32
Projecten Onderzoek en Innovatie 2011-2012 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Culturele en Maatschappelijke Vorming Projekten Forschung und Innovation 2011-2012 HAN Fachhochschule Kulturelle Sozialpädagogik JAARBOEK CMV JAHRBUCH KSP

Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Jaarboek CMV - Jahrbuch KSP 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

Citation preview

Page 1: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

Projecten Onderzoek en Innovatie 2011-2012Hogeschool van Arnhem en NijmegenCulturele en Maatschappelijke Vorming

Projekten Forschung und Innovation 2011-2012HAN Fachhochschule

Kulturelle Sozialpädagogik

J A A R B O E K C M V

J A H R B U C H K S P

Page 2: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

2

Page 3: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

3

Inhoud / Inhalt

Voorwoord 4Vorwort 5Het Utrechtse kerkenkruis meets Da Vinci Code 6Art of Events Productions, Utrecht. Narratieven in Beeld 7Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief, HAN, NijmegenNew Arts: Battle 4 money 8(Powered by) New Arts Oost-Nederland, ArnhemJAT. Laat zien wie je bent, laat horen wat jij wil! 9Regionale Instelling Beschermd Wonen Arnhem & Veluwe Vallei, ArnhemMensenZoo, want de wereld is een dierentuin! 10Zorgbelang Gelderland, ArnhemUit de kist 11COC Nijmegen – Team Voorlichting, NijmegenEen zoektocht naar alternatieve ondersteuning 12Locatie Spatie, Arnhem Het welzijnswerk is onderweg naar morgen 13Welzijnsorganisatie Vorkmeer, Panningen De 100 talenten 14Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid, Nijmegen U!den. Het vinden en binden van jonge Udense kunstenaars 15Stichting C, Uden CMV Festival 5 en 6 juni 2012 ‘Een deel van het geheel’ 16Presentaties Projecten Onderzoek en Innovatie

Angebotsgestaltung in der Offenen Ganztagsbetreuung im Kreis Kleve 18Arbeiterwohlfahrt Kreisverband Kleve e.V.Schnappschuss - Ein Fotoprojekt für Schülerinnen und Schüler 18Jugendbildungsstätte Don Bosco, Hagen RummenohlKultur baut Brücken 19Stadt Neuwied Inklusion im Arbeitsfeld der Lebenshilfe Unterer Niederrhein Rees 19Lebenshilfe Unterer Niederrhein Rees DARE 2 MATCH 4 ALL 20DARE2GO, Den Bosch Jongerenwerk nieuwe stijl in Westervoort 21Stichting Accommodatiebeheer Westervoort Het participatiepalet: kleurrijk participeren binnen het asielzoekerscentrum 22Nationale stichting ter bevordering van Vrolijkheid, Baexem De strijd om water 23Nederlands Watermuseum, Arnhem 1, 2, 3, 4, rock n’ roll highschool 24Popcentrum Jacobiberg, Arnhem Een arrangement voor het Natuurmuseum Nijmegen 25Natuurmuseum, Nijmegen Meer cursisten voor Circustheater Stoffel 26Stichting Circustheater Stoffel, Nijmegen Voel je thuis in het museum! 27Gelders Erfgoed, Zutphen Het virtuele plein: een innovatief ontwerp voor vrijetijds besteding van langdurig zorgafhankelijke cliënten 28GGZ Oost Brabant, Rosmalen Nick’s world 29Pestweb.nl, UtrechtMuziektheaterproject ‘Overgavemensen!’ 30Faculteit Gezondheid, Gedrag & Maatschappij, HAN, Nijmegen Colofon / Impressum 31

Page 4: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

4

Sinds mijn voorwoord bij het vorige Jaarboek CMV is er veel gebeurd in onze opleiding. Waar in voorgaande jaren de presentaties in het CMV Festival en de eindgesprekken bij de beroepstaak Onderzoek en Innovatie de laatste studieac-tiviteiten van de studenten waren, is dat dit studiejaar anders. Voor het eerst is er bovendien nog een afsluitende, integrale eindtoets, waarin de student bewijst een startende beroepsbeoefenaar te zijn, voordat het hbo-diploma Bachelor Social Work wordt uitgereikt. Dit vraagt een extra prestatie van de student en deze kwaliteitsverbetering is een mijlpaal voor de opleiding. Het is tevens een mijlpaal dat dit jaar voor het eerst studenten van onze Duitse deeltijdopleiding afstuderen en de meesten van hen hebben in dit jaarboek een zeer welverdiende plaats gekregen.

De opleiding CMV is een plaats waar we met bevlogenheid en betrokkenheid oplei-den en waar bevlogen en betrokken studenten studeren. We leiden hen op om in de maatschappij een verbindende rol te vervullen. We weten als geen ander dat creativiteit kenmerkend is voor de CMV’er van de HAN. Het Jaarboek CMV laat dit zien en schetst, met een korte beschrijving van de projecten van Onderzoek en Innovatie en foto’s van de studenten, een beeld van de diversiteit aan projecten in het CMV-werkveld waarmee zij hun opleiding afronden. Deze projecten dienen als bewijslast voor de integrale eindtoets. Onze studenten tonen ermee aan dat ze klaar zijn om als professional aan het werk te gaan. Het jaarboek laat zien met welke partners uit het werkveld de studenten samenwerken. Deze 12e editie van het Jaarboek CMV is weer een manier om ons als opleiding CMV te profileren en zowel voor de afstudeerders en de opleiding, als voor het werkveld een visite-kaartje is, waar we trots op mogen zijn.

De studenten in dit jaarboek is de eerste lichting die op deze wijze afstudeert. Dat geeft de geleverde prestatie nog meer waarde; er waren immers geen erva-ringsdeskundigen in de opleiding of onder de afstudeerders. We zijn hartstikke trots op de studenten die deze uitzonderlijke prestaties hebben neergezet. Zij hebben samen met de opleiding geschiedenis geschreven……We willen hen van harte feliciteren met het behalen van hun diploma!

