Krzysztof Skotak

Jakość powietrza atmosferycznego Jakość powietrza atmosferycznego –– specyfika i zagrożenie dla zdrowia w Polscespecyfika i zagrożenie dla zdrowia w Polsce

Krzysztof Skotak

Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny

Posiedzenie Komitetu Zdrowia Publicznego PANPosiedzenie Komitetu Zdrowia Publicznego PANPałac Kultury i Nauki w Warszawie, Pałac Kultury i Nauki w Warszawie,

Warszawa, 20.04.1017, s. 2604Warszawa, 20.04.1017, s. 2604

Krzysztof Skotak

Złożony problem

Zanieczyszczenie powietrza – gazowe i aerozol (i jego skład),

kompleksowy problem zdrowotny

Źródło: Air quality in Europe - 2013 report. EEA Report No 9/2013.

European Environment Agency, 2013.

Źródło: Outdoor Air Pollution. VOLUME 109. IARC Monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. IARC, 2016

Krzysztof Skotak

Powód – zapotrzebowanie na energię

Wskaźnik energochłonności (1996=100)

Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych

w przeliczeniu na 1 mieszkańca w podziale na

poszczególne nośniki energii

Źródło: GUS 2015

Krzysztof Skotak

Przyczyna – emisja zanieczyszczeń i rozkład źródeł (PM2.5)

Source EMEP data

Source: http://www.ceip.at/

Krzysztof Skotak

Przyczyna – struktura emisji (PM10)

Źródło: IOS(KOBIZE) 2016Niska emisja (indywidualne instalacje)

Energetyka zawodowa)

Rolnictwo

Transport

Krzysztof Skotak

Source: GIOŚ

Narażenie – monitoring PMŚ (PM10)

Krzysztof Skotak

Source: Air quality in Europe — 2016 report.

EEA Report No 28/2016. European Environment

Agency, 2016

Źródło: IIIASA

Narażenie – stężenia (PM2,5)

Krzysztof SkotakŹródło: www.gios.gov.pl

System informowania o jakości powietrza (PMŚ)

Krzysztof Skotak

Jakość powietrza i media

Krzysztof Skotak

Narażenie - skala zagrożenia populacyjnego

Zalecenia WHO (AQG 2005)

Normy EU/PL

Odsetek ludności zamieszkującej obszary

miejskie w UE, gdzie stężenia przekraczają

poziomy dopuszczalne

Źródło: Air quality in Europe - 2013. EEA Report No 9/2013

European Environment Agency, 2013

Krzysztof Skotak

!!! REWIZJA !!!Nowe wytyczne 2020

Źródło: AHA Scientific Statement. Cric. 2010: (121) 1331-78

Wystarczające dowody naukowe

Powietrze atmosferyczne:Ogółem (Grupa 1)Pył zawieszony (Grupa 1)

Krzysztof SkotakŹródło: Health risks of air pollution in Europe HRAPIE project. WHO 2013

Ryzyko zgonu wzrasta o6%

przy wzroście PM2.5 o10 µg/m3

Wystarczające dowody naukowe (badania kohortowe)

Krzysztof Skotak

Potwierdzone naukowo zależności (funkcja dawka-odpowiedź)

Źródło: Burnett R.t. et al.: EnviHealthPersp, 2014

A choroba niedokrwienna serca (IHD)

B choroby naczyń mózgowych (udar mózgu)

C przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)

D rak płuc (LC).

Krzysztof Skotak

Skutki zdrowotne w Polsce (badania GBoD) – powietrze: 7 czynnik ryzyka

Źródło: IHME 2016

Ryzyka związane z dietą

Nadciśnienie

Palenie tytoniu (bierne i czynne)

Wysoki cholesterol

Otyłość i nadwaga

Cukrzyca

Zanieczyszczenie powietrza

Alkohol i narkotyki

Zaburzenia czynności nerek

Brak aktywności fizycznej

Inne czynniki środowiskowe

Ryzyko zawodowe

Szacowana liczba przedwczesnych zgonów rocznie:27 tys. jakość powietrza atmosferycznego

6 tys. spalanie paliw stałych i powietrze w domu

Krzysztof Skotak

Skutki zdrowotne – przedwczesne zgony (Europa)

Liczba przedwczesnych zgonów w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców w poszczególnych krajach Europy

związanych z zanieczyszczeniem powietrza (łącznie PM2,5 + O3), 2013

Źródło: Skotak K i in.: Zagrożenia środowiskowe [w:\ Sytuacja

zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania. Red. B. Wojtyniak.

