1

Jaiton Bee @ Zaitun Bee Bt Mohd Yaacob

lwn

Mohd Taha Bin Wan Ahmad

[Mahkamah Tinggi Syariah Selangor, Shah Alam. Kes Mal Bil : 10200-016-0001-2003

(Tuan Salehan Haji Yatim, HMTS)]

[11 Ramadhan 1435H bersamaan 9 Julai 2014]

Undang - Undang Keluarga Islam - Tuntutan Mut’ah – Penentuan Mahkamah

Berkaitan Kadar Mutaah - Seksyen 58 Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam

(Negeri Selangor) 2003.

Fakta Kes

[1] Kes ini telah difailkan oleh Plaintif, Jaiton Bee @ Zaitun Bee Binti Mohd Yaacob

terhadap Defendan yang bernama Mohd Taha Bin Wan Ahmad, iaitu bekas suami

Plaintif di bawah peruntukan Seksyen 56 Enakmen Undang-undang Keluarga

Islam Selangor 1984 yang mana selepas pindaan, kini adalah peruntukan 58

Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003 [EUUKIS

2003].

[2] Tuntutan dibuat oleh Plaintif melalui Saman bertarikh 1hb. Mac 2005 dan

Pernyataan Tuntutan bertarikh 27hb Disember 2002. Sementara penyampaian

Saman kes ini kepada Defendan telah dibuat oleh Plaintif secara kediri pada 25hb.

April 2005 sebagaimana Afidavit Penyampaian yang telah diikrarkan oleh Plaintif

bertarikh 11hb Oktober 2005, Defendan tidak menfailkan apa-apa pembelaan bagi

menjawab tuntutan Plaintif dalam kes ini sehinggalah ke tarikh keputusan kes ini

dibacakan.

2

[3] Tuntutan yang dibuat oleh Plaintif di dalam Mahkamah ini adalah seperti berikut :

a. Pihak Defendan difardhukan membayar mut'ah sebanyak RM 420,000.00

berdasarkan peruntukan Seksyen 56 Enakmen Undang-undang Keluarga

Islam Selangor 1984.

b. Apa-apa relief yang difikirkan sesuai oleh Mahkamah Yang Mulia Ini.

c. Kos tindakan ini ditanggung oleh Pihak Defendan.

[4] Kes ini telah dibicarakan dengan keterangan lisan Plaintif, Defendan, saksi-saksi

Plaintif dan saksi-saksi Defendan. Mahkamah telah menetapkan satu tarikh iaitu

pada 21hb. April 2014 untuk pihak Peguam Syarie Plaintif dan Defendan

memfailkan Hujahan Bertulis. Plaintif melalui Peguam Syarienya telah

memfailkan sesalinan hujah pada 27hb. Mac 2014. Manakala, Peguam Syarie

pihak Defendan pula telah memfailkan hujah balas secara bertulis pada 21hb. Mei

2014.

Diputuskan

Setelah Mahkamah meneliti Saman bertarikh 1hb. Mac 2005 dan Pernyataan Tuntutan

Plaintif bertarikh 27hb Disember 2002 serta mendengar keterangan lisan Plaintif,

Defendan, saksi-saksi serta setelah meneliti Hujahan Bertulis Peguam Plaintif bertarikh

27hb. Mac 2014 bersama Hujahan Balas bertulis Peguam Syarie Defendan bertarikh

21hb. Mei 2014 serta setelah Defendan bersumpah Yamin Nafi, maka dengan ini

Mahkamah memutuskan dan memerintahkan seperti berikut :

1) Mahkamah meluluskan tuntutan mut’ah Plaintif berdasarkan peruntukan seksyen

58 Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003.

3

2) Mahkamah memerintah Defendan membayar sebanyak RM 2,000.00 sebagai

bayaran mut’ah dan saguhati perceraian kepada Plaintif.

3) Pembayaran hendaklah dibuat dalam tempoh dua (2) bulan mulai dari tarikh hari

ini.

4) Kos bagi kes ini ditanggung oleh masing-masing.

Peguam Syarie

Plaintif : diwakili oleh Encik Mohd Nooraizan Bin Md Idros dari

Tetuan Noor Aizan & Partners.

Defendan : diwakili oleh Encik Ab Kadir Bin Ismail dari Tetuan Ab

Kadir Ismail.

Surah al-Quran yang dirujuk

1. Surah al-Ahzab : ayat 28.

2. Surah al-Baqarah : ayat 236 dan 241.

Kitab - kitab yang dirujuk

1. Abi Bakr Uthman Bin Muhamad Syatta Al-Dimyati Al-Bakri, 1995, I’anah Al-

Talibin. Juzu’ 3 dan 4, Beirut, Lubnan : Dar Kutub al-‘Ilmiyah.

2. Sheikh Shamsuddin Bin Muhammad Al-Khatib As-Syarbini, Mughni Al-Muhtaj,

Jilid 4, Dar Al-Kitab Al-Ilmiah.

3. Imam Taqiyuddin Abu Bakar Bin Muhammad Al-Husaini, Kifayatul Ahyar, Juzu’

2, Dar Al-Khair.

4

4. Prof. Dr. Wahbah Al-Zuhaily, 1997, Al-Fiqh Al-Islami Wa Adillatuh, Jilid 7, Beirut

Lubnan : Dar Al-Fikr.

5. Syeikh Syihabuddin Al-Qalyubi dan Syeikh Umairah, Qalyubi Wa Umairah, Juzu’

3, Beirut : Dar Al-Kutub Al-Ilmiah.

6. As-Sayyid Abdul Rahman Ibnu Muhammad Ibnu Al-Husain, 1998, Bughyah Al-

Mustarsyidin, Beirut, Lubnan : Dar al-Kutub.

7. Dr. Mustofa Al-Khin, Dr. Mustofa Al-Bugha & Ali Asy-Syarbaji, 2000, Al-Fiqh

Al-Manhaji ‘Ala Mazhab Al-Imam Al-Syafi’e, Jilid 2, Dar Al-Syamiyyah.

8. Mahmud Saedon A. Othman. 2003. Undang-Undang Keterangan Islam. Cet.

Ketiga. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Undang - undang yang dirujuk

1. Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Selangor) 2003 - s. 61 (3) (b) (iv) .

2. Enakmen Tatacara Mal Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003 - s. 121 (1) (b).

3. Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003 - s. 2, s. 4, s. 58.

4. Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003 - s. 72, s. 73.

Kes - kes yang dirujuk

1. Faridah Binti Sulaiman lwn. Mohd. Noh Bin Othman, JH 19 (1).

2. Noorbee lwn. Ahmad Sanusi, JH 1 (2).

3. Piah Binti Said lwn. Che Lah Bin Awang, JH 3 (2).

4. Bukhary Mohd Noor lwn Aisyah Ismail [2004] 18 JH 245.

5. Zawiyah lwn. Ruslan, JH 1 (2).

6. Yang Chik Binti Hashim lwn. Abdul Jamal Bin Abdul Rahim, JH 6 (1).

7. Rusiah Binti. Ismail lwn. Mohd Rafi Heinges Bin Abdullah, JH 13 (2).

8. Ida Hidayati Binti Taufiq lwn. Ahmad Shukri Bin Kassim, JH 18 (2).

9. Normaidiah lwn. Azhari, JH 1 (2).

5

10. Nooraini Binti Rashid lwn. Hamzah Bin Zainudin, JH XVIII (2).

11. Norma @ Normek Binti Ghazali lwn. Mohd Zain Bin Abdullah, JH XIX (1).

12. Norizam Binti Mohd Lazim lwn. Halim Azman Bin Hj. Sulaiman, JH 10 (1).

13. Jinah Binti Ahmad lwn. Abdul Aziz, JH 6 (2).

14. Ismail lwn. Norsiah, JH 2 (1).

15. Tengku Anum Zaharah Binti Tengku Abdul Hamid lwn. Dato’ Dr. Hussein Bin

Mohamed Yusof, JH 3 (1).

16. Timah lwn. Abdul Rahman, JH 14 (2).

17. Safiyya lwn. Ruzainee, JH 16 (1).

18. Suraiya Binti M.Shafie lwn. Abd Shukor Bin Mohd Hashim, JH 27 (2).

Penghakiman Y.A Tuan Salehan Bin Haji Yatim, HMTS.

[5] Terdapat tiga (3) isu utama yang Mahkamah perlu beri ulasan di dalam membuat

keputusan bagi kes ini iaitu :

a. Sama ada Mahkamah ini berbidang kuasa untuk mendengar, membicara dan

memutuskan kes ini.

b. Sama ada Plaintif berhak atau tidak untuk membuat tuntutan mut’ah.

c. Berapakah penentuan kadar mut’ah tersebut?

