Estatistika eta prentsa Jarrera kritikoa landuz

Rosana Araukua, Itziar Artetxe eta Ismael Redondo

1

LAN-PROPOSAMENA 2

MATEMATIKA SAIOAK 4

0. MATEMATIKA-SAIOA: MOTIBAZIOA 4

1. MATEMATIKA-SAIOA: ESTATISTIKARI BURUZKO IDEIAK, ESALDIAK, AURREIRITZIAK… 4

2. MATEMATIKA-SAIOA: ESTATISTIKAREN TRANPA OHIKOENAK 8

3. MATEMATIKA-SAIOA: BERRIEN JOLASA (SAIO OSOA) 12

4. MATEMATIKA-SAIOA: GRAFIKO ULERTEZINAK (SAIO OSOA) 13

HIZKUNTZA SAIOAK 16

1. HIZKUNTZA-SAIOA: PRENTSA, OBJEKTIBOA? 16

2. HIZKUNTZA-SAIOA: IRITZIA ETA INFORMAZIOA, ARGI BEREIZTEN DIRA? 18

3. HIZKUNTZA-SAIOA: ALBISTEAREN EZAUGARRIAK ETA IRAKURMENA 21

4. HIZKUNTZA-SAIOA: ESTATISTIKA PRENTSAN 25

PROIEKTUA 26

1. INKESTA EGITEKO GIDA 26

2. PLANGINTZA 29

3. TXANTILOIAK 30

EBALUAZIOA 34

LAN TALDEAREN EBALUAZIOA 34

PROIEKTUAREN EBALUAZIOA 34

GAINERAKO TALDEEK EGINDAKO LANEN EBALUAZIOA 35

IDATZITAKO ALBISTEA EBALUATZEKO IRIZPIDEAK 36

AURKEZPENA EBALUATZEKO IRIZIPIDEAK 37

2

Lan-proposamena

Arloak: Matematika eta Hizkuntza.

Gaia: Estatistika eta prentsa

Maila: DBH 3. maila

Saio kopurua: 18 saio (5 Matematika + 4 Hizkuntza + 9 Proiektua)

Proposamenaren testuingurua:

Erabakiak hartzeko, ezinbestekoa da mota guztietako mezuak ulertzea, aldatzea eta ekoiztea.

Erabiltzen dugun informazioan gero eta maizago azaltzen dira taulak eta grafikoak, eta horiek

zuzen interpretatzeko beharrezkoa da matematika ezaguerak izatea.

Egun, Estatistikak berebiziko garrantzia du, komunikabideetan etengabe erakusten baitzaigu

eta gainerako arloak ere etengabe baliatzen dira estatistikaz. Beraz, Estatistikak lagungarri

izan behar du ikasleek jarrera kritikoz estatistiken bidez erakusten den informazioa

interpretatzeko eta berri horietan maiz ageri diren informazio engainagarriak eta

gehiegikeriak, zein gezurrezko informazio lerratuak hautemateko.

Azken produktua:

Ikasleek estatistikaren funtsezko oinarriak ikasiko dituzte, bizitzatik zenbait adibide aztertuz

lan praktiko bat garatzeko:

� gai bat aukeratuko dute, horri buruzko inkesta bat garatzeko (Google Drive-z baliatuz)

� trataera estatistikoa emango diete jasotako datuei (taulak, parametro estatistikoak,

grafikoak, irakurketa … )

� ateratako ondorioak interpretatu eta albiste bat idatziko dute

� power point programarekin egindako ibilbidea aurkeztuko diete gainerako ikasleei

Landuko diren oinarrizko gaitasunak :

� Matematika gaitasuna.

� Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna.

� IKTak eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.

� Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna.

� Ikasten ikasteko gaitasuna .

� Zientzia-teknologia- eta osasun- kulturarako gaitasuna .

� Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

� Gaitasun artistikoa.

3

Helburu didaktikoak:

� Taulak eta grafiko estatistikoak sortzea.

� Taulak eta grafiko estatistikoak zuzen irakurtzea.

� Informazioa bilatzean, irakurtzean, hautatzean eta prozesatzean komunikazio-bideak

eta informazio-teknologiak espiritu kritikoz erabiltzea.

� Testua idazteko baliabide desberdinak erabiltzea.

� Puntuazio zeinuak erabiltzen trebatzea.

� Idatzitakoa berrikustea eta zuzentzea.

� Egindako proiektuari buruzko informazioa ahoz modu ordenatuan eta argi aurkeztea.

� Emaitzak eta ondorioak justifikatzeko eta aurkezteko, arrazoitzea eta argudioak

ematea.

� Talde lanean gogotsu aritzea.

� Ahozko elkarrizketetan euskara erabiltzeari dagokionez jarrera positiboa eta aktiboa

izatea.

� Koebaluazioan trebatzen hastea.

Edukiak:

� Estatistika-grafikoak. Grafikoen alderdi nabarmenak aztertzea, interpretatzea eta

horiek egitea.

� Maiztasun absolutuak eta erlatiboak.

� Zentralizazio-neurriak: batez bestekoa, mediana eta moda. Esanahia, estimatzea eta

kalkulatzea.

� Sakabanatze-neurriak: heina, desbideratze tipikoa eta bariantza. Batez bestekoa eta

desbideratze tipikoa batera interpretatzea. Eguneroko egoeretara aplikatzea.

� Hedabideetako testuen ezaugarriak.

� Informazioa nola antolatu. Esperientzia bati buruzko datu-taulak.

� Datuak tratatzeko eta grafikoak gauzatzeko programen erabilera.

� Euskarri mota desberdinetan informazioa bilketa.

� Hedabideetako testuen planifikazioa eta ekoizpena: erreportajea, albistea eta iritzi

testua.

� Eguneroko bizitzako testu idatzietatik eta ikasle interesetatik hurbil dauden

komunikabideetako testuetatik lortutako informazio garrantzitsuena ulertzea eta

interpretatzea.

� Inkesta estatistiko baten planifikazioa eta egiturapena.

