IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA …urbanisti~ko-planski dokumentacii i urbanisti~ko-proektni dokumentacii po elektronski pat („Sl. Vesnik na RM” br. 68/15). Vkupnata povr{ina

IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA @IVOTNATA SREDINA

ZA

URBANISTI^KI PLAN VON NASELENO MESTO SO NAMENA G-2 LESNA I NEZAGADUVA^KA

INDUSTRIJA, E-1 KOMUNALNA INFRASTRUKTURA I E-3 NEKOMPATIBILNA INFRASTRUKTURA, KO

ORIZARI, OP[TINA VELES

N A C R T V E R Z I J A

Skopje, Fevruari 2016 godina

2

So cel navremeno da se sogledaat mo`nite negativni vlijanija vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto, kako i socio - ekonomskite aspekti od realizacija na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles soglasno ~len 65, stav 2 od Zakonot za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15 i 192/15), se naloì potrebata za sproveduvawe na Strategiska ocena na ìvotnata sredina. Izve{tajot za Strategiska ocena e potpi{an od Ekspert za Strategiska ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina (videno od Kopija na potvrda, dadeno vo prilog). Vo podgotovkata na Izve{tajot za Strategiska ocena na vlijanie vrz ìvotnata sredina u~estvuvaa:

Emil Stojanovski, dipl. in`. po za{tita na ìvotna sredina, Qup~o Avramovski, dipl. ekonomist, Igor Kukulovski, dipl. in`. po za{tita na ìvotna sredina, Keti Andonova, administrator, Dejan Rafailoski, tehni~ki asistent. Gorenavedeniot izve{taj za strategiska ocena na ìvotnata

sredina soglasno ~len 66 stav (5) od Zakonot za ìvotna sredina e potpi{an od lice koe e vklu~eno vo listata na eksperti za strategiska ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina koja ja vodi Ministerstvototo za ìvotna sredina i prostorno planirawe. Kako dokaz za istoto vo prilog na izve{tajot e dadena kopija na Potvrdata so broj 07-10997/2 od 26.12.2012 godina dadena od strana na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe.

Enviro Resursi, DOO Skopje

Upravitel

Emil Stojanovski

Koga se koristi ovoj dokument kako koristena literatura treba da se citira kako {to sledi: KD Enviro Resursi DOO Skopje, Nacrt izve{taj za strategiska ocena na ìvotna sredina za UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles

3

Imaj}i predvid potrebata od izrabotka na Izve{taj za strategiska ocena vrz ìvotnata sredina za UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles kako i odredbite od Zakonot za ìvotna sredina donesuvam:

R E [ E N I E Za opredeluvawe na ekspert za izrabotka na Izve{taj za strategiska

ocena na ìvotnata sredina Emil Stojanovski, diplomiran inèner, se opredeluva za ovlasten Ekspert za izrabotka na strategiska ocena na ìvotna sredina za UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles.

Obrazloènie: Emil Stojanovski, diplomiran inèner, gi ispolnuva uslovite propi{ani so ~len 68 stav (3) od Zakonot za ìvotna sredina na Republika Makedonija so toa {to ima poloèn ispit za Ekspert za strategiska ocena na ìvotnata sredina kako i e vklu~en vo Listata na eksperti za strategiska ocena vrz ìvotnata sredina {to ja vodi Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe.

Enviro Resursi, DOO Skopje

Upravitel

_________________ Emil Stojanovski

4

5

6

7

8

9

Sodrìna:

Voved .............................................................................................. 11

1. Celi na Planskiot dokument ................................................... 13

1.1 Celi na za{tita na ìvotnata sredina ................................ 14

1.2 Specifi~ni celi na Strategiskata ocena ........................... 16

1.3 Upotrebena metodologija ......................................................... 17

1.4 Zakonodavna ramka ..................................................................... 19

1.5 Institucionalna ramka ............................................................ 21

1.6 Sodrìna na Izve{tajot za Strategiska ocena na

ìvotnata sredina ...................................................................... 22

1.7 Rezime ............................................................................................ 23

2. Pregled na planskiot dokument .............................................. 24

2.1 Osnovi na Planskiot dokument ............................................... 24

2.2 Planski opfat ............................................................................. 25

2.2.1 Geografska i geodetska mestopolo`ba ................................. 25

2.2.2 Namena na upotreba na zemji{teto ............................. .......... 25

3. Kratok opis i obrazloènie na planskite re{enija za

izgradba na komunalna i soobra}ajna infrastruktura...... 27

4. 4.1

Karakteristiki na prostorot i sega{na sostojba so ìvotnata sredina ...................................................................... Karakteristiki na prostorot .................................................

28

28

4.1.1 Soobra}ajna povrzanost ............................................................ 28

4.1.2 Reqefni uslovi, naklon i ekspozicija na terenot ............ 29

4.1.3 Geolo{ki karakteristiki ........................................................ 29

4.1.4 Hidrolo{ki karakteristiki ................................................... 30

4.1.5 Stopanstvo ................................................................................... 30

4.1.6 Klimatski i mikroklimatski karakteristiki ................... 30

4.1.7 Koristewe i za{tita na zemjodelsko zemji{te ................... 31

4.1.8 Naselenie ...................................................................................... 31

4.1.9 Prirodno nasledstvo .................................................................. 32

4.1.10 Industrija ...................................................................................... 32

4.2 Opis na sega{nata sostojba so ìvotna sredina vo planskiot opfat ..............................................................................................

33

4.3 Sega{na sostojba so ìvotnata sredina vo i okolu planskiot opfat ..........................................................................

37

5. Sostojba bez implementacija na planskiot dokument ....... 39

6. Alternativi i ~initeli za izbor na alternativa ............. 40

7. Pretpostaveni vlijanija vrz mediumite na ìvotnata sredina ...........................................................................................

41

8. Merki za za{tita, namaluvawe i neutralizirawe

na zna~ajnite vlijanija vrz ìvotnata sredina od

implementacija na planskiot dokument ................................ 47

9. Plan na merki za monitoring na ìvotnata sredina ......... 57

10. Netehni~ko rezime ..................................................................... 59

11. Prilozi ......................................................................................... 63

10

Dodatok ........................................................................................... 66

Koristena literatura ................................................................. 67

11

Voved

So samoto realizirawe na ovaa planska zada~a se dobivaat podatoci za po~vata, vozduhot, vodata, klimatskite faktori, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, materijalnite dobra i dr. i se sozdavaat uslovi za iznao|awe na pri~inite vrz osnova na koja se odbiraat alternativite i se predviduvaat merki za za{tita i namaluvawe na vlijanijata. So identifikacijata na mo`nite problemi treba da se racionaliziraat tro{ocite i da se napravi najsoodveten izbor na merkite za za{tita na ìvotnata sredina. Rezultatot od u~estvoto na javnosta treba da se zeme {to e mo`no pove}e.

Ocenata na vlijanieto na opredeleni strategii, planovi i programi vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto e postapka so koja se procenuvaat efektite vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto od sproveduvaweto na predloènite dokumenti. Celta e mo`nite efekti da bidat zemeni vo predvid vo ranata faza na podgotovkata na dokumentite vklu~uvaj}i gi i promenite na istite.

Cel na Strategiskata ocena e da se integrira za{titata na ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto vo procesot na podgotvuvawe i donesuvawe na planskite dokumenti preku ekspertska procenka i procenka na javnosta pred donesuvawe na istite.

Podgotovkata na planskiot dokument gi definira i jasno gi utvrduva osnovnite, a so tek na vreme i realnite celi i pravci vo domenot na zemjodelstvoto, {umarstvoto, energetikata, industrijata, turizmot, upravuvawe so otpadot, upravuvawe so vodite, prostornoto i urbanisti~ko planirawe i koristewe na zemji{teto, kako i Nacionalniot akcionen plan za ìvotna sredina i lokalnite akcioni planovi za ìvotna sredina koi ja nalaga potrebata soglasno ~len 65 od Zakonot za ìvotna sredina od sproveduvawe na Strategiskata ocena na vlijanieto na ìvotnata sredina na ovie planski i programski re{enija i celi.

Strategiskata ocena na vlijanieto na ìvotnata sredina se sostoi od nekolku fazi na planirawe:

- proverka; - opredeluvawe na opfat; - osnovni podatoci na ìvotnata sredina; - ocena; - podgotovka na izve{tajot za ìvotna sredina; - konsultacija so zasegnatata javnost; - prifa}awe na strategijata, planot ili programata i - monitoring.

Pri opredeluvawe na obemot i detalnosta na informaciite vo Izve{tajot za ìvotna sredina, lokalnata samouprava na op{tina Veles e dol`na da pobara mislewe od organite koi se zasegnati od planskiot dokument. Isto taka, spored Arhuskata Konvencija i Uredbata za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08 i 45/11) ~len 8, op{tinata e dol`na da go vklu~i u~estvototo na javnosta preku:

12

- }e treba da se utvrdi dinamikata i rokovite {to }e bidat realni za efikasno u~estvo na zasegnatata javnost;

- nacrt-pravilata }e treba da bidat javno raspolo`livi, i - na javnosta }e treba da i se ovozmoì da dade komentar.

Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe jasno

gi definira osnovnite, a so vreme i ostvarlivite celi i pravci na razvojot, osobeno vo pogled na neophodnite kvalitativni strukturni promeni i za niv relevantni i adaptibilni re{enija i opcii. Neposrednata povrzanost i me|usebnata uslovenost pome|u planskiot opfat i vlijanieto na ìvotnata sredina nametnuva ednovremen, integralen tretman na prostorot i definirawe na dolgoro~na strategija za ureduvawe, opremuvawe i koristewe na prostorot i efikasna za{tita na ìvotnata sredina, prirodata i kulturno-istoriskoto nasledstvo vo regionot.

Posebno vnimanie e posveteno na karakteristikite na koristewe na zemji{teto. Pravnata i administrativna ramka, koja gi opfa}a osnovnite zakoni, strate{ki planovi i standardi na ìvotnata sredina, kako i procedurite za Strategiska ocena na ìvotna sredina obraboteni se vo posebno poglavje od ovoj Izve{taj.

Analizata na alternativite koi se opfateni so ovoj izve{taj ukaùva na potrebata od neminovno sproveduvawe na Strategiskata ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina vo procesot na planirawe zaradi pravilna i poefikasna izbrana alternativa. O~ekuvanite rezultati vrz ìvotnata sredina, preporakite i merkite za namaluvawe na vlijanijata, kako i planot za monitoring se prikaàni i objasneti vo posebni segmenti od ovoj Izve{taj.

13

1. Celi na Planskiot dokument

So ovaa inicijativa treba da se ovozmoì izrabotka na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, so koja }e se uredi namenata i na~inot na koristewe na prostorot, }e se opredelat uslovi za izgradba na gradbite vo ramkite na definiraniot planskiot opfat.