6

Isu Pertama : Bidangkuasa Mahkamah

[6] Tuntutan di dalam kes ini adalah untuk mendapatkan hak terhadap mut’ah di

bawah peruntukan seksyen 58 Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri

Selangor) 2003 [EUUKIS 2003] yang memperuntukkan seperti berikut :

“Selain dari haknya untuk memohon nafkah, seseorang perempuan

yang telah diceraikan tanpa sebab yang patut oleh suaminya boleh

memohon mut’ah atau pemberian saguhati kepada Mahkamah,

dan Mahkamah boleh, selepas mendengar pihak-pihak itu dan

apabila berpuas hati bahawa perempuan itu telah diceraikan

tanpa sebab yang patut, memerintahkan suami membayar

sejumlah wang yang wajar dan patut mengikut Hukum Syarak”

[7] Bidangkuasa Mahkamah ini terhadap tuntutan yang dibuat oleh Plaintif adalah

tertakluk kepada peruntukkan sub seksyen 62 (2) (b) Enakmen Pentadbiran

Agama Islam (Negeri Selangor) 2003 (EPAINS 2003) yang dibaca bersama

dengan sub-seksyen 61(3) (b) (i) Enakmen yang sama. Sub seksyen 62 (2) (b)

EPAINS 2003 memperuntukan :

Mahkamah Rendah Syariah-

(a) ....

(b) dalam bidangkuasa malnya, mendengar dan memutuskan

semua tindakan dan prosiding yang Mahkamah Tinggi

Syariah diberi kuasa untuk mendengar dan memutuskannya,

jika amaun atau nilai hal perkara yang dipertikaikan tidak

melebihi seratus ribu ringgit atau tidak dapat dianggarkan

dengan wang (tidak termasuk tuntutan hadhanah atau

harta sepencarian)

7

[8] Manakala peruntukan sub-seksyen 61 (3) (b) (i) enakmen yang sama dibaca

bersama untuk menjelaskan mengenai kuasa yang sama diberikan kepada

Mahkamah Tinggi :

Mahkamah Tinggi hendaklah-

(a) ...

(b) dalam bidang kuasa malnya, mendengar dan memutuskan

semua tindakan dan prosiding jika semua pihak dalam

tindakan atau prosiding itu adalah orang Islam dan tindakan

atau prosiding itu adalah berhubungan dengan-

i- pertunangan, perkahwinan, ruju’, penceraian,

pembubaran perkahwinan (fasakh), nusyuz, atau

pemisahan kehakiman (faraq) atau apa-apa perkara yang

berkaitan dengan perhubungan antara suami isteri.

[9] Mengenai pemastautinan, Plaintif telah memenuhi syarat yang diberikan di bawah

kehendak peruntukan seksyen 2 dan 4 EUUKIS 2003 berdasarkan Kad

Pengenalan Plaintif yang dilampirkan di dalam Pernyataan Tuntutan yang jelas

menunjukkan beliau merupakan pemastautin yang tinggal dalam Negeri Selangor

yang beralamat di Lot 287, Jalan Indah 14, Selayang Indah, 68100 Batu Caves,

Selangor Darul Ehsan.

[10] Oleh itu, berdasarkan peruntukan seksyen 61 (3) (b) (iv) EPAINS 2003, seksyen

2, 4 dan 58 EUUKIS 2003, maka Mahkamah berpuashati bahawa Mahkamah ini

berbidangkuasa untuk mendengar, membicara dan memutuskan kes ini.

8

Isu Kedua : Sama ada Plaintif berhak atau tidak untuk membuat tuntutan mut’ah

[11] Dalam mengulas isu kedua ini, pertamanya Mahkamah akan menilai kelayakkan

Plaintif dalam membuat tuntutan mut’ah tersebut. Jika Mahkamah mendapati

bahawa Plaintif sememangnya layak dan berhak untuk membuat tuntutan mut’ah

ini, maka Mahkamah akan menentukan pula suatu kadar atau jumlah yang mut’ah

munasabah yang patut diterima oleh pihak Plaintif.

[12] Berdasarkan keterangan utama Plaintif, Mahkamah mendapati bahawa Plaintif

dalam keterangannya menyatakan bahawa beliau dan Defendan telah bernikah

pada 21hb. Mei 1967 dan telah bercerai pada 14hb Oktober 2002. Perceraian

pasangan ini adalah perceraian secara baik sebagaimana keputusan perbicaraan

kes mal bil. : 10008-014-13/2002 yang ditanda sebagai ”P-2” yang jelas

menyatakan bahawa penceraian pihak-pihak adalah di bawah peruntukan seksyen

47 EUUKIS.

[13] Mahkamah bersetuju dengan hujahan Peguam Syarie Plaintif bahawa Plaintif

adalah berhak untuk mendapat bayaran saguhati mut’ah daripada Defendan

kerana pihak Defendan dalam kes ini tidak mencabar hak Plaintif untuk mendapat

mut’ah melalui tindakan pihak Defendan sendiri yang tidak menfailkan

Pembelaan serta di dalam Afidavit Keterangannya juga Defendan tidak

menyatakan bahawa Plaintif adalah seorang yang tidak berhak untuk mendapat

mut’ah walaupun Defendan tidak memberikan apa-apa tawaran kepada Plaintif

tentang jumlah mut’ah yang beliau mampu untuk diberikan kepada Plaintif.

.

[14] Mahkamah juga ingin menjelaskan di sini bahawa mut’ah adalah suatu pemberian

dari bekas suami kepada bekas isterinya yang diceraikan. Ia adalah wajib bagi

seorang bekas suami yang telah menceraikan isteri samada isterinya telah

disetubuhi ataupun tidak, sama ada telah ditentukan mahar (maskahwin) ataupun

9

tidak. Hal ini bertepatan dengan firman Allah s.w.t. di dalam surah Al-Ahzab,

ayat 28 iaitu :

$pκš‰ r' ¯≈ tƒ �É< ¨Ζ9$# ≅è% y7Å_≡uρø— X{ β Î) £ çFΖä. šχ ÷ŠÎ� è? nο 4θ uŠysø9$# $u‹ ÷Ρ‘‰9$# $yγtFt⊥ƒ Η uρ

š÷ s9$yètFsù £ ä3 ÷èÏnG tΒé&  ∅ä3 ômÎh�|  é&uρ % [n#u�|  WξŠÏΗsd ∩⊄∇∪

Bermaksud :

“Wahai Nabi, katakanlah kepada isteri-isterimu: Sekiranya kamu

semua mahukan kehidupan dunia (yang mewah) dan perhiasannya

(yang indah), maka marilah supaya Aku berikan kepada kamu

pemberian mut'ah (saguhati), dan Aku lepaskan kamu dengan cara

yang sebaik-baiknya”

[15] Juga di dalam firman Allah s.w.t. dalam surah Al-Baqarah, ayat 241 yang

berbunyi :

ÏM≈ s)̄=sÜ ßϑ ù=Ï9uρ 7ì≈ tFtΒ Å∃ρâ�÷ê yϑ ø9$$Î/ ( $̂)ym ’n? tã š É)−G ßϑ ø9$# ∩⊄⊆⊇∪

Bermaksud :

“Dan isteri-isteri yang diceraikan berhak mendapat mut’ah

(pemberian saguhati) dengan cara yang patut sebagai cara

tanggungan yang wajib atas orang-orang yang taqwa”.

[16] Hak seseorang perempuan yang diceraikan untuk memohon mut’ah telah diulas

melalui nas atau pendapat muktabar, antaranya dinyatakan oleh Imam Taqiyuddin

Abu Bakar Bin Muhammad Al-Husaini di dalam kitab Kifayatul Akhyar, Juzu’ 2,

hlm. 42 menyatakan :

10

الدى يدفعه الرجل إىل امرأته ملفارقته إياها املتعه وهى اسم للمال

Bermaksud :

“Mut’ah ialah nama bagi harta yang dibayar atau diberikan oleh

seseorang lelaki kepada isteri disebabkan oleh perpisahan dengan

perempuan itu”

[17] Manakala menurut peruntukan seksyen 2 EUUKIS 2003 pula menafsirkan

maksud mut’ah seperti berikut :

“Mut’ah” ertinya bayaran saguhati yang diberi dari segi Hukum

Syarak kepada isteri yang ‘diceraikan.