� Inkestaren emaitzen eta ondorioen idatzizko adierazpena.

� Idatzitako testuen zuzenketa.

� Ahozko zein testu idatziak ekoiztean baliabide digitalen erabilera.

� Testuen propioen koherentzia, kohesioa eta zuzentasunari buruzko interesa.

� Komunikabideen mezuekiko jarrera kritikoa.

� Gizarte gaiei buruzko gogoeta.

� Lan taldearekiko jarrera kooperatiboa.

4

0. Matematika-saioa: Motibazioa

1. jarduera: Estatistikaren bila (10’+ 10’)

Launaka jarrita bilatu estatistikarekin lotutako zerbait eskuratutako aldizkarietan,

egunkarietan, fakturetan, testu-liburuetan.

2. jarduera: Adibide bat (5’)

“Interneten erabilera” ETBko bideoa ikusiko dugu

3. jarduera: Drive inkesta (10’)

Aurreko bideoaren gaiari jarraituz, Drive aplikazioaren bitartez inkesta sinple bat beteko dugu.

Inkestaren esteka: http://goo.gl/forms/OzxWDu28qb

4. jarduera: Umore ona (5’)

Buenafuenteren bideoa: http://www.youtube.com/watch?v=0h-z26qLajc

Horrela, estatistika sakonago ezagutzearen beharra sustatuko dugu.

1. Matematika-saioa: Estatistikari buruzko ideiak, esaldiak,

aurreiritziak…

1. jarduera: Aipuak (25’)

Irakurri eta azaldu esaldi hauek esan nahi dutena

1. Heriotza bakar bat tragedia da; milioi bat heriotza, estatistika bat. (Iósif Stalin)

2. Estatistikak frogatu du militarren heriotza-tasa areagotzen

dela gerra garaian . (Alphonse Allais)

3. Hiru gezur mota daude: gezurrak, gezur madarikatuak eta

estatistikak. (Mark Twain)

4. Estatistikak esaten duenean familia mexikarrak 4,5 seme-alaba dituela batez beste, argi geratzen zaigu zergatik dagoen beti “txaparrito” bat. (Marco Antonio Almazán)

Interneten erabilera

5

2. jarduera: Estatistikaren erabilera txarra (25’)

1- Adibidea: La falacia del fiscal

La ignorancia en estadística puede matar (Publicado el 20 / abril / 2007)

El 15 de marzo pasado ha muerto Sally Clark. Ningún medio ha dado la noticia. Y sin embargo,

su historia merece ser conocida, y hay varias lecciones que todos deberíamos aprender de

ella. Pero antes de contarla, tenemos que ponernos en un caso hipotético.

Supongamos que usted forma parte de un jurado. Tiene que juzgar un caso difícil: una madre

a la que se acusa de asesinar a sus dos hijos recién nacidos. La defensa argumenta que se

trata de dos casos de “muerte súbita del lactante”, un fenómeno sin causa conocida que

afecta a uno de cada 8500 nacidos.

Con estos datos, usted razona que la probabilidad de que esto ocurra en dos ocasiones es de

1 entre 8500 x 2 (= 73 millones). Y por tanto la probabilidad de que la acusada sea inocente es

de 1 entre 73 millones. Esto es tan inverosímil que, en conciencia, tiene que votar “culpable”.

Bien, pues resulta que no se trata de un caso hipotético. Es el caso de Sally Clark, que fue

juzgada en Inglaterra en noviembre de 1999, acusada del parricidio de sus hijos Christopher

(muerto en 1996), y Harry (en 1998). Ocho de los diez miembros del jurado razonaron como

usted y Sally fue condenada a cadena perpetua.

Tres años después fue puesta en libertad al revocarse la sentencia, que fue calificada de “uno

de lo mayores errores judiciales de la historia moderna de Gran Bretaña”. Para Sally fue

demasiado tarde. No consiguió sobreponerse a su desgracia. El pasado 15 de marzo apareció

muerta en su casa.

Multiplicando probabilidades

Pero ¿dónde está el error? En realidad, hay dos errores graves en el razonamiento del jurado.

En primer lugar, que la probabilidad de muerte súbita del primer hermano sea de 1 entre

8500 no significa que la de los dos sea 1 entre 85002 , porque las probabilidades sólo se

multiplican si los sucesos son independientes.

Esto fue ignorado por el prestigioso pediatra Sir Roy Meadow, que testificó como experto

ante el tribunal, y convenció al jurado de que la probabilidad era de una entre 73 millones: tal

cosa debería ocurrir menos de una vez por siglo en Inglaterra. Los datos que manejó Meadow

no detallaban si había más incidencia de muertes súbitas en familias en las que ya había

habido alguna. En un fenómeno tan raro es difícil tener datos significativos. Y sin embargo, es

de sentido común pensar que puede haber tal correlación: la primera muerte súbita tendrá

alguna causa, por más que la desconozcamos, y parece probable que esa causa pudiera actuar

también en el segundo hermano (es lo que ocurriría, por ejemplo, si la muerte tuviera

relación con un defecto genético).

Después del juicio, Ray Hill, un matemático de la Universidad de Salford, analizó los datos y

estimó que la probabilidad de una segunda muerte súbita estaba entre 1/60 y 1/130.

Tomando 1/100, la probabilidad de dos muertes es de 1 entre 850000, no una entre 73

millones.

6

La falacia del fiscal

De todas maneras, podemos pensar, sigue siendo una probabilidad ínfima: ¡casi una entre un

millón!. El problema (y ahí está el segundo error, el más grave) es que lo que hemos

calculado (la probabilidad de dos muertes súbitas en una familia) no es la probabilidad de que

Sally sea inocente. Confundir ambas probabilidades es lo que se llama en estadística la falacia

del fiscal (prosecutor’s fallacy). Casi todo el mundo la comete, no sólo los fiscales.

Desgraciadamente, también los jurados y los jueces.

