i praktičnih pristupa; apstraktno razmišljanje i kontekstualizovani postupci, kontakt sa konkretnom i virtualnom stvarnošću), kako bi im se pomoglo da identifikuju svoje preferencije i oblasti interesovanja.

4. Stručnosti učenja Stručnosti se ogledaju kroz rezultate učenja, koji su uopšteni i odražavaju ono što učenici treba da postignu na progresivan i neprekidan način do kraja obaveznog obrazovanja. Stručnosti obuhvataju jedan integriran i koherentan sistem primjenjivih i prenosivih znanja, vještina i stavova, koje će učenicima pomoći da se suoče sa izazovima digitalne epohe tržišne ekonomije, koja se zasniva na znanju, u svijetu međusobno zavisnih odnosa. Stručnosti predviđene Jezgrom kurikuluma Kosova proizilaze iz opštih ciljeva preduniverzitetskog obrazovanja i određuju glavne rezultate učenja, koje učenici treba da postignu na progresivan i neprekidan način tokom preduniverzitetskog obrazovanja. Glavne stručnosti predviđene za sistem preduniverzitetskog

16

JEZGRO KURIKULUMA ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE NA KOSOVU obrazovanja na Kosovu su:

1. Stručnosti za komunikaciju i izražavanje; 2. Stručnosti za razmišljanje; 3. Stručnosti za učenje; 4. Stručnosti za život, rad i zaštitu okoline 5. Lične stručnosti; 6. Građanske stručnosti

Stručnosti za komunikacije i izražavanje, stručnosti za razmišljanje i stručnosti za učenje su instrumentalne prirode: one čine osnovu za ostale stručnosti, koje su više povezane sa okolnostima i određenim sadržajem, kao što su stručnosti neophodne za lični, javni i profesionalni život.

Stručnosti za komunikaciju i izražavanje (efektivni komunikator)

U cilju da djeca i mladi razviju u ličnosti, kako bi učili i aktivno učestvovali u društvu, potrebno im je shvatanje poruka koje im se šalju kao i pravilno izražavanje jezikom, simbolima, znacima, kodovima i umjetničkim oblicima. Za postizanje efikasne komunikacije, učenici se podstiču da na nezavisan, kritičan i kreativan način iskoriste sredstva i mogućnosti komunikacije i izražavanja.

Stručnosti za razmišljanje (“Kreativni mislilac”)

Pored stručnosti za identifikovanje i pristupanje informacijama/izvoru znanja, učenici moraju razviti i kapacitet za pristupanje znanju na kritičan, kreativan i interaktivan način.

Stručnosti doživotnog učenja (Uspješan učenik)

Za "uspješnog učenika", škola se trudi da neprekidno njeguje radoznalost učenika i zainteresovane za učenje kao i razvoj stručnosti za učenje. Škola takođe treba da bude svjesna o efikasnim nastavnim stilovima i strategijama.

Stručnosti za život, rad i životnu okolinu (Produktivan saradnik)

Škola se trudi da se učenik priprema da radi nezavisno i biti svjestan o njegovoj ulozi za zaštitu i njegovanje životne sredine.

Lične stručnosti (Zdrav pojedinac)

Škole pripremaju učenike da se na efikasan i konstruktivan način uključe u porodični, društveni i poslovni život. U ovom kontekstu, učenici su podržani kako bi bili upoznati sa sobom i kako imati samopouzdanje, ali istovremeno biti otvoreni i imali povjerenja u druge.

Građanske stručnosti (“Odgovoran građanin”)

Učenje o tome kako živjeti zajedno smatra se glavnim izazovom današnjice i sutrašnjice. Ova stručnost obezbjeđuje da učenici budu u stanju da se ponašaju kao odgovorni građani, uzimajući u obzir uži i širi kontekst.

5. Stepeni kurikuluma Okvir Kurikuluma preduniverzitetskog obrazovanja u Republici Kosovo određuje koncept stepena kurikuluma na osnovu broj zajedničkih osobina koje imaju sa društvenim-emotivnim razvojem učenika.

Stepeni kurikuluma imaju zajedničko:

• Stručnosti koje treba postići • Zahtjeve za napredovanje • Mehanizme za organizovanje nastavnih iskustava • Kriterijume za ocjenjivanje

17


5.1. Stepeni Kurikuluma za nisko srednje obrazovanje

Okvir kurikuluma određuje stepene kurikuluma kao periodi 1-3 godine, koji imaju jedan broj zajedničkih osobina psiho-socijalnog razvoja učenika. Stepeni kurikuluma predstavljaju referentnu tačku za razvoj učenja, organizovanje nastavnih aktivnosti, pristup i kriterijume za ocjenjivanje u pravcu postizanja ključnih stručnosti u skladu sa OKK-om. Jezgro kurikuluma za drugi nivo sastoji se iz dva stepena, a to su treći stepen (6. i 7. razred) i četvrti stepen (8. i 9. razred).

Međunarodni sistem kvalifikacije obrazovanja

Nivoi formalnog sistema obrazovanja

Stepeni kurikuluma Razredi Uzrast

MSKO 2

Nisko srednje obrazovanje (VI-IX razred )

Stepen kurikuluma 4: Pojačanje i orijentacija

IX 14

VIII

VII

13

12 Stepen kurikuluma 3: Dalji razvoj i orijentacija

VI 11

5.2. Rezultati učenja po stepenima

Rezultati učenja po stepenima opisuju ono šta jedan učenik treba da zna, vjeruje, procjeni i bude u stanju da uradi na kraju stepena kurikuluma. Rezultati obuhvate niz domena, kao: znanja, shvatanje, vještine, stavove i vrijednosti. Predviđa se da će rezultati učenja biti savladani od svih učenika na kraju stepena kurikuluma, međutim oni ne pokrivaju sve ono što su učenici naučili ili je trebalo da nauče tokom jednog određenog stepena. Ono izražava osnovne zahtjeve postignuća ka savladavanju ključnih stručnosti prilikom završetka određenog stepena kurikuluma. Rezultati učenja po stepenima promovišu dalju integraciju oblasti kurikuluma u cilju razvoja ključnih kompetencija, određenih Okvirom kurikuluma. Njima se izražavaju očekivanja nastavnika, organa nadležnih za obrazovanje, roditelja i društva u vezi sa konkretnim, mjerljivim dostignućima učenika na kraju svakog stepena kurikuluma. Rezultati učenja predstavljaju preduslov za prelaženje sa jednog stepena na drugi.

Stepen 3 – dalji razvoj i orijentacija (VI i VII razred )

Cilj ovog stepena je produbljivanje znanja u raznim oblastima kurikuluma, kako bi se obezbjedila početna osnova za akademsku i orijentaciju u karijeri. Učenici se suočavaju sa izazovima kao što su:

• razvoj apstraktnog i kompleksnoga mišljenja ( npr. visokih intelektualnih sposobnosti), koja su neophodna za upoznavanje svijeta i samog sebe kao i za rješavanje problema; • njegovanje interesovanja za dublje upoznavanje sebe samog, ostalih kao i prirodne i društvene sredine; • razvoj vještina za samo-ocjenjivanje; • razvoj vještina za efikasnu komunikaciju, uključujući matematičke, naučne i umjetničke kodove; • proširenje mogućnosti za verbalnu i pismenu komunikaciju na maternjem jeziku, na engleskom jeziku i na drugom stranom jeziku /jednom od zvaničnih jezika; • razvoj odgovornosti za aktivno učestvovanje u društvenom životu i u zaštiti sredine.

Do kraja stepena 3 kurikuluma (VI i VII razred), očekuje se od učenika da savladaju stručnosti prema postignuću kao u sljedeće:

18


Br.

Rezultati učenja za 1 stepen i glavna ovlašćenja

Nivo DOSTIGNUĆA učenika

Vrste podrške za učenike

1 2 3 4 5 Popravna podrška

Načini Podrška talentiranih

Načini

I

Stručnost komuniciranja i izražavanja– efikasni komunikator

1.