[18] Prof. Dr. Wahbah al-Zuhaily pula telah menjelaskan pengertian mut’ah di dalam

kitabnya al-Fiqh al-Islami Wa Adillatuh, Jilid 7, hlm. 316 iaitu :

… بأ�ا مال جيب على الزوج دفعه المرأته املفارقة يف احلياة بطالق وما يف معناه بشروط...

Bermaksud :

“…harta yang wajib ke atas lelaki membayar kepada isterinya

yang diceraikan pada masa hidup denga talaq dengan beberapa

syarat yang tertentu…”

[19] Mahkamah selain itu merujuk kepada kitab Qalyubi Wa Umairah, Juzu’ 3, hlm.

290-292 menyatakan pengertian mut’ah dari segi syarak adalah seperti berikut :

وفرقة ال ......مال جيب على الزوج ملفارقة بشروط وىف حاشية شيخنا وشرعا......

تنقص املتعه عن ثالثني درمها وأن تزاد على ويستحب أن آل....بسببها كردةه وإسالمه

11

فإن تنازعا قدرها القاضى بنظره أى إجتهاده معتربا حاهلما ....... خادم فال حد للواجب

أى يسار الزوج وإعساره ونسب الزوجة وصفا�ا

Bermaksud :

“…dan dari segi syarak mut’ah adalah harta yang wajib ke atas

suami kerana mencuai dengan memenuhi syarat-syarat.… dan

perpisahan bukan kerana sebab isteri seperti suami menjadi

murtad atau masuk Islam… Adalah hak mut’ah tidak kurang

daripada 30 dirham dan kadar itu tidak boleh melebihi ke atas

suami yang hamba, tetapi tidak ada had bagi kadar wajib…..

Kesimpulannya, maka jika bertelingkah Kadi akan takdirkan

mengikut pandangan dan ijtihad dengan mengambil kira kedua

suami isteri senang susah isteri, senang susah suami dan

keturunan isteri dan sifatnya.”

[20] Menurut undang-undang bertulis yang terdapat di Negeri Selangor, hak isteri

untuk menuntut mut’ah diperuntukkan berdasarkan seksyen 58 EUUKIS 2003

iaitu :

Selain dari haknya untuk memohon nafkah, seseorang perempuan

yang telah diceraikan tanpa sebab yang patut oleh suaminya boleh

memohon mut’ah atau pemberian saguhati kepada Mahkamah,

dan Mahkamah boleh, selepas mendengar pihak-pihak itu dan

apabila berpuas hati bahawa perempuan itu telah diceraikan

tanpa sebab yang patut, memerintahkan suami membayar

sejumlah wang yang wajar dan patut mengikut Hukum Syarak.

[21] Disamping itu juga, Mahkamah mendapati bahawa pengorbanan Plaintif sebagai

isteri yang mana telah hampir 35 tahun mendirikan rumah tangganya dengan

Defendan dan telah dikurniakan 4 orang anak daripada hasil perkahwinan

12

tersebut, disamping Plainti tidak pernah diisytiharkan sebagai nusyuz adalah layak

untuk menerima mut’ah. Mahkamah selain itu mempertimbangkan berkenaan

perasaan malu yang terpaksa ditanggung oleh Plaintif selepas penceraian juga

adalah menjadi faktor yang melayakkan Plaintif untuk menerima mut’ah. Di sini,

Mahkamah beranggapan bahawa asas hukum pemberian mut’ah adalah untuk

mengelakkan pihak isteri yang diceraikan daripada dipandang serong oleh

masyarakat yang membuat anggapan perceraian berlaku disebabkan oleh keaiban

isteri. Melalui pemberian mut’ah ini, anggapan masyarakat dapat diubah.

[22] Seterusnya dari sudut rujukan kes pula, Mahkamah merujuk kepada keputusan

Hakim Mahkamah Tinggi Mahkamah Syariah Wilayah Persekutuan, YA Tuan

Abu Bakar Bin Ahmad di dalam kes Faridah Binti Sulaiman lwn. Mohd. Noh

Bin Othman, JH 19 (1), hlm. 135, di mana Y.A Hakim merujuk kepada prinsip

yang digariskan di dalam kes Noorbee lwn. Ahmad Sanusi, JH 1 (2), hlm.63

menyatakan bahawa :

“Mut’ah adalah pemberian yang diwajibkan oleh syarak kerana

perceraian yang bukan dari sebab isteri kerana keaiban yang ada

pada dirinya atau fasakh dari isteri dengan sebab iksar suami

(suami tidak mampu beri nafkah) atau aib yang ada pada dirinya.

Ia bukan diwajibkan kerana kehilangan kasih sayang sahaja

kerana mut’ah itu juga diwajibkan dalam keadaan di mana isteri

menebus talaq dari suami. Mut’ah juga bertujuan untuk menutup

rasa malu yang dialami oleh isteri dan menghindarkan fitnah serta

sebagai asas untuk memulakan hidup bersendirian. Seorang isteri

yang diceraikan akan merasa malu dan mungkin akan menerima

prasangka buruk daripada masyarakat sekelilingnya. Untuk

menghilangkan prasangka buruk bahawa seorang isteri itu

diceraikan bukanlah kerana keaiban yang ada pada dirinya maka

lazim mut’ah diwajibkan ke atas suami”

13

[23] Berdasarkan panduan di atas jelas sekali mut’ah adalah hak isteri dan ia tidak

akan gugur sekalipun isteri dalam keadaan nusyuz disebabkan tiada halangan

seperti itu dinyatakan di dalam perbahasan ayat al-Quran, kitab fiqh dan kes yang

dirujuk sebelum ini. Selain itu, di dalam kes Piah Binti Said lwn. Che Lah Bin

Awang, JH 3 (2), hlm. 220, Kadi Besar dalam keputusannya menyatakan bahawa :

“...dalam kes ini jelas perceraian itu berlaku dengan talaq oleh

suami terhadap isterinya sekalipun ada tanda-tanda nusyuz. Tetapi

nusyuz tidak menafikan hak mut’ah sekiranya ia berlaku”.

[24] Mahkamah merujuk kepada kes Zawiyah lwn. Ruslan, JH 1 (2), hlm. 102, Kadi

Besar telah memerintah Pihak Kena Tuntut membayar mut'ah sebanyak RM700.00

dan beliau ada menyatakan di dalam penghakimannya :

“Mut'ah menurut takrif di dalam kitab Kifayatul Akhyar ialah

nama bagi harta yang diberikan seseorang lelaki kepada isterinya

disebabkan perceraian dengannya. Perceraian yang kena dibayar

mut'ah ialah setiap perceraian daripada suami tidak dari sebab

pihak perempuan seperti fasakh kerana aib yang ada pada diri

perempuan itu, atau perempuan memfasakh nikahnya dengan

suaminya disebabkan sara nafkah atau sebagainya. Dalam kes

ini perceraian berlaku bukan kerana kecacatan yang ada pada

diri perempuan, dan tidak pula dengan sebab perempuan

memfasakh nikah. Yang Kena Tuntut mendakwa bahawa

perceraian ini disebabkan oleh perangai pihak isteri tetapi tidak

membuktikan apa-apa kesalahan, yang didakwanya dilakukan

oleh pihak isteri yang boleh menggugurkan hak mut'ah ini.

Pada asal syarak, mut'ah digalakkan tetapi jika berlaku

pertikaian mengenai kadar mut'ah maka hendaklah diselesaikan

oleh Mahkamah. Asas penentuan yang mesti diikuti ialah panduan

ayat 230 : Surah Al-Baqarah yang bermaksud :

14

“Dan berilah mut'ah mengikut kadar yang kaya menurut

kekayaannya dan yang susah mengikut kesusahannya”. Pasangan

dalam kes ini adalah pasangan yang sederhana”

[25] Pendapat ini juga selari dengan pendapat yang telah dikemukakan oleh YA Kadhi

Besar Wilayah Persekutuan, Sheikh Ghazali Bin Abd Rahman dalam

penghakimannya bagi kes Yang Chik Binti Hashim lwn. Abdul Jamal Bin Abdul

Rahim, JH 6 (1).