Veamos por qué se trata de una falacia. Supongamos que a usted le ha tocado el premio

gordo de la Lotería de Navidad. Digamos que hay una probabilidad entre 100000. Por tanto, la

probabilidad de que a usted le haya tocado el premio por azar es sólo de 1 entre 100000. Y

por tanto, casi con seguridad le ha tocado fraudulentamente -usted ha manipulado el bombo,

ha sobornado a los niños de San Ildefonso…- En fin, que debería ser juzgado por estafa.

Evidentemente este razonamiento no tiene ni pies ni cabeza, pero es exactamente el mismo

que acabábamos de hacer con la pobre Sally Clark. En el caso de la Lotería, está claro que lo

más probable es que a usted simplemente le haya tocado el gordo por azar: es improbable,

pero mucho más improbable son las explicaciones alternativas. Así que antes de votar

“culpable” tenemos que ponderar la probabilidad de la explicación alternativa a la inocencia

de Sally Clark.

Que una madre mate a su hijo es muy raro. En Inglaterra y Gales ocurren unos 30 casos al

año, para unos 650000 nacimientos: menos de 1 de cada 20000. La mayoría ocurren en

familias marginales con muchos problemas, lo que no era en absoluto el caso de Sally Clark,

una respetable abogada. Pero aun así, admitamos esa cifra, y admitamos también que cuando

hay un primer parricidio, hay un segundo en 1 de cada mil casos. Según esto, la probabilidad

de que las dos muertes fueran asesinatos es sólo de 1 entre 2 millones.

De modo que la balanza se inclina del lado de la inocencia: redondeando, hay un caso entre

dos millones de “culpable” y un caso entre un millón de “inocente”: la probabilidad de

inocencia es doble que la de culpabilidad. La falacia del fiscal es, realmente, una enorme

falacia.

Todo esto fue explicado en una nota oficial de la Royal Statistical Society emitida en octubre

de 2001, con Sally en la cárcel (con más detalle en este artículo de 2002, utilizando el

Teorema de Bayes). El escándalo fue creciendo: una campaña de apoyo consiguió que salieran

a la luz cerca de cincuenta familias que habían sufrido dos muertes súbitas (¡pese al evidente

peligro de ser condenadas a cadena perpetua!). El juicio se revisó… y ya sabemos el triste final

de la historia, pese a la absolución final.

Irakur ezazu La ignorancia en estadística puede matar eta erantzun honako galdera hauek:

1. Ulertzen duzu aipatutako 1. errorea? Azaldu labur-labur zer den adibide sinple baten

bidez.

2. Ulertzen duzu zein den 2. errorea?

3. Errore hauek zerikusirik daukate estatistikarekin?

7

2. Adibidea: Challenger transbordadorearen tragedia

Irakur ezazu Challenger transbordadorearen tragedia eta erantzun honako galdera hauek :

1. Zein izan zen Challenger transbordadorearen tragediaren arrazoia?

2. Juan Antonio Cuestak beste adibide bat ipintzen du egindako errorea ulertzeko, zuri

ere bururatzen zaizu antzeko bat?

3. Errore honek zerikusirik dauka estatistikarekin?

8

2. Matematika-saioa: Estatistikaren tranpa ohikoenak

Iturria edozein izanik ere, argitara ematen diren estatistiken ostean ezkutatzen diren “tranpak”

ez dira gutxi. Nahiko maiz aurkitzen ditugu datu okerrak, grafiko ulertezinak, aurkeztutako

datuekin zerikusirik ez duten ondorioak, aurkeztutako guztizko zenbatekoa osatzen ez duten

zifrak, adierazgarriak ez diren laginak erabiltzen dituzten inkestak, oinarri zientifikorik gabeko

kalkulu interesatuak etab.

Saio honetan honako akats mota hauek aztertuko ditugu:

1.- Iturriak interes jakin bat izatea

2.- Lagina behar baino txikiagoa izatea edo laginak behar adina ez ordezkatzea

3.- Datuetan oinarritzen ez diren ondorioak ematea, edo, alderantziz, adierazi nahi dutena

esaten ez duten datuak ematea

4.- Datuek oinarririk ez izatea edo kalkuluak ez-zientifikoak izatea

5.- Euren artean inkoherenteak diren datuak ematea

1.- Iturriak interes jakin bat izatea

1. Berri hau irakurritakoan zein dira lapurreta gehien eta gutxien jasaten duten

lurraldeak?

2. Zer-nolako datuak erabiltzen dira berri hau emateko?

Absolutuak ala erlatiboak?

3. Datu horiekin zuzena al da lurraldeen artean egindako konparazioa? Zergatik?

4. Hau guztia ikusita zein ondorio atera dezakegu?

9

2.- Lagina behar baino txikiagoa izatea edo laginak behar adina ez ordezkatzea

1. Zenbatekoa da lagina? Nahikoa da ateratako ondorioak baieztatzeko? Zergatik?

2. Nola aukeratu duten lagina, ontzat hartzen duzu? Zergatik?

3. Hau guztia ikusita zein ondorio atera dezakegu?

10

3.- Datuetan oinarritzen ez diren ondorioak ematea, edo, alderantziz, adierazi nahi dutena

esaten ez duten datuak ematea

1. Berriaren izenburuak ematen duen ondorioa atera dezakegu berrian agertzen diren

datuetatik?

2. Beraz, zein ondorio atera dezakegu?

4.- Datuek oinarririk ez izatea edo kalkuluak ez-zientifikoak izatea

1. Izenburua oinarritzen da azterketa estatistiko batean? Bila ezazu testuan.

2. Testuan agertzen diren datuen atzetik zer dago: azterketa estatistikoa ala iritzi

balorazioa?

3. Beraz, zein ondorio atera dezakegu?

11

5.- Beraien artean inkoherenteak diren datuak ematea

1. Bat datoz izenburua eta lehen datua?

2. Zein ondorio atera dezakegu?

1. Testuan agertzen dena koherentea da? Saia zaitez kalkulatzen langile bakoitzaren

soldata.

2. Zein ondorio atera dezakegu?

Gomendioen laburpena

1. Kontuz interesa duten iturriekin (zerbait saldu nahi digutenak ez dira oso

zorrotzak izaten datuekin, beren interesetara eraman nahian).

