Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

Onder redactie van:

P. Calders

J.J.X.R. Geraets

J. Nijs

C. Veenhof

E.E.H. van Wegen

C.P. van Wilgen

Houten 2012

© 2012 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,

opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in

enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie-

en of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelij-

ke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van

artikel 16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd

bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient

men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stich-

ting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van

(een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compila-

tiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden.

Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouw-

bare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aan-

vaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave

voorkomen.

ISBN 978 90 313 8755 7

NUR 894

Ontwerp omslag: Mariël Lam

Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg

Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd, Pune, India

Bohn Stafleu van Loghum

Het Spoor 2

Postbus 246

3990 GA Houten

www.bsl.nl

Inhoud

Redactie 13

Auteurs 14

Voorwoord 22

inleiding musculoskeletale fysiotherapie 25

1 Klachten in het hoofd-halsgebied: hoe kies ik het optimale meetinstrument? 29

Raymond Swinkels Inleiding 29 Stappenplan voor het kiezen van het juiste

meetinstrument 29 Aspecifieke nekklachten 32 Hoofdpijnklachten 34 Craniomandibulaire klachten 35 Whiplash associated disorders (WAD) 37 Conclusie 39 Literatuur 40

2 Fysiotherapie voor patiënten met hoofdpijnklachten 42 Willem De Hertogh, René Castien, Jan Versijpt Inleiding 42 Patroonherkenning en diagnostiek 43 Indicaties voor fysiotherapie 44 Fysiotherapeutisch onderzoek 46 Fysiotherapeutische behandeling 49 Conclusie 52 Literatuur 52

6 Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

3 Bewegingsstoornissen in het kaakgewricht 55 Stanimira Kalaykova Inleiding 55 Het temporomandibulaire gewricht 56 Wat is symptomatische hypermobiliteit? 56 Wat is een anterieure discusverplaatsing? 58 Klinische diagnostiek 59 Aanvullende beeldvormende diagnostiek 62 Epidemiologie 62 Etiologie 63 Prognose 64 Behandeling 65 Conclusie 68 Literatuur 68

4 Pijn in de kaken tijdens kauwen 70 Corine Visscher, Frank Lobbezoo, Machiel Naeije Inleiding 71 Het klinisch TMD-onderzoek 72 De TMD-diagnose 77 Classificatie van TMD 82 Behandeling van veelvoorkomende vormen van TMD 82 Beschouwing 85 Literatuur 86

5 Trismus en fysiotherapie 88 Pieter Dijkstra, Lambert de Bont , Jan Roodenburg Inleiding 88 Oorzaken van trismus 89 Consequenties van trismus 91 Diagnostiek 91 Fysiotherapeutische behandeling van trismus 93 Oncologiegerelateerde trismus 94 Beschouwing 95 Fysiotherapie na chirurgische behandeling van het

kaakgewricht 95 Conclusie 96 Literatuur 96 Bijlage: Beknopte inleiding in het kauwstelsel 98

7Inhoud

6 Aspecifieke nekpijnen: diagnose en behandeling in het kader van evidence-based medicine 103

Giannoula Tsakitzidis, Wim Dankaerts, Roy Remmen, Paul Van Royen

Inleiding 103 Resultaten 105 Prognose 107 Behandeling 107 Conclusie 110 Literatuur 112

7 Gedragsgeoriënteerde therapie bij patiënten met nek-klachten: een optie? 115

Jan Pool Inleiding 115 Algemene kenmerken van patiënten met nekklachten 116 De inhoud van een CBGA-programma 117 De effectiviteit van een CBGA-programma 120 Discussie 121 Literatuur 124

8 Trapeziusmyalgie bij beeldschermwerkers: pathofysi-ologie en implicaties voor preventie en behandeling 126

Barbara Cagnie, Kristof De Corte, Filip Descheemaeker, Lieven Danneels

Inleiding 126 Klinische bevindingen 127 Morfologische en biochemische bevindingen 128 Pathofysiologische mechanismen 128 Implicaties voor preventie en behandeling 131 Conclusie 137 Literatuur 137

9 Posttraumatische nekpijn: whiplash, imago en ver-wachtingen 140

Jan Buitenhuis Inleiding 140 Incidentie 142 Diagnose 143 Het nocebo-effect en imago 146 Conclusie 149 Literatuur 149