Nijmegen, juni 2012 Hogeschool van Arnhem en Nijmegennamens de opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming Marieke van Baars, onderwijsmanager

Voorwoord

Uitzonderlijke prestaties en mijlpalen

Page 5: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

5

Seit meinem Vorwort für das Jahrbuch CMV/KSP des letzten Jahres ist viel passiert in unserem Studiengang. In den letzten Jahren waren die Präsentationen und die Abschlußgespräche der Unterrichtseinheit Forschung und Innovation die letzten Studienaktivitäten der Studenten. Das ist dieses Jahr anders.Zum ersten Mal gibt es ausser dem oben genannten, eine Integrale Abschlußprüfung, wobei die StudentInnen beweisen, ein beginnender Professional zu sein, bevor sie ihr Hochschuldiplom Bachelor of Social Work empfan-gen. Dies ist eine extra Leistung der Studenten und ein Meilenstein für die Qualitätsverbesserung unseres Studienganges. Ein weiterer Meilenstein, sind die ersten Studenten der Deutschen Teilzeitroute, die dieses Jahr ihr Studium absch-ließen. Die meisten von ihnen haben in diesem Jahrbuch ihren wohlverdienten Platz bekommen.

Im Studiengang KSP bilden wir leidenschaftliche und engagierte Studenten mit Leidenschaft und Engagement. Wir bilden sie aus um in der Gesellschaft eine ver-bindende Rolle ein zu nehmen und wir wissen wie kein anderer, dass Kreativität für die kulturellen Sozialpädagogen ein Kennmerk ist. Dies ist in dem Jahrbuch zu sehen sowie auch, mit einer kurzen Beschreibung der Projekte Forschung und Innovation und Foto’s der Studenten, ein Bild der Diversität der Projekte des KSP-Arbeitsfeldes, mit welchen sie ihr Studium abschließen. Diese Projekte dienen als Beweisführung für die integrale Abschlußprüfung. Unsere Studenten zeigen damit, dass sie fertig sind um als Professional zu arbeiten. Das Jahrbuch zeigt aussedem die Partner mit denen die Studenten im Arbeitsfeld zusammenarbeiten. Wir können uns als Studiengang KSP mit dieser 12e Edition des Jahrbuches von KSP profilieren. Sowohl für die Diplomierten, als auch für den Studiengang und das Arbeitsfeld ist das Jahrbuch eine Visitenkarte, auf die wir stolz sind. Die Studenten in diesem Jahrbuch sind die Ersten die auf diese Weise ihr Studium abschließen. Das gibt den gelieferten Leistungen einen noch größeren Wert. Immerhin hatten die Studenten keine Vorbilder, an denen sie sich orientie-ren konnten. Wir sind sehr stolz auf die Studenten die diese aussergewöhnli-chen Leistungen gebracht haben. Sie haben, zusammen mit dem Studiengang Geschichte geschrieben…..Wir möchten Ihnen sehr herzlich zu ihrem Diplom gratulieren!

Nijmegen, Juni 2012 HAN Fachhochschuleim Namen des Studienganges Kulturelle SozialpädagogikMarieke van Baars, Studiengangmanager

Vorwort

Außergewöhnliche Leistungen und Meilensteine

Page 6: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

De opdracht

Art of Events Productions ontwerpt, organiseert en realiseert originele, interactieve, inspirerende en maatschappelijk relevante activiteiten en evenementen. De opdracht voor de projectgroep is ervoor zorgen dat het bestaande aanbod uitge-breid wordt met een belevingstocht.

Doe

mee

en

ontr

afel

het

mys

teri

e

De projectgroepAnna GessmannSabrina van HeckAnneke Roelofs

De opdrachtgeverArt of Events Productions, Utrecht

De begeleiderArend Slot

Het resultaat

Er is op zoek gegaan naar de beste ingrediënten voor een belevingstocht. Daar is een lijst met kwaliteitscriteria uitgekomen. Met deze lijst is een belevingstocht gemaakt aan de hand van het Utrechtse kerkenkruis met een knipoog naar Da Vinci Code. Het kerkenkruis is een aantal kerken in de vorm van een kruis. Deze tocht is uit te voeren door zowel kleine groepen als grote groepen.

Het Utrechtse kerkenkruis meets Da Vinci Code

6

De b

urge

r moe

t wee

r cen

traa

l sta

an, d

at is

het

idee

Page 7: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

7

Doe

mee

en

ontr

afel

het

mys

teri

e

De opdracht

Als student CMV voer ik met twee studentes Verpleegkunde een vraagpatronenonderzoek uit onder burgers in de gemeente Lingewaal om bij te dragen aan het ontwikkelen van een Buurtontmoetingspunt. Daarbij onderzoek ik als CMV’er voor het lectoraat de mogelijkheid om narratieve interviews in beeld te analyseren. Beeld zegt immers meer dan tekst.

Het resultaat

De vraagpatronen (onderzoeksresultaten) hebben

De b

urge

r moe

t wee

r cen

traa

l sta

an, d

at is

het

idee

De studentJoep van der Aa

De opdrachtgeverLectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief, HAN, Nijmegen

De begeleiderElize van Heuveln

we met alle betrokkenen besproken in een inter-actieve bijeenkomst, waarin ook perspectieven voor de voortgang van het Buurt ontmoetingspunt zijn geformuleerd. Tevens hebben we een onder-zoeksrapportage aangeboden aan de kwartier-maker van het Buurt ontmoetingspunt in Lingewaal, CMO Spectrum.Daarnaast bied ik het lectoraat een handreiking om, binnen de gebruikte narratieve onderzoeks-methode, de interviews via beeldmateriaal te analyseren. Dat resulteert in het efficiënter en effectiever uitvoeren van onderzoek waarbij het verhaal van de respondent centraal staat.