Urbanisti~kiot plan von naseleno mesto, }e se izraboti vrz osnova na metodologijata koja proizleguva od odredbite utvrdeni so Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15 i 44/15), Pravilnik za standard ii normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15), Pravilnik za pobliska sodrìna, razmer i na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~kite planovi („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15) i Uredbata za

vospostavuvawe i na~in na koristewe na informaciski sistem za irabotka i sproveduvawe na postapkata za donesuvawe na urbanisti~ki planovi, regulaciski planovi na generalni urbanisti~ki planovi, urbanisti~ko-planski dokumentacii i urbanisti~ko-proektni dokumentacii po elektronski pat („Sl. Vesnik na RM” br. 68/15).

Vkupnata povr{ina na analiziraniot prostor iznesuva 2,98 ha. Vo ramkite na nasokite za izrabotka na planovi od ponisko nivo,

koi gi dava Prostorniot plan na R. Makedonija, za kompleksi od vakov tip treba da se po~ituva:

Izbor i raspored na aktivnosti soglasno prirodnite uslovi, raspoloìvata rabotna sila i postojnite stopanski kapaciteti;

Sozdavawe mo`nosti za otvorawe na novi rabotni mesta vo naselbi i podra~ja kade treba da se zadrì postojnoto naselenie i da se naso~at migraciite;

Obezbeduvawe i sproveduvawe na postojnite zakoni i propisi so koi se za{tituva prostorot, resursite i nacionalnoto bogatstvo i se organizira i ureduva prostorot so cel za vkupen razvoj, a osobeno vo odnos na:

- bespravnata gradba; - stopanisuvawe so {umite, zemjodelskoto zemji{te, vodite i drugo; - za{tita na sozdadenoto i prirodnoto bogatstvo; - nasokite i kriteriumite za ureduvawe na prostorot nadvor od grade`nite podra~ja treba da se utvrdat so pomo{ na stru~ni osnovi i upatstva od resorite na zemjodelstvoto, vodostopanstvoto, {umarstvoto i za{titata na ìvotnata sredina.

So analizata na postojnata sostojba, vo predmetniot lokalitet se definirani namenata na prostorot, pravecot, ograni~uva~ki faktori i realnite ocenki za razvoj na lokalitetot za UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles:

preispituvawe na predvidenite funkcii i ponudi realno, ekonomski izdràno, ekolo{ko kvalitetno re{enie vo oblasta na karakterot i namena na prostorot;

14

namenata na karakterot na funkciite na objektite, sistemot na gradba i standardite vo primena na ekonomsko isplatlivi grade`ni zafati;

povisok standard vo odnos na planiraweto na povr{inite, upotrebeniot materijal, estetskite vrednosti i povrzuvawe so site infrastrukturni sistemi, kako i realizacija na novi sistemi;

realni mo`nosti za razvoj za lokalitetot prestavuva - gradba na objekti vo oformeni grade`ni parceli;

ovozmoùvawe na povisok stepen na kooperativnost na stopanskiot komleks so malite i sredni pretprijatija od komercijalni i komunalni uslu`ni dejnosti i kooperantna zastapenost na naselenieto.

Granicata na predmetniot planski opfat za UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles e odredena so granici na parceli, soobra}ajna infrastruktura i granica na namenska zona definirana so soseden planski opfat.

Granicata na planskiot opfat e definirana so slednite granici:

od sever grani~i so Javen pat D. Orizari - â{ka;

od jug grani~i so granica na namenska zona G2- Servisi;

od zapad grani~i so granica na namenska zona G2- Servisi;

od istok grani~i so KP 2402/1 i so lokalen pat.

1.1 Celi na za{tita na ìvotnata sredina

Za{titata na ìvotnata sredina podrazbira mnoèstvo na razli~ni postapki i merki koi go spre~uvaat zagrozuvaweto na ìvotnata sredina. Pod za{tita na ìvotnata sredina se podrazbira ne samo za{tita na ~ovekot tuku i za{tita na bilnata vegetacija i ìvotinskiot svet. Celite na za{titata na ìvotnata sredina se za{tita na zdravjeto na lu|eto, kvalitetot na ekosistemite, za{tita na rastitelniot i ìvotinskiot svet i kulturni dobra ~ij tvorec e ~ovekot, za~uvuvawe na ramnoteàta i ekolo{kata stabilnost na prirodata, racionalno i adekvatno koristewe na prirodnite resursi.

Deklaracijata za ìvotnata sredina e donesena na Svetskata konferencija na Obedinetite dràvi vo 1972 godina. Stokholmskata konferencija za ~ovekovata sredina, odràna 1972 godina ja razbudila svesta i go ozna~ila po~etokot na ekolo{kata era i istovremeno ja inicirala Pariskata konvencija na Pretsedateli na Dràvi i Vladi na zemjite od Evropskata ekonomska zaednica, odràna istata godina. Vo usvoenata deklaracija kako osnovna cel na ekolo{kiot razvoj se naveduva smaluvawe na rizikot vo pogled na uslovite na ìvot, podobruvawe na kvalitetot na ìveewe i da se vo ostvaruvawe na ovie celi posebno vnimanie obrati na za{titata na ìvotnata sredina. Spored toa, Evropskoto zakonodavstvo koe go ima usvoeno Sovetot na Evropskite ekonomski zaednici se naglasi garancijata na pravoto na sekoj gra|anin na ~ista i zdrava ìvotna sredina.

Vo tekot na 1992 godina vo sila stapi Bazelskata Konvencija, ~ija {to cel e smaluvawe na supstanciite odredeni kako opasen otpad. Vo Maj

15

2004 godina stapi vo sila i Stokholmskata konvencija za perzistentni organski zagaduva~i, so koi gi definira 12 ekstremno otrovni organski zagaduva~i, baraj}i nivna redukcija ili nivno celosno eliminirawe.

Me|unarodnata pravna za{tita na ìvotnata sredina se sveduva vo najgolem del na me|unarodno - pravna akcija protiv zagaduvaweto. Sepak, me|unarodnata regulativa vo oblasta na ìvotnata sredina seu{te ne dostignala na nivo koj bi ovozmoìl miren ìvot na site ìvi su{testva na na{ata planeta. Se donesuvaat razni protokoli, konvencii, deklaracii i dr.

Republika Makedonija, vo ramkite na evrointegraciskite procesi vo ìvotnata sredina ima potpi{ano golem broj na me|unarodni konvencii, bilateralni dogovori i protokoli i koi zaedno so nacionalnite propisi ja so~inuvaat pravnata ramka koja go ureduvaat upravuvaweto so mediumite na ìvotnata sredina. Vo procesot na aprkosimacijata na EU asquis communautaire (EU zakonodavstvo) od oblasta na ìvotnata sredina preku transponirawe na EU zakonodavstvoto Republika Makedonija gi ima doneseno slednite zakoni:

Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05,

24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15 i 192/15);

Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 92/07, 35/10, 47/11, 100/12 i 10/15);

Zakon za upravuvawe so otpadot („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 71/04, 107/07, 102/08, 143/08, 124/10, 51/11, 123/12, 163/13, 51/15, 146/15, 156/15, 192/15 i 39/16);

Zakon za upravuvawe i pakuvawe i otpad od pakuvawe („Sl. Vesnik

na RM” br. 161/09, 17/11, 47/11, 136/11, 6/12, 39/12, 163/13, 146/15 i 39/16);

Zakon za upravuvawe so baterii i akumulatori i otpadni baterii i akumulatori („Sl. Vesnik na RM” br. 140/10, 47/11 i 148/11);

Zakon za elektri~na i elektronska oprema i otpadna elektri~na i elektronska oprema („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/11 i 6/12);

Zakon za za{tita od bu~avata vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik

na RM” br. 79/07, 124/10, 47/11 i 163/13);

Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06,

84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 164/15). Procesot na usoglasuvawe so zakonodavstvoto na EU i vo sega{no

vreme e vo tek, posebno vo tehni~kite barawa dadeni vo aneksite na EU Direktivite. Listata na relevantni zakoni i relevantni EU Direktivi i me|unarodni dogovori se dadeni vo to~kata 11 od ovoj Izve{taj. Site obvrski {to proizleguvaat od ovie zakonski i nacionalni strate{ki dokumenti, bea analizirani i zemeni vo predvid pri definirawe na osnovnite celi za za{tita na ìvotnata sredina vo planskiot opfat pri izgotvuvawe na ovoj Izve{taj.

Kako generalni celi utvrdeni po ovie zna~ajni osnovi se slednite: - Obezbeduvawe na preventivni merki na za{tita na vodnite

resursi-podzemnite vodi od mo`nite zagaduva~ki emisii na materii od realizirawe na planskiot opfat;

16

- Iskoristuvawe na obnovlivi izvori na energija - kako ~ista energija, preku implementirawe na konceptot po~ista sredina;

- Vospostavuvawe na permanenten monitoring na kvalitetot na vodata, po~vata i vozduhot;

- Zbogatuvawe na {umskiot fond preku zasaduvawe na pojas od soodvetni drvni rastenija;

- So~uvuvawe na postojniot biodiverzitet i eliminirawe na mo`nite kontaminacii na istiot i negovo is~eznuvawe;

- Vospostavuvawe na permanentna sorabotka vo sledeweto na sostojbite vo oblasta na kvalitetot na vodata, po~vata i drugite mediumi vo ìvotnata sredina od strana na lokalnite i Republi~kite zdrastveni institucii od aspekt na so~uvuvawe na zdravjeto na naselenieto;

- Vklu~uvawe na javnosta vo procesot na monitorirawe na sostojbite i donesuvawe na odluki za mediumite vo ìvotnata sredina;

- Vospostavuvawe na baza na podatoci za sostojbata vo sekoj medium vo ìvotnata sredina po principot (dviè~ka sila-pritisok-sostojba na ìvotnata sredina-vlijanie-odgovor) na lokalno i regionalno nivo. Vo ovoj proces se predlaga pocelosno implementirawe na gore

navedenite celi preku realizirawe sistem na predlog merki za za{tita, odbegnuvawe, namaluvawe, neutralizirawe ili kompenzacija na eventualnite vlijanija od realizacija na predvidenite sodrìni soglasno urbanisti~kiot plan. Za taa cel vo ponatamo{niot tekst na sodrìnata na ovoj dokument se predlagaat:

Tehni~ki merki koi treba da se prevzemat za vreme na sproveduvawe na planot;

Preporaki za podgotvuvawe, donesuvawe i dopolnuvawe na planovite i programite vo ramkite na sproveduvaweto na zakonskite obvrski vo ìvotnata sredina.

