Jakość studiów doktoranckich rolaJakość studiów doktoranckich – rola instytucji, doktoranta i promotora

Studia doktoranckie w rok po wprowadzeniu KRKw rok po wprowadzeniu KRK

15 listopada 201315 listopada 2013Katowice

Maria ZiółekEkspertka Bolońska

Zawartość prezentacji

Typy doktoratów w kontekście regulacji prawnychTypy doktoratów w kontekście regulacji prawnych w PolsceOk śl i ól i t t ji d kt t i tOkreślenie ról: instytucji, doktoranta i promotoraModele promotorstwa (indywidualne, zespołowe)Kwalifikacje promotora, ich ocena i doskonalenieJakość promotora jego rola i odpowiedzialnośćJakość promotora, jego rola i odpowiedzialnośćWnioski

Maria Ziółek

Typy doktoratów w Europejskim Obszarze Szkolnictwa WyższegoObszarze Szkolnictwa Wyższego (EOSW)

Różnice w Indywidualna praca k ( i t

Zwiększony udział w zajęciach bi horganizacjinaukowa (mistrz –

uczeń)zbiorowych

Kształcenie indywidualne

Zorganizowane programy (studia

doktoranckie)

Szkoły magisterskie i

doktorskie

Kierunek rozwoju

Różne modeleMagistranci i doktoranci – wspólna administracja & przejrzysty rozwój umiejętnościTylko doktoranci, często zgromadzeni wokół dyscypliny lub tematu badań;Tylko doktoranci, często zgromadzeni wokół dyscypliny lub tematu badań; SD mogą wiązać kilka instytucji; stanowią III stopień np. na uniwersytetach

Maria Ziółek

Organizacja warunki i regulacjeOrganizacja, warunki i regulacje SD w EOSW

Różnorodność (doktoraty naukowe, „zawodowe” / j li t ” kt ”/ ł/„specjalistyczne”; „praktyczne”/, przemysłowe, co-tutelles, europejskie doktoraty etc.)Różne programy odzwierciedlające różnice wRóżne programy odzwierciedlające różnice w EOSW wynikające z autonomii i misji jednostek prowadzących SDjednostek prowadzących SDAle: oryginalne badania naukowe muszą stanowić główny komponentstanowić główny komponent doktoratów [Salzburg Principles, 2005]

źródło: Lesley Wilson Bologna Seminar Doctoral Education in the European Higher Education Area fromźródło: Lesley Wilson, Bologna Seminar Doctoral Education in the European Higher Education Area from a University Perspective, EUA, Helsinki, 30/09/2008

Maria Ziółek

Udział badań naukowych w procesieUdział badań naukowych w procesie kształcenia na I, II i III stopniu

BadaniaEOSW

Badania naukowe

Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego

I stopień II stopień III stopień

III stopieńSzkolnictwa Wyższego

EOSWStudia doktoranckie

EOB

Studia doktoranckie

Europejski obszar badańEOB

EOB

Maria Ziółek

Odpowiedzialność za jakośćOdpowiedzialność za jakość doktoratów

Nadzór (promotorstwo) i ocenianie Doktorant

Salzburg Recommendation (2005)V. Kluczowa rola promotora i

oceniania: Ustalenia formalne dlaPromotorInstytucja

oceniania: Ustalenia formalne dla promotora i oceniania powinny opierać się na przejrzystych umowach dotyczących współodpowiedzialności

Ustalenia formalnedot. praw i obowiązków

każdej ze strondotyczących współodpowiedzialności doktoranta, promotora i instytucji

każdej ze stron

U R l jUmowy indywidualne

Regulacje na poziomie państwa,

instytucji ?

Co jest lepsze?Maria Ziółek

Salzburg II gRecommendations (2010)

Zachowanie równowagi:Nacisk na znaczenie badań, autonomii intelektualnej, indywidualności.”Indywidualna podróż”.Podział odpowiedzialności pomiędzy doktoranta, promotorów i instytucję.Instytucjonalną odpowiedzialność zapewniają struktury, ALE muszą być elastyczne, nie mogą prowadzić do ujednolicania lub przewidywalnościujednolicania lub przewidywalności.Struktury i procedury nie powinny być narzucane instytucjiinstytucji.