8 Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

10 Evaluatie en behandeling van patiënten met chroni-sche whiplashgeassocieerde aandoeningen 151

Liesbeth Daenen, Jessica van Oosterwijck, Mira Meeus, Nathalie Roussel, Patrick Cras, Jo Nijs

Inleiding 151 Het neurofysiologische verklaringsmodel 153 Centrale sensitisatie: richtlijnen voor therapie 156 Conclusie 159 Literatuur 160

11 Patiëntkarakteristieken, het gezondheidsprobleem en het fysiotherapeutische behandelproces bij patiënten met hoofd-, hals- en nekklachten 162

Di-Janne Barten, Ilse Swinkels, Cindy Veenhof Inleiding 162 HHN-klachten: wat verstaan we eronder? 163 Welke patiënten met HHN-klachten komen bij de

fysiotherapeut? 164 Het gezondheidsprobleem van patiënten met HHN-

klachten 166 Het fysiotherapeutische behandelproces 167 Beschouwing 170 Conclusie 172 Literatuur 173

inleiding kinderen 175

12 State of the art. Zuigelingenasymmetrie: voorkeurshouding en schedeldeformatie 179

Leo van Vlimmeren Inleiding 179 Epidemiologie 180 Diagnostiek 183 Preventie 188 Interventie 188 Conclusie 189 Literatuur 190

13 Kinderfysiotherapie bij obstetrisch plexusbrachialisletsel 192

Veronique Schaaf, Petra van Schie Inleiding 192 Beschrijving OPBL 193

9Inhoud

Kinderfysiotherapeutisch onderzoek en behandeling 195 Meetinstrumenten 196 Herstel 200 Primaire chirurgie 200 Secundaire chirurgie 201 Andere aandachtspunten 202 Conclusie 203 Literatuur 203

14 Meetinstrumenten in de kinderfysiotherapie voor hulpvraagverheldering en participatie 205

Anita Stevens , Sandra Beurskens Inleiding 205 Ontwikkelingsdomeinen 206 Inventarisatie van de hulpvraag 207 Meetinstrumenten ter verheldering van de hulpvraag 208 Meetinstrumenten om participatie te meten 211 Discussie 212 Conclusie 212 Literatuur 213

15 Het testen van het duuruithoudingsvermogen bij kin-deren; nieuwe normwaarden voor het Bruce-protocol 216

Monique van der Cammen-van Zijp, Rita van den Berg-Emons, Tim Takken, Dick Tibboel, Hanneke Meijers-IJsselstijn

Inleiding 217 Het Bruce-protocol 219 Opzet onderzoek 219 Data-analyse 221 Resultaten 221 Discussie 224 Conclusie en aanbevelingen 226 Literatuur 227

16 ChecKid: een monitoringinstrument voor overge-wicht en eet- en beweeggedrag bij 4- tot 13-jarigen in Zwolle 228

Elske de Jong, Maaike Koning, Carry Renders Inleiding 228 Aanpak overgewicht bij kinderen in Zwolle 229

10 Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

Resultaten 233 Discussie 236 Literatuur 238

17 Verstandelijke beperkingen, gezondheid, bewegen en cognitie 241

Ruud van Wijck Inleiding 241 Wanneer en hoe vaak is er sprake van een

verstandelijke beperking? 242 Verstandelijke beperkingen en comorbiditeit 244 Bewegen en overgewicht 246 Bewegen en cognitie 247 Conclusie 249 Literatuur 249

18 De invloed van combinatietraining op fysieke en metabole fitheid bij adolescenten met overgewicht of obesitas met een mentale retardatie 252

Sami Elmaghoub, Dirk Cambier, Patrick Calders Inleiding 252 Materialen en methoden 253 Resultaten 257 Discussie 259 Praktische commentaren 261 Conclusie 262 Literatuur 262

19 Neuromusculaire aandoeningen bij kinderen: veranderende perspectieven 264

Anton Comuth, Merel Jansen, Imelda de Groot Inleiding 264 Symptomatische behandeling 265 Curatieve behandeling 265 Fysiotherapeutische evaluatie en behandeling 266 Meetinstrumenten 266 Contracturen 267 Scoliosen 268 Ademhaling 268 Training 269 Conclusie 271