1.2 Specifi~ni celi na Strategiskata ocena

Specifi~nite celi na Strategiskata ocena na ìvotnata sredina se definirani soglasno nacionalnata i me|unarodna legislativa i se prikaàni preku statusot na biolo{ka raznovidnost, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, materijalnite dobra, kulturnoto nasledstvo i predelot:

- Za{tita na ìvotnata sredina so implementacija na planskiot dokument;

- Podobruvawe na ekonomskite uslovi i zgolemuvawe na ìvotniot standard;

- Pravilno upravuvawe so prostorot zaradi odrùvawe na postojanoto nivo na flora;

- Obezbeduvawe na za{titni zeleni pojasi i formirawe na hortikulturni nasadi od aspekt na pojava na bu~ava;

- Podobruvawe na kvalitetot na vozduhot; - Za~uvuvawe na kvalitetot na vodata;

17

- Integralno upravuvawe so otpadot i negova selekcija za za~uvuvawe na po~vata, a so toa i minimizirawe na otpadot;

- Minimizirawe na pojavite od nesre}i i havarii; - Za~uvuvawe na kulturnoto nasledstvo; - Za~uvuvawe na karakteristikite na predelot i ìvotnata sredina.

Planskiot opfat e usoglasen so:

Prostoren plan na RM, 2004;

LEAP za op{tina Veles;

Strategija za Lokalen ekonomski razvoj za op{tina Veles;

Programa za razvoj na Vardarski region;

Nacionalna strategija za odr`liv razvoj, 2010-2030;

Vtor nacionalen Ekolo{ki Akcionen Plan na RM, 2006;

Vtor Nacionalen izve{taj za klimatski promeni, 2008;

Strategija za upravuvawe so podatoci za ìvotnata sredina, 2005;

Strategija i akcionen plan za implementacija na Arhuskata konvencija, 2005.

Vrska so drugi planski dokumenti:

Prostoren plan na RM

Uvaùvawe na realnite faktori na razvoj;

Prevzemawe stimulativni merki od strana na dràvnite i drugi vidovi poddr{ka za programi na lokalnite zaednici i stopanskite akteri;

Vospostavuvawe na pazarni principi i formirawe soodvetna institucionalna ramka vo koja }e moàt da funkcioniraat pazarnite institucii;

Sozdavawe na regionalen diferenciran ambient za stopanisuvawe so pomo{ na soodvetna politika.

Nacionalen ekolo{ki akcionen plan:

Da se ovozmoì integrirawe na politikata za za{tita na ìvotna sredina vo ostanatite sektorski politiki;

Da se pottiknat industrijata, davatelite na uslugi i drugite subjekti vo oblasta na ìvotnata sredina kon pogolema odgovornost za za{titata na ìvotnata sredina;

Da se dadat nasoki za ekolo{ki odr`liv pristap;

Da se zgolemi stepenot na ispolnuvawe na obvrskite od regionalnite i globalnite dogovori vo oblasta na ìvotnata sredina.

1.3 Upotrebena Metodologija

Pri podgotovkata na Izve{tajot za strategiska ocena se kreira{e metodologija kompatibilna na karakteristikite na prostorot opfaten so planskiot dokument, planskata zada~a, dostapnite strategii i dokumenti.

18

Postapno se prevzedoa slednite ~ekori:

– Se napravi prvi~en uvid na sega{nite sostojbi vo ìvotnata sredina vo analiziraniot planski opfat, negovata okolina i po{iroko;

– Se ostvari sredba so izrabotuva~ot na planskiot dokument i se realizira razgovor za celite na investicionite aktivnosti i sodrìni koi }e bidat opfateni vo prostorot;

– Podetalno se prou~ija sodrìnite {to se predvideni da se lociraat vo planskiot opfat, urbanisti~kiot proekt, namenata i kategorijata na zemji{teto;

– Detalno se razgledaa tehni~kite re{enija predvideni za realizacija na proektnata zada~a;

– Definirani se celite za za{tita na ìvotnata sredina utvrdeni vo strate{kite dokumenti na lokalno, nacionalno i me|unarodno nivo;

19

– Se napravi uvid na postojnata realizirana urbanisti~ka sostojba na podra~jeto definirano so planskiot opfat (bespravna gradba, soobra}aen pristap i sl.);

– Sogleduvawe na mo`nite negativni vlijanija po ìvotnata sredina od realizacija na sodrìnite predvideni so planot;

– Nadminuvawe na negativnite vlijanija po ìvotnata sredina od realizacija na sodrìnite predvideni so planot;

– Nadminuvawe na eventualnite vlijanija ili nivno ublaùvawe i za taa cel predlagawe na preventivni i korektivni merki;

– Predlagawe na sistem na permanenten monitoring na sostojbite;

– Vklu~uvawe i zapoznavawe na site zainteresirani strani vo procesot na izgotvuvawe na dokumentot i utvrduvawe na sostojbite vo ìvotnata sredina so realizacija na planot.

Pri izgotvuvawe na Izve{tajot koristena e stru~na literatura od ovaa oblast, EU Direktivite, nacionalni strate{ki dokumenti, relevantnata zakonska regulativa, me|unarodni dogovori, prostorni i urbanisti~ki planski dokumenti, katastarski skici i drugi dokumenti relevantni za izrabotka na dokumentot.

1.4 Zakonodavna ramka

Izve{tajot za Strategiska ocena na ìvotnata sredina za UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles e izraboten soglasno postojnata zakonska regulativa vo ìvotnata sredina i prirodata vo Republika Makedonija: Zakon za @ivotna sredina Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07,

159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15 i 192/15). Strategiska ocena na ìvotnata sredina

1. Uredba za kriteriumite vrz osnova na koi se donesuvaat odlukite dali opredeleni planski dokumenti bi moèle da imaat zna~itelno vlijanie vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 114/07);

2. Uredba za sodrìnata na izve{tajot za strategiska ocena na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07);

3. Uredba za strategiite i programite, vklu~uvaj}i gi i promenite na tie strategii, planovi i programi, za koi zadolìtelno se sproveduva postapka za ocena na nivnoto vlijanie vrz ìvotnata sredina i vrz ìvotot i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07 i 45/11);

4. Uredba za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08 i 45/11);

20

5. Pravilnik za formata, sodrìnata i obrazecot na Odlukata za sproveduvawe, odnosno nesproveduvawe na strategiska ocena i na formularite za potrebata od sproveduvawe, odnosno nesproveduvawe na strategiska ocena („Sl. Vesnik na RM” br. 122/11).

Za{tita na prirodata Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 164/15). Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 92/07, 35/10, 47/11 i 100/12-pre~isten tekst i 10/15). Upravuvawe so otpadot Zakon za upravuvawe so otpadot („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 71/04, 107/07, 102/08, 143/08, 124/10, 51/11, 123/12, 163/13, 51/15, 146/15, 156/15, 192/15 i 39/16). Za{tita od bu~ava Zakon za za{tita od bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 79/07, 124/10, 47/11 i 163/13). Indikatori za bu~ava

1. Pravilnik za primena na indikatorite za bu~ava, dopolnitelni indikatori za bu~ava, na~inot na merewe na bu~ava i metodite za ocenuvawe so indikatorite za bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 107/08);

2. Pravilnik za grani~ni vrednosti na nivoto na bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08).

Monitoring za bu~ava

1. Pravilnik za lokaciite na mernite stanici i mernite mesta („Sl.

Vesnik na RM” br. 120/08); 2. Pravilnik za pobliskite uslovi vo pogled na potrebnata oprema

koja treba da ja poseduvaat ovlasteni nau~ni stru~ni organizacii i institucii kako i drugi pravni i fizi~ki lica za vr{ewe na opredeleni stru~ni raboti za monitoring na bu~ava („Sl. Vesnik na RM” br. 152/08).

Zakon za voda Zakon za vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/2011, 44/12, 23/13, 163/13 i 180/14). Nacionalna strategija za upravuvawe so otpad (2008-2020) Nacionalen plan za upravuvawe so otpad (2009-2015)

21

Zakon za za{tita i spasuvawe Zakon za za{tita i spasuvawe („Sl. Vesnik na RM” br. 36/04, 49/04, 86/08, 124/10, 18/11 i 41/14). Prostorno planirawe Prostoren plan na Republika Makedonija („Sl. Vesnik na RM” br. 39/04).

Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe

Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 24/08, 91/09, 124/10, 18/11, 53/11, 60/11, 144/12, 55/13, 163/13 i 42/14). Pravilnik za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl.

Vesnik na RM” br. 142/15).

Pravilnikot za pobliska sodrìna, razmer i na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~ki planovi („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15).

1.5 Institucionalna ramka

Zakonot za organi na upravata gi definira odgovornostite na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, kako {to sledi:

Podgotovka na re{enie vo onie slu~ai vo koi ne se soglasuva so odlukata za sproveduvawe, odnosno nesproveduvawe na SOV@S ili so opredeleniot obem na SOV@S vo odlukata;

Podgotovka na re{enie za soodvetnosta na izve{tajot na SOV@S za planskiot dokument, i;

Vospostavuvawe i aùrirawe na listata na eksperti za SOV@S. Organi na dràvnata uprava/edinicite na lokalna samouprava koi

gi podgotvuvaat - usvojuvaat planskite dokumenti imaat obvrska za:

Podgotovka na izve{tajot za SOV@S;

Objavuvawe na informacii za otpo~nuvaweto na podgotvuvaweto na planskite dokumenti i za u~estvo na javnosta vo procesot na konsultacii;

Objavuvawe na informacii za nacrt planskiot dokument koj se podgotvuva i za predlog izve{tajot za SOV@S;

Podgotovka na izve{tajot od konsultacijata so javnosta vrz osnova na dobienite komentari i mislewa od javnite konsultacii;

Kompletirawe na izve{tajot za SOV@S i na planskite dokumenti so dobieni mislewa i komentari, i

Monitoring na vlijanijata od implementacijata na planskiot dokument i vo slu~aj na negativni efekti i informirawe na M@SPP. Ministerstvoto za nadvore{ni raboti e odgovorno za

sproveduvawe na prekugrani~ni konsultacii za SOV@S vo odnos na dostavuvawe na izvestuvawe do sosednata dràva koja moè da bide zasegnata od podgotovkata na planskiot dokument ili koga Republika Makedonija moè da bide zasegnata od podgotovka na planski dokument vo sosedna dràva.

22

Drugi ministerstva i dràvni institucii so odredeni

nadle`nosti na poleto na za{tita na ìvotnata sredina se:

Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo;

Ministerstvo za transport i vrski;

Republi~ki Zavod za zdravstvena za{tita;

Ministerstvo za zdravstvo;

Uprava za hidrometerolo{ki raboti;

Edinicite na lokalna samouprava. Zna~ajna uloga vo procesot na donesuvawe na zakonite vo oblasta

na ìvotnata sredina ima i Sobraniskata komisija za transport, vrski i ekologija.