[26] Berdasarkan rujukan nas syarak dan kes-kes yang telah diputuskan sebelum ini,

gugurnya hak mut’ah seseorang perempuan yang diceraikan hanyalah merujuk

kepada faktor-faktor yang telah dijelaskan sebelum ini dan sepertimana yang

dinyatakan di dalam kitab I’anah al-Talibin, Juzu’ 3, hlm. 406 yang dapat

disimpulkan seperti berikut :

فراق حاصل بغري سببها: أي وبغري سببهما وبغري سبب ملكه هلا، وذلك كطالقه وإسالمه

وردته ولعانه، خبالف ما إذا كان الفراق حصل بسببها كإسالمها ورد�ا وملكها له وفسخها

بعيبه وفسخه بعيبها أو بسببهما: كأن ارتدا معا أو بسبب ملكه هلا بأن اشرتاها بعد أن

تزوجها فال متعة يف ذلك كله (قوله: وبغري موت أحدمها) معطوف على بغري سببها: أي

وفراق حاصل بغري موت أحد الزوجني: أي أو مو�ما معا

Secara kesimpulannya bermaksud :

a. Perceraian disebabkan isteri telah masuk Islam.

b. Perceraian disebabkan isteri telah keluar dari Islam.

c. Apabila suami isteri menjadi murtad serentak.

d. Semasa perceraian isteri masih status hamba kepada suami.

e. Semasa perceraian suami masih status hamba kepada isteri.

f. Perceraian fasakh disebabkan aib suami.

15

g. Perceraian fasakh disebabkan aib isteri.

h. Perceraian dengan kematian salah satu pihak suami isteri atau

keduanya sekali.

[27] Oleh itu, Mahkamah berpuashati bahawa tiada satu pun alasan lain yang wujud

dan menjadi sebab penceraian di antara Plaintif dan Defendan berlaku sehingga

menghalang Plaintif daripada menuntut mut’ah daripada Defendan. Mahkamah

juga berkeyakinan bahawa Plaintif adalah mempunyai kelayakkan dan berhak

untuk menuntut mut’ah daripada penceraian yang berlaku serta wajar diberikan

sejumlah wang atau nilai terhadap tuntutannya itu.

Isu Ketiga : Berapakah penentuan kadar mut’ah tersebut?

[28] Mahkamah bersetuju dengan hujahan Peguam Syarie Plaintif berkenaan Panduan

asas tentang penentuan kadar mut’ah adalah sebagaimana yang terdapat dalam

Surah Al-Baqarah, ayat 236 yang berbunyi :

�ω yy$uΖã_ ö/ ä3 ø‹ n=tæ β Î) ãΛäø)̄=sÛ u !$|¡ ÏiΨ9$# $tΒ öΝ s9 £ èδθ �¡ yϑ s? ÷ρr& (#θ àÊ Ì� øÿs? £ ßγs9

Zπ ŸÒƒÌ� sù 4 £ èδθ ãèÏnFtΒuρ ’n? tã ÆìÅ™θ çRùQ$# … çν â‘y‰s% ’n? tã uρ Î�ÏIø)ßϑ ø9$# …çν â‘y‰s% $Jè≈ tG tΒ

Å∃ρâ�÷ê yϑ ø9$$Î/ ( $̂)ym ’n? tã t ÏΖÅ¡ ósçRùQ$# ∩⊄⊂∉∪

Bermaksud :

“Tidaklah kamu bersalah (dan tidaklah kamu menanggung

bayaran mas kahwin). Jika kamu menceraikan isteri-isteri kamu

sebelum kamu sentuh (bercampur dengan mereka) atau (sebelum)

kamu menetapkan maskahwin untuk mereka walaupun demikian

hendaklah kamu memberi mut’ah (saguhati) kepada mereka (yang

diceraikan) iaitu suami yang senang (hendaklah memberi

16

saguhati) menurut ukuran kemampuannya dan suami yang

susah menurut kemampuannya sebagai pemberian (saguhati)

menurut yang patut lagi menjadi satu kewajipan atas orang-orang

yang mahu membuat kebaikan”

[29] Selain itu, Mahkamah juga merujuk kepada panduan yang diberikan oleh para

ulama’ di dalam kitab I’anah al-Talibin, Juzu’ 3, hlm. 595 yang mana ia

menyatakan bahawa :

فإن تنازعا قدرها القاضى بقدر حاهلما من يساره وإعساره ونسبها وصفتها

Bermaksud :

“Sekiranya berlaku perselisihan mengenai kadar mut’ah yang

patut dibayar oleh suami kepada isterinya, maka Hakim hendaklah

bertindak sebagai penentu kadar mutaah itu berdasarkan kriteria-

kriteria berikut, kesenangan suami, kesusahan suami, keturunan

isteri dan sifat isteri itu”

[30] Bagi kes-kes terdahulu, terdapat prinsip-prinsip yang telah digunapakai sebelum

menentukan kadar mut’ah oleh Hakim Bicara seperti dalam kes Faridah Binti

Sulaiman lwn. Mohd. Noh Bin Othman, yang mana Hakim Bicara menyatakan

seperti berikut :

“Dasar mut’ah adalah keredhaan kedua-dua pihak tetapi jika

tidak tercapai persetujuan, maka penentuan boleh dibuat oleh

Qadhi. Penentuan kadar mut’ah telah digariskan oleh syarak

dengan nilai kedudukan kaya atau miskinnya suami serta sifat dan

keadaan isteri. Sifat ialah perwatakan dan keadaan pula ialah

kedudukan keluarga atau status keluarga dalam masyarakat. Kaya

dan miskin ialah nilai semasa dari segi perolehan dan pemilikan.

Tentang kadar yang harus diberikan tidaklah ditetapkan oleh

17

Hukum Syarak tetapi diserahkan mengikut keadaan semasa

sebagaimana dinyatakan di dalam ayat 236 : surah Al-Baqarah

...... Walaubagaimanapun tentang kadar mut’ah mengikut al-quran

yang dikemukakan diambil kira di atas kemampuan suami ketika

berlaku perceraian”

[31] Hakim Mahkamah Tinggi Syariah Negeri Sembilan, YAA Dato’ Hussin Bin Hj.

Harun di dalam kes Rusiah Binti Ismail lwn. Mohd Rafi Heinges Bin Abdullah,

JH 13 (2), hlm. 232, telah mengambilkira kemampuan suami dalam menentukan

kadar mut’ah yang tidak dipersetujui oleh kedua pihak. Y.A.A Hakim

menyatakan :

“Defendan dalam kes ini tidak menafikan pembayaran mut’ah

tersebut tetapi kadar tuntutan yang tidak sepatutnya atau merujuk

kepada kehendak syarak bahkan keterlaluan malahan Defendan

dengan tidak mempunyai kemampuannya untuk memberi mut’ah

seperti yang dituntut.”

[32] Manakala dalam kes Suraiya Binti M. Shafie lwn. Abd Shukor Bin Mohd

Hashim, JH 27 (2), hlm. 350, Y.A Hakim menyatakan bahawa :

“Perkara utama yang menjadi sandaran saya ialah kemampuan

suami, kedudukan suami isteri dan melihat kepada faktor-faktor

sampingan lain seperti pengorbanan isteri, menutup malu dan

kesedihan dan sebagainya. Ini bermakna kemampuan kewangan

hendaklah disokong dengan faktor-faktor lain seperti kedudukan,

status dan taraf suami isteri dan sebagainya. Kemampuan semata-

mata akan menyebabkan ketidakadilan dan akan berlakunya

tuntutan yang tidak munasabah. Kedudukan, status atau taraf

kehidupan pula hendaklah dinilai dari segi kemampuan kewangan

18

kerana tidak semestinya kedudukan yang baik dalam masyarakat

bermakna berkemampuan membayar mut’ah yang tinggi”.

[33] Manakala di dalam kes Ida Hidayati Binti Taufiq lwn. Ahmad Shukri Bin

Kassim, JH 18 (2), hlm. 266, Y.A.A Dato’ Hj. Zohdi Bin Hj.Toha di dalam

penghakimannya menyifatkan bahawa terdapat dua pertimbangan baru yang

diketengahkan oleh Y.A.A Hakim dalam menentukan jumlah mut’ah di dalam

kes tersebut iaitu tempoh lama perkahwinan dan kesengsaraan isteri semasa

bersama suami :

“Mut’ah sebagai saguhati adalah merupakan “bayaran

khidmat/layanan isteri termasuk mengurus rumahtangga dan anak

yang dicurahkan setiap hari sepanjang tempoh perkahwinan

kepada suaminya….”. Beliau menyatakan dalam pertimbangannya

dalam menentukan kadar mut’ah ”Sekalipun tidak ada nas atau

dalil yang menunjukkan bayaran mut’ah boleh dibayar

berpandukan tempoh lama perkahwinan berkuatkuasa. Saya

berpendapat adalah wajar menjadi satu ukuran untuk

mempertimbangkan kadar bayaran mut’ah adalah mengikut lama

tempoh perkahwinan di samping melihat kemampuan suami dan

taraf kedudukan isteri”. Beliau juga menyatakan : “Setelah

mengambil kira lama tempoh perkahwinan dan kesengsaraannya

yang menjadi sejarah titik hitam yang mungkin tidak dapat

dilupakan seumur hayatnya”

[34] Berdasarkan keseluruhan panduan yang telah dinyatakan di atas, Mahkamah

membuat kesimpulan bahawa dalam menentukan kadar mut’ah Plaintif di dalam

kes ini adalah boleh dilihat dan diambilkira dari sudut-sudut yang berikut :

19

a. Keadaan kemampuan Defendan

[35] Bagi menentukan status kemampuan Defendan Mahkamah perlu melihat kepada

keadaan Defendan sewaktu penceraian. Sepertimana Hakim dalam dalam kes

Faridah Binti Sulaiman lwn. Mohd. Noh Bin Othman menjelaskan bahawa :

“Mut’ah diambil kira semasa berlaku perceraian atas kemampuan

suami atau ada juga pendapat yang lain menyatakan diambil kira

taraf kedua-dua pihak, tetapi walaubagaimanapun, tentang kadar

mut’ah mengikut al-Quran yang dikemukakan diambil kira di atas

kemampuan suami ketika berlaku perceraian.”