Čita tečno odgovarajućom intonacijom jedan narativni. Opisujući, naučni ili publicistički tekst, i prema potrebi, komentariše ga usmeno ili pismeno.

2.

Aktivno sluša prezentaciju i komentare drugih u vezi predstavljene teme iz određene oblasti, i postavlja pitanja, daje komentare, objašnjenja i preporuka.

3.

Izdvaja glavnu poruku koju je pročitao ili čuo iz nekog izvora, kao što je knjiga, novina, časopis, internet, radio, televizija, itd., i koristi je kao glavnu referentnu tačku tokom pismenog rada ili zadatka.

4.

Usmeno ili pismeno, pomoću drugih oblika komunikacije, izražava svoje mišljenje o određenoj temi ili umjetničkoj prezentaciji.

5.

Piše tekst od 500 riječi, prema datom zadatku, kao što je pismo, zahtjev, esej itd., poštujući pravila organizacije/ strukturiranja pisanja i jezičkog standarda.

6.

Pismeno ili usmeno, jasno i precizno objašnjava značenje novih pojmova (riječi, koncepata) koristeći adekvatan i tačan jezik i rječnik.

7.

Koristi softverske programe za ispravnu komunikaciju na daljini, kroz određene oblike i komunikacije za svoje potrebe ili školske zadatke.

8.

Ispravno izražava svoje mišljenje ili zahtjev, na stranom ili maternjem jeziku, pismeno ili usmeno, o jednoj određenoj i predpostavljenoj situaciji, prema potrebi (za uslugu, pomoć, informaciju, orijentaciju, itd.), interakcijom u grupi ili u razredu.

II Stručnost za mišljenje – Kreativni mislilac 1.

Postavlja argumente za saglasnost ili protiv ljenje stava i mišljenja jedne određene teme ili problema, tokom debate ili objavljenog u medijima.

2.

Izražava svoje mišljenje o jednom književnom ili umjetničkom djelu, izdvajajući analogije i razlike sa drugim sličnim djelima.

22


3.

Izradi plan rada za ostvarivanje jednog djela/ zadatka određujući glavne faze prema nastavnoj (književnoj, naučnoj, umjetničkoj) oblasti.

4.

Rješava jedan (aritmetički, geometrijski, jezički, društveni, naučni itd.,) problem dat u tekstualnom ili numeričko tekstualnom, eksperimentalnom obliku i opravdava izbor odgovarajućih postupaka.

5.

Bira i pokaže razne tokove/strategije za rješavanje jednog (matematičkog, jezičkog, naučnog, umjetničkog i društvenog) problema, potvrđujući postizanje istog ishoda, odnosno rezultata.

6.

Tumači pravila jednog prirodnog ili društvenog razvoja, ilustrujući to konkretnim primjerima, ilustracijom, skicom ili pisanim

7.

Upoređuje sličnosti i razlike najvažnijih faza kroz koje je prošao jedan društveni, prirodni ili umjetnički proces/ pojava

8.

Koristi poređenje i kontrast za pronalaženje glavnih razlika između dva ili više prirodnih ili društvenih pojava, književnih ili umjetničkih stvaranja.

III Stručnosti učenja - Uspješan učenik

1.

Traži i bira podatke iz različitih izvora (knjiga, časopisa, brošura, enciklopedija ili interneta) koje koristi za izradu date teme/zadatka i iste svrstava prema važnosti za temu.

2.

Koristi podatke kako bi pokazao razumijevanje numeričkih, grafičkih simbola, formula iz prirodnih i društvenih nauka, matematike i umjetnosti, objašnjavajući ih kroz različite oblike izražavanja.

3.

Nezavisno primjenjuje uputstva data u knjizi ili nekom drugom izvoru radi učenja jedne teme, postupka, aktivnosti ili zadatka koji se zahtjeva.

4.

Koristi sopstveni dosje za identifikaciju prednosti i nedostataka u funkciji samo- procjene o napretku i poboljšanju uspjeha u određenoj oblasti.

5.

Povezuje datu temu, koju uči, sa prethodnim znanjem i iskustvom koje već ima, predstavljajući ih u različitim oblicima izražavanja (kolone, tabele, grafikoni) prema logičnom redosljedu.

6.

Koristi adekvatne softverske programe, radi rješavanja problema i obavljanja školskih i drugih zadataka/radova u različitim oblastima znanja.

7.

Pita se (zašto, šta, kako, kada?) i organizuje svoja mišljenja u pismenom obliku za datu temu ili problem, i procjenjuje svoje napredak dok ne dođe do rješenja određenog problema.

8.

Pita se (zašto, šta, kako, kada?) i organizuje svoja mišljenja u pismenom obliku za datu temu ili problem, i procjenjuje svoje napredak dok ne dođe do rješenja određenog problema.

IV Stručnosti za život, rad i životnu sredinu- produktivan saradnik

23


1.

Priprema plan za organizaciju jedne određene aktivnosti u školi ili zajednici i nju uspješno realizuje

2.

Razvija jedan projekat samostalno ili u saradnji sa članovima grupe, za obavljanje jedne ekološke ili društvene aktivnosti bitne za školu ili zajednicu.

24


3.

Raspravlja sa grupom vršnjaka o značaju zaštite životne sredine, o posljedicama po ljudski život koje izaziva narušavanje okoline i preporučuje mjere koje treba preduzeti radi njihovog izbjegavanja.

4.

Identifikuje i procjenjuje potrebne izvore (npr. opremu, materijale, ljudske izvore, vrijeme itd.,) za realizaciju jedne aktivnosti u školi ili zajednici.

5.

Koristi kompjuterske programe za pripremu potrebnih materijala (kao: grafikone, neophodne ilustracije, dizajniranje pozivnica, obavještenja ili drugih publikacija) za potrebe razreda ili škole.

6.

Pomaže u planiranju i realizaciji dobrovoljnih ili humanitarnih aktivnosti u školi i zajednici i zatim izražava svoja iskustva i osjećanja pismeno ili kroz druge oblike izražavanja

7.

Aktivno sarađuje sa svojim vršnjacima i drugima (bez obzira na njihov socijalni, etnički ili bilo koji drugi status) za realizaciju jedne zajedničke aktivnosti (projekta, aktivnosti u razredu/školi ili van nje)

8.

Učestvuje kao član žirija (na nivou razreda ili škole) za procjenu jedne sportske, naučne, umjetničke ili druge aktivnosti/ konkursa, na osnovu unapred definiranih kriterijuma.

V

Lične stručnosti-Zdrav pojedinac

1.

Učenicima predstavlja postupak pripreme jednog domaćeg specijaliteta prema receptu za zdravu ishranu.

2.

Procjenjuje sadržaj pozitivnih i negativnih vrijednosti najmanje triju vrsta hrane koja se koriste u njegovoj sredini ili okolini.

3.

Raspravlja sa grupom vršnjaka i daje činjenice o važnosti poštovanja dnevnog režima i fizičkih aktivnosti za ljudsko zdravlje i život.

4.

Brine se o fizičkom i mentalnom zdravlju tokom sportskih i fizičkih aktivnosti sa rekreativnim i takmičarskim karakterom poštujući i druge tokom takmičenja ili igre.

5.

Identifikuje znakove opasnosti na proizvodima ili konkretnim predmetima i drugima objašnjava poruku i njihove vidljive zahtjeve.

6.

Procjenjuje uzroke situacije potencijalnog konflikta između vršnjaka ili članova grupe i predlaže alternative za sprečavanje rizika i za najbolje rješenje, dijeleći svoja

7.

Traži pomoć/savjet bez ustručavanja od lica i nadležnih službi za pružanje podrške u navodnim situacijama kao potencijalno opasne u kojima se narušava fizičko i mentalno zdravlje.

8.

Objašnjava tokom rasprave ili prezentacije, pismeno ili usmeno, posljedice od pušenja, konzumiranja alkohola, droge i drugih supstanci štetnih po zdravlju i dobrobiti pojedinca.

25


9.

Opisuje fizičke, psihičke i emocionalne promjene u fazi puberteta dajući činjenice o njihovom uticaju na način i stil života

10.