11Inhoud

Literatuur 272 Bijlage: NMA-specifieke meetinstrumenten 274

20 Actuele ontwikkelingen rondom de GMFM, GMFCS en motorische ontwikkelingscurven voor kinderen en jongeren met cerebrale parese 279

Anne Kruijsen, Petra van Schie, Olaf Verschuren, Eveline Kolk, Marjolijn Ketelaar

Inleiding 279 GMFCS 280 GMFM-88 282 GMFM-66 283 Motorische ontwikkelingscurven 285 GMFM-66-IS 287 GMFM-itembetrouwbaarheid 288 Ontwikkelingen in Nederland rondom de GMFM en

GMFCS 289 Conclusie 289 Literatuur 291

21 Leerstijlen: een nieuw concept voor revalidatie 294 Dirk-Wouter Smits, Olaf Verschuren, Marjolijn Ketelaar Inleiding 294 Leren en onderwijzen van vaardigheden in

de revalidatie 295 Het leerstijlenconcept 296 Gebruikmaken van leerstijlen in de revalidatie 298 Klinische meerwaarde volgens behandelaars 299 Conclusie 301 Literatuur 301

22 Het meten van pijn bij kinderen en adolescenten 303 Marielle Goossens, Jeanine Verbunt Inleiding 303 Meten van pijnintensiteit 304 Domein emotioneel functioneren 305 Domein fysiek functioneren 308 Multidimensionaal 309 Conclusie 310 Literatuur 310

12 Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

23 Fysiotherapeutische diagnostiek en behandeling van juveniele idiopathische artritis 313

Otto Lelieveld, Wineke Armbrust Inleiding 314 Classificatie van JIA 314 Medicamenteuze behandeling 315 Pathogenese en klinische verschijnselen 316 Prognose en outcome 316 JIA en chronisch ziek zijn 317 Fysiotherapeutische diagnostiek 318 Fysiotherapeutische behandeling 318 Conclusie 322 Literatuur 322

24 Urotherapie als behandeling voor plasproblemen bij kinderen 324

Mieke De Schryver, Catherine Renson, Christine Van den Broeck Inleiding 324 Anatomie 325 Definities 325 Pathofysiologie 325 Klinische diagnostiek 326 Therapie: urotherapie 327 Conclusie 333 Literatuur 333 Begrippenlijst 335

25 Conservatieve therapie bij Osgood-Schlatter: To treat or not to treat? 337

Youri Thijs Inleiding 337 Wie loopt risico? 338 Diagnostiek 339 Differentiaaldiagnose 341 Behandeling 342 Preventie 345 Conclusie 345 Literatuur 346

Register 348

Prof. dr. P. CaldersBioloog/fysioloog, hoofddocent vakgroep Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie, Arteveldehogeschool/Universiteit Gent

Dr. J.J.X.R. Geraets Epidemioloog, gezondheidswetenschapper, fysiotherapeut, Hoge-school Zuyd, Heerlen; Nederlands Huisartsen Genootschap, Utrecht; Medisch Centrum Geraets-Blokland-Vrouenraets, Landgraaf

Prof. dr. J. NijsDocent vakgroep Menselijke Fysiologie, faculteit Lichamelijke Opvoe-ding en Kinesitherapie, Vrije Universiteit Brussel; docent vakgroep Musculoskeletale Kinesitherapie, departement Gezondheidszorg, Ar-tesis Hogeschool Antwerpen; kinesitherapeut Universitair Ziekenhuis Brussel

Dr. C. VeenhofProgrammaleider, afdeling Paramedische Zorg/Sport, Bewegen en Gezondheid, NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de ge-zondheidszorg), Utrecht

Dr. E.E.H. van WegenSenior onderzoeker, onderwijscoördinator Focusonderwijs, VU me-disch centrum, afdeling Revalidatiegeneeskunde, Research Institute MOVE, Amsterdam

Dr. C.P. van WilgenFysiotherapeut, gezondheidspsycholoog, epidemioloog, Interfacultair Centrum voor Bewegingswetenschappen, Universitair Medisch Cen-trum Groningen

Redactie

Drs. W. ArmbrustKinderarts, kinderreumatoloog, Beatrix Kinderziekenhuis, Universi-tair Medisch Centrum Groningen