1.6 Sodrìna na Izve{tajot za Strategiska ocena na ìvotnata sredina

Sproveduvaweto na Strategiskata ocena na ìvotnata sredina e

interaktiven proces koj treba da se sprovede paralelno so razvojot na planot ili programata. Strategiskata ocena na ìvotnata sredina e proces za da se osigura deka zna~itelen efekt vrz ìvotnata sredina {to proizleguvaat od politiki, planovi i programi se identifikuvaat, ocenuvaat i namaluvaat. Vaèn instrument za da im se pomogne vo postignuvawe na odr`liv razvoj i kreirawe na politikata e

23

Strategiskata ocena na ìvotnata sredina. Posebni beneficii vo Strategiskata ocena vklu~uvaat:

– Poddr{ka na odr`liviot razvoj; – Da se podobrat dokazite kako dobra osnova za strate{kite

odluki; – Da se konsultiraat site zainteresirani strani vo procesot

na izgotvuvawe na dokumentot i utvrduvawe na sostojbite vo ìvotnata sredina so realizacija na planot;

– Da se naso~at na drugi procesi, kako {to se vlijanieto vrz ìvotnata sredina na ocenkite vrz oddelni razvojni proekti.

Strategiskata ocena sledej}i gi odredbite za sodrìnata na ovoj Izve{taj, gi obrabotuva slednite sodrìni:

– Karakteristiki na ìvotnata sredina vo oblastite koi bi bile zna~itelno zasegnati;

– Problemi od oblastite koi se od posebno zna~ewe za ìvotnata sredina, a osobeno od aspekt na za{tita na divite ptici i habitatite;

– Celite na za{tita na ìvotnata sredina, odredeni na nacionalno ili me|unarodno nivo, koi se relevantni za planskiot dokument i na~inot na koj ovie celi i site aspekti na ìvotnata sredina se zemeni vo predvid za vreme na nivnite podgotovki;

– Verojatnite zna~ajni vlijanija vrz ìvotnata sredina vo celina, vklu~itelno i vrz biodiverzitetot, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, florata, faunata, vodata, vozduhot, po~vata, klimatskite faktori, kulturnoto nasledstvo, pejsaòt i materijalnite pridobivki. Ovie vlijanija vklu~uvaat sekundarni, kratkoro~ni, dolgoro~ni, trajni i privremeno pozitivni i negativni efekti;

– Rezime/kratok pregled na pri~inite na alternativite, opis za toa kako e napravena procenkata, vklu~uvaj}i gi site pote{kotii (kako {to se tehni~kite nedostatoci ili nedostigot na know-how) do koi se do{lo pri sobiraweto na potrebnite informacii;

– Opis na predvidenite merki koi se odnesuvaat na monitoringot vo soglasnost so zakonskite obvrski;

– Ne-tehni~ko rezime na informaciite dadeni vo soglasnost so barawata navedeni vo prethodnite to~ki.

1.7 Rezime

Vrz osnova na sprovedenata Strategiska ocenka na ìvotnata sredina za UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles istiot moè da se izraboti i kako takov e prifatliv za implementacija.

24

2. Pregled na Planskiot dokument 2.1 Osnovi na Planskiot dokument

UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, kako osnovna cel gi ima zacrtano nasokite na idniot prostoren razvoj so sozdavawe uslovi za planirawe na organiziranite prostori so razli~ni nameni, odreduvawe namena za grade`nite parceli so kompatibilni klasi na nameni na osnovnata namena koja e definirana so zakonska regulativa, planirawe na povr{ini za gradba na objekti so nivna katnost i maksimalna visina do venec i toa imaj}i gi vo predvid prirodnite pogodnosti i ograni~uvawe preku analiza na postojnata sostojba i sozdavawe na osnovna koncepcija za planiranite povr{ini so soobra}ajni i infrastrukturni re{enija. Cel na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles e ureduvawe i organizirawe na prostorot preku:

Racionalno koristewe na zemji{teto;

Odreduvawe na planski opfat;

Odreduvawe na grade`ni parceli;

Planirawe na potrebni povr{ini za gradba;

Ureduvawe na osnovna klasa na nameni so kompatibilni klasi na nameni;

Priklu~ok na lokacijata na soobra}ajnata infrastruktura;

Priklu~ok na lokacijata so elektri~na energija, komunalna infrastruktura (vodovod, kanalizacija i atmosferska);

Maksimalno vklopuvawe na infrastrukturata i objektite so terenot,

Oformuvawe prepoznatliva ambientalna celina;

Po~ituvawe i nadgraduvawe na pejsa`nite vrednosti;

Oformuvawe kulturen pejsa`;

Po~ituvawe i valorizacija na kulturnoto i graditelskoto nasledstvo;

Vgraduvawe propratni sodrìni na osnovnata namenska upotreba na zemji{teto;

Podignuvawe na humanosta vo prostorot i nepre~eno dvièwe na hendikepiranite lica;

Vgraduvawe za{titni merki;

Po~ituvawe na zakonskite propisi, standardi i normativi vo planiraweto;

Predviduvawe merki za za{tita i spasuvawe;

Utvrduvawe na parametri koi se potrebni za izdavawe na Odobrenie za gradba na objektite vo parcelite.

Prostorniot koncept na lokalitetot za izrabotuvawe na UPVNM e vo soglasnost so osnovnata strate{ka opredelba na Prostorniot Plan na Republikata so ostvaruvawe na povisok stepen na vkupnata funkcionalna integriranost na prostorot na dràvata, kako i obezbeduvawe uslovi za zna~itelno pogolema infrastrukturna i ekonomska integracija so sosednite i ostanatite evropski zemji.

25

Edna od osnovnite celi na Prostorniot Plan na Republikata se odnesuva na {tedewe, racionalno koristewe i za{tita na prirodnite resursi, iskoristuvawe na pogodnostite za stopanski komleks i locirawe na aktivnosti na prostori vrzani so mesto na odgleduvawe ili iskoristuvawe.

2.2 Planski opfat 2.2.1 Geografska i geodetska mestopolo`ba

Granicata na planskiot opfat kako liniski simbol e definirana vo grafi~kiot del od Planskata dokumentacija i pretstavuva zatvorena linija {to go opkruùva podra~jeto na koe urbanisti~kiot plan e na sila, odnosno podra~je na koe se protega pravnoto dejstvo na urbanisti~ki plan. Povr{inata na predlog planskiot opfat }e iznesuva 2.98 ha. Granicata na predmetniot planski opfat e odredena so granici na parceli, soobra}ajna infrastruktura i granica na namenska zona definirana so soseden planski opfat. Granicata na planskiot opfat e definiranaso slednite granici:




od istok grani~i so KP 2402/1 i so lokalen pat.

2.2.2 Namena na upotreba na zemji{teto

UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, }e se izraboti na opfat definiran na povr{ina od 2.98 ha. Planskiot opfat na lokacijata izleguva na Javen pat D. Orizari - â{ka. UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, treba da se razviva i usmeruva prema potrebite na investitorite, a vo soglasnost so Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15 i 44/15), Pravilnik za standard ii normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM”

br. 142/15), Pravilnik za pobliska sodrìna, razmer i na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~kite planovi („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15). Osnovna namena vo planot e izgradba na:

1. Lesna nezagaduva~ka industrija - G2 2. Komunalna infrastruktura - E1 3. Nekompatibilna infrastruktura - E3.

So prate~ki sodrìni, i mo`nost za kompatibilni klasi na namena do maksimalen procent na u~estvo i toa:

za Lesna nezagaduva~ka industrija G2:

Mali komercijalni delovni dejnosti - B1

Golemi trgovski edinici - B2

Delovni prostori - B4

26

Zdravstvo i socijalna za{tita - V2

Za{titno zelenilo - D2

Sport i rekreacija - D3

Memorijalni prostori - D4

Servisi - G3

Stovari{ta - G4 Komunalna infrastruktura - E1 i Nekompatibilna

infrastruktura - E3:

Ne se predviduvaat kompatibilni klasi na namena.

27

3. Kratok opis i obrazloènie na planskite re{enija za izgradba na komunalna i soobra}ajna infrastruktura

Infrastrukturata ja definiraat slednite vodovi: - Uli~na mreà; - Vodovodna mreà; - Kanalizaciona mreà; - Elektri~na i PTT mreà.

UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, potrebno e da se obezbedi kvalitetna infrastruktura: asfaltiran, soobra}aen pristap do parcela, vnatre{na uli~nata mreà, vodovite za snabduvawe so elektri~na energija i vodovodna, fekalna i atmosferska kanalizacija. Na prostorot treba da se predvidi kvalitetno estetsko osvetluvawe. Site vodovi na elektri~nata mreà da se vodat podzemno vo jasno definirani infrastrukturni koridori. Infrastrukturni objekti treba da se vklopat vo op{tiot ambient.

28

4. Karakteristiki na prostorot i sega{na sostojba so ìvotnata sredina 4.1 Karakteristiki na prostorot

Veles e smesten vo centralniot del na R. Makedonija, so pozicija

na 41. 43' g.{. i 21. 46' g.d., na nadmorska viso~ina od 150 do 260 metri i so povr{ina na celata vele{ka okolija od 1552 km2. Samata op{tina Veles zafa}a povr{ina od 464,5 km2. Geografskata postavenost na gradot e mnogu povolna i nudi cela niza pozitivni okolnosti. Se nao|a vo centralniot del na R. Makedonija, vo srednoto te~enie na rekata Vardar. Od site strani e zagradena so niski ridovi, koi ja odvojuvaat od Ov~e Pole na istok i od Ha{kata Kotlina na zapad. Taka, na zapad se ridovite Groot (675 m) i Bair (461 m), dodeka na istok se Sv. Ilija (565 m), Kr{la (420 m) i Barja~e (448 m). Na sever preku Taorskata klisura na rekata Vardar e povrzana so Skopskata kotlina, dodeka na jug so Vele{kata klisura e povrzana so Tikve{. Kotlinata se protega na nadmorska viso~ina od 165 m. Zafa}a povr{ina od 47 km2. Vo ju`niot del na Vele{kata Kotlina e lociran gradskiot centar Veles. Stariot del ima amfiteatralen oblik, so ku}i rasporedeni po dolinskite strani na dvata brega na Vardar, dodeka noviot del se {iri nadvor od klisurata, od desnata strana na rekata. Leì na glavnata soobra}ajnica na Balkanskiot Poluostrov po Moravsko - vardarskata dolina, a niz gradot minuva i glavnata èleznica vo R. Makedonija od koja se oddeluvaat dva kraka: edniot za isto~niot del od Makedonija ([tip i Ko~ani) i drugiot za jugozapadniot del od Makedonija (Prilep i Bitola). So toa, po Skopje, Veles e najva`niot jazol vo R. Makedonija.