Učestvuje ili vodi jednu radnu grupu koja sarađuje sa predstavnicima zajednice kako bi pomogli vršnjacima ili drugim članovima zajednice koji imaju zdravstvene, socijalne, ekonomske itd., probleme, i nakon toga daje pismeni ili usmeni izvještaj o ličnim iskustvima.

VI

Građanska stručnost - Odgovoran građanin

1.

Primjenjuje i poštuje pravila ponašanja u razredu, školi itd., i zauzima aktivan odnos prema onima koji ih zanemare, objašnjavajući im posljedice za njega i njegovu

2.

Daje mišljenje o pravila koja želi da izmjeni u školi i van nje, i opravdava potrebu i koristi koje donosi ta izmjena.

3.

Reaguje na nedolična ponašanja unutar i van škole/ učionice, koja utiču na međuljudske odnose, analizira uzroke njihovog ispoljavanja i predlaže načine za njihovo poboljšanje.

4.

Pokazuje razumijevanje prema osobama kojima je prekršeno neko pravo, ilustrujući kroz primjere iz svakodnevnog života, medija, istorijskih podataka, likova iz pročitanih romana ili odgledanih filmova kako se to ne bi ponovilo.

5.

Kroz različite oblike izražavanja objašnjava neophodnosti poštovanja i primjene pravila i zakona radi zdravih odnosa u različitim društvenim zajednicama ili grupama interesa.

6.

Dokazuje veliko samopouzdanje u donošenju odluka za preuzete postupke, bez ugrožavanja interesa drugih, koje doprinose kvalitetu aktivnosti društvene grupe ili zajednice.

7.

Identifikuje potencijalne predrasude u školi i okolini i predlaže konkretne mjere za borbu protiv njih.

8.

Učestvuje u aktivnostima koje promovišu toleranciju i kulturnu, etničku, vjernu, polnu i druge raznovrsnosti u školi ili zajednici, u kojima su uključeni vršnjaci svih napomenutih pripadnosti koji žive u toj okolini ili široj zajednici.

26


Nastavnik prilikom primjenjivanja rezultata učenja po stepenima kurikuluma, treba da razlaže svaki rezultat učenja na pet nivoa dostignuća, kako bi mogao da tačno prati dostignuće svakog učenika za određeni rezultat učenja. Zatim, u zavisnosti od nivoa dostignuća za svaki rezultat učenja, planira dodatne aktivnosti za učenike koji zaostaju u postizanju određenog rezultata učenja i planira dodatne aktivnosti za učenike koji su postigli sve nivoe dostignuća za određeni rezultat učenja, npr.- vidi razlaganje rezultata učenja u dole prikazanoj tabeli.

Br.

Rezultati učenja za 1. stepen i glavne stručnosti



1 2 3 4 5 Podrška za popravku

Načini Podrška za talentovan

Načini

I

Stručnost za komunikaciju i izražavanje– efikasni komunikator

1.

Čita naglas tekst od najmanje pola strane, kojeg ranije nije pročitao u kojem se govori o temi koja je prikladna za

U

čeni

k

Uče

nik.

. .

Uče

nik.

. . .

U

čeni

k

U

čeni

k

Nastavnik odlučuje o tome kako će pružiti podršku učeniku i u kojoj aktivnosti

Koje će metode primjeniti uzevši u obzir učenikov stil učenja

Nastavnik odlučuje o tome kako će pružiti podršku učeniku i u kojoj aktivnosti

Koje će metode primjeniti, uzevši u obzir učenikov stil učenja

Razlagati nakon svakog stepena, stepen dostignuća prvog rezultata za prvu stručnost, kao primjer za primjenu ostalih rezultata učenja (3,4)

Stepen 4 - ojačanje i orijentacija (VIII i IX razred)

Cilj ovog stepena je da učenike orijentiše da razmotre razne mogućnosti za dalje školovanje i karijeru. Oni se izlažu sljedećim izazovima:

• iskorištavanje izvora informacija i primjena kritičkog pristupa prema raznim podacima; • razvoj interesovanja za javni život kroz neposredno učestvovanje u raznim vanškolskim aktivnostima; • suočavanje sa raznim pitanjima koja su povezana sa temama iz realnog života, kroz projekte koje će

omogućiti da konsoliduju svoja znanja i dalje razviju vještine i stavove; • upoznavanje sa raznim mogućnostima za studije i orijentaciju u karijeri; • praktična priprema i orijentacione aktivnosti koje učenicima omogućuju da razjasne svoje težnje; • ojačanje vještina za samo - ocjenjivanje; • ojačanje stručnosti za samostalan pojedinačni rad i rad u ekipi.

27


Do kraja Stepena 4 kurikuluma (VII. i IX. razred), očekuje se da će učenici savladati sljedeće stručnosti:

Br.

Rezultati učenja za stepen 4 i glavne stručnosti



1 2 3 4 5 Podrška za popravku

Načini Podrška za talentovane

Načini

I

Stručnosti za komunikaciju i izražavanje - Efikasan komunikator

1.

Tačno prenosi prikupljene informacije o konkretnoj temi, u tekstualnom, numeričkom, usmeno, elektronskom ili bilo kojem drugom obliku izražavanja.

2.

Opisuje jedan događaj, dat kao zadatak, koji je ranije pročitao ili čuo, u usmenom, vizuelnom ili pisanom obliku, zadržavajući svoj logični tok.

3.

Raspravlja o određenoj temi na maternjem, engleskom ili drugom stranom jeziku u različitim predmetima, poštujući pravila efektivnog učešća za razmjenu informacija i ideja.

4.

Izrađuje tekst do petsto riječi, nastavljajući sa usmenom pričom ili prethodno pročitani tekst prema svojoj mašti.

5.

Predstavlja drugima projekat za datu temu, koju je pripremio sam ili u saradnji sa grupom, kombinujući oblike usmene, elektronske komunikacije i praktičnog postupka

6.

Analizira sadržaj i značaj novih pojmova (koncepata) koristeći odgovarajući i tačni rječnik, i njih čini djelom nastavnog dosijea

7.

Identifikuje različite izvore informacija o obrazovanju, profesionalnoj orijentaciji, i izrađuje jedan lični plan za razvoj karijere u oblasti komunikacija (novinar, itd.,)

8.

Inicira društvene razgovore sa svojim vršnjacima i odraslima o temama od nastavnog /društvenog interesa, postavljajući pitanja o temi, odgovarajući i odvojivši ključnu informaciju.

II. Stručnost za razmišljanje - Kreativni mislilac

1.

Predstavlja, usmeno ili pismeno, grafički, simbolima, posebne činjenice kako bi ojačao svoje mišljenje ili stav o problemu iz određenih oblasti.

2.

Bira informacije iz različitih izvora o određenoj temi, svrstava ih prema određenom kriterijumu i koristi ih u donošenju odluke ili rješavanju nekog problema/zadatka

3.

Analizira jedno umjetničko ili neumjetničko djelo (npr. novinski artikal.,slika …itd.) pronalazeći analogiju i razlike u sličnim radovima različitih autora.

28


4.

Obrađuje svoju ideju u pisanom projektu o određenom pitanju predlažući glavne aktivnosti, određuje glavni cilj, rokove, mjesto, lica, materijale i opremu potrebnu za obavljanje tih aktivnosti i predviđa moguće prepreke tokom realizacije

5.

Opravdava preduzimanje konkretnih koraka, koji su doveli do završetka zadatka/aktivnosti, rješenja nekog problema ili nekog rada u razredu/školi ili drugdje.

6.

Pokazuje rješavanje nekog problema (matematičkog, jezičkog, itd.,) na osnovu tekstualnih ili tekstualno- numeričkih, eksperimentalnih podataka zadatka koji se obavlja u razredu/školi ili van nje, opravdavajući usmeno sprovođenje odgovarajućih postupka za postizanje rezultata.

7.

Tumači svojim rečima, pismeno ili usmeno jedno određeno pravilo, koncept ili proces ilustrujući ga konkretnim primjerima iz situacije svakodnevnog života

8.