Narratieven in Beeld

Page 8: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

De opdracht

Onderzoek de mogelijkheden waarop New Arts Oost-Nederland zich beter kan positioneren om te vechten tegen de bezuinigingen op kunst en cultuur, zodat alle zes New Arts-locaties in de toe-komst meer geld kunnen genereren en besparen.

You’

ve g

otta

figh

t for

you

r rig

ht a

nd m

oney

De projectgroepGeorgina JansenHela Al AsadyMatheus Sales de Moura

De opdrachtgever(Powered by) New Arts Oost-Nederland, Arnhem

De begeleidersHille Pieper en Rachel Moolenaar

Het resultaat

Het resultaat verdwijnt niet in de kast, maar hangt aan de deur! De deurposter vormt een kaart met contactgege-vens, kwaliteiten en ‘best practices’ van alle New Arts-locaties. De poster bevordert het delen van kennis, communicatie en inspiratie. Hierdoor zal New Arts zien dat de grootste kracht tegen de bezuinigingen al intern beschikbaar is!Tevens is er een beleidsplan geschreven. Hierin staan aanbevelingen voor de positieverbetering en worden kunstzinnige vormen ingezet om deze over te brengen.

New Arts: Battle 4 money

8

JAT:

haa

l eru

it wa

t eri

n zi

t!

Page 9: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

9

You’

ve g

otta

figh

t for

you

r rig

ht a

nd m

oney

De opdracht

Wat zijn de wensen en behoeften op het gebied van vrije tijdsbesteding van jongere en jong-volwassene cliënten van de Regionale Instelling Beschermd Wonen Arnhem & Veluwe Vallei? In verband met deze sterk groeiende doelgroep wil de organisatie met een nieuw ontwerp de vrije-tijdsbesteding een betere invulling geven. De projectgroep doet hier praktijkgericht onderzoek naar.

JAT:

haa

l eru

it wa

t eri

n zi

t!

De projectgroepKitty Becker Lotte BomhoffMonique LelieveldJonathan Loos

De opdrachtgeverRegionale Instelling Beschermd Wonen Arnhem & Veluwe Vallei, Arnhem

De begeleiderJopie Hendricks

Het resultaat

Om in te spelen op de diverse wensen en behoef-ten is het Jongeren Activiteiten Team (JAT) ontwikkeld. Het ontwerp is een plan waarin zes stappen, inclusief tips en creatieve werkvormen, worden beschreven om tot het JAT te komen. In het JAT worden cliënten ondersteund bij het zélf organiseren van activiteiten en wordt er gewerkt vanuit de kracht van de cliënt. Dit plan is een handreiking aan de RIBW AVV om blijvend zicht te houden op de wensen en behoeften van de jongere en jongvolwassene cliënten.

JAT. Laat zien wie je bent, laat horen wat jij wil!

Page 10: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

10

De projectgroepEllen JansenAlbert van der MostSadja SpansJetje van der Wal

De opdrachtgeverZorgbelang Gelderland, Arnhem

De begeleiderHuub Gulikers

Zegt

het

ene

hok

je te

gen

het a

nder

e:

‘Hé!

Ben

jij o

ok z

o’n

hokj

e?’

Het resultaat

We leveren een methodiek, waarin de MensenZoo systematischer wordt neergezet. Er is een stap-penplan ontwikkeld, ‘MensenZoo in Bloei’, waar-door de MensenZoo zich kan blijven vernieuwen. Hierbij zit een voorbereidingsbijeenkomst voor de deelnemers, waarin zij goed worden geïnstru-eerd. Er is ook een plan voor promotie en nazorg. De hokjes van de MensenZoo zijn aangevuld met activiteiten, die de drempel voor bezoekers om in gesprek te gaan verlagen.

De opdracht

De MensenZoo is letterlijk een dierentuin van mensen, waarin verschillende ’soorten’ worden tentoongesteld en bezoekers nieuwsgierige vragen mogen stellen. Een geweldig project, maar toch is het voor bezoekers vaak lastig om in gesprek te gaan. De opdracht was: Hoe kan de MensenZoo krachtiger neergezet worden, met minder middelen?

MensenZoo, want de wereld is een dierentuin!

Seks

uele

gea

ardh

eid,

ver

schi

l kan

er z

ijn

Page 11: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

11

Zegt

het

ene

hok

je te

gen

het a

nder

e:

‘Hé!

Ben

jij o

ok z

o’n

hokj

e?’

Het resultaat

Er is voorlichtingsmateriaal ontwikkeld dat aansluit bij de interesses en behoeften van de doelgroep. Zo is er gebruik gemaakt van verschil-lende korte en praktische werkvormen, zoals het ‘Wat Ben Ik?!’ - spel en casussen toegespitst op de verschillende domeinen van het ROC. Team Voorlichting van COC Nijmegen biedt hiermee een passend aanbod, waarin seksuele diversiteit bespreekbaar wordt gemaakt en (even-tuele) vooroordelen worden weggenomen. Daarnaast is er voor de voorlichters een handlei-ding ontwikkeld met uitgeschreven werkvormen en praktische handvatten.

Seks

uele

gea

ardh

eid,

ver

schi

l kan

er z

ijn

De projectgroepArda BeckersElcke Klein GunnewiekMarlot HanselmanMieke Janssen

De opdrachtgeverCOC Nijmegen - Team Voorlichting, Nijmegen

De begeleiderRenate Sluijs

De opdracht

Team Voorlichting van COC Nijmegen wil over meer verschillende werkvormen en middelen beschik-ken om voorlichting op maat te kunnen geven aan leerlingen van verschillende domeinen van het ROC.Het ontwerp dient ook aan te sluiten bij Team Voorlichting, dat bestaat uit vrijwilligers die deze voorlichting gaan geven.