Drs. J.A. BartenOnderzoeker, NIVEL, Utrecht

Dr. H.J.G. van den Berg-EmonsBewegingswetenschapper, senioronderzoeker, programmaleider ‘MoveFit: Movement behaviour and fitness in chronic physical conditi-ons’, afdeling Revalidatiegeneeskunde & Fysiotherapie, Erasmus MC, Rotterdam

Dr. A.J.H.M. BeurskensLector Kenniskring Autonomie en Participatie van mensen met een chronische ziekte, Hogeschool Zuyd, Heerlen

Prof. dr. L.G.M. de BontKaakchirurg, afdeling Kaakchirurgie, Universitair Medisch Centrum Groningen

Prof. dr. C. Van den BroeckKinesitherapeut, Bobath-therapeut, hoofddocent vakgroep Revalida-tiewetenschappen en Kinesitherapie, Arteveldehogeschool/Universi-teit Gent

Dr. J. BuitenhuisVerzekeringsarts RGA, docent en onderzoeker, afdeling Gezondheids-wetenschappen, sectie Sociale Geneeskunde, Universitair Medisch Centrum Groningen; medisch adviseur, afdeling Medische Zaken, Univé Verzekeringen

Auteurs

15Auteurs

Dr. B. CagniePostdoctoraal onderzoeker Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen; vakgroep Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie, Universiteit Gent

Prof. dr. P. CaldersBioloog/fysioloog, hoofddocent vakgroep Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie, Arteveldehogeschool/Universiteit Gent

Prof. dr. D. CambierKinesitherapeut, hoofddocent vakgroep Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie, Universiteit Gent

Dr. M.H.M. van der Cammen-van ZijpKinderfysiotherapeut, onderzoeker, afdelingen Revalidatiegenees-kunde & Fysiotherapie en Intensive Care Kinderen en Kinderchirurgie, Erasmus MC – Sophia Kinderziekenhuis, Rotterdam

R.F. Castien Manueel therapeut, Gezondheidscentra Haarlemmermeer; weten-schappelijk medewerker, VU medisch centrum, Amsterdam

A. ComuthGezondheidswetenschapper, fysiotherapeut, wetenschappelijk onder-zoeker afdeling Revalidatie, UMC St Radboud, Nijmegen

K. De Corte Zelfstandig kinesitherapeut en manueel therapeut, Halle, België

Prof. dr. P. CrasDiensthoofd, dienst Neurologie, Universitair Ziekenhuis Antwerpen; ZAP, departement Neurologie, faculteit Geneeskunde, Universiteit Antwerpen

Drs. L. DaenenOnderzoeker, departement Neurologie, faculteit Geneeskunde, Uni-versiteit Antwerpen; vakgroep Menselijke Fysiologie, faculteit Licha-melijke Opvoeding en Kinesitherapie, Vrije Universiteit Brussel

Prof. dr. W. Dankaerts Deeltijddocent, afdeling Musculoskeletale Revalidatie, faculteit Bewe-gings- en Revalidatiewetenschappen, Katholieke Universiteit Leuven;

16 Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

kinesitherapeut/manueel therapeut, Praktijk voor Manuele Therapie, Tienen

Prof. dr. L. Danneels Kinesitherapeut, ZAP, vakgroep Revalidatiewetenschappen en Kinesi-therapie, Universiteit Gent

F. Descheemaeker Kinesitherapeut en manueel therapeut, Multidisciplinair Pijncentrum, Universitair Ziekenhuis Gent

Prof. dr. P.U. DijkstraFysiotherapeut, epidemioloog, afdelingen Revalidatie en Kaakchirur-gie, Universitair Medisch Centrum Groningen

Drs. S. ElmaghoubWetenschappelijk medewerker, vakgroep Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie, Universiteit Gent

Dr. M.E.J.B. GoossensUniversitair hoofddocent, gedragswetenschapper, afdeling Reva-lidatiegeneeskunde en Clinical Psychological Science, Universiteit Maastricht

Dr. I.J.M. de GrootRevalidatiearts, senior researcher, afdeling Revalidatie, UMC St Rad-boud, Nijmegen

Dr. W. De HertoghKinesitherapeut/manueel therapeut, Praktijk Manuele Therapie, Beve-ren; docent revalidatiewetenschappen en kinesitherapie, departement Gezondheidszorg Artesis Hogeschool Antwerpen