Identifikuje uspoređivanjem razlike i sličnosti između zakona i pojava koja se pojavljuju u prirodi sa onima u društvu, ukazujući na uzročno - posljedičnu vezu između tih pojava

III Stručnost za učenje- Uspješan učenik

1.

Bilježi u pisanom, grafičkom, IT itd. informacije ili činjenice o određenoj temi, izdvajajući, pomoću raznih tehnika, važne i manje važne dijelove za datu

2.

Efikasno koristi rječnike, enciklopedije, informativnu tehnologiju ili druge izvore tokom izgradnje jedne ideje ili projekta unutar razreda/škole ili van nje.

3.

Zapisuje kao raspored ili pomoću drugih posebnih tehnika, IT-a itd., podatke ili formule o jednoj određenoj temi, svrstavajući ih po vrsti, izvoru i njihovoj obrazovnoj važnosti.

4.

Pita sebe o temama koje obrađuje i organizuje misli kako bi pronašao odgovor na temu ili određenom problemu, zapisujući napredak ili zastoj dok ne pronađe konačno rješenje.

5.

Predstavlja/ skicira svoje ideje o toku i načinu razvoja jedne aktivnosti, objašnjavajući i predstavljajući pred drugima činjenice nakon toga.

6.

Prati nezavisno uputstva ili skice date u knjizi, skici, planu, partituri, scenariju, koreografiji, itd., ili nekom drugom izvoru, kako bi izvršio radnju, aktivnost ili zadatak koji se od njega/nje zahtjeva.

7.

Efektivno koristi različite tehnike tokom proučavanja zadate teme, ističući podatke koje razume od onih novih, nepoznatih podataka, kao i podatke koji za njega još ostaju nejasni.

8.

Primjenjuje elemente ličnog dosijea radi identifikacije svojih prednosti, koje koristi za orijentaciju u budućoj profesiji kao i za samo-procjenu napretka, bilo za poboljšanje ili stagnaciju u različitim nastavnim oblastima

29


IV Stručnost za život , rad i životnu sredinu- Produktivan saradnik

1.

Cijeni važnost individualnog i grupnog rada za razvoj zajednice, predstavljajući u različitim oblicima izražavanja konkretne primjere iz svakodnevnog života.

2.

Preduzima različite aktivnosti (izložbe, performanse, instalacije, kampanje, mirne proteste, sakupljanje, zastupanje, itd.,) na osnovu projekta izrađenog sa članovima grupe, radi rješavanja jednog problema važnog za društvo, školu ili zajednicu.

3.

Analizira posljedice oštećenja životne okoline za ljudski život i bio-raznolikost, predstavlja u pismenom obliku ili bilo kojem drugom obliku izražavanja svog mišljenja i stava u vezi ovog pitanja, i organizuje aktivnosti za zaštitu okoline

4.

Koristi kompjuterske programe za obradu podataka i prezentaciju potrebnih crteža/dijagrama za pripremu pojedinačnih materijala i raznih školskih publikacija.

5.

Izradi plan za lične, porodične i školske mjesečne troškove i štednju, a posle opravdava značaj usvajanja navike planiranja

6.

Koristi razne informativne materijale i izvore u školi i svakodnevnom životu kao pomoć u poboljšanju učenja i za orijentaciju u karijeri.

7.

Predlaže kriterijume za nepristrasno ocjenjivanje jedne sportske, naučne, tehnološke, umjetničke itd., aktivnosti kao član žirija na nivou razreda, škole ili civilnog društva.

8.

Istražuje potrebe škole ili zajednice, (koristeći slike, video projekte i podatke sa terena) i na osnovu toga organizuje dobrovoljne i humanitarne akcije za ispunjavanje ili poboljšanje tih potreba.

V Lična stručnost - Zdravi pojedinac

1.

Procjenjuje sadržaj i hranljivu vrijednost vrsta hrane koje čovjek uzme, svrstavajući ih na osnovu potreba pojedinca, u raznim situacijama kao što su godišnja doba, bolesti, itd.,

2.

Argumentuje potrebu poštovanja režima zdrave ishrane i dnevne, nedjeljne ili mjesečne rekreacije prema pročitanim ili slušanim uputstvima ljekara tokom rasprave u razredu, školi i porodici.

3.

Procjenjuje potrebu za dobrim higijenskim uslovima za pripremu i troši hrane i pića i objašnjava okolnosti mogućeg trovanja od hrane i nečistoće.

4.

Obavlja sportske i fizičke aktivnosti takmičarskog karaktera pokušavajući da dostigne odgovarajuće standarde, zalaganjem i primjerenim ponašanjem, ali i da kontroliše svoje emocije tokom pokazivanja rezultata

5.

Analizira uzroke jedne konfliktne ili emocionalne reakcije učenik-učenik i predlaže alternative za pravilno rješenje bez posljedica, dijeleći iskustva, mišljenje i osjećanja sa članovima grupe.

6.

Razlikuje osobine dobrog ponašanja od onih ponižavajućih tokom rada u grupi ili u emocionalnim situacijama i predlaže mjere za njihovo sprečavanje/prevazilaženje.

30


7.

Objašnjava vršnjacima, pomoću raznih sredstava i oblika komunikacije, važnost identifikacije nadležnih lica i službi, pojedinačno, potrebnih u situacijama koje se smatraju potencijalno opasnim za fizičko i psihičko zdravlje

8.

Objašnjava mogućnosti, opasnosti i posljedice infekcije od seksualno prenosivih bolesti i objašnjava načine i sredstva za njihovo sprečavanje koristeći razne načine prezentacije (govorna, pismena, grafička, plakati, brošure, pozorišne predstave, umjetnička izvođenja, itd.)

9.

Reaguje na asocijalna ponašanja vršnjaka, identifikujući uzroke nastanka i moguće posljedice negativnih pojava i navika (npr. duvan, alkohol, droge, itd.) po zdravlje i dobrobit pojedinaca.

VI Stručnost građanstva - Odgovoran građanin

1.

Obavlja prava i obaveze građanstva u svakodnevnim konkretnim životnim situacijama, bilo u učionici, školi ili nekom drugom mestu (tokom razgovora poštuje mišljenje d h d )

2.

Kroz različite oblike izražavanja reaguje na osobe koje na neki način krše, ugrožavaju ili uskraćuju prava drugih, ilustrujući primjerima raznih istaknutih istorijskih ličnosti, likova iz književnih djela i filmova, i obrazlaže posljedice tih radnji po pojedinca, grupu ili zajednicu.

3.

Izražava solidarnost prema ljudima u nevolji ili opasnosti, preuzimajući konkretne postupke/radnje za pružanje pomoći prema potrebi.

4.

Učestvuje u pripremi i organizaciji glasanja u razredu ili školi za neku određenu aktivnost, primjenjujući pravila i nakon toga pismeno izvještava o toku cijelog procesa

5.

Oprezno reaguje na loša ponašanja koja se dešavaju u razredu, unutar i van škole, promoviše primjerno vladanje, ističući njihove uzroke i posljedice za pojedinca i ostale.

6.

Identifikuje predrasude ili loše pojave u razredu, školi ili zajednici, zauzima stav prema njima i predlaže konkretne akcije za borbu protiv njih.

7.

Priprema aktivnost u saradnji sa drugima, koristeći toleranciju za promoviranje kulturne, vjerske, rodne, socijalne i ostalih različitosti u školi ili zajednici

8.

Opisuje u različite oblike izražavanje, postupke i odgovorne institucije za izradu i izmjenu zakona, i davajući činjenice o neophodnosti njihove primjene u svakodnevnom životu

9.

Predstavlja bez oklijevanja prošlost porodice, društvenog okruženja ili ličnosti i glavne događaje njegovog naroda, kao bi uporedio prošlost i sadašnjost radi donošenja zaključka za budućnost.

Nastavnik u predvodničkim školama prilikom primjenjivanja rezultata učenja po stepenima kurikuluma, svaki rezultat treba da razlaže na pet nivoa postignuća, kako bi mogao da tačno da prati postignuće svakog učenika za određeni rezultat učenja. Zatim, u zavisnosti od nivoa postignuća za svaki rezultat učenja, planira dodatne aktivnosti za učenike koji zaostaju u postizanju određenog rezultat učenja.