2. Ez hartu ontzat lagin zientifikorik gabe egindako inkestak.

3. Egiaztatu aurkeztutako ondorioak emandako datuetan oinarritzen diren.

4. Datuak begiratu, alderatu… eta aztertu ea "adierazitako kontuak zuzenak diren”

(= koherentzia).

Eta ez ahaztu: erabili sen ona !!!!

12

3. Matematika-saioa: Berrien jolasa

Saio honetan, berriak era kritikoan irakurtzen ikasiko dugu modu entretenigarrian.

Esteka honetako jolasa erabiliko dugu:

http://eu.eustat.es/ci_ci/eskola/prensa.html#axzz3FXbUAB3J

13

4. Matematika-saioa: Grafiko ulertezinak

1. jarduera: Egunkarien salmenta

Egunkari batek argitaratu zituen grafiko hauek egunkarien salmenta-bilakaera adierazteko.

1. Ardatz bertikalean agertzen da erabilitako eskala?

2. Erreparatu abuztuari:

� Zenbat ale saldu du egunkari bakoitzak?

� Kalkula itzazu El Pais eta El Mundo egunkarien arteko aldea, eta El Mundo eta

ABC-ren artekoa

� Neurtu erregela batez, grafikoan, El Pais eta El Mundo egunkarien arteko

distantzia eta El Mundo eta ABC-ren artekoa

� Lortutako neurriak koherenteak dira? (Konpara itzazu aldeak eta distantziak)

3. Beste hilabete bat hatuz gero, zer gertatuko da?

4. Zein ondorio atera dezakegu?

14

Beste egunkari batean gauza bera adierazteko, beste grafiko hauek argitaratu dituzte.

Ardatz bertikalean erabilitako eskala adierazten da?

1. Erreparatu abuztuari:

� Zenbat ale saldu du egunkari bakoitzak?

� Kalkula itzazu El Pais eta El Mundo egunkarien arteko aldea, eta El Mundo eta

ABC-ren artekoa

� Neurtu erregela batez, grafikoan, El Pais eta El Mundo egunkarien arteko

distantzia eta El Mundo eta ABC-ren artekoa

� Lortutako neurriak koherenteak dira? (Konpara itzazu aldeak eta distantziak)

2. Beste hilabete bat hatuz gero, zer gertatuko da?

3. Zein ondorio atera dezakegu?

15

2. jarduera: Ebola munduan, 2014ko urriaren 7a

Egunkari batek, grafiko honen bidez, argitaratu zuten ebola gaixotasunaren garapena

munduan zehar. Kontuan hartuta datuak honako hauek zirela:

- Nigerian: 20 kasu

- Senegalen: 20 kasu

- Espainian: 1 kasu

- Estatu Batuetan: 1 kasu

1. Erreparatu erabilitako eskalari: egokia iruditzen zaizu grafikoa?

2. Erabilitako koloreak ondo aukeratuta daude? Zelan aukeratuko zenituzke zuk?

3. Beste egunkari batean grafiko hau argitaratu zuten egoera bera adierazteko:

Aurrekoarekin konparatuz, zer-nolako aldeak

ikusten dituzu?

- Erabilitako koloreak, eskala, datuak…

16

1. Hizkuntza-saioa: prentsa, objektiboa?

1. jarduera: Ideia-jasa (5’)

Esan ezagutzen dituzun egunkari eta aldizkarien izenak (guztion artean egiteko)

2. jarduera: Egunkarien sailkapena (5’)

Sailkatu aurreko ariketan aipatutako egunkariak irizpide hauek kontutan hartuta:

1. Gaiaren arabera: prentsa jeneralista eta prentsa espezializatua (kirola, moda,

ekonomia…)

2. Norainoko hedapena: Tokian tokiko (lokala), Euskal Herri mailakoa, eta estatu

mailakoa.

3. jarduera: Egunkariei buruzko datu teknikoak

3.1. Irakurri testu hau banan-banan. Lehenengo irakurketa orokor bat egin eta ulertzen ez

diren hitzak borobildu. (15’)

PRENTSA

Prentsa gizarte-komunikabide indartsua da. Bertan informazioa, iritzia, publizitatea,

entretenimendua… eskaintzen zaizkio irakurleari.

Irakurleok, ordea, ezin gara horren aurrean pasibo agertu; jasotako mezuak arretaz irakurri,

haien zergatiaz hausnartu eta emandako informazioaren egokitasuna eta egiazkotasuna

baloratu behar ditugu. Hau da, mezuen irakurketa kritikoa egin behar dugu. Eta horretarako

guztiz premiazkoa da langai dugun komunikabideen ezagutza: batetik, zer esaten den, agerian

dagoen hori; bestetik, nola azaltzen den mezu hori, zergatik esaten den modu horretan eta ez

beste batean, zer bitartekoz baliatzen den guregainano ailegatu eta guregan eragiteko….

Agerian ez dagoena, finean.

Egunkariak informazio ugari eskaintzen digu bildutako berrien, iritzien eta iragarkien bitartez.

Baina badira bertan egunkariari berari buruzko informazioa ematen diguten beste datu

batzuk, datu teknikoak, alegia. Datu horien ezagutzak egunkari jakin batek eduki dezakeen

ideologia, edukiari eman liezaiokeen trataera… aurreikusten laguntzen diezaguke.