Maria Ziółek

Satysfakcja z procedurna podstawie: Dr Thomas Ekman Jørgensen at 6th p gAnnual Meeting of EUA-CDE University of Warsaw, Poland, 2013 (projekt ARDE (Accountable Research Environments for Doctoral Education)Environments for Doctoral Education)

Rola promotora w świetle ppolskiego prawa

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO z dnia 5 października 2011 r w sprawie studiów doktoranckich oraz stypendiówpaździernika 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich oraz stypendiów doktoranckich

§ 12. 3. Opiekun naukowy wspiera doktoranta w samodzielnej pracy

badawczej albo artystycznej od momentu rozpoczęcia studiów doktoranckich.doktoranckich.

USTAWA z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki

Promotor pomocniczy pełni istotną funkcję pomocniczą w opiecePromotor pomocniczy pełni istotną funkcję pomocniczą w opiece nad doktorantem, w tym w szczególności w procesie planowania badań, ich realizacji i analizy wyników

Maria Ziółek

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO1)z dnia 1 września 2011 rz dnia 1 września 2011 r.w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich w uczelniach i jednostkach naukowych

§ 3. Studia doktoranckie stwarzają warunki do:ń1) prowadzenia samodzielnych badań naukowych, w tym także poza jednostką prowadzącą

kształcenie;2) współpracy naukowej w zespołach badawczych, w tym również międzynarodowych;3) t i d kt t blik ji k j f i k i żki l b j i j j d j3) przygotowania przez doktoranta publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej

publikacji naukowej przyjętej do druku w recenzowanym czasopiśmie naukowym o zasięgu co najmniej krajowym lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji naukowej lub publicznej prezentacji dzieła artystycznego;naukowej lub publicznej prezentacji dzieła artystycznego;

4) realizacji programu studiów, obejmującego zajęcia obowiązkowe, fakultatywne i praktyki zawodowe;

5) przygotowania do egzaminów doktorskich oraz przygotowania rozprawy doktorskiej pod ) p yg g p yg p y j popieką promotora albo promotora i promotora pomocniczego;

6) uczestniczenia w życiu środowiska naukowego w kraju i za granicą.

Maria Ziółek

Istotna rola promotora w punktach 1-3 oraz 5 i 6.

Modele promotorstwa w Polsce

MODELE

Indywidualny promotor

Promotor+ ko-promotor

Promotor+ promotor pomocniczy

Kombinacja obu

promotor + ko promotor

Który model jest najlepszy?To zależy od:

+ promotor pomocniczy

To zależy od:dyscypliny (np. promotor pomocniczy bardzo przydatny w naukach eksperymentalnych)typu doktoratu (naukowy/”zawodowy/praktyczny”) (np promotor pomocniczytypu doktoratu (naukowy/ zawodowy/praktyczny ) (np. promotor pomocniczybardzo przydatny w doktoratach „zawodowych/praktycznych”)liczby jednostek, w których realizowany jest przewód doktorski (w przypadkutzw wspólnych przewodów doktorskich bardzo istotna jest rola ko promotora

Maria Ziółek

tzw. wspólnych przewodów doktorskich bardzo istotna jest rola ko-promotora (tylko dla wspólnych doktoratów z jednostkami zagranicznymi) i promotora pomocniczego)

Działania /postawy efektywnegoDziałania /postawy efektywnego (dobrego) promotora

Unikanie konfliktów

Wpływ na doskonalenie

systemu

Wczesna identyfikacja

Efektywny(dobry)

systemu rekrutacji

y jryzyka

promotorSkuteczne

monitorowanie postępu prac

Wspieranie przejścia do

projektu ” postępu prac

Oferta atrakcyjnego środowiska badawczego

„stosowanego”

Na podstawie:

Maria Ziółek

badawczegoNa podstawie:Helmut Brentelat 6th Annual Meeting of EUA-CDE University of Warsaw, Poland, 2013

Doktorat przy współpracy zDoktorat przy współpracy z instytucjami gospodarczymi

Wspieranie

Źródło: Erno Keszei, at 6th Annual Meeting

Wspieranie przejścia do

projektu „stosowanego”