M. Jansen MScGezondheidswetenschapper, fysiotherapeut, afdeling Revalidatie, UMC St Radboud, Nijmegen

E. de Jong MScOnderzoeker Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht Zwolle (OPOZ), Vrije Universiteit Amsterdam/Hogeschool Windesheim, Zwolle

17Auteurs

Dr. S.I. KalaykovaUniversitair docent, tandarts-gnatholoog, sectie Orale Kinesiologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) Amster-dam, Opleider in postinitiële opleiding Gnathologie, vakgroep Orale Functieleer, afdeling Tandheelkunde, UMC St Radboud, Nijmegen

Dr. M. KetelaarSenioronderzoeker, bewegingswetenschapper, Kenniscentrum Revali-datiegeneeskunde, Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht

E.T.M. KolkKinderfysiotherapeut, afdeling Fysiotherapie Jeugd, Revalidatiecen-trum De Hoogstraat, Utrecht

Drs. M. Koning Onderzoeker Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht Zwolle (OPOZ), Vrije Universiteit Amsterdam/Hogeschool Windesheim, Zwolle

A.J.A. Kruijsen MScJunior onderzoeker, bewegingswetenschapper, fysiotherapeut, Ken-niscentrum Revalidatiegeneeskunde, Revalidatiecentrum De Hoog-straat, Utrecht

Dr. O.T.H.M. LelieveldFysiotherapeut, onderzoeker, afdeling Revalidatie, Universitair Me-disch Centrum Groningen

Prof. dr. F. LobbezooHoogleraar orale bewegingsstoornissen, tandarts-gnatholoog, sectie Orale Kinesiologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)

Dr. M. MeeusDocent vakgroep Musculoskeletale Kinesitherapie, Artesis Hoge-school Antwerpen; Vrije Universiteit Brussel; docent revalidatieweten-schappen en kinesitherapie, Artevelde Hogeschool/Universiteit Gent

Dr. H. Meijers-IJsselstijnKinderarts erfelijke en aangeboren aandoeningen, afdeling Kinder-chirurgie en Intensive Care Kinderen, Erasmus MC – Sophia Kinder-ziekenhuis, Rotterdam

18 Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

Prof. dr. ir. M. NaeijeHoogleraar orale functieleer, biofysicus, sectie Orale Kinesiologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)

Prof. dr. J. NijsDocent vakgroep Menselijke Fysiologie, faculteit Lichamelijke Opvoe-ding en Kinesitherapie, Vrije Universiteit Brussel; docent vakgroep Musculoskeletale Kinesitherapie, departement Gezondheidszorg, Ar-tesis Hogeschool Antwerpen; kinesitherapeut Universitair Ziekenhuis Brussel

Drs. J. Van OosterwijckAssistent, faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie, depar-tement Menselijke Fysiologie, Vrije Universiteit Brussel

Dr. J. PoolEpidemioloog, manueel therapeut, Lectoraat Leefstijl en Gezondheid Hogeschool Utrecht; coördinator, Master Fysiotherapie OMT Hoge-school Utrecht

Prof. dr. R.A. RemmenAdjunct diensthoofd, Centrum voor Huisartsgeneeskunde, afdeling Eerstelijns- en Interdisciplinaire Zorg, Universiteit Antwerpen

Dr. C.M. RendersAssociate lector ‘de Gezonde Stad’, Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht Zwolle (OPOZ), Vrije Universiteit Amsterdam/Hoge-school Windesheim, Zwolle; universitair docent afdeling Gezond-heidswetenschappen, faculteit Aard- en Levenswetenschappen en EMGO+instituut, Vrije Universiteit, Amsterdam

C. RensonKinesitherapeut, urotherapeut, afdeling Urologie/Pediatrie, Universi-tair Ziekenhuis Gent

Prof. dr. J.L.N. RoodenburgKaakchirurg, oncoloog, afdeling Kaakchirurgie, Universitair Medisch Centrum Groningen

Dr. N. RousselManueel therapeut en kinesitherapeut, docent, Artesis Hogeschool Antwerpen, Gezondheidszorg, vakgroep Musculoskeletale Kinesithe-

19Auteurs

rapie; gastlector, Universiteit Antwerpen, faculteit Geneeskunde; Vrije Universiteit Brussel, vakgroep Menselijke Fysiologie