(Eguneroko prentsa; euskara eta literatura 3, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Elkar/Ikastolen Elkartea)

17

3.2. Taldeka elkarturik, egunkari bat aukeratu (talde bakoitzak egunkari ezberdina) eta bete

ondorengo fitxa. (10’)

3.4. Taldean egindakoa talde osoari azaldu (10’)

3.5. Bildutako datuak kontutan hartuta, egunkari bakoitzaren ideologia hautematen saiatu

(10’)

DATU TEKNIKOAK

Izena:

Zuzendaria:

Helbidea:

Data:

Zenbatgarren alea:

Publikatzen daraman urte kopurua (normalean zenbaki erromatarrez adierazia)

Salneurria:

Ohiko orrialde kopurua:

Idatzita dagoen hizkuntza/k:

Hedapenaren arabera sailkatu ( Tokian tokiko (lokala), Euskal Herri

mailakoa, eta estatu mailakoa)

18

2. Hizkuntza-saioa: iritzia eta informazioa, argi bereizten dira?

4. jarduera: Gertakizunak eta iritzia (5’)

Bereizi adierazpen hauetatik zeintzuk diren gertakizunak (G) eta zeintzuk iritziak (I):

• Amerika 1492. urtean aurkitu zuten

• Titanic pelikula oso ona da

• Urak 100 gradutan irakiten du

• Coca-cola da munduko edaririk goxoena

• Irakasleak beti daude haserre

• Guggenheim museoa 1997an zabaldu zen

5.jarduera: Kazetaritza-generoen multzoa (10’)

5.1. Irakurri testu hau banan-banan. Lehenengo, irakurketa orokor bat egin eta ulertzen ez

diren hitzak borobildu.

Igorleak bere komunikazio-asmoaren baitan hautatzen du diskurtsoa sortzeko

erabili behar duen testu mota. Gauza bera egiten du prentsako edukiaren

sortzaileak: iritzia ala informazioa eman nahi duen kontuan hartuta, kazetaritza-

genero bat edo bestea hautatzen du.

Genero batzuek informazioa bakarrik ematen dute, gertatutakoa ere objektiboan

kontatzen dute.

Beste batzuek gertatutakoa baloratu eta interpretatu egiten dute, gertaerari

buruzko iritzia emanez.

Badira informazioa eta iritzia bateraturik eman ditzaketenak ere.

Bereizketa horren baitan honako kazetaritza-genero multzo hauek bereiz daitezke:

19

6. jarduera: Generoen adibideak prentsan (10’)

Egunkariak hartuta, bilatu genero-mota bakoitzeko adibide bat eta itsatsi koadernoan.

7. jarduera: Iritzia informazio testuetan (20’)

Irakurri bertan dituzun albisteetako tituluak. Gertakizun berdinari buruz ari dira biak. Ondoren,

erantzun beheko taulan dituzun galderak.

Galderak

La Vanguardia

ABC

1. Informazioa ematen dute?

2. Gezurren bat esaten dute?

3. Ba al dago iritzirik titulu

horietan? Zein?

4. Nola adierazten da iritzi

hori?

5. Aurreko saioan egunkarien

datu teknikoak bildu

zenituzten. Horiek kontutan

hartuta, interpretatu zergatik

idazten dituzten tituluak

horrela. Zer lortu nahi dute?

LA VANGUARDIA (01/10/2014)

Miles de personas claman en toda

Catalunya contra la decisión del TC

ABC (02/10/2014)

La protesta soberanista contra el TC

solo reunió a 5.000 personas

20

8. jarduera: Beste kasu batzuk (10’)

Bilatu albiste berari buruzko testuak eta konparatu haien tituluak. Nola aurkezten da

informazioa? Ba al dago alderik tituluen artean? Aztertu aurreko ariketarekin egin dugun

moduan?

21

3. Hizkuntza-saioa: albistearen ezaugarriak eta irakurmena

9. jarduera: Eguneko albiste garrantzitsuenak. (15’)

9.1. Zeintzuk uste duzue direla gaurko albiste garrantzitsuenak? Hau da, zeintzuk izango dira

egunkariek lehenengo orrian aurkeztuko dituzten albisteak?

9.2. Begiratu egunkari digitaletan zeintzuk diren lehenengo orrian daramatzaten albisteak.

9.3. Zer ezaugarri dituzte albiste horiek egunkariek euren lehen orrialdean jartzeko?

22

10. jarduera: Albistearen ezaugarriak (10’)

10.1. Irakurri testu hau banan-banan. Lehenengo, irakurketa orokor bat egin eta ulertzen ez

diren hitzak borobildu.

ALBISTEA

Gaurkotasuna duen gertakizun baten kontaketa

laburra, objektiboa eta inpertsonala. Kazetariak ez du

bere iritzirik ematen.

Datuak elkarren segidan ematen ditu,

garrantzitsuenetik arruntenera: zer eta non, zergatik

eta nola, zenbat eta noiz.

Ezaugarri hauek ditu:

• Laburra da

• 3. pertsonan idatzia

• Ez du igorlearen jarrera edo balorazioa

islatzen duen hitzik erabiltzen

Albistearen egitura honako hau izaten da:

• Titulua (batzuetan aurretitulua eta azpititulua

ere bai)

• Sarrera (lehenengo paragrafoa)

• Testua

23

11. jarduera: Irakurmena. Estatistika erabiltzen duen albiste bat. (30’)

Hurrengo orrialdean testu bat daukazu. Irakurri eta galderak erantzun. Kontuan izan galdera

batzuk testua irakurri baino lehen erantzun behar dituzula.

IRAKURRI AURRETIK

1. Zein testu mota da?

a) Ipuin bat b) Albiste bat c) Iritzi testu bat

2. Idatzitako hitzez gain, zein beste elementu agertzen dira testuan?

3. Uste duzu emakume eta gizonen lan-baldintzak berdinak direla gaur egun?

IRAKURRI BITARTEAN

Irakurri testua, eta saiatu hitz ezezagunak testuinguruagatik ulertzen. Ondoren, irakurri testua

berriro eta azpimarratu galderak erantzun ahal izateko behar izango dituzun atalak.

IRAKURRI ONDOREN

4. Nortzuek kobratzen dute soldata baxuena?

5. Zein urteko datuak ematen digu testuak?

6. Nork argitaratu ditu inkestaren datuak?

7. Zein adineko pertsonak nagusitzen dira soldata altuena jasotzen dituztenen artean?

6. Ehuneko zenbat pertsonek (emakume zein gizon) kobratzen dute 1.216,1 euro baino

gutxiago?