Maria Ziółek

Źródło: Erno Keszei, at 6th Annual Meeting of EUA-CDE University of Warsaw, Poland, 2013

Doktorat przy współpracy zDoktorat przy współpracy z instytucjami gospodarczymi

Zalecenia

Maria Ziółek

źródło: L. Borrell-Damian, Collaborative Doctoral Education, EUA DOC-CAREERS, 2009

Model wysokiej jakościModel wysokiej jakości promotorstwa

Rola i Stanowią rodzaj umowy międ promotorem i

Wsparcie doktoranta w samodzielnejodpowiedzialnośćmiędzy promotorem i

doktorantem; często ułatwiają rozwiązywanie konfliktów

samodzielnej pracy

badawczej prowadzącej do

F l

konfliktów prowadzącej do doktoratu

(m.in. przez monitoring i

PROMOTORFormalneuzgodnienia

monitoring i okresowe ocenianie)

Selekcja promotorów

SzkoleniapromotorówWymagania

kwalifikacyjnekwalifikacyjne dla promotorów

Na podstawie: A. Krasniewski, EUA Conf. on Doctoral Programmes in Europe, Nice, Dec. 2006

Jakość promotorów ich rola iJakość promotorów, ich rola i odpowiedzialność

Np.ekspert w zakresie badań

Np.Aktywne wsparcie przy

prowadzeniu badańk t ikóPROMOTOR

Ustawa 2003Promotorem w przewodzie doktorskim … może być osoba posiadająca tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego

Rozp. 2011Promotor wspiera doktoranta w samodzielnej pracy badawczejp

aktualne zaangażowanie w (międzynarodowe)projekty badawcze

krytyczna ocena wyników badań

zapewnienie sprzętu i zasobów

PROMOTORstopień doktora habilitowanego prowadząca działalność naukową lub dydaktyczną w zakresie danej lub pokrewnej dyscypliny naukowej lub artystycznej. (5 lat – rozp.)

pracy badawczejPromotor pomocniczy –opieka w procesie planowania badań, ich realizacji i analizy wyników

WYMAGANIA KWALIFIKACJI

ROLA I ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Czy powinna być gwarantowana minimalna liczba godzin kontaktowych?

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Kto powinien definiować wymagania?Czy potrzebne są specjalne wymagania minimalna liczba godzin kontaktowych?

Ilu promotorów jest potrzebnych?Czy promotor jest odpowiedzialny

i fi d kt tó ?

y p ą p j y gdla prowadzenia doktoratów praktycznych ?

Kto weryfikuje czy wymagania za wsparcie finansowe doktorantów?Czy istnieją szczególne obowiązki promotorów doktoratów praktycznych?

są satysfakcjonujące?Czy są formalne procedury

dla zarejestrowania się w roli promotora?

Uzgodnieniaformalneformalne

Maria Ziółek

Źródło: Dr Thomas Ekman Jørgensen at 6th Annual Meeting of EUA-CDEUniversity of Warsaw, Poland, 2013 (projekt ARDE)

Jakość promotorów, ich rola iJakość promotorów, ich rola i odpowiedzialność

Szkolenia promotorówCzy powinny być obowiązkowe?y p y y ąJeśli tak, to czy tylko dla nowych promotorów, czy także dla doświadczonych?A co z promotorami pomocniczymi i zespołami z ko-promotorami?Jaki powinien być temat i jaka forma takich szkoleń?Jaki powinien być temat i jaka forma takich szkoleń?Jak przełamać niechęć profesorów do szkoleń? Kto powinien koordynować, organizować i rozwijać szkolenia promotorów?Czy organizatorzy szkoleń mają dostateczne kwalifikacje i motywacje?

Ocenianie promotorów

Czy organizatorzy szkoleń mają dostateczne kwalifikacje i motywacje?Czy jest dostateczny nacisk ze strony władz uniwersytetu?