Uit de kist

Page 12: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

12

Kern

en e

n wi

jken

zijn

dyn

amis

ch

en d

at v

raag

t om

een

wen

dbar

e or

gani

satie

De projectgroepOliver KretschmannJanine LentingHasret Sakinmaz

De opdrachtgeverLocatie Spatie, Arnhem

De begeleiderRené Bogers

Subs

idie

, dat

is to

ch ie

ts d

at je

kri

jgt

als j

e ni

et g

oed

geno

eg b

ent?

Het resultaat

Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een ontwerp en handleiding voor een netwerkbijeenkomst, waarbij ondernemers en kunstenaars samen komen om na te denken over mogelijke alternatieve ondersteuning voor Locatie Spatie. Daarnaast is er een brochure ontwikkeld waarin wordt uitgelegd welke voordelen ondernemers kunnen ervaren op het moment dat zij een cultuurhuis, zoals Locatie Spatie, ondersteunen. De thema’s de waarde van cultuur en maatschappelijk verantwoord onder-nemen komen hier nadrukkelijk in terug.

De opdracht

Maak een ontwerp waardoor cultuurhuis Locatie Spatie wordt geholpen om ondersteunende mid-delen te genereren. Hierbij wordt er in ieder geval onderzoek gedaan naar de waarde van cultuur en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Naar aanleiding van het onderzoek worden er aanbeve-lingen geformuleerd die leiden tot een innovatief ontwerp.

Een zoektocht naar alternatieve ondersteuning

Page 13: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

13

De studentMargriet Eickes

De opdrachtgeverWelzijnsorganisatie Vorkmeer, Panningen

De begeleiderPaul Vogels

Kern

en e

n wi

jken

zijn

dyn

amis

ch

en d

at v

raag

t om

een

wen

dbar

e or

gani

satie

Het resultaat

Het praktijkonderzoek heeft uitgewezen dat medewerkers behoefte hebben aan een metho-diek die ondersteuning biedt om het kerngericht werken effectief, efficiënt en professioneel uit te voeren. Volgens de ontwikkelde methodiek worden vier fasen doorlopen die op elkaar afgestemd zijn. En worden burgers betrokken en ingezet om de leefbaarheid in de wijk of kern te verbeteren. Met erkenning voor het vakmanschap van de burger, die daarmee een bijdrage leveren aan een effec-tieve kernontwikkeling.

De opdracht

Vorkmeer wil met één aanspreekpunt in de kern of wijk als de ogen, oren, handen en het hart van die kern, het kerngericht werken vormgeven. De organisatie wil dat haar medewerkers meer in de samenleving van de burger staan en burgers moti-veert de regie te behouden over hun eigen leven en leefomgeving.

Het welzijnswerk is onderweg naar morgen

Subs

idie

, dat

is to

ch ie

ts d

at je

kri

jgt

als j

e ni

et g

oed

geno

eg b

ent?

Page 14: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

14

‘Ik k

om n

a m

ijn s

tudi

e gr

aag

teru

g na

ar U

den

om

aan

and

eren

te la

ten

zien

wat

je k

unt b

erei

ken’

De projectgroepAlit DarsanaNanouk Vrenken

De opdrachtgeverOpenbare Bibliotheek Gelderland Zuid, Nijmegen

De begeleiderLiselotte de Bruijn

Bele

ef, o

ntde

k en

ont

wikk

el je

tale

nten

Het resultaat

Het resultaat is een kapstok met een kant en klaar interactief activiteitenprogramma rondom het thema ‘Hallo Wereld’, met activiteiten voor iedere leeftijdscategorie. Elementen uit de droombibliotheek van kinderen zijn verwerkt in het programma, evenals trends en ideeën van de doelgroep over de wereld. Beleven, ontdekken en ontwikkelen staan centraal. Verschillende talenten van kinderen worden tijdens de Kinderboekenweek geprikkeld, zodat het programma ieder kind aanspreekt.

De opdracht

De Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid heeft ons gevraagd het activiteitenprogramma voor de Kinderboekenweek 2012 te ontwerpen voor haar vijf grootste vestigingen. Daarbij is het van belang te achterhalen welke trends er onder basis-schoolkinderen leven en hun ideeën centraal te stellen. Tevens dient in het nieuwe activiteiten-programma leesbevordering terug te komen.

De 100 talenten

Page 15: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

15

Het resultaat

Door middel van een monitorsysteem kan Stichting C jaarlijks in de gaten houden welke leerlingen van het Udens college een opleiding in de kunst- en cultuursector gaan doen. Hierdoor kan Stichting C hen inzetten voor kunsteducatieve doeleinden en kan er samengewerkt worden aan een aansluitend en vernieuwend kunst- en cultuur-klimaat voor jongeren in Uden.

‘Ik k

om n

a m

ijn s

tudi

e gr

aag

teru

g na

ar U

den

om

aan

and

eren

te la

ten

zien

wat

je k

unt b

erei

ken’

De projectgroepMaria de GooijerMarèns de JongElena BlankEsther van Dalen

De opdrachtgeverStichting C, Uden

De begeleiderPaul Vogels

De opdracht

Opdrachtgever Stichting C is een marktplaats in Uden en omgeving die de vraag en het cultu-rele aanbod koppelt. Om het aanbod blijvend te vernieuwen wil Stichting C zicht hebben op de uitstroom van examenstudenten die een kunst-vakopleiding gaan volgen, zodat zij inzetbaar zijn voor Stichting C.

U!den. Het vinden en binden van jonge Udense kunstenaars

Bele

ef, o

ntde

k en

ont

wikk

el je

tale

nten

Page 16: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

16

CMV Festival, 5 en 6 juni 2012

Page 17: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

17

Een deel van het geheel

Page 18: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

Die Aufgabe

Entwicklung und Implementierung inte-grativer Angebote innerhalb der Offenen Ganztagsgrundschulen im Kreis Kleve.Erstellung eines Angebotsplans der zu einer besseren Integration verschiedener Zielgruppen inner-halb des Offenen Ganztags beiträgt.