[36] Berdasarkan kes tersebut, Mahkamah amat bersetuju dengan penghakiman

tersebut bahawa kemampuan suami ketika berlaku penceraian perlu diambilkira

sebelum sesuatu kadar mut’ah ditentukan. Oleh itu, adalah menjadi tugas

Mahkamah ketika ini untuk menentukan taraf kemampuan Defendan sama ada

susah, sederhana atau senang / kaya. Pada pandangan Mahkamah, inilah amalan

yang berlaku di dalam kes-kes terdahulu dan ia boleh dijadikan panduan

walaupun Mahkamah tidak terikat dengannya. Kes Piah Binti Said lwn. Che Lah

Bin Awang, Kadi Besar Pulau Pinang, Hj. Harussani Bin Haji Zakaria

menyatakan diakhir ulasannya terhadap kemampuan suami :

“Dalam kes ini keadaan pihak kena tuntut bukanlah seorang yang

tergolong dalam golongan orang berada dan tidak pula tergolong

dalam golongan orang yang tidak berkemampuan langsung”

20

[37] Kes Nooraini Binti Rashid lwn. Hamzah Bin Zainudin, JH XVIII (2), hlm. 294 di

mana YA Hakim Mahkamah Tinggi Syariah Perak di dalam penghakimannya

menyatakan :

“Dalam kes ini Defendan seorang yang berkemampuan dan boleh

membayar tuntutan mut’ah Plaintif kerana kemampuan Defendan

dibuktikan dengan nilai saham semasa perkahwinan dengan

Defendan dalam beberapa Syarikat Hexagon sebanyak RM

3,013,957.00, Syarikat Evermaster Group Bhd. (EMB) sebanyak

RM 24,478,307.00 dan syarikat Asia PAC Bhd. (APB) sebanyak

RM 56, 682,000.00”

[38] Kes Norma @ Normek Binti Ghazali lwn. Mohd Zain Bin Abdullah, JH XIX

(2), hlm. 282 di mana Pengerusi Mahkamah Rayuan Syariah Kelantan, Y.A.A

Dato’ Hj. Daud Bin Muhammad, dalam penghakimannya menyatakan :

“Jumlah (kadar hukuman Mut’ah ) sebanyak RM10,000.00 yang

diputuskan oleh Mahkamah ini adalah jumlah yang munasabah

dan berpatutan memandangkan Respondan seorang yang

tergolong dalam golongan orang yang senang dan dihormati serta

mempunyai pendapatan tetap sebanyak RM 2,400.00 sebulan

daripada pencen bulanan bekas Ahli Parlimen Bachok dan Perayu

sebagai seorang yang mempunyai taraf dan kedudukan yang baik

dan juga dihormati”

Beban Pembuktian.

[39] Apabila pihak plaintif membuat sesuatu tuntutan, maka Plaintif hendaklah

memikul beban membuktikan kes tuntutannya dengan membawa bukti-bukti yang

berkaitan sehingga meyakinkan pihak Mahkamah serta membolehkan pihak

21

Mahkamah membuat keputusan di dalam mempertimbangkan apa-apa

tuntutannya. Sekiranya tidak meyakinkan atau tidak mencapai tahap yang boleh

dikatakan sebagai terbukti [Seksyen 3(2)(c) Enakmen Keterangan Mahkamah

Syariah (Negeri Selangor) 2003] maka ianya tidaklah boleh diberikan perhatian

dan pertimbangan oleh pihak Mahkamah sebagaimana yang dinyatakan dalam

Hadith Nabi s.a.w. :

البينة على املدعى واليمني على من انكر

Bermaksud :

“Keterangan itu diwajibkan ke atas pendakwa dan sumpah yamin itu

diwajibkan ke atas pihak yang kena dakwa.”

[40] Mahkamah ingin menekankan di sini bahawa adalah menjadi beban ke atas

Plaintif dalam kes tuntutan mut’ah ini untuk membuktikan kepada Mahkamah

bahawa Defendan mampu untuk membayar jumlah mut’ah yang dituntut olehnya

sebanyak RM 420,000.00. Prinsip beban pembuktian ini jelas dinyatakan di dalam

kes Norizam Binti Mohd Lazim lwn. Halim Azman Bin Hj. Sulaiman, di mana

Kadi Besar menyatakan :

“Kenyataan perbelanjaan yang dibuat oleh yang kena tuntut itu

tidak dipertikaikan oleh yang menuntut. Pihak menuntut pula tidak

dapat membuktikan kepada Mahkamah kemampuan sebenar Pihak

Kena Tuntut. Pihak Yang Menuntut pernah mengesyorkan kadar

tuntutannya daripada RM 10,800.00 kepada RM 5,000.00 dalam

usaha mencari penyelesaian tetapi tidak dapat diterima oleh Pihak

Yang Kena Tuntut. Apabila tidak ada persetujuan atas kadar

mut’ah di antara Yang Menuntut dan Yang Kena Tuntut maka

Kadi akan menentukannya”

[41] Mahkamah juga merujuk kepada Kes Jinah Binti Ahmad lwn. Abdul Aziz, JH 6

(2), Kadi besar dalam keputusannya menyatakan :

22

“Pemohon dan saksi-saksinya semasa mengemukakan keterangan

kepada Mahkamah tidak dapat membuktikan dan tidak dapat

meyakinkan Mahkamah bahawa penentang adalah seorang yang

berkemampuan tinggi atau pun penentang adalah seorang yang

berpendapatan lumayan dan mempunyai harta-harta yang banyak

dan sebagainya, bahkan Pihak Menuntut tidak dapat menolak

keterangan Pihak Menentang yang sekarang beliau adalah

seorang yang tidak berkemampuan lagi kerana beliau sedang

menanggung berbagai beban hutang baik sebagai penjamin atau

sebagai sipiutang hukuman”

[42] Prinsip-prinsip beban pembuktian yang ditegaskan di dalam kes yang dirujuk

adalah selari dengan kehendak peruntukan seksyen 72 dan 73 Enakmen

Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003 [EKMSS 2003] iaitu :

72. Beban untuk mengemukakan keterangan dalam sesuatu kes

mal terletak pada orang yang mengatakan atau menegaskan

sesuatu fakta (Al-Mudda’ii) dan orang yang mengangkat sumpah

untuk menafikan atau mempertikaikan sesuatu fakta (Al-Muda’a

‘Alaih).

73. Sesiapa yang berhasrat supaya mana-mana Mahkamah

memberikan penghakiman tentang apa-apa hak atau tanggungan

di sisi undang-undang yang bergantung kepada kewujudan fakta

yang ditegaskan olehnya, mestilah membuktikan bahawa fakta itu

wujud.

Apabila seseorang terikat untuk membuktikan kewujudan apa-apa

fakta, maka dikatakan bahawa beban membuktikan terletak pada

orang itu.

23

[43] Pihak Plaintif melalui hujah bertulisnya di perenggan 19 hanya menyatakan

bahawa Defendan mempunyai pendapatan yang tinggi kerana Defendan adalah

seorang doktor yang mempunyai klinik sendiri iaitu Klinik Fatimah. Plaintif

mendakwa Defendan ketika perceraian pada 14hb Oktober 2002, mempunyai

pendapatan sebanyak RM10,000.00 sebulan daripada pendapatan klinik serta

mempunyai pendapatan lain daripada tugasnya sebagai doktor panel bagi agensi

seperti Felda, Bank dan lain-lain.