7. Zergatik dute soldata baxuagoa gazteek?

8. Zer esan nahi du “contrato temporal” horrek?

9. Uste duzu testuan agertzen diren grafikoak lagungarriak direla? Zergatik?

10. Sortu beste titulu bat.

11. Zergatik uste duzu emakumeek gutxiago kobratzen dutela gure gizartean? Garatu

erantzuna 50 hitzetan.

24

El perfil de los trabajadores peor pagados: mujer, joven y con contrato temporal

15 noviembre 2013

Madrid.- Ser mujer, joven, con contrato temporal en una pequeña empresa del sector privado suele ser

sinónimo de recibir un salario bajo en España. Así lo acredita el estudio que ha publicado hoy el Instituto

Nacional de Estadística sobre los niveles salariales de la Encuesta de Población Activa, relativos al año

2012.

En ella se pone de manifiesto, por ejemplo, que los hombres tuvieron una mayor concentración relativa

en salarios altos que las mujeres. Así, el 36,1% de los varones ingresaron más de 2.095,0 euros en 2012,

frente al 23,4% de las mujeres. En los salarios bajos ocurrió al contrario. El 42,1% de las mujeres tuvo un

salario inferior a 1.216,1 euros, frente al 18,9% de los varones.

También la edad del trabajador influye en la cuantía del salario, ya que los empleados más jóvenes suelen

percibir remuneraciones más bajas, mientras que los trabajadores de mayor edad tienen un peso relativo

mayor en los salarios más elevados.

Gráficos: INE Crónica de Aragónhttp://www.cronicadearagon.es/wordpress/hoy_destacamos/el-perfil-de-

los-trabajadores-peor-pagados-mujer-joven-con-contrato-temporal-en-una-pequena-empresa-del-sector-

privado

25

4. Hizkuntza-saioa: estatistika prentsan

12. jarduera: Ahozko aurkezpena

12.1. Taldeka, bilatu egunkariren batean (paperezkoa edo Internetekoa) estatistika erabiltzen

duen albiste bat. Grafikoak aurkezten baditu hobeto. Itsatsi koadernoan. (10’)

12.2. Aurkeztu bilatutako informazioa gelakideei. Horretarako, jarraitu pausu hauei: (15’)

1. Lehenengo, idatziz, egin hurrengo ekintzak:

a) Azaldu zein den albistean aipatzen den ikerketa estatistikoak jorratzen duen

GAIA.

b) Azaldu albisteak ematen dituen datu garrantzitsuenak (ehunekoak erabili

beharko dituzue).

c) Azaldu aurkeztutako informazioa egiazkoa den edo ikusi dituzuen akatsak

agertzen diren.

d) Eman zuen iritzia gai horren inguruan, aurkeztu dituzuen datuak kontutan

hartuta.

2. Prestatu ahozko aurkezpena: (15’)

a) Egituratu aurkezpena:

• Sarrera

• Gaia

• Datu garrantzitsuenak

• Iritzia

b) Prestatu gidoi bat.

c) Praktikatu aurkezpena .

d) Aurkezteko momentuan, kontuan hartzekoak:

• begiratu entzuleei; ez eman bizkarra entzuleei

• zaindu ahotsaren bolumena, erritmoa eta doinua

• ez irakurri gidoia, azaldu dakizuna

• erabili esaldi laburrak eta zehatzak

• erabili hitz errazak, guztiok ulertzeko modukoak

• ez kontatu zuk ulertzen ez duzuna

• argi utzi noiz igarotzen zaren puntu batetik bestera

• aurkezpena zutik egingo duzu; beraz, kontrolatu gorputz mugimenduak

(ez mugitu gehiegi), eta eskuak ere kontrolatu

3. Aurkeztu egindako lana gela osoari (15’)

26

PROIEKTUA

1. Inkesta egiteko gida

Zer da inkesta bat

Inkesta da pertsona talde bati (lagina) egiten zaion galdera-sorta gai bati buruzko iritzia

ezagutzeko. Horrela, inkestarekin laginean lortzen ditugun erantzunak orokortuko ditugu

populazioan.

Beraz, inkesta batean kontuan hartu beharreko elementuak hauek dira:

• Ikertzeko gaia

• Populazioa eta lagina

• Galdera-sorta

• Erantzunak

• Ondorioak

Erabiliko dugun metodologia

• Ikertzeko gaia:

Gaia modu oso zehatzean adierazi behar da eta gaiaren zer ezaugarri ezagutu nahi

diren.

Adibidez, lehenengo saioan ikusitako bideoan agertzen zena:

o Gaia: Interneten erabilera gazteen artean

o Ezaugarriak: zenbat ordu astean, zertarako, neskak eta mutilak berezituta.

• Populazioa eta lagina:

Gaiarekin batera erabaki behar da zein taldetan (populazioa) aztertu nahi dugun eta,

horren arabera, zein azpitalde (lagina) aukeratuko dugun.

Laginaren tamaina populazioaren neurrira egokitu eta zoriz aukeratu behar da.

Kontuan hartu inkesta institutuko ikasleei egin beharrekoa dela.

• Galdera-sorta:

Galdera-sorta egin beharreko galderen multzoa da. Pausu hau ondo betetzea

ezinbestekoa da inkestaren arrakastarako.

27

o Galdera-sorta bat osatzeko gomendio batzuk:

� Erantzun behar dituen pertsona kontuan hartuz idatzi behar dira

galderak, ahalik eta modu laburrenean, galderen ulermena

erraztearren.

� Argi eta garbi utzi behar da zer galdetzen den.

� Galdera errazak hasieran kokatu behar dira, eta zailak bukaeran.

� Galdera deserosoak errespetuz egin, eta bukaeran kokatu behar dira.

� Inkestatuaren iritzia eragin edo aldarazi dezaketen galderak baztertu

behar dira.

� Erantzuteko ahalegin handia eskatzen duten galderak ekidin behar

dira.