Ocenianie promotorówJak i przez kogo powinni być oceniani promotorzy?Czy do tej oceny powinni być włączeni doktoranci? Jaka powinna być konsekwencja negatywnej oceny?Jaka powinna być konsekwencja negatywnej oceny?Czy uniwersytet jest gotów nagradzać najlepszych promotorów i eliminowaćnajsłabszych?

Jakość promotorów, ich rola i odpowiedzialnośćProblemy, potrzeby i dylematy młodych promotorów

Problemy „dostępu” do dobrych doktorantów.

Brak czasu – nadmierne obciążenie dydaktyką i pracą biurokratycznąBrak czasu nadmierne obciążenie dydaktyką i pracą biurokratyczną.

Brak doświadczenia w uniknięciu wyboru nieodpowiedniego kandydata.

Podejmowanie decyzji o przyjęciu doktoranta na podstawie opiniiPodejmowanie decyzji o przyjęciu doktoranta na podstawie opinii komisji, w której promotor nie uczestniczy.

Obawy przed rezygnacją z nieodpowiednich doktorantów ze względu na oczekiwanie sukcesu ze strony instytucji.

Brak szkoleń w zakresie metod i narzędzi potrzebnych do zapewnienia bardzo dobrego rozwoju naukowegobardzo dobrego rozwoju naukowego.

Generalnie młodzi promotorzy mają tylko odniesienie do pracy swoich własnych promotorów z okresu doktoratu – kompletny brak wiedzy o stanie techniki i literatury w tym zakresie.

Maria ZiółekNa podstawie:Helmut Brentel at 6th Annual Meeting of EUA-CDE University of Warsaw, Poland, 2013

Jakość promotorów rola instytucjiJakość promotorów - rola instytucjiSzkolenia „szkoleniowców”- propozycje rozwiązań

Wymagania wstępne dla szkoleniowcówStopień naukowy minimum doktorStopień naukowy –minimum doktorDoświadczenie w kierowaniu pracą doktorską w roli promotora, ko-promotora lub promotora pomocniczegoDoświadczenie w doradztwie i coachingu doktorantówBardzo dobra znajomość kultury akademickiej i administracyjnych procedurBardzo dobra znajomość literatury w zakresie kierowania badaniami naukowymi przez doktoranckich promotorów

Szkolenie szkoleniowcówSzkolenie szkoleniowcówNp. dwudniowe zaawansowane szkolenieAsysta w dwóch warsztatach szkoleniowych dla promotorówJednodniowe warsztaty nt. oceny szkolenia

Maria Ziółek

Na podstawie:Helmut Brentel at 6th Annual Meeting of EUA-CDE University of Warsaw, Poland, 2013

Jakość promotorów rola instytucjiJakość promotorów - rola instytucji Szkolenia promotorów - propozycje rozwiązań

Dwudniowe warsztaty dla profesorów- juniorów i nowo zatrudnionych w jednostceWymiana doświadczeń (zorganizowana) między k d d t i t ó i d ś i d ikandydatami na promotorów i doświadczonymi promotoramiOdświeżenie wiedzy w zakresie promotorstwa dlaOdświeżenie wiedzy w zakresie promotorstwa dla doświadczonych promotorówZorganizowanie grup dyskusyjnych dla promotorówZorganizowanie grup dyskusyjnych dla promotorów (działających systematycznie np. w okresie lunchu raz w miesiącu)ą )

Maria Ziółek

Na podstawie:Helmut Brentel at 6th Annual Meeting of EUA-CDE University of Warsaw, Poland, 2013

Wsparcie, monitoring i ocenianie doktorantów rola promotora idoktorantów – rola promotora i instytucji

ZAKRES DZIAŁANIARekrutacja (formalne wymagania i procedury –

METODY OCENIANIAOkresowa krytyczna ocena raportówRekrutacja (formalne wymagania i procedury

jaka rola promotora?) – I+P

Wprowadzenie do środowiska naukowego (pisanie i wysyłanie publikacji do

Okresowa krytyczna ocena raportów sporządzanych przez doktorantaOkresowe spotkania oceniająceOpinie na poszczególnych etapach (plan d k )międzynarodowych prestiżowych czasopism,

prezentacje wyników badań na konferencjach, staże zagraniczne…) - P+I

Rozwój uniwersalnych umiejętności (ogólne

doktoratu,..) Egzaminy (kompleksowe,…rola promotora?)Seminaria (prezentacje, dyskusje…)Sprawozdania z postępu prac przezRozwój uniwersalnych umiejętności (ogólne

metody badań naukowych, pisanie rozpraw akademickich i komunikacja, pisanie aplikacji grantowych, szkolenia w zakresie dydaktyki…)I P