NIZP-PZH. Warszawa, 2016

Krzysztof Skotak

Skutki zdrowotne – przedwczesne zgonySource: Skotak K.: Wpływ na zdrowie ludzi [W:] Pyły drobne w

atmosferze. Kompendium wiedzy o zanieczyszczeniu powietrza pyłem zawieszonym w Polsce [Red. K. Juda-Rezler. B. Toczko].

Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2016,

Liczba ludności (30 miast): 1,5 mlnLiczba przedwczesnych zgonów: 18,6 tys./rok

Krzysztof Skotak

Skutki zdrowotne – skrócenie długości życia

AS –uśredniony scenariusz redukcji emisji

Źródło: Amann A. et al.: TSAP Report #10. Version 1.2. IIASA 2013

Krzysztof Skotak

Liczba przedwczesnych zgonów z powodu narażenia na pył zawieszony

Źródło: Environment Directorate, Environment Policy Committee, ENV/EPOC/WPIEEP(2016)24/REV1

Krzysztof SkotakŹródło: Environment Directorate, Environment Policy Committee, ENV/EPOC/WPIEEP(2016)24/REV1

Statystyczna wartość życia (VSL)

Krzysztof SkotakŹródło: Environment Directorate, Environment Policy Committee, ENV/EPOC/WPIEEP(2016)24/REV1

Obliczone koszty zanieczyszczenia powietrza pyłem opartej o VSL (% PKB)

Krzysztof Skotak

Zarządzanie jakością powietrza

Złożony problem = interdyscyplinarne działania

Wymagane działania na szczeblu krajowym• redukcja emisji u źródła (np. paliwa i ich jakość, urządzenia, samochody) • wsparcie (np. wsparcie legislacyjne i finanse samorządów)• prewencja (np. zakazy, tranzyt, efektywność energetyczna, tania energia)• Informowanie (np. jednolity system ostrzeżeń ze wskazówkami dot. zachowań)

Wymagane działania na szczeblu lokalnym• wsparcie (np. realne dofinansowanie do działań obniżających emisję) • zakazy i nakazy (np. nakaz stosowania gazu tam gdzie jest on dostępny, przyłącza

do centralnych sieci grzewczych)• legislacyjne (np. uwzględnienie w planowaniu przestrzennym aspektów rozpraszania

zanieczyszczeń, zakaz wjazdu pojazdów nie spełniających norm emisji spalin)• kontrolne (np. interwencje straży miejskiej i służb ochrony środowiska)

Wymagana zmiana zachowań• proekologiczne (np. nie spalanie odpadów zielonych czy śmieci) • prozdrowotne (np. stosowanie się do zaleceń i ostrzerzeń, konsultacje z lekarzem)

Konieczne podniesienie świadomości społeczeństwa i decydentów

Krzysztof Skotak

Główne przyczyny zanieczyszczenia powietrza – smog zimowy

Krzysztof Skotak

Zanieczyszczenie a miejska wyspa ciepła

Źródło: Błażejsczyk K i in. Miejska wyspa ciepła w Warszawie. Informator. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Ruch powietrza

Chłodno i wilgotno

Ciepłoi sucho

Zewnętrzne źródła zanieczyszczeń:Zewnętrzne źródła zanieczyszczeń:niska emisja, przemysłniska emisja, przemysł

elektrownie i elektrociepłownieelektrownie i elektrociepłownierolnictworolnictwo

Krzysztof Skotak

Zanieczyszczenie a kliny napowietrzające Źródło: Osińska-Skotak K., Zawalich J. (2016): Analysis of land use changes of urban ventilation corridors in Warsaw in 1992-2015. Geographia Polonica, Volume 89, Issue 3, pp. 345-358

11%

7%

6%

13%

25%

11%

12%

14%

Krzysztof Skotak

Emisja pyłu PM10 w funkcji prędkości

Źródło: Chłopek Z et al (2013): emisja zanieczyszczeń z silnika samochodu w testach jezdnych symulujących rzeczywiste użytkowanie trakcyjne. Zeszyty Naukowe Instytutu Pojazdów 1(92), 67-76

Rozmiar emitowanych cząstek pyłu w zależności od klasy pojazdu

Źródło: IARC Mongraph. Volume 105

Zanieczyszczenia a komunikacja

Krzysztof Skotak

Dziękuję Państwu za uwagę

Krzysztof Skotak

Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Boreckaul. Kolektorska 4, 01-692 Warszawawww.ios.edu.pltel.: +22 833-30-53, +22 832-33-02fax: +22 833-30-53e-mail: kskotak@ios.edu.pl

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład HigienyZakład Higieny Środowiskaul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa, www.pzh.gov.pltel.: +22 54-21-272 fax.: +22 54-21-287e-mail: kskotak@pzh.gov.pl