Prof. dr. P. Van RoyenProfessor Huisartsgeneeskunde, vakgroep Eerstelijns- en Interdiscipli-naire Zorg, Universiteit Antwerpen

V.A.M. SchaafKinderfysiotherapeut, afdeling Revalidatiegeneeskunde, sectie Fysio-therapie, VU medisch centrum, Amsterdam

Dr. P.E.M. van SchieKinderfysiotherapeut, orthopedagoog, senior onderzoeker, afdeling Revalidatiegeneeskunde, sectie Fysiotherapie, VU medisch centrum, Amsterdam

M. De SchryverMandaatassistent (50%), departement Gezondheidswetenschappen, vakgroep Revaki, werkgroep Pediatrie, Universiteit Gent; kinesithera-peut/urotherapeut (50%), afdeling Urologie, Universitair Ziekenhuis Gent

Dr. D.W. SmitsPostdoc-onderzoeker, fysiotherapeut, pedagoog, Kenniscentrum Re-validatiegeneeskunde, Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht

Drs. J.G.A. Stevens Kinderfysiotherapeut, gezondheidswetenschapper (GGK), docent, onderzoeker; Kenniskring Autonomie en Participatie van mensen met een chronische ziekte, faculteit Gezondheid en Techniek, opleiding Fysiotherapie Hogeschool Zuyd, Heerlen

Dr. I.C.S. Swinkels Onderzoeker, projectleider LiPZ, NIVEL, Utrecht.

Dr. R. SwinkelsFysiotherapeut, bewegingswetenschapper, praktijk voor fysiothera-pie Coevering, Geldrop; Kenniskring Autonomie en Participatie van mensen met een chronische ziekte, faculteit Gezondheid en Techniek, Hogeschool Zuyd, Heerlen

20 Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2012

Dr. T. TakkenMedisch fysioloog, Kinderbewegingscentrum, UMC Utrecht/Wilhel-mina Kinderziekenhuis

Dr. Y. ThijsKinesitherapeut, manueel therapeut, vakgroep Revalidatiewetenschap-pen en Kinesitherapie, Universiteit Gent; Artevelde Hogeschool, Cen-trum voor Sportgeneeskunde, Universitair Ziekenhuis Gent

Prof. dr. D. TibboelKinderarts - intensivist, hoofd Intensive Care Kinderen, Erasmus MC - Sophia Kinderziekenhuis, Rotterdam

Drs. G. TsakitzidisKinesitherapeut en onderzoeker, vakgroep Eerstelijns- en Interdisci-plinaire Zorg, Universiteit Antwerpen

Dr. C. VeenhofOnderzoeker, programmaleider Paramedische zorg, NIVEL, Utrecht

Dr. J.A. VerbuntRevalidatiearts en universitair hoofddocent, afdeling Revalidatiege-neeskunde, Maastricht Universitair Medisch Centrum, Maastricht/Adelante, Hoensbroek

Dr. O. VerschurenOnderzoeker, kinderfysiotherapeut, Kenniscentrum Revalidatiege-neeskunde, Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht

Dr. J.J.A. VersijptNeuroloog, afdeling Neurologie, Universitair Ziekenhuis Brussel

Dr. C.M. VisscherUniversitair docent, orofaciaal fysiotherapeut, epidemioloog, sectie Orale Kinesiologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA)

Dr. L.A. van VlimmerenSenior onderzoeker, kinderfysiotherapeut, afdeling Revalidatie, Kin-derfysiotherapie, UMC St Radboud, Nijmegen

21Auteurs

Dr. R. van WijckFysiotherapeut, psychomotorisch therapeut en orthopedagoog, senior researcher, UMCG, Rijksuniversiteit Groningen, Centrum voor Bewe-gingswetenschappen, Groningen, docent Erasmus Mundus Master Adapted Physical Activity, faculteit Bewegings- en Revalidatieweten-schappen, Katholieke Universiteit Leuven