Das Ergebnis

Unser Entwurf enthält einen Implementierungs-plan, der von uns festgelegte Qualitäts-anforderungen aufweist und so ermöglicht, ein messbares Ergebnis zu erzielen. Außerdem enthält unser Implementierungsplan einen

Angebotsgestaltung in der Offenen Ganztagsbetreuung im Kreis Kleve

Die ProjektgruppeTina KaufmannJulian CisteckyKonrad Schädel

Der Auftraggeber Arbeiterwohlfahrt Kreisverband Kleve e.V.

Der BegleiterHuub Gulikers

Zeit- und Ablaufplan der beschreibt wann und zu welchem Zeitpunkt die Menschen informiert werden und welche Fähigkeiten die Mitarbeiter/innen mitbringen müssen, um die von uns erstellten Angebote durchzuführen. Unsere innovativen Angebote haben wir auf drei wesentliche Bereiche beschränkt. Lesekompetenz, Konzentrationsschwierigkeiten und Jugendhilfe ‘Gewaltprävention’. Wir als Projektgruppe haben während der Anfertigung dieser Arbeit viele Erfahrungen in Bezug auf ein professionelles Arbeiten innerhalb einer Gruppe gesammelt und sind uns sicher, dass unser Leitfaden eine Bereicherung, nicht nur für die Kinder, und eine berufliche Entlastung für alle Anwender/innen, bietet.

Die Projektgruppe Svenja GrohnertThimo FliegerBjörn Kalms

Der Auftraggeber Jugendbildungsstätte Don Bosco, Hagen Rummenohl

Die BegleiterinLiselotte de Brujin

Schnappschuss – Ein Fotoprojekt für Schülerinnen und Schüler

Die Aufgabe

Mittels umfangreicher Forschung zum Thema ‚Wie kann die Jugendbildungsstätte zukunft-fähig werden?‘, haben wir uns mit drei Teilbereichen auseinandergesetzt: - Interessen der Schüler;- Interessen der Lehrkräfte;- Interessen der Eltern.Anhand der Forschungsergebnisse haben wir einen innovativen Entwurf mit Implementierung angefertigt, der in der Einrichtung zum Einsatz kommen kann.

Das Ergebnis

Das Ergebnis ist ein neues pädagogisches Angebot für die Jugendbildungsstätte. Innovativ dabei ist, dass die Schülerinnen und Schüler die Möglichkeit haben, den inhaltli-chen Teil des Programms mitzubestimmen. Die Methode ist vorgegeben und beschäftigt sich mit dem Element Fotografie. So hätte eine Klasse zum Beispiel die Möglichkeit innerhalb von drei Tagen eine eigene Fotostory auf die Beine zu stellen.

Wer das Programm bestimmt, kann nicht darüber meckern!

18

Page 19: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

Kultur baut Brücken

Die Aufgabe

Die Intention unserer Studie basierte auf dem Erkenntnisinteresse, die Profession der Kulturpädagogik innerhalb eines gewählten Kontextes zu hinterfragen und eine Grundlage für eine umfangreiche Beteiligung der Bewohner eines benachteiligten Stadtteils zu schaffen. Ausgangspunkt dieser Arbeit stellte eine ‘Aktivierende Befragung’ im Sinne des Empowerments dar.

Das Ergebnis

Einem vorliegendem Interesse an Beteiligung stehen gegenwärtige Problematiken eines Stadtteils, welcher Ungleichheit und Armut auf-zeigt, gegenüber. Ein anschlussfähiges Konzept an das bestehende Leitbild der Organisation ist hierbei auch Vorraussetzung einer gelingenden Implementierung, welche Maßnahmen im inves-tiven und nicht- investiven Bereich vorsieht und eine ästhetische Produktion umfasst.Es geht um gestaltende Prozesse, in Betrachtung der Besonderheit des Einzelnen. Hierbei werden Vernetzungen zwischen Institutionen, Trägern und Projektbeteiligten innerhalb einer gemeinsamen Verantwortung für die Weiterentwicklung künstlerischer Bildung betont.

Die ProjektgruppeSabine ParkerNatalie Grollius

Der AuftraggeberStadt Neuwied

Der BegleiterHuub Gulikers

Es gibt ihn also, diesen Zusammenhang zwischen schöpferischen Individuen und

gesellschaftlicher Entfaltung

Die ProjektgruppeVanessa DohmenTina DormoolenNadine Mertin

Der AuftraggeberLebenshilfe Unterer Niederrhein Rees

Die BegleiterinHille Pieper

Inklusion im Arbeitsfeld der Lebenshilfe Unterer Niederrhein Rees

Die Aufgabe

Es sollte der aktuelle Kenntnisstand bezüglich Inklusion des Personals der Lebenshilfe, der Kunden der Lebenshilfe und der Angehörigen der Kunden ermittelt werden. Wenn es notwendig ist, soll in diesem Rahmen Aufklärungsarbeit geleistet werden.

Das Ergebnis

In erster Linie wurde Aufklärungsbedarf beim Personal, den Eltern und den Kunden im Hinblick auf Inklusion festgestellt. Die Kunden sind mit ihrer derzeitigen Situation zufrieden, kennen jedoch vielfach die Möglichkeiten nicht, wenn es darum geht, ihre Freizeit in einem Verein der Gemeinde, Stadt oder einer Kirche zu gestalten.