[44] Mahkamah mendapati Plaintif hanya membuktikan pendapatan Defendan melalui:

i. Keterangan “SP-1” iaitu sepupu Plaintif bernama Jama’ayah Binti Syed

Husin yang menyatakan beliau menganggarkan pendapatan Defendan

sebagai seorang doktor yang mempunyai klinik sendiri adalah

RM10,000.00 sebulan berdasarkan pengalaman “SP-1” yang pernah

bekerja di hospital sebelum ini dan tahu berkenaan gaji seorang doktor.

ii. Keterangan “SP-2” iaitu anak sulung Plaintif dan Defendan bernama Wan

Norhaliza Binti Mohd Taha yang menyatakan pendapatan kasar Defendan

ketika itu adalah kira-kira RM250.00 hingga RM450.00 sehari

berdasarkan kepada penglihatan “SP-2” tentang kira-kira kewangan yang

dibuat oleh Plaintif, serta rutin Defendan yang membawa pulang wang

setiap hari selepas klinik ditutup untuk dikira.

[45] Mahkamah berpuashati bahawa Defendan pernah bekerja sebagai seorang doktor

perubatan dengan berpendapatan RM10,000 sebulan semasa tempoh perkahwinan

Defendan dengan Plaintif melalui pengakuan dari Defendan sendiri di dalam

perbicaraan bertarikh 5hb. Februari 2012. Namun, pihak Defendan di dalam

keterangannya juga menafikan dakwaan Plaintif berkenaan pada masa penceraian

Defendan masih berpendapatan RM 10, 000.00. Manakala, Defendan mendakwa

beliau hanya berpendapatan kurang RM500.00 sahaja sehingga tahun 2004 kerana

Defendan kerap keluar masuk hospital setelah menjalani pembedahan jantung dan

24

menyebabkan pendapatan klinik Defendan merosot. Keterangan Defendan ini

disokong oleh ”SD-1” yang merupakan isteri ketiga Defendan yang pada ketika

itu menguruskan kewangan klinik Defendan.

[46] Dalam kes ini, Mahkamah tidak dinyatakan dengan sebenarnya berapakah jumlah

pendapatan Defendan semasa bercerai dengan Plaintif. Mahkamah di sini melihat

Plaintif selaku orang yang mendakwa telah gagal membuktikan pendapatan

bulanan Defendan sama ada secara tahunan ataupun bulanan secara jelas. Hal ini

telah menyukarkan pihak Mahkamah untuk mengetahui sejauh manakah

keuntungan ataupun pendapatan klinik Defendan tersebut. Keterangan pihak

Plaintif tidak disokong dengan apa-apa dokumen dan tiada saksi yang jelas untuk

menerangkan jumlah pendapatan Defendan. Melalui penelitian Mahkamah, secara

hakikatnya umur Defendan pada masa penceraiannya dengan Plaintif iaitu

berumur 73 tahun itu, kebiasaanya telah mencapai umur persaraan dan Defendan

yang merupakan doktor swasta tiada pendapatan persaraan diterima secara

bulanan. Plaintif juga tidak membuktikan sama ada Defendan ada menerima wang

persaraan daripada mana-mana agensi ataupun tidak. Mahkamah selain itu juga

mendapati bahawa tiada keterangan yang menunjukkan Defendan mempunyai

harta alih atau tak alih yang boleh menunjukkan jumlah pendapatan Defendan

setiap bulan. Dakwaan Plaintif berkenaan Defendan yang mempunyai pendapatan

tinggi sebanyak RM10,000.00 sebulan ketika penceraian dengannya hanyalah

sekadar kenyataan yang tidak dibuktikan.

[47] Keterangan SP1 dan SP2 juga tidak membantu kenyataan Plaintif kerana

Mahkamah mendapati kedua-dua saksi tersebut telah gagal menyatakan

sepertimana situasi di atas. Mahkamah berkeyakinan bahawa keadaan

kemampuan Defendan semasa berkahwin dan ketika bercerai dengan Plaintif

adalah dua keadaan yang berbeza. Namun begitu perkara ini tidak dijelaskan dan

dibuktikan oleh pihak Plaintif. Berdasarkan maklumat yang dinyatakan kepada

Mahkamah hanyalah sekadar anggaran pendapatan bulanan Defendan dan

25

bukannya jumlah pendapatan klinik kepunyaan Defendan yang menyebabkan

Defendan mampu untuk membayar sejumlah mut’ah seperti yang dituntut oleh

Plaintif .

[48] Oleh itu dalam kes ini, Mahkamah tiada apa-apa sandaran yang jelas berkenaan

pendapatan tahunan atau bulanan Defendan sama ada melalui penyata akaun bank

klinik ataupun Defendan sendiri serta dokumen-dokumen harta kepunyaan

Defendan. Oleh itu, Mahkamah tidak boleh menganggap Defendan adalah

seorang yang kaya dan mampu untuk membayar mut’ah sebanyak RM420,000.00

tanpa keterangan sokongan dokumen atau saksi yang jelas. Maka, Mahkamah

berpandangan bahawa tuntutan mut’ah sebanyak RM 420,000.00 adalah jumlah

yang tidak munasabah kerana tiada pembuktian yang jelas oleh pihak Plaintif

[49] Secara kesimpulannya melalui kes ini, Mahkamah mendapati terdapatnya

kekurangan dari sudut keterangan sokongan ke atas dakwaan oleh pihak Plaintif.

Oleh yang demikian, pihak Defendan selaku pihak yang kena tuntut (mudda’a

‘alaih) perlu bersumpah bagi menafikan tuntutan Plaintif (muddaa’i). Menurut

Mahmud Saedon A. Othman dalam bukunya yang bertajuk Undang-Undang

Keterangan Islam. Cet. Ketiga, halaman 129 menyatakan apabila yang mendakwa

telah berjaya mengemukakan keterangan atas dakwaannya, maka hukuman

hendaklah diberikan baginya kerana kejayaan keterangannya itu. Tetapi

sebaliknya, jika yang mendakwa gagal untuk mengemukakan saksi atau

keterangan, atau keterangannya lemah dan tidak meyakinkan hakim bagi

memperkukuh tuntutan itu, maka yang mendakwa bolehlah memohon supaya

yang kena dakwa bersumpah.

[50] Mahkamah berpandangan bahawa adalah sukar untuk Mahkamah ini memutuskan

kes ini semata-mata hanya berdasarkan dakwaan Plaintif tanpa ada keterangan

yang meyakinkan Mahkamah. Oleh itu kaedah terakhir perlu digunapakai di

dalam kes ini iaitu melalui kaedah sumpah. Ini bersesuaian dengan Arahan 8,

26

Arahan Amalan No. 2 Tahun 2006 berkaitan Sumpah Syarie ada menyatakan

seperti berikut :

8. (1) Dalam mana-mana peringkat prosiding kes mal, mudda’a ‘alaih

perlu bersumpah dengan kebenaran Hakim apabila -

(a) muddaa’i gagal mengemukakan keterangan yang

mencukupi;

(b) mudda’a ‘alaih menafikan tuntutan muddaa’i; dan

(c) muddaa’i menuntut mudda’a ‘alaih bersumpah atas

penafiannya; atau

[51] Mahkamah berpandangan dalam memutuskan kes mut’ah ini dengan

menggunakan kaedah sumpah adalah diharuskan dan dibolehkan. Apatah lagi

keharusannya itu telah dinyatakan dengan jelas di dalam Arahan 1, Arahan

Amalan No. 2 Tahun 2006 berkaitan Sumpah Syarie ada menyatakan :

Hak-hak yang boleh menerima pakai sumpah.

a) pertunangan, perkahwinan, rujuk, perceraian, nusyuz atau

apa-apa perkara yang berkaitan dengan hubungan suami

isteri;

(b)apa-apa pelupusan atau tuntutan harta yang berbangkit

daripada mana-mana perkara yang dinyatakan dalam

subperenggan (a);

(c) nafkah orang-orang tanggungan;

(d) kesahtarafan;

(e) penjagaan atau jagaan (hadhanah) kanak-kanak;

(f) pembahagian atau tuntutan harta sepencarian;

(g) perkara-perkara lain yang dibenarkan oleh Hukum Syarak

di bawah bidangkuasa Mahkamah yang dinyatakan oleh

mana-mana undang-undang bertulis.

27

[52] Menurut Prof. Dr Abdul Karim Zaidan dalam kitabnya Nidzam al-Qada’ Fi al-

Syariti al-Islami halaman 204 telah menyatakan berkenaan syarat-syarat yang

mewajibkan pihak yang kena dakwa (mudda’a ‘alaih) perlu bersumpah adalah

seperti berikut :

Bermaksud :

“Yang kena dakwa itu diwajibkan bersumpah apabila lengkap syarat-

syarat berikut :

Pertama : Yang kena dakwa telah mengingkari hak yang didakwa ke

atasnya, maka jika dia mengaku dengan hak yang didakwa itu tidak

wajib berseumpah ke atasnya lagi.