4.1.1 Soobra}ajna povrzanost

Karta na pova`nite me|unarodni vrski niz Republika Makedonija

29

Veles Pripa|a na vardarskiot region i se nao|a na glavniot koridor sever-jug na Balkanot. Pokraj op{tinata Veles minuva glavniot avtopat E-75, koj istata ja povrzuva so site pogolemi gradovi vo Makedonija, Skopje, Kumanovo, Prilep, Bitola, [tip i drugi; kako i so gradovite vo sosednite dràvi. Vsu{nost, Veles pretstavuva edna od glavnite krstosnici vo Makedonija, kako vo patniot soobra}aj taka i vo èlezni~kiot soobra}aj. Taa pretstavuva zna~aen soobra}aen jazol kade {to se vkrstuvaat najva`nite patni i èlezni~ki soobra}ajni pravci na me|unarodniot soobra}aen koridor koj ja povrzuva Evropa so Bliskiot Istok i Severna Afrika. Poradi toa soobra}ajnata infrastruktura ima bitno zna~ewe za dolgoro~niot stopanski razvoj na op{tina Veles. Niz podra~jeto na op{tinata pominuvaat magistralni, regionalni i lokalni patni pravci. Gradot Veles i op{tinata kako celina, se povrzani so dràvnata i me|unarodnata patna mreà preku patnite pravci od me|unarodno i nacionalno zna~ewe Tabanovce-Skopje-Veles-Gevgelija i Del~evo-[tip-Veles-Gradsko-Prilep-Bitola-Mexitlija (alternativno Bitola-Struga-]afasan).

@elezni~kiot soobra}aj se odviva preku èlezni~kiot sistem na Republika Makedonija. Niz op{tinata pominuvaat èlezni~kite pravci:

magistralnata pruga Tabanovce-Skopje-Veles-Gevgelija,

prugata Veles-Prilep-Bitola i

prugata Veles-[tip-Ko~ani. Povrzanosta na op{tina Veles so aerodromot vo Tav Skopje e

preku avtopatot E - 75.

4.1.2 Reqefni uslovi, naklon i ekspozicija na terenot

Po~vite na teritorijata na op{tina Veles imaat heterogen sostav. Prostornata razmestenost na po~vite se karakterizira so ~etiri pedografski reoni:

Ramni~arskite tereni se sre}avaat vo slivot na rekata Topolka i vo Povardarieto;

Padinskite tereni se zastapeni vo Povardarieto i vo slivot na rekata Babuna;

Branovidno ridskite tereni se karakteristi~ni za slivot na Otovi~ka Reka, a delumno se prisutni vo sredniot tek na rekite Babuna i Topolka.

Planinskite tereni voglavno se nao|aat vo slivnite podra~ja na rekite Babuna i Topolka. Prvite tri reoni pripa|aat na kotlinite, a ~etvrtiot na planinskite predeli. Produktivnosta na po~vite e razli~na i zavisi od pove}e faktori, od koi pozna~ajni se: fizi~kiot i hemiskiot sostav, reqefot, stepenot na erozija, hidrografskite uslovi, klimata i dr. Najkvalitetnata bonitetna klasa na zemja e najmalku zastapena.

4.1.3 Geolo{ki karakteristiki

Podra~jeto na op{tinata go so~inuvaat geolo{ki formacii na aluvium koi poteknuvaat od periodot na varter i geolo{ki formacii na

30

pesoci, ~akali i krilesti {krilci. Karakteristikite na terenot se prete`no stabilni so postojani fizi~ko-mehani~ki svojstva.

4.1.4 Hidrolo{ki karakteristiki

Op{tina Veles gi opfa}a podra~jata na pogolemite vodoteci Babuna, Topolka i Otovica, koi zaedni~ki pripa|aat na slivot na rekata Vardar. Godi{niot prose~en protok na Babuna iznesuva 4,65 m3/s, na Topolka 2,41 m3/s i na Otovica od 1,31 m3/s. Ostanatiot neposreden sliv vo rekata Vardar od levata strana iznesuva 1,31 m3/s, a od desnata strana 0,3 m3/s. Prose~niot godi{en protok na rekata Vardar kaj vodomernata stanica kaj gradot Veles iznesuva 83,1 m3/s. Geolo{kiot sostav, slabiot vegetaciski pokriven sloj i nepravilnoto koristewe na zemji{teto predizvikale golem del od op{tinata da bide zafaten so erozivni procesi. Vkupnata godi{na produkcija na eroziven nanos iznesuva 688.000 m3. Erozivnite procesi predizvikuvaat golema zaguba na plodno zemji{te, osiroma{uvawe na podlogata i pojava na ogoleni, suvi i nenaseleni predeli. Reka Babuna

Rekata Babuna e proglasena za karakteristi~en pejsa` od Sovetot na op{tina Veles. Lokalitetot Pe{ti koj se nao|a na rekata Babuna e ìveali{te na beloglaviot orel koj e endemi~en vid i go nema na niedno drugo mesto na planetata, no se soo~uva so zakana od celosno istrebuvawe. Drug endemi~en vid vo regionot na op{tina Veles e i crniot {trk.

4.1.5 Stopanstvo

Spored raspolo`livite podatoci, vo industrijata na op{tina Veles se zastapeni devet industriski granki, odnosno:

oboena metalurgija,

hemiska industrija,

industrija na keramika i porcelan,

tekstilna industrija,

koàrska industrija,

metaloprerabotuva~ka i elektro industrija (industrija na trajni potro{uva~ki dobra),

tutunska industrija,

industrija na grade`ni materijali i prehranbena industrija.

4.1.6 Klimatski i mikroklimatski karakterisitki

Otvorenosta na op{tinata kon sever i ~estite prodori na studeni kontinentalni vozdu{ni masi vo zimskiot del od godinata uslovuvaat pojava na niski temperaturi na vozduhot i vladeewe na kontinentalna klima so prose~na godi{na temperatura od 12 do 15°C.

Prose~noto godi{no koli~estvo na vrneì iznesuva 477 mm. Vo tekot na godinata vrneìte najmnogu se zastapeni vo mesec noemvri, a

31

najmalku vo mesec avgust i toa so 61,4, odnosno 24,7 mm prose~en atmosferski talog.

Godi{nata prose~na relativna vla`nost iznesuva 70%, pri {to najvisoka e vo zimskite meseci so prosek od 86%, a najniska vo letnite meseci so prosek od 55%.

Klimatski tipovi

4.1.7 Koristewe i za{tita na zemjodelskoto zemji{te

Za~uvuvaweto, za{titata i racionalnoto koristewe na zemjodelskoto zemji{te e osnovna planska opredelba i glaven preduslov za efikasno ostvaruvawe na proizvodnite i drugite funkcii na zemjodelstvoto, a konfliktnite situacii, koi }e proizleguvaat od razvojot na drugite stopanski i op{testveni aktivnosti, }e se re{avaat vrz osnova na kriteriumi za globalna op{testveno ekonomska racionalnost i opravdanost.

Za optimalno iskoristuvawe na ekolo{kite i drugi uslovi so Prostorniot plan na R. Makedonija do 2020 godina, se predlaga da se koristi reonizacija, spored koja Republika Makedonija e podelena vo 6 zemjodelsko-stopanski reoni i 54 mikroreoni.

4.1.8 Naselenie

Spored statisti~kite podatoci od Popisot vo 2002 godina, po novata teritorijalna podelba, op{tina Veles broi 55 108 ìteli.

Spored Popisot od 2002 godina, vo op{tina Veles ima vkupno 16.959 doma}instva, vkupniot broj na stanovi e 20.717, a prose~nata golemina na semejstvo iznesuva 3,25 ~lena i beleì trend na opa|awe. Statisti~kite podatoci kaùvaat deka vo Veles vo 2002 godina ìveele vkupno 44.820 ìteli na vozrast od 15 i pove}e godini, od koi ekonomski aktivni se 24.248, a neaktivni 20.572 gra|ani. Vo op{tinata ima vkupno 16.688 nevraboteni lica, od koi 12.053 se od grad, a 4.635 od selo

32

(podatocite se od Agencija za vrabotuvawe na RM, sostojba na 31.05.2005 godina).

Soglasno procenite na naselenieto na 31.12.2013 godina, spored polot i vozrasta, po op{tini i po statisti~ki regioni, se procenuva deka 27.561 se maì i 27.241 èni. proizlegoa tri op{tini: op{tina

4.1.9 Prirodno nasledstvo i kulturno nasledstvo

Od oblasta na za{tita na prirodata (prirodno nasledstvo i biolo{kata i predelskata raznovidnost), urbanisti~kite planovi i proekti treba da se usoglasat so Prostorniot plan na Republikata na toj na~in {to, vrz osnova na reìmot za za{tita, }e se organizira raspored na aktivnosti i izgradba na objekti koi }e se usoglasat so barawata koi gi postavuva odr`livoto koristewe na prirodata i sovremeniot tretman na za{tita.

Posebno vnimanie pri za{titata na prirodata, treba da se obrne na na~inot, vidot i obemot na izgradbata {to se predviduva vo za{titenite prostori za da se odbegnat ili da se nadminat sudirite i koliziite so inkompatibilnite funkcii. Za taa cel e neophodno po~ituvawe na slednite principi: - optimalna za{tita na prostorite so isklu~itelna vrednost; - optimalna za{tita na proizvodnite prirodni potencijali i unapreduvawe na priodnite bogatstva; - za~uvuvawe na dominantnite karakteristiki na postojanata sostojba; - racionalna izgradba na infrastrukturata; - koncentracija i ograni~uvawe na izgradbata; - optimalna izgradba na rekreativnata infrastruktura; - pravilen izbor na soodvetna lokacija.

Soglasno Zakonot za za{tita kulturnoto nasledstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 20/04, 115/07, 18/11, 148/11, 23/13, 137/13, 38/14 i 44/14), vidovi na

nedvi`no kulturno nasledstvo se: spomenici, spomeni~ki celini i kulturni predeli.

Zna~aen del od nedvi`noto kulturno nasledstvo (okolu 45%), se nao|a vo ruralnite naselbi i ridsko-planinskite podra~ja, koi se celosno ili delumno napu{teni, {to zna~itelno ja uslo`nuva nivnata za{tita i koristewe.

Spored Prostorniot plan na R.Makedonija, najgolem broj na celi se odnesuvaat na tretmanot i za{titata na kulturnoto nasledstvo vo planovite od ponisko nivo.

4.1.10 Industrija

Razvojot i prostornata razmestenost na industrijata pretstavuva klu~en faktor i dviè~ka sila za pottiknuvawe na razvojot na vkupnoto stopanstvo i modernizacija na drugite oblasti od stopanskiot i op{testveniot ìvot. Efikasnoto i uspe{noto sproveduvawe na nasokite i opredelbite za pottiknuvawe na razvojot na proizvodnite industriski dejnosti i nivno racionalno razmestuvawe vo prostorot gi determinira pozitivnite promeni i vo drugite segmenti na ekonomijata:

33

porast na vrabotenosta, zgolemuvawe na bruto doma{niot proizvod, podobruvawe na ìvotniot standard i dr.

Vo oblasta na industrijata, vo periodot po osamostojuvaweto na zemjata, nastanaa va`ni promeni vo pogled na sopstvenosta, organiziranosta na rabotite i prestruktuiraweto na proizvodstvoto {to se od osobeno zna~ewe za poefikasnoto stopanisuvawe i zgolemuvawe na proizvodstvoto.