Inklusion - Alle gehören dazu

19

Page 20: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

20

Een

basi

s voo

r tal

ento

ntwi

kkel

ing

De projectgroepDennis BraamMarjolein SpanjersSarah HerrMaria Schulte-Hengesbach

De opdrachtgeverDARE2GO, Den Bosch

De begeleiderVanessa Boode

Dare

2 P

repa

re

Het resultaat

Het innovatieve ontwerp bestaat uit een reiskof-fer met daarin een handleiding en bijbehorende materialen. Deze handleiding is in de vorm van een reisgids, die bestaat uit een theoretisch kader over de doelgroep (mbo-jongeren), actiepunten voor de begeleiders, een activiteitenbundel en een materialenlijst.

De opdracht

De onderzoeksvraag is: Wat zijn criteria en aanbe-velingen voor werkvormen en wijze van begelei-ding van jongeren die naar het Zuiden vertrekken om vrijwilligerswerk te doen? Deze worden ingezet tijdens het begeleidingstraject van DARE2GO van mbo-jongeren.Voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag is er praktijkgericht onderzoek gedaan en op basis van de resultaten is het product ontwikkeld.

DARE 2 MATCH 4 ALL

Page 21: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

21

De opdracht

Het jongerenwerk in de gemeente Westervoort wordt sinds 2011 vanuit jongerencentrum Creon uitgevoerd door Stichting Accommodatiebeheer Westervoort. De gemeente Westervoort wil een andere aanpak dan er de afgelopen jaren was: niet ‘aanbodgericht’ maar ‘vraaggericht’ en vooral voor en door jongeren.Er is onderzocht aan welke criteria het jongeren-werk moet voldoen om te kunnen werken volgens ‘Jongerenwerk nieuwe stijl’. Dit dient beschreven te worden binnen de nieuwe visie en missie van het jongerenwerk in Westervoort.

Een

basi

s voo

r tal

ento

ntwi

kkel

ing

De studentDenny Elfring

De opdrachtgeverStichting Accommodatiebeheer Westervoort

De begeleiderPetra Verhagen

Het resultaat

Het resultaat is een startnotie waarin in samen-spraak met het jongerenwerkteam en jongeren zes criteria zijn uitgewerkt. Het uiteindelijke product moet een ‘visie- en missiedocument’ worden waaruit iedereen kan opmaken waar het jongeren-werk voor gaat en staat. Er worden aanbevelingen gedaan hoe de criteria verder uitgewerkt kunnen worden en welke netwerkpartners hierin een rol kunnen spelen. Er is een planning voor de uitvoe-ring van de criteria gemaakt. De uitwerking en inhoud van dit ‘visie- en missiedocument’, evenals de wijze waarop dit gecommuniceerd kan worden, zijn beschreven.

Jongerenwerk nieuwe stijl in Westervoort

Dare

2 P

repa

re

Page 22: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

22

Een

wate

rdic

ht o

nder

zoek

en

een

spet

tere

nd p

rogr

amm

a

De projectgroepEsther van de LigtMaarten MuldersMona StahlAnnemarie Staaks

De opdrachtgeverNationale stichting ter bevordering van Vrolijkheid, Baexem

De begeleiderKarijn Breuning

Kind

eren

en

jong

eren

in a

siel

zoek

ersc

entr

a

verd

iene

n ee

n st

em!

Het resultaat

Het participatiepalet is een stapsgewijze handleiding voor Stichting de Vrolijkheid die richting geeft aan de opzet van een jonge-renraad. Deze handleiding is een methodische beschrijving van het opzetten van een jonge-renraad voor de (toekomstige) begeleiders van de jongerenraad. Op deze manier kunnen de begeleiders samen met de jongeren stapsge-wijs naar een jongerenraad toewerken.

De opdracht

De rechten van kinderen en jongeren in asiel-zoekerscentra worden geschaad. Stichting de Vrolijkheid zet zich in om de rechten van deze doelgroep te verbeteren. Door het oprichten van jongerenraden in asielzoekerscentra wil zij kinderen en jongeren laten participeren. Op deze manier ondersteunt de Stichting haar doelgroep om meer invloed te krijgen op hun eigen leefsituatie. De opdracht is het ontwik-kelen van een methodiek om een jongerenraad op het asielzoekerscentrum in Baexem op te zetten. Deze is ook integraal inzetbaar op andere asielzoekerscentra in Nederland.

Het participatiepalet: kleurrijk participeren binnen het asielzoekerscentrum

Page 23: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

23

De strijd om water

De opdracht

Het Nederlands Watermuseum vindt het belangrijk dat iedereen zich bewust wordt van het water-gebruik. Iedereen, ook de vmbo-leerlingen. Voor hen heeft het museum een lespakket gemaakt met een aantal vragen. Gek eigenlijk, het hele museum is interactief, alleen het lespakket voor deze doelgroep niet. Het museum vraagt daarom aan de CMV’ers om onderzoek te doen naar een passend educatief programma voor de onderbouw van het vmbo.

Een

wate

rdic

ht o

nder

zoek

en

een

spet

tere

nd p

rogr

amm

a

De projectgroepLise ter BraakIrene LukenManon SchippersKim Theeuwen

De opdrachtgeverNederlands Watermuseum, Arnhem

De begeleiderMiriam Jager

Het resultaat

De resultaten van het onderzoek zijn een goede basis voor een nieuw educatief programma. Een vlot en competitief programma waarbij de leerlingen verantwoordelijk zijn voor hun eigen toegewezen provincie met daarbij een realistisch waterprobleem. Door liters water te verdienen bij verschillende opdrachten kunnen de teams aan de slag met een oplossing voor hun probleem. De factoren leuk en leerzaam zijn bij het educatief programma ‘De strijd om water’ in balans.

De strijd om water

Kind

eren

en

jong

eren

in a

siel

zoek

ersc

entr

a

verd

iene

n ee

n st

em!