Het Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie heeft dit jaar twee centrale thema’s: musculoskeletale fysiotherapie, met de nadruk op aandoe-ningen in de hele nek-, kaak- en hoofdregio, en kinderfysiotherapie. De hoofdstukken zijn ingedeeld in ‘klinische praktijk’ en ‘onderzoek en ontwikkeling’. Binnen deze pijlers worden zowel diagnostiek be-schreven, met inbegrip van valide en betrouwbare meetinstrumenten, als revalidatie en behandeling. Op het eerste gezicht lijken nek-, kaak- en hoofdklachten (musculo-skeletaal) een klein werkgebied van de fysiotherapeut. Toch leert een korte zoektocht in de literatuur ons dat hierin heel verscheidene klach-ten en problemen worden behandeld, variërend van temporomandibu-laire disfuncties, orofaciale pijn, bruxisme, facialisuitval, duizeligheid, nek- en schouderklachten en hoofdpijn tot spanningsgerelateerde klachten. En omdat 5% van de Nederlandse bevolking tussen de 18 en 70 jaar ooit te maken zal krijgen met duidelijke tot ernstige kaak-disfuncties, is aandacht vanuit het Jaarboek voor deze problematiek terecht.Heel specifiek in dit Jaarboek komen aandoeningen ter hoogte van de kaak aan bod, zoals anterieure discusverplaatsingen, symptomatische hypermobiliteit en temporomandibulaire disfuncties. Ter hoogte van de nek zijn whiplash, aspecifieke nekklachten en trapeziusmyalgie bij beeldschermwerkers de prominente casussen. Belangrijk is ook dat niet alleen vanuit een zuivere biomedische invalshoek gekeken wordt, maar tevens vanuit psychologische en gedragswetenschappelijke kant, met een vertaling naar de kliniek.

De kinderfysiotherapie/-kinesitherapie is een heel ruim werkgebied, waarbij specifieke kindgerelateerde musculoskeletale problemen, aandoeningen van het zenuwstelsel (zoals milde (ADHD, DCD, au-tisme) en ernstige neuromotorische (zoals cerebrale parese en neu-romusculaire aandoeningen), pneumocardiovasculaire en metabole aandoeningen (long, hart en bloedvaten, obesitas-diabetes) en bek-

Voorwoord

23Voorwoord

kenbodemproblemen (denk aan plasproblemen) worden behandeld. Ook hier wordt elk deel als een eigen specialiteit benaderd. De groep van kinderfysiotherapeuten in Vlaanderen en Nederland is dan ook erg groot en daar het al een tijd geleden is dat heel specifieke kinderfy-siotherapie aan bod kwam in dit Jaarboek, werd dit jaar mede hiervoor gekozen.

In het pediatrische deel wordt dieper ingegaan op belangrijke meet-instrumenten die in de kinderfysiotherapiepraktijk worden gebruikt: GMFM (Gross Motor Function Measure), GMFCS (Gross Motor Func-tion Classification System) en de motorische ontwikkelingscurven voor kinderen en jongeren met cerebrale parese. De bruce-test om het duuruithoudingsvermogen te monitoren wordt besproken en als laat-ste element komen pijn en het meten daarvan aan bod. Op het gebied van de aandoeningen komen neuromusculaire aandoe-ningen (zoals DMD en Steinert), Osgood-Schlatter en juveniele idiopa-thische artritis (musculoskeletaal) aan bod. Fitheid en de effecten van training op de fysieke fitheid van kinderen en adolescenten met een verstandelijke beperking en plasproblema-tiek bij kinderen tonen de grote diversiteit in dit deel aan.In een laatste deel gaat de aandacht uit naar de allerkleinsten. De di-agnostiek van obstetrische plexusbrachialisletsels en van zuigelingen-asymmetrie, met de daaraan verbonden consequenties en behandelin-gen, wordt hier op de voorgrond geplaatst. Zoals het Jaarboek altijd visionair tracht te zijn en kort op de bal wil spelen, wordt hier al een landelijke, multidisciplinaire JGZ-richtlijn Voorkeurshouding en schedelvervorming aangekondigd.

Concluderend zijn wij, de redactie van het Jaarboek Fysiotherapie Kinesi-therapie, er trots op dat zowel in Nederland als in Vlaanderen veel werk wordt verricht in de domeinen van beide hiervoor vermelde thema’s. Wij wensen u veel plezier met het lezen van dit Jaarboek en hopen dat u de kennis die u opdoet, in de praktijk kunt gaan toepassen.

Namens de redactie,Patrick Calders