31


III OBLASTI KURIKULUMA U NISKOM SREDNJEM OBRAZOVANJU

Jezici i komunikacija

Umjetnosti

Matematika

Prirodne nauke

Društvo i životna sredina

Zdravlje i dobrobit

Život i rad

33

Oblasti Kurikuluma

Kurikulum Kosova je organizovan u sedam oblasti, definiranih kao oblasti kurikuluma. Oblasti kurikuluma čine osnovu za razvoj ključnih stručnosti predviđenim dokumentom Okvira kurikuluma, od ranog djetinjstva do visokog srednjeg obrazovanja. Oni važe kako za opšte srednje obrazovanje tako i za stručno obrazovanje. Povezanost između oblastima, predmetima i modulima kurikuluma treba da budu u funkciji razvoja ključnih stručnosti. Oblasti kurikuluma čine osnovu za organizovanje vaspitno-obrazovnog procesa u školi na odgovarajućim nivoima i stepenima kurikuluma. Oblasti kurikuluma su sledeće:

• Jezici i komunikacija • Umjetnosti • Matematika • Prirodne nauke • Društvo i životna sredina • Zdravlje i dobrobit • Život i rad

Za svaku oblast kurikuluma utvrđeni su rezultati učenja koji omogućuju postizanje ključnih stručnosti. Oblasti kurikuluma obuhvataju jednu ili više predmeta ili nastavnih modula. Predmeti i moduli se zasnivaju na nastavnim ciljevima i rezultatima određenim za odgovarajuću oblast kurikuluma. Neki predmeti jedne određene oblasti kurikuluma mogu se pojaviti kao integrirani na raznim stepenima kurikuluma.

30


Oblast kurikuluma - Jezik i Komunikacija

Uvod

Obrazloženje i opis

Koncepti i opis

Pristup zasnovan na stručnosti

Rezultati učenja po oblasti

Međukurikularna pitanja

Raspodjela vremena– opis

Metodološka uputstva

Uputstva za ocjenjivanje

Nastavni materijali i izvori

1. Uvod Na osnovu Okvira kurikuluma, oblast Jezici i komunikacija obuhvata sljedeće predmete: maternji jezik, prvi strani jezik (engleski jezik), jezik sredine i ostali strani jezici. Ova oblast učenicima omogućuje da razviju i njeguju upotrebu jezika kao sredstvo komunikacije u školi, u svakodnevnom životu, u profesionalnom životu i u javnom životu. Kroz ovu oblast kurikuluma učenici treba da savladaju sve stručnosti određene Okvirom kurikuluma.

Glavni cilj Osnovnog kurikuluma za oblast Jezici i komunikacija je da učenicima omogući da razviju osnovne sposobnosti komunikacije u predmetima koji su obuhvaćeni u ovoj oblasti. To omogućava učenicima da na svakom stepenu ili nivou primjenjuju vještine komunikacije, oslanjajući se na razvoj jezičkih vještina: slušanje, govor, čitanje i pisanje. Stoga oblast Jezici i komunikacija učenicima omogućuje da komunikaciju realizuju kroz: slušanje, govor, čitanje i pisanje, koji su međusobno zavisni i razvijaju se u zavisnosti jedna od druge.

2. Obrazloženje i opis Oblast Jezici i komunikacija omogućuje svim učenicima učenje predmeta u okviru odgovarajuće oblasti. Jezgro kurikuluma za drugi nivo određuje stručnosti i način kako treba da se postignu te stručnosti, izraženi kao osnovni rezultati učenja za oblast prema glavnim stepenima kurikuluma. Jezgro kurikuluma sadrži cilj, rezultate učenja, metodološka uputstva nastave i učenja, kriterijume za ocjenjivanje po oblasti i po stepenu kurikuluma. Kurikulum, takođe, predstavlja jasan pregled znanja, vještina, stavova i vrijednosti koje učenici treba da razviju, savladaju i postignu na svakom stepenu i nivou. Struktura Jezgre kurikuluma se zasniva na načelima navedena u Okviru kurikuluma (glavni stepeni i nivoi). U jezgri kurikuluma je opisano šta učenici treba da nauče u predmetima koje sadrži oblast Jezici i komunikacija za glavne stepene 1-6.

33

3. Koncepti Na osnovu koncepata predmeta Jezici i komunikacija, izrađeni su RU za oblast Jezici i komunikacija. Koncepti oblasti su:

- Književni i neknjiževni tekstovi - Figurativni i nefigurativni jezik; - Scenski, pozorišni, dramski komadi, itd. - Kritika, teorija, istorija - Jezički sistem (gramatika, rječnik, fonetika, sintaksa, pravopis).

4. Pristup zasnivan na stručnosti Oblast Jezici i komunikacija, sa svojim predmetima, treba da postigne šest ključnih stručnosti koje su navedeni u kurikulumu: efektivni komunikator, kreativni mislilac, uspješan učenik, produktivan saradnik, zdrav pojedinac, odgovoran građanin, koje treba da postignu kroz rezultate učenja. Ovo treba postići kroz glavne stepene kurikuluma, tokom cjelokupnog nastavnog procesa i tokom izbora i organizovanja iskustava učenja. Stručnosti se integrišu na uravnotežen način, tako što obuhvataju znanja, vještine, stavove i vrijednosti. U oblast Jezici i komunikacija učenik treba da postigne sljedeće stručnosti:

- komunicira i izražava se kroz jezike, simbole, znake i kodove; - govori, sluša, čita i piše kao i izražava se na maternjem jeziku i na (najmanje) jednom stranom jeziku; - angažuje se i doprinosi poštenom i produktivnom dijalogu; - daje i prima povratne informacije na konstruktivan i kreativan način; - poštuje opšta pravila komunikacije, interakcije i da istovremeno bude kreativan; - ispoljava kulturna, jezička, književna i životna znanja u privatnom i javnom životu;

koristi ITK i medije na efikasan i odgovoran način, kao bitna sredstva informiranja, učenja, komunikacije i interakcije.

5. Rezultati učenja po oblasti

Rezultati učenja su izrađeni na bazi osnovnih koncepata ove oblasti, RU za oblast Jezici i komunikacija sadrže u sebi zahtjeve koje učenik treba da ispuni na kraju svakog stepena. Organizovanje RU sadrži znanja, vještine, stavove i vrijednosti koja se redovno razvijaju i produbljuju postepeno po stepenima, imajući u vidu fizički i psiho-motorni razvoj učenika. Ovi rezultati omogućavaju postizanje šest stručnosti u obuhvaćene Okvirom kurikuluma. RU omogućuju razvoj i postizanje vrijednosti za oblast Jezici i komunikacija: iskazivanje vještina komunikacije (slušanje, čitanje i pisanje), iskazivanje vještina međuljudske komunikacije, procjena rješavanja problema, primjena apstraktnih ideja na konkretne situacije, upotreba odgovarajuće tehnologije, primjena etičkih principa pri donošenju odluka, rad kao član ekipe na postizanju zajedničkih ciljeva, rasprave, poređenja osobina jedne kulture sa osobinama raznih drugih kultura. Rezultati učenja za oblast Jezici i komunikacija omogućuju integraciju i sveukupni pristup nastavi posebnih predmeta u okviru jedne oblasti. Rezultati učenja za oblast obezbjeđuju: • Povezanost između nastavnih predmeta i aktivnosti, koji se realizuju u okviru oblasti Jezici i komunikacija i ima za cilj integraciju odgovarajućih znanja, vještina, stavova i vrijednosti koje se pružaju kroz predmete i uopšte podsticanje integriranoga učenja; • Promoviranje pristupa zasnovan na stručnosti, tako što omogućuju razvoj jednog zajedničkog sistema iskustava učenja koja su povezana, kao i obezbjeđuju platformu za izradu nastavnih planova i programa; • Omogućuju sprovođenje novih praksi nastave tako što ohrabruju izradu nastavnih planova i programa sa bazom u školi. Za svaku oblast kurikuluma određuju se rezultati učenja koji će omogućiti postizanje ključnih stručnosti. Nastavne oblasti obuhvataju jedan ili više nastavnih predmeta ili modula. Predmeti i moduli se zasnivaju na nastavnim ciljevima i rezultatima učenja predviđenim za odgovarajuću oblast kurikuluma. Neki predmeti oblasti kurikuluma mogu se pojaviti kao integrirani na različitim stepenima kurikuluma. 34