Page 24: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

24

Natu

urlij

k jo

ngvo

lwas

sene

n in

het

Nat

uurm

useu

m

De projectgroepJaap van DrunenNikki van DürenGeralt Perfors Aram Scholten

De opdrachtgeverPopcentrum Jacobiberg, Arnhem

De begeleiderRené Bogers

De J

acob

iber

g ga

at v

oor e

en b

ruis

ende

pop

scen

e in

Arn

hem

Zui

d

Het resultaat

Uit het onderzoek blijkt dat er behoefte is aan muziekeducatie in Arnhem Zuid. Door samen te gaan werken met jongerencentrum de Madser, wordt er gewerkt aan een bruisende popscene in Arnhem Zuid. De Madser faciliteert en de Jacobiberg zet haar expertise in. 1, 2, 3, 4 rock n’ roll highschool is een stappenplan waarmee de Jacobiberg de lessen kan ontwikkelen, promoten, uitvoeren en evalueren.

De opdracht

De Jacobiberg is een Popcentrum in Arnhem Noord. Doordat de huidige locatie zijn maximale capaciteit bereikt heeft, kijkt de Jacobiberg verder. Hieruit komt de vraag om onderzoek te doen naar de behoefte aan muziekeducatie en popoefenruimten in Arnhem Zuid. Tevens is er gekeken naar de juiste vorm om uit te breiden.

1, 2, 3, 4, rock n’ roll highschool

Page 25: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

25

De projectgroepJan-Willem HöppenerPascal Obma

De opdrachtgeverNatuurmuseum, Nijmegen

Natu

urlij

k jo

ngvo

lwas

sene

n in

het

Nat

uurm

useu

m

Het resultaat

Het resultaat is een instructieplan voor het tot stand brengen van een arrangement dat gebruik maakt van augmented reality. Het is de bedoeling dat een CMV’er bij het Natuurmuseum dit plan uit gaat voeren en de doelgroep jongvolwassenen bij de ontwikkeling van het uiteindelijke arrangement betrekt. Zo gaan bijvoorbeeld studenten van de opleiding Media & Design onder begeleiding van de CMV’er de software ontwikkelen. Dit instruc-tieplan is een handleiding voor het gehele proces van ontwikkeling met een beschrijving van de te nemen stappen en diverse benodigdheden.

De opdracht

Het Natuurmuseum Nijmegen wil jongvol-wassenen als nieuwe doelgroep aantrek-ken. Voor de projectgroep de opdracht om deze doelgroep te onderzoeken en na te gaan welke activiteiten en arrangemen-ten bij deze doelgroep aansluiten. Het Natuurmuseum stelt als eis dat het te ontwikkelen arrangement commerciëler en low budget is, en dat het op een lijn met de doelstellingen van het Natuurmuseum staat.

Een arrangement voor het Natuurmuseum Nijmegen

De J

acob

iber

g ga

at v

oor e

en b

ruis

ende

pop

scen

e in

Arn

hem

Zui

d

Page 26: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

26

‘Ik h

oor e

n ik

ver

geet

. Ik

zie

en ik

ont

houd

. Ik

doe

en

ik b

egri

jp’ (

Conf

uciu

s)

Meer cursisten voor Circustheater Stoffel

Voor

de

bijz

onde

re d

oelg

roep

zijn

suc

cese

rvar

inge

n

de b

asis

voo

r de

toek

omst

!

De projectgroepAdriënne VersteegenEsther van SwelmPaulien van Driel

De opdrachtgeverStichting Circustheater Stoffel, Nijmegen

De begeleiderAd den Dekker

Het resultaat

Door middel van een onderzoek is een beleids-plan opgezet dat door de organisatie ingezet kan worden om meer deelnemers te werven. In het plan komt aan bod hoe je de doelgroep bereikt, financiële drempels verlaagt, locaties werft en pr in zet.Door dit beleidsplan in te zetten is het voor Circustheater Stoffel mogelijk om meer bijzondere deelnemers beschutte vrijetijdsbesteding aan te bieden.

De opdracht

Circustheater Stoffel is een organisatie die door middel van circustheater de bijzondere doelgroep (kinderen die door een sociaal-emotionele en/of psychische problematiek niet mee kunnen doen aan het reguliere vrijetijdsaanbod) begeleidt naar succeservaringen. Dit doet zij door wekelijkse cursussen aan te bieden in Arnhem. Om het aantal deelnemers voor het cursuscentrum te vergroten, dienen de CMV-studenten te onder-zoeken wat de kansen en bedreigingen zijn in Arnhem.

Page 27: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

27

Voel je thuis in het museum!

‘Ik h

oor e

n ik

ver

geet

. Ik

zie

en ik

ont

houd

. Ik

doe

en

ik b

egri

jp’ (

Conf

uciu

s)

De projectgroepSharon VellingaMaud JansenMichelle van DijkRemco Peters

De opdrachtgeverGelders Erfgoed, Zutphen

De begeleiderCorin Smaal

Het resultaat

Met de ‘Box of Experience’ geven wij Gelders Erfgoed handvatten om de kleine en middelgrote musea in Gelderland beter te kunnen adviseren en ondersteunen bij het verbeteren van de totale beleving. Wat doet vormgeving met een ruimte? Welke informatiemiddelen kun je inzetten? Hoe gebruik je de kwaliteiten van vrijwilligers? Aan de hand van stellingen, vragen en opdrachten uit het spel wordt door Gelders Erfgoed in cocreatie met het museum een op maat gemaakt plan gecreërd.

De opdracht

Een museum is een plek waar je kunt beleven: leren, nieuwe ervaringen opdoen, kennis vergaren. Maar wat heeft een museum nodig om de totale beleving en sfeer van de ruimte te verbeteren? En hoe kan Gelders Erfgoed de musea hierin advise-ren en ondersteunen?

Voor

de

bijz

onde

re d

oelg

roep

zijn

suc

cese

rvar

inge

n

de b

asis

voo

r de

toek

omst

!