Sprawozdania z postępu prac przez promotora

Jak często dokonywać okresowych l dó t ?I+P

Monitoring postępu badań P+I

Ocena pracy dr i ocena końcowa (dokonana

przeglądów postępu prac? Kto powinien być zaangażowany do

oceny (oprócz promotora)?przez komisję ekspertów bez udziału promotora w roli członka komisji) – I

I – instytucja; P - promotor

Jakie egzaminy powinien zdawać doktorant?

Monitoring i ocenianie doktorantówMonitoring i ocenianie doktorantów – rola instytucji - propozycje rozwiązań

Monitorowanie postępu pracy i raportowaniePrzewodnik dla monitorowania postępu pracy doktorantap ęp p yFormularze raportów dla różnych etapów realizacji pracy doktorskiejFormularze protokołów ze spotkań doktorantów z promotorem

Op aco anie p datn ch dok mentó i p blikacjiOpracowanie przydatnych dokumentów i publikacjiPrzewodnik dla realizacji wspólnych doktoratówPodręcznik na temat praktyk promotorskich i zasobówZestaw narzędzi dla promotorów i doktorantów

Źródła informacjiLinki do stron internetowych wzorców praktyk promotorów i narzędziLinki do stron internetowych wzorców praktyk promotorów i narzędziBibliografia najlepszych publikacji dot. badań promotorów

Obszerna baza danych nt. postępu prac doktorantaSuplement dyplomu doktorskiego

Maria ZiółekNa podstawie:Helmut Brentel at 6th Annual Meeting of EUA-CDE University of Warsaw, Poland, 2013

Rola doktoranta

Realizacja programu SD,Realizacja programu SD, przeprowadzenie badań naukowych, publikacje naukowe udział wpublikacje naukowe, udział w konferencjach naukowych, napisanie

d kt ki j i j j bpracy doktorskiej i jej obrona

Udział, poprzez przedstawicieli, wUdział, poprzez przedstawicieli, w organizacji SD w jednostce

Maria Ziółek

Wskazówki LERU dla uzyskaniaWskazówki LERU dla uzyskania wysokiej jakości SD

LERU (League of European Research Universities) – recommendations (May 2007)

Należy wspierać wysoką jakość SD poprzez regularną ocenę badań prowadzonych w jednostce, w której odbywają się SD a nie przez monitoring studiów przy użyciu nadmiernieSD, a nie przez monitoring studiów przy użyciu nadmiernie zbiurokratyzowanego systemu. Staranny dobór najlepszych kandydatów i ich ocena są konieczne y j p y y ązarówno na wejściu jak i w czasie trwania SD. Kształcenie doktorantów musi w istotny sposób różnić się odks tałcenia na I i II stopni st dióodkształcenia na I i II stopniu studiów. Pomimo, że głównym komponentem SD są badania naukowe, konieczny jest ustrukturyzowany program zawierający wykłady, y j y y p g ją y y y,seminaria, etc.

Maria Ziółek

WnioskiJakość SD zależy od poziomu naukowego instytucji, właściwie dobranych promotorów i potencjałuwłaściwie dobranych promotorów i potencjału intelektualnego doktorantów

Od i d i l ść t k j t h dOdpowiedzialność promotorska jest pochodną odpowiedzialności instytucji

R l j d t k lifik ji t ó i hRegulacje dotyczące kwalifikacji promotorów, ich doskonalenia oraz procedury dla pracy promotorów powinny być tworzone na poziomie jednostki kształcącej wpowinny być tworzone na poziomie jednostki kształcącej w danej dyscyplinie

Wspomniane regulacje i procedury nie mogą prowadzićWspomniane regulacje i procedury nie mogą prowadzić do nadmiernej biurokratyzacji

Maria Ziółek

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