Vrz osnova na soznanijata i opredelbite na nacionalnata strategija za ekonomski razvoj na Republika Makedonija (MANU, 1997), kako i vrz osnova na dosega{niot razvoj, a osobeno konceptot na odr`liv razvoj, osnovnite nasoki i strate{ki opredelbi na dolgoro~niot razvoj na industrijata se slednite: tehnolo{ko prekonstruktuirawe, izvozna orientacija na vode~kite faktori i granki; po{iroko voveduvawe i razvoj na ekolo{ki-prostorno prifatlivo industrisko proizvodstvo so razvoj na {tedlivi tehnologii (vo odnos na prirodnite resursi, energijata i gorivoto i rabotnata sila) i/ili malootpadni (bezotpadni) tehnologii; zgolemuvawe na efikasnosta na proizvodstvoto; po~ituvawe na investicionite kriteriumi vrz baza na kontinuirano planirawe i prifa}awe na pazarnite kriteriumi na stopanisuvawe; strategija na razmestenost na industriskite kapaciteti koja ja respektira prostornata struktura na faktorite na razmestenosta, racionalniot raspored na materijalnite proizvodstveni fondovi, od aspekt na vkupniot prostor na Republikata i potrebite od kompleksen razvoj na odelni teritorijalni edinici; razvoj na malite pretprijatija, zaradi ostvaruvawe na konceptot na decentaraliziraniot razvoj i razmestenost na industrijata.

Razvojot na industrijata po oddelnite op{tini, osobeno pomalite, se o~ekuva da se ostvaruva so gradba na mali, fleksibilni kapaciteti i pogolema zastapenost me|u drugoto i na agroindustriskiot sektor.

Vrz ovie osnovi, vo naredniot period, industriskoto proizvodstvo se o~ekuva da bide zastapeno vo site op{tini i da ostvaruva raste` koj }e pridonese za zgolemuvawe na vrabotuvaweto, podobruvawe na uslovite za ìveewe na gra|anite na po{irokiot prostor na zemjata.

Soglasno opredelbite na Prostorniot Пlan na Republika Makedonija izgradbata i funkcioniraweto na prerabotuva~kite kapaciteti treba da bidat postaveni vrz principite za za{tita na ìvotnata sredina i istovremeno racionalno koristewe na zemji{teto.

Industrijata koja e vode~ka stopanska dejnost i dvigatel na razvojot na vkupnoto stopanstvo ima zna~ajno vlijanie vrz kvalitetot na ìvotnata sredina. Vo uslovi na usvoenata razvojna paradigma na odr`liv razvoj, naporite treba da se naso~at kon su{testveni promeni vo strategijata i politikata za razvoj i prostorna lokacija na industriski granki zasnovani na principite na ekolo{kata za{tita.

4.2. Opis na sega{nata sostojba so ìvotnata sredina vo planskiot opfat

Osnoven preduslov za identifikacija na problemite so ìvotnata

sredina i postavuvawe na strate{ki celi za nadminuvawe i unapreduvawe

34

na istite e identifikacijata i ocenata na sega{nata sostojba so mediumi na ìvotnata sredina (vozduh, voda, otpad, po~va, biodiverzitet, bu~ava), kako i so koristeweto na zemji{teto i prirodnite resursi vo op{tinata.

Vozduh

Soglasno Direktivite na Evropskata Unija, zagaduvaweto e neposredno ili posredno vnesuvawe, kako rezultat na ~ovekovite dejstvija, na materii, vibracii, toplina ili bu~ava vo vozduhot, vodata ili vo po~vata, koi {to moàt da bidat {tetni po ~ovekovoto zdravje ili po kvalitetot na ìvotnata sredina, od koi {to moè da proizleze {teta po materijalniot imot ili koi {to gi naru{uvaat ili vlijaat vrz prirodnite ubavini i drugite legitimni na~ini na koristewe na ìvotnata sredina.

Kvalitetot na vozduhot e eden od pova`nite ~initeli na koi treba da se vnimava pri planirawe na prostorot zaradi spre~uvawe na degradacija na istiot so implementacija na planskiot dokument.

Kvalitetot na vozduhot vo Veles kontinuirano go sledi Republi~kiot hidrometeorolo{ki zavod na RM, a povremeno i Zavodot za zdravstvena za{tita pri lokalniot Medicinski Centar. Kvalitetot na vozduhot najmnogu go naru{uva aerozagaduvaweto so gasovi, pra{ina i drugi materii vo koli~estva i koncentracii koi {tetno vlijaat vrz zdravjeto na lu|eto, ekosistemot i prirodnite i sozdadenite vrednosti. Zagaduvaweto na vozduhot e rezultat na golema koncentracija na industrija i naselenie vo relativno mal prostor koja postojano generira visoka emisija na pove}e polutanti vo tekot na godinata. Vo poslednite 20-tina godini emisijata na sulfur dioksid, na olovo i na cvrsti ~esti~ki vo vozduhot e zna~itelno zgolemena, {to e rezultat na aktivirawe na soodvetni industriski kapaciteti i na zgolemen avtomobilski soobra}aj, a osobeno na teretni vozila. Na zagaduvaweto na vozduhot mnogu vlijae i topografijata na terenot, visinata na industriskite oxaci i atmosferskite uslovi. Najkriti~no aerozagaduvawe e vo uslovi na otsustvo na horizontalno i vvertikalno struewe na vozduhot, osobeno koga e prosledeno so temperaturni inverzii.

Za namaluvawe na zagaduvaweto se prepora~uva:

koristewe na primarni i sekundarni surovini so minimalna sodrìna na toksi~ni elementi;

izgradba na zaobikolni soobra}ajnici i terminal za tovarni vozila;

maksimalno koristewe na èlezni~kiot soobra}aj za transport na surovini i proizvodi za lokalnite industriski kapaciteti;

voveduvawe na gas za zagrevawe na industriski postrojki i domovi.

Voda

Kolku vodite vo odreden prostor moè da se smetaat za voden resurs zavisi od mo`nosta za nivno iskoristuvawe, odnosno od mo`nosta za realizirawe na vodostopanski re{enija so koi vodite }e se iskoristat

35

za pokrivawe na potrebite od voda za naselenieto, zemjodelstvoto, industrijata i za{titata na ìviot svet. Vodata kako resurs ja ima mnogu pomalku od prisutnite vodi {to treba da se ima sekoga{ vo predvid pri planiraweto za nejzino iskoristuvawe.

Za podmiruvawe na potrebite na voda najzna~ajni se povr{inskite vodi, bidej}i tie se najrasprostraneti, najbliski se do mestata na ~ovekovata aktivnost, obezbeduvaat ìvot i razvoj na ekosistemot.

Izda{nosta na podzemnite vodi zavisi od klimatskite, morfolo{kite i hidrogeolo{kite karakteristiki na prostorot. Ovie vodi poradi posebniot kvalitet se zna~ajni i moè da bidat korisni za pokrivawe na potrebite od voda.

Op{tina Veles ima seriozni problemi pri obezbeduvawe voda za naselenieto i zemjodelskite stopanstva i sto~nite farmi. Sistemite za vodosnabduvawe koristat vodi od glavnite vodoteci-rekite Vardar, Babuna i Topolka, od ezeroto Mladost, kako i vodi od podzemni izvori{ta i ~e{mi.

Za re{avawe na problemot so vodosnabduvaweto potrebno e:

sanirawe na postoe~kata razvodna mreà, obezbeduvawe na rezervoarski prostor za visokite zoni na gradot;

obezbeduvawe po{iroka za{titna zona na reni-bunarite i asanacija na prirodnite ~e{mi vo gradot i okolinata;

asanacija i vospostavuvawe redovna kontinuirana dezinfekcija so hlorirawe na selskite vodovodi. Za re{avawe na problemite na zagaduvawe na rekata Vardar,

navodnuvanite zemjodelski povr{ini i podzmenite vodi se prepora~uva:

maksimalno da se ograni~i ili potpolno da se stopira ispu{taweto na otpadnite vodi od industriskite kapaciteti;

da se realizira izgradba na pre~istitelni stanici za otpadni vodi od stopanskite objekti;

da se rekonstruira kanalizacioniot sistem i da se izgradi pre~istitelna stanica za komunalnite otpadni vodi.

Otpad Komunalen otpad pretstavuva sekakov vid na otpad {to se producira od doma}instvata, javnite i ekonomskite ustanovi, pretprijatija i instituciite na edna urbana sredina. Otpadot {to se producira od industrijata, zemjodelieto i rudarstvoto, kako i patogenite ostatoci od izumreni ìvotni ne spa|aat vo ovoj vid na otpad.

Vo minatoto, otpadot {to go sozdaval ~ovekot od zadovoluvaweto na svoite ìvotni potrebi bil vo koli~ini i oblik {to prirodata bila sposobna sama da go razgradi do oblik na izvorna materija, so {to se vospostavila ramnoteà pome|u ~ovekot i negovata okolina. Me|utoa, vo ponovo vreme na intenziven industrisko tehnolo{ki razvoj od edna strana i demografskata eksplozija i pregolema gustina vo naselenost od druga, svedoci sme na superprodukcija na cvrst otpad vo koli~ini i oblik koj prirodata nemoè samostojno da go razgradi so {to se naru{uva ramnoteàta pome|u ~ovekot i negovata ìvotna okolina. Cvrstiot

36

otpad se pove}e gi osvojuva zemjenite povr{ini, ja zagaduva po~vata, vozduhot i povr{inskite i podzemnite vodi.

Sobiraweto, transportiraweto i otstranuvaweto na otpadot vo gradot Veles, vo prigradskite naselbi Durutovec i Prevalec i vo del od ruralnite naselbi na op{tina Veles (Gorno Orizari, Ba{ino Selo i ôlo{evo) se sproveduva od strana na JKP Derven, dodeka vo ostanatiot del od ruralnite sredini seu{te ne se sproveduva ovaa usluga.

Komunalnite otpadoci koi se sobiraat od doma}instvata i od javnite gradski prostori se nosat na gradskata deponija. Deponijata e locirana na leviot breg na rekata Vardar, okolu 6 km severoisto~no od gradot, vo blizina na magistralniot pat za [tip. Geolo{kiot sostav na terenot na deponijata e slabovodopropusliv i ne dozvoluva formirawe na pozna~ajni podzemni izdani.

Za re{avawe na problemite so komunalniot otpad treba da se zasnovuvana voveduvawe sovremen na~in na upravuvawe {to opfa}a selektivno sobirawe, transportirawe, reciklirawe na otpadniot materijal.

Rastitelen i ìvotinski svet (flora i fauna)

Op{tina Veles poseduva bogata fauna i flora. Prisutna e zna~ajna bioraznovidnost, koja osobeno se karakterizira so nekolku specifi~ni rastitelni zaednici. Posebna bioraznovidnost ima vo podra~jeto na Taorskata Klisura i klisurata na rekata P~iwa, kade se sre}avaat karakteristi~ni refugijalni {umski zaednici.

Na teritorijata na op{tinata ima nekolku ornitolo{ki lokaliteti od me|unarodno zna~ewe. Toa se klisurite na rekite Babuna i Topolka, kako i mesnosta Crn Kamen, so vkupna povr{ina od 2500 do 3000 ha.