Kedua : Yang mendakwa menuntut yang kena dakwa itu bersumpah,

maka jika yang mendakwa tidak menuntutnya bersumpah tidaklah

diwajibkan ke atasnya bersumpah kerana sumpah itu adalah hak

28

pendakwa dan tidak boleh dipaksa sesorang itu menggunakan haknya

atau dituntut menggunakannya.

Ketiga : Hendaklah dakwaan itu sah, kerana jikalau dakwaan itu

tidak sah (fasidah) maka tidaklah diwajibkan yang kena sumpah itu

bersumpah, hatta jikalau diarahkan supaya dia bersumpah, kemudian

dia tidak mahu bersumpah maka tidaklah dianggap dia sebagai

(nakil) yakni orang yang enggan bersumpah, kerana bahawasanya

keengganan bersumpah (al-Nukul) yang diambil kira ialah pada

dakwaan yang sah sahaja, tiada pada dakwaan yang fasidah.

Keempat : Hendaklah benda yang didakwa itu termasuk dalam kes-

kes yang boleh dilakukan tuntutan bersumpah sebagaimana yang

telah diterangkan.”

[53] Mengenai penggunaan Sumpah Nafi yang dikenakan ke atas pihak Defendan,

Mahkamah merujuk kepada kes Bukhary Mohd Noor lwn Aisyah Ismail [2004]

18 JH 245, yang mana dalam kes ini plaintif merupakan anak kandung kepada

defendan. Semasa hidupnya Almarhum bapa plaintif telah menamakan kesemua

hartanya (tujuh lot tanah) kepada defendan sebagai syarat kepadanya untuk

berkahwin lagi. Defendan dalam tuntutan balasnya menuntut plaintif membayar

balik wang pampasan pengambilan semula tanah sebanyak RM 757, 000.00 yang

telah membuat perjanjian bertulis dan akuan bersumpah untuk tidak menuntut

sebarang harta daripada defendan setelah mendapat wang pampasan tersebut.

Mahkamah telah mengetepikan tuntutan plaintif berdasarkan ikrar yang telah

dibuat dan tuntutan defendan telah ditarik balik. Plaintif/perayu telah membuat

rayuan dan Mahkamah Rayuan Syariah Negeri Kelantan telah membatalkan

keputusan Mahkamah Tinggi Syariah yang menolak tuntutan harta sepencarian

oleh perayu, serta memutuskan bahawa perayu boleh memohon dan menuntut

harta sepencarian Almarhum bapanya berupa tujuh lot tanah. Mahkamah telah

memerintahkan responden bersumpah menafikan bahawa tiada sebarang amanah

yang ditinggalkan oleh si mati untuk membahagikan harta tersebut kepada anak-

29

anaknya. Defendan telah bersumpah nafi dan dengan itu mahkamah menolak

tuntutan perayu.

b. Keadaan atau kedudukan status keluarga Plaintif

[54] Mahkamah akan melihat faktor keadaan Plaintif dan akan diambilkira dari segi

keadaan kehidupan Plaintif semasa hidup dengan Defendan dan juga kedudukan

status keluarga Plaintif. Faktor ini diambil kira menjadi sandaran dalam

menentukan kadar mut’ah. Bagi melihat sejauh mana faktor ini dijadikan sandaran

menentukan kadar mut’ah, Mahkamah merujuk kepada kes Normaidiah lwn.

Azhari, yang mana Yang Arif Hakim menyatakan :

“Dalam kes ini Yang Kena Tuntut bukanlah orang kaya tetapi tidak

pula tergolong dalam golongan seorang miskin. Begitu juga

kedudukan keluarga yang menuntut (isteri) bukanlah orang

ternama keadaannya tidak pula kaya tapi juga bukan miskin.

Diputuskan Pihak Kena Tuntut membayar mut’ah sebanyak RM

1000.00 kepada Pihak Menuntut”

[55] Mahkamah merujuk kepada kes Ismail lwn. Norsiah, JH 2 (1), hlm. 111 iaitu

Kadi Besar telah menghukum suami itu membayar RM 300.00 sebagai mut’ah

dan suami dalam kes tersebut telah merayu kepada Mahkamah Rayuan Syariah.

Mahkamah Rayuan telah menolak rayuan itu serta menyatakan :

“Memandangkan Pihak Menuntut (suami) sebagai seorang pekerja

yang berpendapatan sederhana dan Pihak Kena Tuntut (isteri)

adalah seorang yang bertaraf dalam masyarakat maka Mahkamah

ini berpendapat bahawa kadar mut’ah patut dibayar oleh suami

lebih daripada kadar yang telah diputuskan oleh Hakim dalam

perbicaraan terdahulu, tetapi Mahkamah Ulangbicara enggan

30

mengubah hukuman itu dan menetapkan kadar mut’ah sebanyak

RM 300.00 hendaklah dibayar sepenuhnya dalam tempoh 14 hari

dari tarikh hukuman”

[56] Bagi kes Tengku Anum Zaharah Binti Tengku Abdul Hamid lwn. Dato’ Dr.

Hussein Bin Mohamed Yusof, JH 3 (1) hlm. 125, oleh sebab pihak-pihak

daripada keluarga yang berada dan isteri juga merupakan kerabat Diraja, jumlah

yang diperuntukkan ialah RM 25,200.00.

[57] Dr. Mustafa al-Khin, Dr. Mustafa Al-Bugha dan Ali Asy-Syarbaji di dalam kitab

Al-Fiqh al-Manhaji ‘Ala Mazhab Al-Imam Al-Syafi’e, Jilid 2, hlm. 82

menyatakan:

ما يسار الزواج وإعسارها ونسب : فإن القلضي هو الذي يتوىل تقديرها،عتربا حاهلما ...

الزوجة وصفا�ا

Bermaksud :

“... dan maka sesungguhnya Kadilah yang akan menentukan

kadarnya dengan mengambil kira keadaan keduanya : dari sudut

susah senang suami, keturunan isteri dan sifatnya”

[58] Berdasarkan pengamatan Mahkamah, keadaan kehidupan Plaintif dalam kes ini

adalah sederhana begitu juga semasa hidup dengan Defendan yang mana Plaintif

juga dilihat turut bekerja sebagai seorang guru dan selepas itu bersara dan

bersama-sama membantu menguruskan kewangan klinik kepunyaan Defendan.

Status kedudukan keluarga Plaintif juga bukanlah orang seorang yang bertaraf

dalam masyarakat dan keadaannya tidak pula kaya tapi juga bukan miskin

c. Tempoh perkahwinan dan kesengsaraan isteri.

31

[59] Perkongsian hidup di antara Plaintif dan Defendan dalam kes ini bermula dengan

pernikahan pada 21hb. Mei 1967 dan penceraian pihak-pihak pada 14hb Oktober

2002. Perceraian pihak-pihak adalah perceraian secara baik sebagaimana

keputusan perbicaraan kes mal bil. : 10008-014-13/2002 yang bertanda ”P-2”

yang jelas menyatakan bahawa penceraian pihak-pihak adalah di bawah

peruntukan seksyen 47 EUUKIS. Berdasarkan fakta ini, Mahkamah mendapati

bahawa tempoh perkahwinan di antara mereka telah mencecah usia lebih kurang

35 tahun.

[60] Merujuk kepada Kes Timah lwn. Abdul Rahman, JH 14 (2), hlm. 297, Plaintif

menuntut RM 100,800.00 sebagai mut’ah dengan mengambil kira usia

perkahwinan selama 25 tahun yang dikira sebanyak RM 8.00 sehari. Jumlah

tersebut tidak dipersetujui oleh Defendan. YA Hakim Bicara mengambil kira

Plaintif yang terpaksa tinggal di rumah saudara mara sehingga kes selesai. Dia

juga mungkin menerima prasangka buruk daripada masyarakat akibat penceraian

tersebut. Jumlah mut’ah yang dibenarkan ialah 1/3 daripada jumlah yang dipohon.

[61] Manakala bagi kes Safiyya lwn. Ruzainee, JH 16 (1), hlm. 29, Plaintif menuntut

mut’ah sebanyak RM 41,052.50 iaitu RM 7.50 sehari selama 15 tahun. Y.A

Hakim bersetuju dengan kiraan tersebut dan memerintahkan bayaran mut’ah

sebanyak RM 27,373.00 selama 15 tahun kahwin dengan kadar RM 5.00 sehari

dengan mengambil kira kemampuan Defendan yang bekerja sebagai arkitek dan

lamanya tempoh perkahwinan.