REZULTATI UČENJA ZA STEPEN 3 i 4

Stepen 3

VI, VII razred

Stepen 4

VIII, IX razred

VJEŠTINE KOMUNIKACIJE

Slušanje i govor ♦ Upoređuje i sakuplja mišljenja drugih (kroz pitanja i odgovore) o temama iz saslušanih, viđenih i predstavljenih materijala i razmišlja o tome ♦ Učestvuje u društvenim razgovorima sa vršnjacima i odraslima o poznatim temama postavljajući i odgovarajući na pitanja

Slušanje i govor ♦ Koristi jezik kako bi razumio događaj, cilj, ideje za oblike komunikacije (kao razgovor, monolog, dijalog, itd.,) i odgovara na najsloženija pitanja ispred određene publike. ♦ Učestvuje u društvenim razgovorima sa vršnjacima i odraslima o poznatim temama, postavljajući i odgovarajući na pitanja i ponovo naglašava informaciju

Čitanje ♦ Analizira i shvata elemente složenijih književnih, neknjiževnih i apstraktnih tekstova, (npr. riječ, rečenicu, grafikone, tabele, naslove, motive, osjenčene tekstove, profesionalni rječnik). ♦ Čita i identifikuje osnovne osobine teksta npr. (naslov, sadržaj, tabele, itd.,)

Čitanje ♦ Shvata i analizira opis i ilustraciju običnih tema koje se nalaze u tekstu, rječnik i upotrebu jezika u složenim materijalima (književnim i n književnim tekstovima). ♦ Čita i odgovara na poznate priče i druge tekstove odgovarajući na pitanja kako bi razumio uzrok i posljedicu.

Pisanje ♦ Razlikuje i koristi oblike organizacije pisanja kao organizaciju paragrafa, ideja, i sprovodi pravila korišćenja jezika i rječnika, da bi odražavao svoja mišljenja, namjere, osjećanja o određenim temama u određenim oblicima pisanja. ♦ Piše određene tekstove koristeći pravopis

Pisanje ♦ Koristi efikasne oblike pisanja kako bi predstavio informaciju, ideju i mišljenje imajući u vidu cilj oblika pisanja (npr. skeč, pjesme, prezentacije, izvještaje, itd.) ♦ Piše određene tekstove koristeći pravopis

II. SHVATANJE I ANALIZA TEKSTOVA ♦ Tumači i komentariše događaj, namjeru, cilj autora, ideje, priče, odnos uzrok- posljedica, figurativni jezik, mjesto i prostor za književna djela i daj zaključke o tome ♦ Shvata glavne elemente pročitanih tekstova.

• Analiza i opisuje osobine književnih djela identifikovanjem vrste, roda, teme, motiva, figure, simbole itd., i obrazloži strukture njihove izgradnje .

• Analiza i opisuje osobine raznih tekstova.

III. RAZVOJ KREATIVNOSTI ♦ Stvara određene radove za projekte, radi istraživanja

određenih tema kako bi izražavao svoja mišljenja, osjećanja u vezi sa raznim društvenim pitanjima.

♦ Stvara različite radove koristeći određene modele za teme, događaje, ciljeve, i izražava svoje mišljenje, ideje, emocije u vezi sa određenim društvenim pitanjima

IV. IDENTITET I KULTURA ♦ Razmatra svoje i iskustva drugih u vezi izražene kulture u njegovim/njenim ili radovima drugih (na ceremonijama, raznim praznicima) i koristi ih kao osnovu za priče, pjesmice itd.

♦ Identifikuje materijale iz kulture relevantne za njegovo iskustvo, uključujući mišljenja i ideje za njegova stvaralaštva za određen istorijski period u mjestu u kome živi.

V. MEDIJI ♦ Identifikuje različite materijale koje koristi za razmjenu poruka preko reklama, oglasa, najava i predstavlja ih u medijima

♦ Koristi propise predstava, planira organizovanje, predstavlja i ocjenjuje radove za razne predstave (pronađe objavljene materijale, događaje, piše komentare itd.,) za pojavljivanje u medijima

VI. KORIŠĆENJE ITK -a ♦ Koristi razne vrste tehnologije u kreativnim aktivnostima za izradu tekstova, grafikona, tabela, skica figura, slika, animacija, skečeva itd.,

♦ Koristi tehnologiju za planiranje i proizvodnju raznih književnih i neknjiževnih radova (kompjuterske softvere, opremu za snimanje) kako bi proizveo jedan video ili animaciju.

35

VII. VRIJEDNOSTI I STAVOVI • Dobro komunicira • Učestvuje u raspravi • Sarađuje • Traži i pruža pomoć • Poštuje mišljenja drugih • Posvećuje pažnju • Razvija ličnost i humanost • Preduzima inicijative i pokazuje interesovanje za razne pristupe • Motiviše se za razvoj vještina • Razvija maštu i kreativnost za rješavanje problema • Koristi informativnu tehnologiju • Dokazuje volju i spremnost za pojedinačni rad i rad u grupi • Poštuje principe drugih osoba • Pokazuje samopouzdanje u samostalnom radu • Koristi maštu i kreativnost • Nezavisan je u donošenju odluka i u postupanju • Postavlja pitanja i odgovara na odgovoran način • Kritikuje na osnovu činjenica • Pokazuje radoznalost za istraživanje • Stara se o sebi, o drugima i o životnoj sredini.

VIII. Znanja Slušanje • Slušanje informativnih tekstova • Efikasno slušanje (izgovor zvukova, obogaćenje rječnika) • Slušanje i obogaćenje rječnika

Govor • Govor u funkciji primalaca i davalaca informacije • Aktivni govor u grupi • Govor u funkciji obogaćenja rječnika • Verbalna i neverbalna komunikacija

Čitanje • Upoznavanje sa raznim književnim i neknjiževnim tekstovima • Shvatanje čitanja, čitanje izlagačkih tekstova Pisanje • Dokazane sposobnosti i znanja u pisanju, • Sposobnosti shvatanja, • Navike i vještine

IX. Vještine • Komunikacija • Slušanje • Govor • Pisanje • Čitanje • Shvatanje • Korišćenje informativne tehnologije • Rješavanje problema • Sposobnosti za razmišljanje • Obrada informacija • Kreativno razmišljanje

36


6. Međukurikularna pitanja U predmetnom kurikulumu Jezici i komunikacija potrebno je da se obrade i među-predmetna, međukurikularna pitanja, koja se postižu kroz učenje određenih predmeta i tema kao:

- vaspitanje o prava djece i ljudska prava, - građansko vaspitanje, - međukulturalno vaspitanje, - medijskog vaspitanje, - vaspitanje za mir, - vaspitanje za održivi razvoj itd.

7. Raspodjela vremena– opis Oblast Jezici i komunikacija na drugom stepenu sastoji se od tri predmeta: maternji jezik i prvi strani jezik (engleski jezik) i drugi strani jezik. Maternji jezik se uči na svim stepenima kurikuluma, od predškolskog razreda do dvanaestog razreda. Engleski jezik počinje da se uči na prvom stepenu i uči se do zadnjeg razreda visoke srednje škole. Na prvom stepenu se ovaj predmet uči prvenstveno kroz igru, crteže i pjesme, sa naglaskom na govor, i nastavlja se čitanjem i pisanjem na narednim stepenima. Albanski jezik za učenike iz nealbanske zajednice uči se od drugog stepena kurikuluma (treći razred). Vrijeme se planira u skladu sa rezultatima učenja predviđenim za stepen i oblast. Vrijeme se raspodjeli na osnovu procenata navedenih u dole prikazanoj tabeli, i zatim se raspodjeljuje se za svaki predmet. Treba imati u vidu da najveći dio vremena, kada se raspodjeli, od škole-nastavnika, posvećuje se maternjem jeziku.