� Behin betiko galdera-sorta inkestan onartu aurretik, komeni da behin-

behineko galde sorta batekin saiakeraren bat egitea, bertan izan

daitezkeen akatsak, hutsuneak edo egin daitezkeen hobekuntzak

antzematearren.

o Galdera motak:

� Galdera irekiak: inkestatuak nahi duena eta nahi duen eran erantzun

dezake galdera irekietan. Informazio aberatsagoa eskuratzen da

galdera hauen bitartez, baina informazio hau antolatzea eta aztertzea

zailagoa izaten da.

� Galdera itxiak: aukera multzo mugatu eta jakina duten galderak dira

galdera itxiak. Ematen duten informazioa murritzagoa, baina galdera

hauekin informazioaren tratamendua erraztu egiten da.

� Galdera erdi itxiak edo erdi irekiak: galdera hauetan aukera multzoa

mugagabea izan daiteke, baina erantzuteko era ezarrita dago aldez

aurretik.

� Bateriazko galderak: inkestatuak emandako erantzunen arabera

planteatutako ondorengo galderak dira bateriazko galderak.

� Harrera-galderak: inkestatuaren konfiantza eta lasaitasuna lortzea da

harrera-galderen helburua. Hasieran kokatzen dira eta normalean

emandako erantzunak ez dira ikerketan kontuan hartzekoak izaten.

Inkestan galdera itxiak eta harrera-galderak erabiliko ditugu soilik.

Galdetegia Drive aplikazioarekin egingo dugu.

28

o Adibideak:

o Erantzunak:

Jaso erantzunak eta honako hau egin:

� maiztasun-taulak

� kalkulatu batez bestekoa, mediana eta moda

� grafiko bat (aukeratu aproposena)

o Ondorioak:

Aurreko balio estatistikoak interpretatu eta ondorioak atera. Ondorio

horietako batek gezurra izan beharko du.

29

2. Plangintza

EKINTZA ARDURADUNAK ETA

PARTEHARTZAILEAK BALIABIDEAK EPEA

Proiektuaren

aurkezpena

Matematika irakaslea Inkesta egiteko gida eta

plangintza

1. saioa

Ikertzeko

gaia

aukeratu

Matematika-

irakaslea eta

osatutako ikasle

taldeak

Inkesta egiteko gida

Txantiloia

Internet, egunkaria, testu liburuak

Populazioa

eta lagina

aukeratu

Matematika-

irakaslea eta

osatutako ikasle

taldeak

Inkesta egiteko gida

Txantiloia

Ikasleen zerrendak (lagina

aukeratzeko)

http://www.echaloasuerte.com/

Galde sorta

egin eta

bidali

Hizkuntza-irakaslea

eta osatutako ikasle

taldeak

Inkesta egiteko gida

Adibide-bilduma

Drive aplikazioa

Ikasleen zerrendak eta helbide

elektronikoak

2. saioa

3. saioa

Erantzunak

aztertu

Matematika-

irakaslea eta

osatutako ikasle

taldeak

Inkesta egiteko gida

Txantiloia

Matematika ikasgaian landutako

materiala

Kalkulagailua, erregela, margoak

4. saioa

Ondorioak Hizkuntza-irakaslea

eta osatutako ikasle

taldeak

Inkesta egiteko gida

Txantiloia

Lortutako emaitzak eta grafikoak 5. saioa

Albistea

idatzi

Hizkuntza-irakaslea

eta osatutako ikasle

taldeak

Hizkuntza ikasgaian landutako

materiala

Word programa 6. saioa

Aurkezpena

prestatu

Hizkuntza-irakaslea

eta osatutako ikasle

taldeak

Hizkuntza ikasgaian landutako

materiala

Power Point programa

Idatzitako albistea

7. saioa

Lana

aurkeztu

Matematika- eta

Hizkuntza-irakasleak;

osatutako ikasle

taldeak

Power Point aurkezpena

Albistea

8. saioa

9. saioa. Proiektuaren

ebaluazioa

Matematika- eta

Hizkuntza-irakasleak;

osatutako ikasle

taldeak

Txantiloiak: proiektuaren

ebaluazioa, talde-lanaren

ebaluazioa, eta gainerako taldeen

ebaluazioa.

30

3. Txantiloiak

PROIEKTUAREN DESKRIBAPENA

Taldekideak:

Proposatutako gaiak:

Aukeratutako gaia:

Aztertu nahi diren ezaugarriak:

Populazioa:

Lagina:

Sinadurak:

Data:

31

ERANTZUNEN AZTERKETA

1. galdera:

Maiztasun-taula:

Moda:

Mediana:

Batez bestekoa:

Grafikoa:

2. galdera:

Maiztasun-taula:

Moda:

Mediana:

Batez bestekoa:

Grafikoa:

32

3. galdera:

Maiztasun-taula:

Moda:

Mediana:

Batez bestekoa:

Grafikoa:

4. galdera:

Maiztasun-taula:

Moda:

Mediana:

Batez bestekoa:

Grafikoa:

33

5. galdera:

Maiztasun-taula:

Moda:

Mediana:

Batez bestekoa:

Grafikoa:

ONDORIOAK:

34

PROIEKTUAREN EBALUAZIOA

1. Aipa itzazu unitate honetan ikasitako eta zure ustez eguneroko bizitzarako baliagarriak

diren edukiak.

2. Nola baloratuko zenuke amaitu berria duzun unitatea? (1etik 10era)

• Unitatearen edukiak

• Erabilitako metodologia

• Erabilitako materialak

• Saioen erritmoa

3. Zure ustez nola hobetu daiteke unitate hau?

EBALUAZIOA

LAN TALDEAREN EBALUAZIOA

Lan-taldearen kideak:

Lortu ahal ditugu taldearen helburuak?

Lortu nahi genituen

helburuak :

Bai Ez Hobetu beharrekoa

Proiektuan aurrera

egitea

Elkarri laguntzea

Talde lanaren balorazio orokorra (1etik 10era)

Egitekoak aurreikusitako denboraren barruan amaitu al ditugu?

Aprobetxatu al dugu denbora?

Saiatu al gara?

Zer egin dugu bereziki ondo?