[62] Jika dirujuk kepada penghakiman kes Ida Hidayati Binti Taufiq lwn. Ahmad

Shukri Bin Kassim sebagaimana dijelaskan di atas, tempoh perkahwinan yang

diambilkira oleh Mahkamah adalah selama empat (4) tahun. Bagi kes tersebut,

Plaintif memohon kadar mut’ah dikira kadar 1/3 daripada pendapatan tahunan

Defendan dan jumlah tuntutan Plaintif adalah RM 144,000.00. Cara pengiraan itu

ditolak oleh Mahkamah, bahkan Mahkamah hanya menetapkan kepada RM

48,000.00 sahaja sebagai mut’ah untuk Plaintif. Selepas Defendan

32

mengemukakan rayuan ke Mahkamah Rayuan Syariah, jumlah tersebut

dikurangkan kepada RM 24,000.00.

[63] Mahkamah ingin menekankan di sini bahawa tiada formula pengiraan yang tetap

ataupun jelas dalam menentukan sesuatu jumlah mut’ah itu diperolehi dari kiraan

tempoh suatu perkahwinan. Mut’ah bukanlah dihasilkan dengan formula tertentu

dan bukanlah berasaskan formula matematik. Ianya adalah berdasarkan budibicara

ataupun ijtihad Hakim. Tiada nas yang jelas bagaimana nilaian mut’ah ini

ditentukan. Oleh itu, penentuan kadar mut’ah ini adalah termasuk dalam perkara

budibicara seorang Hakim. Mahkamah merujuk kes Suraiya Binti M. Shafie lwn.

Abd Shukor Bin Mohd Hashim kes Mal Bil. : 05100-016-0489-2006 (kes belum

dilaporkan) YA Hakim Tuan Mohd Nadzri Abdul Rahman telah memutuskan

seperti berikut :

“Jumlah mut’ah sebanyak RM70, 000 adalah lebih munasabah

melihatkan kepada purata pendapatan bulanan Defendan dan

jumlah tersebut bagi mengubat duka bekas isteri yang

diceraikan.”

[64] Soal budibicara Hakim dalam penentuan kadar mut’ah ini wujud apabila

perselisihan berlaku antara pihak-pihak atau tiada persetujuan. Ini dijelaskan di

dalam kitab I’anat al-Talibin, Juzu’ 3, hlm. 356 :

وقوله بقدر . أي باجتهاده: وقوله قدرها القاضي. أي الزوجان يف قدر املتعة) فإن تنازعا: قوله

أي معتربا حاهلما وقت الفراق: حاهلما

Bermaksud :

“Jika keduanya berselisih tentang kadar mut’ah maka hakim perlu

menetapkan kadarnya iaitu dengan ijtihadnya dengan

mengambilkira hal kedua-duanya sewaktu berpisah”

33

[65] Berkaitan dengan isu kesengsaraan yang dialami oleh pihak isteri, Mahkamah

mendapati bahawa oleh kerana sifat dan konsep mut’ah bukan sebagai suatu

bentuk pampasan, faktor kesengsaraan tersebut bukanlah perkara utama dalam

penentuan kadar mut’ah, namun ianya wajar diambilkira kerana mut’ah juga

adalah sebagai satu perkara yang mengembirakan hati isteri yang telah diceraikan.

Dalam kes Ida Hidayati Binti Taufiq lwn. Ahmad Shukri Bin Kassim, Y.A

Hakim berkata :

“Setelah mengambil kira lama tempoh perkahwinan dan

kesengsaraannya yang menjadi sejarah titik hitam yang mungkin

tidak dapat dilupakan seumur hayatnya”.

[66] Antara tujuan mut’ah juga ialah untuk mententeramkan perasaan isteri apabila

diceraikan. Oleh itu dengan mengambil kira kesengsaraan yang dialami oleh isteri

juga adalah wajar dalam menentukan kadar mut’ah. Mengenai kesengsaraan yang

dialami Plaintif ini, dilihat melalui pernyataan tuntutannya di perenggan 7 yang

mana selama tempoh 13 tahun Defendan berada di luar negara Plaintif telah

ditinggalkan tanpa sebarang nafkah dan Plaintif sendiri terpaksa menyara

kehidupannya bersama seorang anak dengan bergantung kepada sumber

pendapatannya sebagai guru dan berniaga sambilan. Hal ini turut disokong oleh

keterangan Defendan ketika perbicaraan bertarikh 5hb. Februari 2014. Di

perenggan 17 Pernyataan Tuntutan Plaintif juga ada menyatakan dalam tempoh

perkahwinan, Defendan telah beberapa kali bernikah dengan wanita lain tanpa

pengetahuan pihak Plaintif dan tidak melaksanakan giliran bermalam dengan adil

sehingga menyebabkan Plaintif hilang sabar dan mengalami tekanan perasaan.

[67] Oleh itu sepertimana yang telah dijelaskan oleh Mahkamah, Mahkamah dengan

ini berpuashati untuk memutuskan jumlah mut’ah yang munasabah yang perlu

dibayar oleh Defendan kepada Plaintif adalah sebanyak RM 2,000.00 setelah

melihat kepada faktor tempoh perkahwinan pihak-pihak, kemampuan Defendan

34

dan juga bagi mengubat hati Plaintif akibat menanggung kesengsaraan serta akibat

daripada penceraian.

[68] Memandangkan pembuktian pendapatan bulanan Defendan adalah kabur, maka

Mahkamah dengan ini memohon kebenaran pihak Plaintif supaya Defendan

bersumpah Yamin Nafi berkenaan penafian Defendan tentang pendapatannya

berjumlah RM10,000.00 sebulan ketika masa penceraian.

[69] Oleh kerana Defendan telah bersumpah nafi, maka Mahkamah menerima

dakwaan Defendan dalam kes ini. Mahkamah menerima dakwaan Defendan

berkenaan pendapatannya semasa bercerai dengan Plaintif adalah kurang

RM500.00 sebulan. Oleh yang demikian, Mahkamah dengan ini akan

memutuskan satu jumlah mut’ah yang wajar berdasarkan kemampuan dan jumlah

pendapatan Defendan tersebut.

KEPUTUSAN

Setelah Mahkamah meneliti Saman bertarikh 1hb. Mac 2005 dan Pernyataan Tuntutan

Plaintif bertarikh 27hb Disember 2002 serta mendengar keterangan lisan Plaintif,

Defendan, saksi-saksi serta setelah meneliti Hujahan Bertulis Peguam Plaintif bertarikh

27hb. Mac 2014 bersama Hujahan Balas bertulis Peguam Syarie Defendan bertarikh

21hb. Mei 2014 serta setelah Defendan bersumpah Yamin Nafi, maka dengan ini

Mahkamah memutuskan dan memerintahkan seperti berikut :

1) Mahkamah meluluskan tuntutan mut’ah Plaintif berdasarkan peruntukan seksyen

58 Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003 [EUUKIS

2003].

2) Mahkamah memerintah Defendan membayar sebanyak RM 2,000.00 sebagai

bayaran mut’ah dan saguhati perceraian kepada Plaintif.

35

3) Pembayaran hendaklah dibuat dalam tempoh dua (2) bulan mulai dari tarikh hari

ini.

4) Kos bagi kes ini ditanggung oleh masing-masing.

36

BORANG 1

Amalan Sumpah Mahkamah Syariah

(Amalan 8(1)(b))

Lafaz Sumpah Syarie Al-Mudda’a `Alaih (Yamin Nafi)

Wallahi, Wabillahi, Watallahi, demi Allah aku Mohd Taha Bin Wan Ahmad (No.K/P:

290730-07-5003) bersumpah dengan nama Allah bahawasanya aku menafikan tuntutan

Al-Mudda’i iaitu Jaiton Bee @ Zaitun Bee Bt Mohd Yaacob berhubung dengan

dakwaan jumlah pendapatan aku sebanyak RM10, 000.00 sebulan semasa penceraian

antara aku dengan plaintif berlaku. Pada masa itu, pendapatan aku hanya lebih kurang

RM500.00 sebulan sahaja.

Dan jika aku berdusta pada sumpah aku nescaya dimurkai Allah dan laknat-Nya di atas

aku dunia dan akhirat.

Bertarikh pada 9 hari bulan Julai tahun 2014.

…………………………………………….

Tandatangan Orang Yang Bersumpah

Di hadapan :

……………………………………..

( Tandatangan Hakim )