Niska srednja škola (MSKO 2)

Oblast kurikuluma

Stepen 3 Stepen 4 VI razred VII razred Ukupno časova VIII razred IX razred Ukupno časova Broj časova Broj časova Ukupno

časova % Broj časova Broj časova Ukupno

časova %

Jezici i komunikacija - Maternji jezik - Engleski jezik - Drugi strani jezik

7 7

14

25. 00

7

8

15

25. 45

8. Metodološka uputstva Za realizaciju i postizanje rezultata učenja po glavnim stepenima ili oblastima kurikuluma, glavni ključ je primjena metoda, tehnika i oblika nastave i učenja. Nastavnik treba da primjenjuje razne metode rada kako bi ispunio rezultate oblasti. Primjena metodologije nastave sa učenikom u centru, omogućuje učenicima motivaciju za rad, razvoj kreativnosti, razmjenu ideja, rasprava, lakše učenje, saradnju među njima, rješavanje problema i istraživanje izvora za pronalaženje raznih informacija, itd. Nastavnik treba da izabere nastavne metode i tehnike u funkciji postizanja rezultata učenja, koja se prilagodi sposobnosti i znanja učenika, njihovim potrebama, mjestu u kojem se održava nastavna jedinica, prostoru i materijalnom stanju škole (učionice).

37

9. Uputstva za ocjenjivanje

Sprovođenje jezgra kurikuluma u sebi podrazumijeva i pitanje stalne procjene/ocjenjivanja učenika, koja nastavniku pomaže da prati postepeni razvoj vještina, stavova i vrijednosti učenika. Svrha ocjenjivanja je da se provjeri do koje mere su učenici savladali RU po oblasti na glavnim stepenima jezgra kurikuluma. Tokom ocjenjivanja identifikuju se poteškoće sa kojima se suočavaju učenici, prednosti i prepreke, i pomaže učenicima da neprestano popravljaju svoj uspjeh. Ocjenjivanje kao proces iznosi na vidjelo postizanje ciljeva oblasti putem procjene RU, koji se protežu kroz stepen i oblast. Metodologija nastave i učenja je blisko povezana sa procesom ocjenjivanja učenika. Treba da ocijenimo stručnost i RU, koji su nepredviđene zahtjeve jezgro kurikuluma, koje učenik treba da postigne po završetku razreda, stepena ili nivoa. Ocjenjivanje učenika za oblast Jezici i komunikacija za drugi nivo ima za cilj procjenu stručnosti oblasti, predstavljenih u vidu rezultata. Vrste ocjenjivanja:

Ocjenjivanje se može svrstati u formativno, dijagnostičko, zbirno i ocjenjivanje motiviranja.

• Formativno ocjenjivanje (ocjenjivanje za učenje) izvodi se neprekidno, za dobijanje informacija o dostignućima učenika tokom nastavnog procesa. • Dijagnostičko ocjenjivanje – koristi se za dobijanje informacija o dostignućima učenika po stepenu savladavanja znanja, vještina, navika, stavova i vrijednosti i pomaže nastavniku u njegovom daljem radu. • Zbirno ocjenjivanje obuhvata opšte aktivnosti učenja učenika. Zbirno ocjenjivanje se vrši na kraju određenih vremenskih perioda. • Ocjenjivanje za motiviranje– koristi se u cilju podsticanja interesovanja i želje učenika za učenjem.

Tokom ocjenjivanja koriste se razni oblici kao što su: Neposredno i neprekidno ocjenjivanje, stalno praćenje postignuća učenika.

• indirektno ocjenjivanje pomoću testova; • međusobno ocjenjivanje učenika – tokom rada u grupi ili tokom odgovaranja, prilikom čega učenici nadopunjuju jedni druge i ocjenjuju na osnovu činjenica; • samo- ocjenjivanje;

Posebnu pažnju tokom ocjenjivanja treba da se posveti stalnoj komunikaciji, izraženoj usmeno tokom interakcije i onoj izraženoj pismeno.

10. Nastavni materijali i izvori

Za postizanje stručnosti u oblasti jezici i komunikacija bitno je koristiti raznovrsne nastavne materijale i izvore za nastavu i učenje. Za postizanje rezultata oblasti i uspješno postizanje rezultata po stepenu kurikuluma, svi nastavni materijali i sredstva moraju biti u skladu sa zahtjevima ovih rezultata učenja po oblasti i stepenu. Školski udžbenici čine samo jedan od izvora informacija, ali se ne treba ograničiti na korišćenje udžbenika kao isključivi izvor informacija, već treba koristiti i ostale izvore kao informativnu tehnologiju. Informacije se mogu dobiti iz bilo kojeg izvora, koji može postići rezultat učenja za stručnosti.

38


Oblast kurikuluma - Umjetnosti

Uvod

Obrazloženje i opis

Koncepti i opis

Pristup zasnovan na stručnosti

Rezultati učenja po oblasti

Međukurikularni pristup

Raspodjela vremena

Metodološka uputstva

Uputstva za ocjenjivanje

Nastavni materijali i izvori

1. Uvod

Oblast kurikuluma Umjetnosti obuhvata likovnu i muzičku umjetnost kao obavezne predmete jezgra kurikuluma za drugi nivo obrazovanja na Kosovu, pod nazivom Likovno vaspitanje i Muzičko vaspitanje. Škola se podstiče da kroz izborni kurikulum (dodatnih ili izbornih predmeta ili aktivnosti), učenicima se omogućuje da se izlože ostalim oblicima umjetničkog izražavanja, kao što su: drama, ples, dizajn, itd.

2. Obrazloženje i opis

Umjetnosti omogućuju lični, intelektualni i socijalni razvoj učenika tako što podstiču kreativnost, maštu i razvoj sposobnosti za umjetničko izražavanje. Umjetnosti predstavljaju sastavni dio života i obuhvataju moralne, duševne, intelektualne i emocionalne aspekte interakcije između kulture i društva. Kultura kao opširnija djelatnost obuhvata i narodnu umjetnost i stvaralačku umjetnost i ispoljava se kroz elemente nacionalnog kulturnog nasljedstva, ponašanja, način života, sistem društvenih vrijednosti u istorijskom kontekstu i u interakciji sa kulturama ostalih naroda u regionu, a i šire. Učenici treba da shvate povezanost između umjetnosti i kulture kroz aktivno učestvovanje u raznim umjetničkim i kulturnim aktivnostima u školi i van nje. Vaspitanje kroz umjetnosti omogućuje razvoj aktivnog i kreativnog građanina koji:

• stvara, oblikuje i aktivno učestvuje i unapređenju kvaliteta svog života i sredine u kojoj živi. • učestvuje u društvenoj, kulturnoj i intelektualnoj interakciji raznih etničkih i kulturnih grupa, postavljajući na prvom planu ljudski aspekat te interakcije.

39

• ima osnovne tehničke i stvaralačke vještine i sposobnosti koje su bitne za rad i život.

• razumije i doprinosi na razvijanje umjetnosti i kulture u lokalnom, nacionalnom i globalnom nivou. Počevši od činjenice da Umjetnosti doprinose u svim ovim aspektima, one razviju intuiciju, maštu, kreativnost, hrabrost, intelektualne vještine visokog stepena (kao što je sposobnost za presudu i ocjenjivanje), osjećajnost prema raznim oblicima izražavanja i umjetničke komunikacije, ali i za sopstvenu upotrebu. Umjetnosti takođe doprinose na razvijanje samopouzdanje, strpljenje, odgovornost prema zajedničkom radu, saradnje, samodiscipline, entuzijazam i niz važnih osobina jedne ličnosti u nastajanju, čiji je cilj da bude vaspitan, obrazovan i kulturan.