Za{titata na bioraznovidnosta i na biolo{kite resursi, kako i na spomenicite na prirodata e oceneto deka e neophodna vo site sferi na ~ovekovoto zdravje. Istata ovozmoùva podobruvawe na kvalitetot na ìveewe, a voedno sozdava uslovi za opstojuvawe na mnogu ìvotinski grupi, koi se od neprocenliva va`nost za normalna i tekovna biolo{ka za{tita na zemjodelskite kulturi i {umski drvja od prenamnoèni grupi na insekti. Adekvatnata bioraznovidnost ovozmoùva pobrzo i poefikasno razgraduvawe na {umskata prostirka, a so toa i obnovuvawe i normalno egzistirawe na {umite.

Bu~ava

Na nivo na Republika Makedonija mereweto na nivoto na bu~ava se meri od strana na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe i Republi~kiot Zavod za zdravstvena za{tita so svojata mreà na regionalni zavodi.

Bu~avata proizleguva od urbanite aktivnosti i toa: - Soobra}aj; - Proizvodni i delovni procesi; - Bu~ava od enterierno poteklo (stambeni zgradi, trgovsko delovni

centri i sl).

37

4.3. Sega{ni problemi so ìvotnata sredina vo i okolu planskiot opfat

Problemite so ìvotnata sredina vo op{tina Veles i

predmetniot opfat, bea identifikuvani preku analiza na postoe~kata sostojba so ìvotnata sredina kade se evidentirani klu~nite problemi i predloèni se merki vo oblik na Akcionen plan za nivno nadminuvawe.

Najosetlivi elementi na ìvotnata sredina vo predmetniot opfat (Elementi na SO@S)

Vodi Vozduh Otpad Klimatski Naselenie Materijalni

faktori dobra

Problemite so generirawe na otpadot se razgleduvaat kako

vlijanie vrz povr{inskite i podzemnite vodi, vlijanie na zagaduvaweto na po~vite i indirektno kako vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot i po~vite i indirektno kako vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot i sozdavaweto na stakleni~ki gasovi (klimatski promeni).

Vrz osnova na evidentirawe na najosetlivite elementi na ìvotnata sredina vo planskiot opfat koi se narekuvaat i elementi na Strategiska ocena na ìvotnata sredina (Elementi na SO@S) se vospostavuvaat celi na strategiska ocena na ìvotna sredina (Celi na SO@S) i se definirani mo`ni indikatori za sekoja cel.

Vo procesot na Strategiska ocena na vlijanie na planskiot dokument vrz ìvotnata sredina va`no e da se vidi kako, na koj na~in, so koja ja~ina i intenzitet celite na planskiot dokument vlijaat vrz celite na SO@S so cel da se predvidat merki za spre~uvawe na vlijanijata i da se predloì soodveten plan za monitoring na indikatorite za sekoja cel na SO@S. Na slednata tabela se prikaàni sega{nite problemi so elementite na ìvotnata sredina:

Elementi na Strategiskata Problem

Relevantno opften

ocena na ìvotna sredina problem

Vozduh Naru{en kvalitet na vozduhot od zgolemen soobra}aj h

Nemawe kvalitetna medicinska baza na podatoci vo odnos na zaboluvawata predizvikani od zagaduvaweto na vozduhot h

Voda Nekontrolirano tro{ewe na pitka voda h

Necelosen monitoring za kvalitetot i kvantitetot na povr{inskite, podzemnite i otpadnite vodi h

Otpad Postoewe na divi deponii h

Nepostoewe deponija za otpad {teten po zdravjeto na lu|eto h

Po~va Zagaduvawe na po~vata (osobeno vo industriskata zona na op{tinata) h

Divi deponii na teritorijata h

Predel Uzurpacija i degradacija na prostorot h

38

Nedovolna zastapenost na parkovi i zeleni povr{ini h

Naselenie Niska ekolo{ka svest kaj gra|anite vo op{tinata h

Nevrabotenost h

Klimatski faktori Koristewe na nafta za zatopluvawe h

Nepostoewe strategija za iskoristuvawe na alternativni izvori na energija h

Materijalni dobra Postoewe na bespravni gradbi h

Sega{nite problemi so elementite na ìvotnata sredina

39

5. Sostojba bez implementacija na planskiot dokument

Za zna~eweto na realizacija na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles treba da se zeme vo predvid i sega{nata sostojba so najosetlivite elementi na ìvotnata sredina na planskiot opfat.

Isto taka, se razgleduva opcijata bez da se sprovede planska aktivnost, odnosno rabotite da оstanat vo prvobitnata polo`ba.

Vo konkretniov slu~aj, dokolku UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, ne se sprovede se o~ekuvaat slednive posledici:

Pojava na nekompatibilni dejnosti;

Zemji{teto i ponatamu }e ostane zemji{te so pomala ekonomska vrednost;

Ograni~en razvoj na op{tinata;

Nekontrolirana izgradba na bespravni objekti;

Naru{uvawe na kvalitetot na mediumite vo ìvotnata sredina;

Intenzivno zagaduvawe so otpadni materii (cvrst, komunalen i drugi vidovi otpad) i sozadvawe na divi deponii;

Intenzivno zagaduvawe na podzemnite vodi i po~vata;

Namaleni prihodi vo op{tinskiot buxet;

Otsustvo na finansiski investirawa {to bi se dovelo do slab ekonomski razvoj na stopanstvoto;

Porast na migracija;

Namalen ìvoten standard;

Nerealizacijata na planskiot opfat }e se ispu{ti mo`nosta od idni potencijalni investicii za ekonomski-odr`liv razvoj.

40

6. Alternativi i ~initeli za izbor na alternativa Realizacijata na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka

industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles e od osobeno zna~ewe za realizirawe namenski sodrìni i funkcionalna operacionalizacija za razvoj na planskiot opfat i op{tinata.

Realizacijata na ovoj Planski dokument e od fundamentalno zna~ewe i pretstavuva osnova za negovo ekonomsko oìvuvawe.

Vo slu~aj na nerealizirawe na planskiot opfat se o~ekuva da:

Socijalno-ekonomskiot status na naselenieto }e inicira pogolema stagnacija;

Prodolùvawe na trendot migracija;

Nevrabotenosta nema da se namali;

Namaluvawe na vrednosta na zemji{teto;

Uzurpacija na prostorot so divogradbi i drugi neplanski i nekompatibilni sodrìni;

Neplansko i neorganizirano ureduvawe na prostorot so {to negativno }e se odrazi vrz mediumite vo ìvotnata sredina;

Iskoristuvawe na slobodni povr{ini so nelegalni gradbi. So realizirawe na planskiot opfat se o~ekuvaat nekolku

pozitivni aspekti: - Povolna geografska polo`ba; - Odli~na dispozicija vo odnos na soobra}ajnata povrzanost; - Zajaknuvawe na mo`nostite za odr`liv ekonomski i

socijalen razvoj na regionot; - Zapirawe na ekonomskata migracija; - Razvoj na lokalnata samouprava preku pla}awe na danoci,

komunalii i drugi dava~ki; - Zgolemuvawe na vrednosta na zemji{teto; - So predvidenata sodrìna }e ovozmoì ostvaruvawe na

funkcii so direktni ili indirektni ekonomski efekti. So primena na prethodnite kriteriumi se ovozmoùva lokacijata

da prerasne kako edinstvena prostorna i funkcionalna celina koja }e dade golem doprinos za razvojot na lokalnata i nacionalna ekonomija, istovremeno imaj}i go za cel animiraweto na interesot na stranski investitori za realizacija na predloènata programa kako orientacija vo aktuelnite ekonomski tendencii na dràvata.

Razgleduvanite alternativi se odnesuvaat i na izbor na najpovolni koeficienti na izgradenost vo ramkite na urbanite moduli.

41

7. Pretpostaveni vlijanija vrz mediumite na ìvotnata sredina

Pojavite koi kako pretpostavka moè da se javat od

implementacijata na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, moè da se analiziraat od negativen i pozitiven aspekt. Izve{tajot za Strategiska ocena gi zema vo predvid vlijanijata vrz site mediumi na ìvotnata sredina, biolo{kata raznovidnost, prirodata, predelot, kulturnoto nasledstvo, lu|eto kako i vlijanijata vrz socio-ekonomskite mo`nosti vo op{tina Veles.

Izve{tajot za strategiska ocena na ìvotnata sredina ne gi analizira poedine~nite razvojni proekti, tuku vlijanijata vrz mediumite na ìvotnata sredina od generalen aspekt. Zna~i, so izve{tajot se pravi samo procenka na mo`nite vlijanija vrz ìvotnata sredina, dodeka vo podocne`nite fazi, preku Studiite za ocena na vlijanie vrz ìvotnata sredina ili Elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska na osnova na ukaànite rizici se pravat detalni analizi i preporaki.

Soglasno Zakonot za ìvotna sredina i Uredbata za opredeluvawe na kriteriumite vrz osnova na koi se utvrduva potrebata za sproveduvawe na postapkata za ocenka na vlijanijata vrz ìvotnata sredina potrebno e da se utvrdi potreba za sproveduvawe na postapka za ocenka na vlijanieto na proektot vrz ìvotnata sredina. Potrebata od ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina ja donesuva Organot na dràvnata uprava nadleèn za rabotite od oblasta na ìvotnata sredina. Soglasno Zakonot za ìvotna sredina, kako i Zakonot za za{tita na prirodata, pravnite ili fizi~kite lica koj vr{at dejnosti ili aktivnosti koi ne spa|aat vo proektite za koi se sproveduva postapka za ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina se dol`ni da izgotvat Elaborat za za{tita na ìvotnata sredina, so cel da se oceni vlijanieto na dejnostite ili aktivnostite vrz ìvotnata sredina, pred da zapo~nat so sproveduvawe na proektot i istiot da go dostavat do organot nadleèn za odobruvawe na sproveduvaweto na proektot.

Vlijanie vrz demografskiot faktor

Realizacijata na planot }e pretstavuva pozitiven stimul za demografskiot razvoj. Isto taka, }e ima pozitivni vlijanija na dolgoro~na osnova i na zgolemuvawe na natalitetot, kako u{te eden pozitiven element na demografskiot razvoj. Ova od pri~ina {to investicionite vloùvawa za realizacija na ovaa planska sodrìna }e zna~i otvorawe na novi rabotni mesta i zgolemuvawe na ìvotniot standard i kvalitetot na ìveewe.