Zertan hobetu behar dugu?

35

GAINERAKO TALDEEK EGINDAKO LANEN EBALUAZIOA

Puntuatu 1etik 10era atal hauek

1.

taldea

2.

taldea

3.

taldea

4.

taldea

5.

taldea

Edukiaren interesa

Aurkezpenaren egitura

Aurkezpenaren antolamendua

Azalpenen argitasuna

Erabilitako baliabideak (Power Point eta bestelakoak)

Zer egin dute bereziki ondo?

Zertan hobetu behar dute?

36

Idatzitako albistea ebaluatzeko irizpideak Taldekideak

1.

2.

3.

4.

5.

Gaia:

Testuaren aurkezpena eta egitura

Testuaren aurkezpen formala:

margenak, garbitasuna, letra

egokia, paragrafoak justifikatuta

Oso ondo Ondo Eskasa

Albistearen egitura

errespetatzen da: titulua, sarrera

eta gorputza

Bai Akats batzuk Ez

Paragrafoek luzera egokia dute Bai Batzuek bai, beste

batzuek ez

Ez (luzeegiak, laburregiak, ez

dituzte paragrafoak

bereizten)

Testuak luzera egokia du Bai Hobetu daiteke Desegokia (luzeegia edo

laburregia)

Estatistika grafikoen aurkezpena Oso ondo Nahiko Gutxi

Puntuazioa: 2,5

Edukiaren kalitatea

Gaia menperatzen dute Oso ondo Nahiko Gutxi

Ideiak era sakonean,

zehaztasunarekin eta

adibideekin aurkezten dituzte

Informazio aberatsa

Oinarrizko informazioa

Informazio eskasa eta

akastuna

Objektibotasuna agertzen dute Handia Nahikoa Eskasa

Sintesi gaitasuna: alderik

nabarmenenak aukeratu dituzte

Handia Nahikoa Eskasa

Azalpenen argitasuna Oso ondo Nahikoa Gutxi

Puntuazioa: 2,5

Hizkuntzaren zuzentasuna

Hiztegiaren aberastasuna eta

zehaztasuna

Oso ona Nahikoa Eskasa

Esaldien egitura eta luzera Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak

Gramatika Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak

Komunztadurak Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak

Ortografia Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak

Puntuazioa Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak

Puntuazioa: 3

Komunikazioaren eraginkortasuna

Testuaren koherentzia Oso egokia Nahikoa Eskasa

Kohesio elementuak

(errepikapenak, erakusleak,

sinonimoak, lokailuak…)

Oso ona Nahikoa Eskasa

Erregistroaren egokitasuna Oso egokia Nahikoa Desegokia

Testuaren erakargarritasuna Oso ona Nahikoa Eskasa

Puntuazioa: 2

Oharrak:

Azken kalifikazioa:

37

Aurkezpena ebaluatzeko irizpideak Oharra: Irizpide bakoitzak, gehienez, 0,5 puntu balio du: lehenengo mailak 0,5; bigarrenak 0,3 eta hirugarrenak 0,1 Taldekideak

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Gaia:

Aurkezpenaren egitura

Ideiak modu ordenatuan aurkezten dira Ondo egitaratua eta

ordenatua

Onargarria, baina

ahulezi batzuekin Orden gabekoa

Sarrera, garapena eta ondorioak daude Bai Ez oso argi Ez

Sintesi gaitasuna: alderik

nabarmenenak aukeratu dituzte Handia Nahikoa Eskasa

Zehaztasuna eta objektibotasuna Handia Nahikoa Eskasa

Puntuazioa: 2

Edukiaren kalitatea eta entzuleari egokitzea

Gaia menperatzen du Oso ondo Nahiko Gutxi

Ideiak era sakonean, zehaztasunarekin

eta adibideekin aurkezten dituzte Informazio aberatsa Oinarrizko informazioa

Informazio eskasa eta

akastuna

Erabilitako erregistroa da: Oso egokia Nahikoa Gutxi

Aurkezpena argia, zehatza eta doia da Ondo azaldua eta

ulertua Ez oso argia Ez da ulertzen

Kontzeptu eta hiztegi berria erabiltzen

dute Bai Gutxitan Ez

Puntuazioa: 2,5

Hizkuntzaren zuzentasuna

Erabilitako hiztegia da: Oso egokia Akats batzuekin Desegokia, akats larriak

Morfosintaxia:

Komunztadurak, esaldien egiturak,

esaldi osoak…

Oso egokia Akats batzuekin Desegokia, akats larriak

Ahoskera Oso egokia Akats batzuekin Desegokia, akats larriak

Puntuazioa: 1,5

Komunikazioaren eraginkortasuna

Hitzaldiaren erritmoa Oso egokia Egokia Desegokia

Ahotsaren bolumena, doinua eta

modulazioa Oso ona Nahikoa Eskasa

Gorputzaren komunikazioa Oso egokia Egokia Desegokia

Power Point aurkezpenaren

egokitasuna Oso ona Nahikoa Eskasa

Denboraren erabilera

Emandako denbora

erabiltzen dute eta

ondo antolatzen

dituzte atalak

Emandako denbora

erabiltzen dute baina

ez dago ondo

antolatuta

Ez dute denbora ondo

erabiltzen, ez dute ondo

antolatu

Galderak eginez gero, erantzunak dira: Egokiak eta zehatzak Onargarriak Ez dio erantzuten

eskatutakoari

Puntuazioa: 3

Taldearen lana

Guztiek hartzen dute parte eta txandak

orekatuak dira

Guztiek hartzen dute

parte eta modu

orekatuan

Guztiek hartzen dute

parte, baina modu

desorekatuan

Guztiek ez dute hartzen

parte

Taldekideek arreta mantentzen dute

aurkezpenean

Adi egoten dira beti

eta laguntza ematen

diote elkarri

Bakoitzak berea egiten

du, besterik gabe

Ez dute arreta jartzen eta

oztopatu egiten dute

taldekideen lana

Puntuazioa: 1

Oharrak: Azken kalifikazioa:

38