Page 28: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

28

Spea

k up

!

Het virtuele plein: een innovatief ontwerp voor vrijetijdsbesteding van langdurig zorgafhankelijke cliënten

Op z

oek

naar

nie

uwe

wege

n vo

or v

rije

tijd

sbes

tedi

ng

De studentBertina van Oirschot

De opdrachtgeverGGZ Oost Brabant, Rosmalen

De begeleiderMieke Janssen

Het resultaat

De meeste cliënten vinden het moeilijk om te participeren in de maatschappij. De cliënt heeft behoefte aan een vrijetijdsaanbod in een omge-ving waar hij zich veilig voelt. Het virtuele plein lijkt een bruikbare oplossing om cliënten in contact te brengen met anderen en met facilitei-ten die hij kan gebruiken om invulling te geven aan zijn vrije tijd. Om te onderzoeken of het virtuele plein werkelijk een zinvolle bijdrage kan leveren is een pilotproject voorgesteld. Na afloop hiervan wordt besloten alle cliënten toegang te geven tot deze eigentijdse vorm van ‘verbinden’. De CMV’er krijgt dan een rol als intermediair.

De opdracht

Binnen GGZ Oost Brabant zal de komende tijd veel veranderen. Aan de ene kant heeft dit te maken met de al genomen en nog te verwachten maatregelen op het gebied van de zorgfinancie-ring, aan de andere kant met de invoering van de Herstelvisie. In de voorgaande jaren werd het vrijetijdsaanbod voor cliënten bepaald door de professional en was er sprake van een aanbodge-stuurde situatie. Het is de bedoeling dat de cliënt zijn eigen keuzes gaat maken en een actieve rol krijgt. Welke weg kan daartoe leiden?

Page 29: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

29

Nick’s world

Spea

k up

!

De projectgroepMaaike DelverYvette KoedamSanne DuijfJoost van Hoof

De opdrachtgeverPestweb.nl, Utrecht

De begeleidersHille Pieper en Rachel Moolenaar

Het resultaat

Nick’s world is een lespakket van zes lessen met creatieve activiteiten over thema’s waardoor de sfeer in de klas verbetert en er gemakkelijker gepraat kan worden over moeilijke onderwerpen, zoals pesten. Elke les wordt gestart met een filmpje van Nick, die door een persoonlijk verhaal het thema introduceert en de leerlingen aan het denken zet.

De opdracht

Pestweb.nl is een organisatie die advies en onder-steuning biedt aan kinderen, jongeren, ouders en leerkrachten die probemen ervaren omtrent pesten op school.De organisatie wil weten in welke vorm pesten meer bepreekbaar gemaakt kan worden in groep zeven en acht van het basisonderwijs.

Op z

oek

naar

nie

uwe

wege

n vo

or v

rije

tijd

sbes

tedi

ng

Page 30: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

30

Muziektheaterproject ‘Overgavemensen!’

Lere

n ki

jken

doo

r de

ogen

van

een

and

er,

voor

wie

jouw

situ

atie

nie

t van

zelfs

prek

end

is

De studentJolien Straten

De opdrachtgeverFaculteit Gezondheid, Gedrag & Maatschappij, HAN, Nijmegen

De begeleiderPieter van Leeuwen

Het resultaat

Bovenstaande vragen zijn uitgangspunt voor een boeiend project geweest. Zij hebben geleid tot de samenstelling van een productieteam bestaande uit de initiatiefnemer (de student CMV), een productieleider, zakelijk-artistiek leider en regisseur. Er is samen met studenten, met en zonder functiebeperking, op basis van persoon-lijke ervaringen een voorstelling ontwikkeld. Het ontwikkelingsproces, het voorstellingsconcept en 10 uitvoeringen, vormen samen het endresultaat. Een uitwisseling van beelden, emoties en menin-gen rondom het thema, tussen medewerkers, cast en publiek.

De opdracht

Wat komt er kijken bij de vormgeving en realisatie van een muziektheaterproductie binnen een hoge-school? En… hoe kun je beleidsmakers, docenten en studenten die vanuit verschillende posities te maken hebben met het thema ‘Studeren met een functiebeperking’ op de HAN, door middel van een muziektheatervoorstelling, inzicht geven in elkaars perspectief en belevingswereld?

Page 31: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren

31

Lere

n ki

jken

doo

r de

ogen

van

een

and

er,

voor

wie

jouw

situ

atie

nie

t van

zelfs

prek

end

is

Studenten die niet in dit jaarboek staan en in het studiejaar 2011-2012 tevens een Project Onderzoek en Innovatie hebben uitgevoerd:

Studenten die nicht in diesem Jahrbuch stehen und im Studienjahr 2011-2012 ein Projekt Forschung und Innovation durchgeführt haben:

•Kunthanee Boekwaree Respert-Büro, Dortmund

•Gina Darnoud New Arts, Kunstbedrijf Arnhem

•Nathalie Laaf 2GetThere, Arnhem

•Daniel Roß Jugendbildungsstätte der Salesianer Don Boscos, Jünkerath

•Anita Rutgers Tandem Welzijnsorganisatie Nijmegen

•Sandra Sennef Stichting Het Kruispunt, Nijmegen

•Lars Zwerink Specifiek Jongerenwerk Rijssen (Pand 11)

Colofon / Impressum

Teksten / Texte: Studenten CMV / KSPFoto’s / Fotos: Studenten CMV Anne-Mieke ZaatEindredactie / Redaktion: Hay van der Sterren Natasja VerkroostUitgave / Ausgabe: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming Postbus 6960 6503 GL Nijmegen [email protected] en drukwerk / Gestaltung und Druk: ROC Nijmegen, Grafische Werkplaats

Juni 2012

Page 32: Jaarboek CMV 2011-2012 - Opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming HAN by Hay van der Sterren