3. Koncepti i opis

Oblast kurikuluma Umjetnosti drugog nivoa uglavnom ima za cilj ispunjenje dva glavna aspekta: a) razvoj (praktičnih) umjetničkih vještina za razne oblike umjetničkog izražavanja prema

pojedinačnim sklonostima i uslova, tako što će primjenjivati znanja tehnike izražavanja u raznim umjetničkim disciplinama,

b) estetsko obrazovanje koje obuhvata shvatanje stvaralačkih procesa, tehnika opažanja i njegovanje ukusa za lijepo u raznim umjetničkim disciplinama, tako što će se razviti sposobnosti učenika za estetsko ocjenjivanje i presuđivanje raznih djela i oblika umjetničkog izražavanja.

c) vaspitanje za pozitivan stav prema narodnom i umjetničkom stvaralaštvu na lokalnom, nacionalnom i globalnom nivou, stalni razvoj sposobnosti za doživljavanje, shvatanje i estetsku procjenu raznih djela i oblika umjetničkog izražavanja.

I. VRIJEDNOSTI I STAVOVI KOJI SE PROMOVIŠU KROZ UMJETNOSTI • Znatiželja • Samopouzdanje • Želja za nezavisnim izražavanjem i

komunikacijom • Aktivno učestvovanje • Druženje • Saradnja • Poštovanje prema sebi i prema drugima

• Pozitivan stav prema umetnosti i ljepoti • Pozitivan stav prema nacionalnom kulturnom nasljeđu • Pozitivan stav i poštovanje prema raznim kulturama • Saradnja i odgovornost • Koncentracija i strpljenje

Opažanje/saslušanje • Razvoj sposobnosti za doživljavanje i percepcije • Razvoj umjetničkih kompetencija (pjevanje, izvodenje instrumenata, plesanje, crtanje, slikanje, modeliranje itd.,) • Muzičke vještine • Pokretne vještine • Vještine figurativnog izražavanja • Razvoj pažnje i pamćenja • Volja i motivacija • Inicijativa i interesovanje • Mašta i kreativnost • Osjećaj za opažanje i razlikovanje ritma i harmonije (zvukova, boja, oblika, struktura, pokreta, itd.) • Osjećaj za opažanje formalnih strukturnih cjelina, • Sposobnost za analizu i sintezu mišljenja i istraživanja • Umjetnička komunikacija • Vještina za prezentaciju • Vještina za timski rad • Obrada i razumijevanje (zvučnih, vizualnih, tekstualnih, pokretnih itd) informacija • Analitičko, kritičko i kreativno razmišljanje • Kreativno rješavanje problema

40

JEZGRO KURIKULUMA ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE NA KOSOVU Osnovni koncepti (znanja) koji se uče kroz umjetnosti

• Zvuk • Linija • Boja • Oblik • Prostor • Struktura • Ravnoteža • Perspektiva • Pokret • Ritam • Melodija • Harmonija • Tonalitet • Dinamika • Stil • Žanr • Instrumenti i muzičke formacije • Tijelo • Vrijeme • Energija • Odnos • Uloga/karakter • Napetost

• Kompozicija( vizualna) • Pjesma • Instrumentalni dio • Kolo • Drama • Komedija • Tragedija • Grafika • Pejzaž • Portret • Dizajn • Mrtva priroda • Sonata • Simfonija • Kvartet • Orkestar • Hor • Izložba • Predstava /izvođenje itd • Principi • Kontrast • Ponavljanje • Promjena(varijacija) • Poređenje • Naglasak • Ravnoteža • Cjelina

41

4. Pristup osnovan na stručnosti

Na osnovu Okvira kurikuluma Kosova, obuhvataju jedan integriran i koherentan sistem vještina, navika, znanja i stavova učenika kao i postignuća kroz učenje kojem doprinose sve oblasti kurikuluma.

Umjetnosti na poseban način i sredstvima i načinima umjetničkog izražavanja doprinose postizanju šest ključnih stručnosti: efektivna komunikacija, kreativan mislilac, uspješan učenik, produktivan saradnik, zdrav pojedinac i odgovoran građanin. Rezultati po oblasti Rezultati učenja za oblast kurikuluma rasprostiru se kroz sljedeće glavne dimenzije: Stvaralaštvo, umjetničko izvođenje i prezentacija - Učenici kroz umjetnosti se ohrabruju da:

• dožive razna umjetnička djela; • izvode (učestvuju) u umjetničke aktivnosti pojedinačno ili u grupi prema njihovim sklonostima i

interesovanjem; • stvaraju nove cjeline koristeći razna sredstva umjetničkog izražavanja, koristeći svoje sopstvene i

originalne ideje; • slobodno izražavaju svoje sopstvene umjetničke ideje; • tumače umjetničke ideje umjetničkih djela drugih autora.

Sredstva izražavanja, tehnike i procesi Učenici: znaju, razumiju i koriste efektivno i samosvjesne tehnike upotrebe sredstava umjetničkog izražavanja kao što su riječi, zvuci, boje, oblici, pokreti, itd., za komunikaciju i umjetničko izražavanje. Primjenjuju tehnike izražavanja i razne procese stvaranja i izvođenja, u raznim umjetničkim oblicima, rodovima i žanrovima. Komunikacija i (umjetničko) izražavanje Učenici se ohrabruju i osposobljavaju da:

• koriste stečena znanja i vještine za slobodno i nezavisno umjetničko izražavanje, • koriste sredstva izražavanja u raznim umjetnostima kako bi se umjetnički izrazili o temama koje ih

zaokupljaju, • razmišljaju i ocjenjuju svoje sopstvene postupke i postupke ostalih kroz razne oblike umjetničkog

izražavanja. • odnos umjetnost-društvo

Učenici: • znaju, razumiju i cijene ulogu međusobnog djelovanja umjetnosti i društva u raznim istorijskim,

društvenim, kulturnim, i ostalim kontekstima; • poznaju najpoznatija djela i autore umjetničkog stvaralaštva na raznim nivoima (nacionalnom,

međukulturalnom i globalnom nivo.

40

5. Rezultati učenja po oblasti

MSKO / ISCED 2

Stepen 3, razred VI, VII Stepen 3, razred VI, VII

II. Znanja, shvatanje i vještine koje se razvijaju kroz umjetnosti i koje su konkretno povezane sa sljedećim: 1. Aktivno učestvovanje i vježbanje u raznim umjetnostima kroz: tumačenje, stvaranje i prezentaciju; 2. Istraživanje (znanje i shvatanje) elemenata (sredstva izražavanja), stvaralačkih procesa i tehnika u umjetnostima (muzika, likovna umjetnost, dramska umjetnost, ples, itd.); 3. Komunikacija i umjetničko izražavanje; 4. Razumijevanja odnosa umjetnost-društvo; 5. Vrednovanje i ocjenjivanje estetskih vrijednosti u umjetnosti; 6. Korišćenje umjetnosti za njegovanje i izražavanje odgovarajućeg identiteta: individualnog, grupnog, socijalnog, kulturnog (nacionalnog, regionalnog, evropskog i globalnog).

1. UMJETNIČKA INTERPRETACIJA (izvođenje), STVARALAŠTVO I PREZENTACIJA

Učenici prema svojim sklonostima i interesovanjima razvijaju vještine za umjetničku komunikaciju u muzičkim, likovnim, glumačkim i plesnim umjetničkim aktivnostima itd.

Stepen 3, razred VI, VII Stepen 3, razred VI, VII

IZVOĐENJE (INTERPRETACIJA)

Pokazuje uspješno korišćenje sredstava izražavanja, odgovarajućih tehnika umjetničkih disciplina u muzici, drami, likovnoj umjetnosti i plesu On/ona: • Pjeva ili izvodi na muzičkim instrumentima, jednostavne

pesme i melodije kroz imitaciju ili uz note; • Izvodi odlomke

Documents

JEZGRO KURIKULUMA ZA NISKO SREDNJE OBRAZOVANJE NA … · Učenici, nastavnici, roditelji, predstavnici obrazovanja i vi građani Republike Kosova, pre godinu dana u vašim rukama