42

Vlijanie vrz ~ovekovoto zdravje

Zaradi namenata na objektite predvideni za izgradba nadvor od zonata na domuvawe ne se o~ekuva izgradbata da predizvika vlijanija vrz zdravjeto na lokalnoto naselenie. So implementacijata na planot moè da se predizvikaaat eventualno odredeni negativni vlijanija vrz zdravjeto na lu|eto od aspekt na:

Nepravilno upravuvawe so ìvotnata sredina;

Nepravilno postapuvawe so otpadot od ras~istuvaweto na terenot vo podgotvitelnite aktivnosti i generirawe na otpad vo tekot na raboteweto na objektite. Poradi transportot na gradeèn materijal, rabotnata sila, kako i

bu~avata predizvikana od zgolemeniot soobra}aj koja moè da se poka~i, no samo vo periodot na grade`nata faza. Emisijata na pra{ina i izduvni gasovi od motornite vozila i te{kata mehanizacija }e se poka~at poradi izveduvawe na grade`ni aktivnosti.

Obezbeduvaweto na parkovsko i za{titno zelenilo i ostanato hortikulturno ureduvawe na prostorot }e bide vo funkcija na podobruvawe na zdravjeto na lu|eto {to e opfateno i so planskata sodrìna vo planskiot opfat kade }e se implementira planot.

Podetalna analiza od eventualnite vlijanija vrz ~ovekovoto zdravje }e se razgledaat vo ponatamo{nite fazi preku izrabotkata na studiite za ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina od razli~ni aspekti na mediumite na ìvotnata sredina {to e i zakonska obvrska.

Vlijanie vrz socio-ekonomskata sostojba

Implementacijata na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles }e ima pozitivno vlijanie vrz socio-ekonomskite razvoj na op{tinata, otvarawe na novi rabotni mesta, zgolemuvawe na stapkata na ekonomski rast, stimulirawe na razvojot na ostanatite dejnosti, proektiraweto, komunalnite dejnosti, grade`ni{tvoto, trgovijata i sl., zgolemuvawe na prihodite na lokalnata samouprava, podobruvawe na komunalnata infrastruktura i uredenost na prostorot.

Vlijanie vrz kvalitetot na ambientniot vozduh

So UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles ne se o~ekuvaat osobeni vlijanija vrz ambientniot vozduh. Odredeni kratkoro~ni vlijanija vrz kvalitetot na vozduhot se o~ekuvaat vo vreme na gradba-izvedbata na zemjeni i grade`ni raboti pri {to se o~ekuva pojava na pra{ina, kako fugitivna emisija na najsitni ~esti~ki na pra{ina i pesok.

Vo vreme na grade`nata faza treba da se o~ekuvaat, pred se:

43

Povremeno zagaduvawe na vozduhot od mestata na izvedba na grade`nite aktivnosti, od grade`nite materijali koi }e se koristat i od vidot na transportot na grade`nite materijali;

Celata grade`na mehanizacija za vreme na podgotovkata na terenot }e ima negativno vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot;

Glaven zagaduva~ na vozduhot za vreme na grade`nite aktivnosti }e bide pra{inata predizvikana od kopawe, nabivawe na tloto, odnosno zemjenite raboti. Eventualnite vlijanija od ovoj vid }e bidat detalno analizirani

pri izrabotkata na studiite za ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina od site aspekti na ìvotnata sredina, {to e i zakonska obvrska, koja treba da se realizira vo fazata na dobivawe na odobrenieto za gradba.

Vlijanija vrz klimatski promeni

So ogled na lokacijata na koja se predviduva realizacijata na ovaa planska sodrìna ne se o~ekuva deka }e ima naru{uvawe na kvalitetot na vozduhot vo po{irokiot region ili klimatski promeni.

Vlijanieto na fugitivnite emisii vo vozduhot od izduvnite gasovi od vozilata }e se ublaì so planiranoto za{titno zelenilo. Predvidenoto plansko re{enie za soobra}ajnata infrastruktura so obezbeduvawe na za{titno zelenilo i bogato hortikulturno ureduvawe vo i okolu samiot opfat }e pretstavuva osnova da se o~ekuva deka toa nema da pridonese kon zna~ajni naru{uvawa na kvalitetot na vozduhot vo po{irokoto podra~je ili da dovede do klimatski promeni.

Postoi opcija od iskoristuvawe na obnovlivi izvori na energija, solarnata energija kako energetski resurs.

Vlijanie predizvikano od zgolemena bu~ava

Vo faza na implementacija na planiranite aktivnosti za infrastrukturno opremuvawe na planskiot opfat i izgradba na infrastrukturnata mreà treba da se o~ekuva zgolemena bu~ava. So ogled na mestopolo`bata na planskiot opfat, nadvor od naseleno mesto se smeta deka bu~avata }e bide zanemarliva.

Dokolku pri implementacija na planskiot opfat se primenat merkite definirani soglasno Strategiskata ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina od sekoja posebna aktivnost }e se namalat o~ekuvanite efekti od zgolemena bu~ava i }e se svedat na dozvolenite nivoa, vo soglasnost so Zakonot za bu~ava.

Vlijanie od vibracii

Pri izvedba na grade`nite aktivnosti moè da se o~ekuvaat

vibracii, no toa }e bidat so so ograni~en intenzitet i vremetraewe.

44

Vlijanie vrz kvalitetot na vodite

Vo tekot na konstruktivnata faza mo`no e da dojde do erozija na terenot poradi rabotata na grade`nata mehanizacija i pri otstranuvawe na vegetacijata. Pri raboteweto na grade`nata mehanizacija moè da dojde do istekuvawe na masla i nafta koja {to moè da dovede do zagaduvawe na povr{inskite i podzemnite vodi.

Identifikuvani izvori na emisii na otpadni vodi vo opfatot se sanitarnite i tehnolo{kite otpadni vodi. Ako nepravilno se upravuva so istite moè negativno da vlijaat vrz povr{inskite i podzemnite vodi i da go zagrozat kvalitetot na okolnoto zemji{te. Planskite re{enija za komunalnata infrastrukturna mreà i odveduvaweto na otpadnite vodi od objektite nema da dozvolat istite nekontrolirano da se ispu{taat bez prethoden tretman. Naru{uvaweto na kvalitetot na vodite moè da bide rezultat i od nepravilno upravuvawe so otpad.

Pocelosna analiza od site aspekti na vlijanijata od vrz kvalitetot na povr{inskite i podzemnite vodi }e bidat predmet na posebni Studii ili Elaborati soglasno Zakonot.

Vlijanie vrz po~vata

Eventualnite vlijanija vrz po~vata moè da proizlezat od nesoodvetna implementacija na proektot, generiraniot otpad, izduvnite gasovi od prevoznite sredstva i sl.

Zna~ajni vlijanija vrz po~vata ne se o~ekuvaat, bidej}i vo Planot za izgradba se predvideni merki i re{enija za komunalnata infrastrukturna mreà, upravuvawe so otpadnite vodi i otpadot koj }e se generira vo kompleksot. Vo konstruktivnata faza, pri izvedbata i kopaweto postoi mo`nost od pojava na erozija na zemji{teto, nabivawe na po~vata od dvièwe na motornata mehanizacija, zagaduvawe na po~vata od nepravilno upravuvawe so otpad. Vlijanija vrz po~vata isto taka, se o~ekuvaat pri aktivnostite okolu ras~istuvawe na terenot so vegetacija. Komunalen otpad moè da se pojavi od rabotnicite koi }e rabotat i istiot ne se otstrani.

Podetalna analiza od eventualnite vlijanija vrz kvalitetot na po~vata }e se razgledaat vo ponatamo{nite fazi preku izrabotkata na studiite za Ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska.

Vlijanie vrz predelot

Pri realizacija na objektite moè da se predizvikaat negativni vlijanija vrz predelot kako rezultat na iskopuvaweto na zemji{teto i deponiraweto na vi{okot zemja na nesoodvetni lokacii. Vakvite vlijanija se o~ekuva da se tretiraat kako negativni vlijanija so ograni~en intenzitet i vremetraewe.

45

Vlijanie vrz kulturnoto nasledstvo Spored zakonot, dokolku se pojavi nekoe arheolo{ko nao|ali{te treba da se postapi soglasno so odredbite od Zakonot za za{tita na kulturno nasledstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 20/04, 115/07, 18/11, 148/11,

23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15 i 192/15).

Vlijanie vrz biodiverzitetot (flora i fauna)

Implementacijata na planot, nemoè da predizvika odredeni

vlijanija vrz florata i faunata. Potencijalni vlijanija moàt da se javat kako rezultat na prekumernata urbanizacija, lo{ata komunalna infrasturktura, nesoodvetnoto deponirawe na otpadni materii i sl.

Pocelosna analiza od site aspekti na eventualnite vlijanija vrz biodiverzitetot }e bidat predmet na posebni studii ili elaborati soglasno Zakonot.

Vlijanija vrz materijalnite dobra

Implementacijata na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles }e ja zgolemi ekonomskata vrednost na zemji{teto vo planskiot opfat i po{iroko.

Vlijanija po odnos na generirawe na otpad

Pri realizacijata na planiranata investicija vo planskiot opfat za o~ekuvawe e generirawe na gradeèn i zemjen otpad i toa pri izveduvaweto na dovod na elektri~na energija, kanalizaciona mreà i vodosnabduvawe. So planskiot dokument treba da bide predvideno otpadot pri gradbata da se sobira i prevzema od strana na javnoto komunalno pretprijatie ili drug praven subjekt.

Primarnata selekcija na otpadot treba da se predvidi kako kontinuirana aktivnost.

Ova }e bide predmet vo ponatamo{nite fazi i prevzemawe na soodvetni merki preku izrabotka na studii ili elaborati za za{tita na ìvotnata sredina.

Vlijanija od nesre}i i havarii

Za namaluvaweto na seizmi~kiot rizik predvideni se soodvetni merki na grade`na intervencija na nosivata konstrukcija, zaradi doveduvawe na otpornost protiv najsilnite zemjotresi, odnosno zadolìtelna primena na normativno - pravna regulativa, so koja se uredeni postapkite, uslovite i barawata za postignuvawe tehni~ki konzistenten i ekonomski odr`liv stepen na seizmi~ka za{tita.

Bidej}i ne postoi seizmi~ka mikroreonizacija za ovoj prostor merodavna e kartata na makroseizmi~ka reonizacija so {to prirodno nestabilnite i seizmi~kite nepovolni tereni, a toa se mestata kade se

46

smenuvaat geolo{kite formacii, treba da se isklu~uvaat od grade`nite zafati, a za pogolemite investicioni objekti potrebno e izvr{uvawe na detalni inìwersko-geolo{ki i seizmolo{ki istraùvawa na terenot.

Od ostanatite prirodni katastrofi se i meterolo{ki pojavi so karakteristiki na elementarni nepogodi koi se manifestiraat so pojava na grad, luweni vetrovi i magli.

Vo planot se razraboteni merki za za{tita na ~ovekot, materijalnite dobra i ìvotnata sredina od prirodnite katastrofi.

47

8. Merki za za{tita, namaluvawe i neutralizirawe na zna~ajnite vlijanija vrz ìvotnata sredina od

implementacija na planskiot dokument

Za{titata i unapreduvaweto na ìvotnata sredina e temelna

vrednost na Ustavot na Republika Makedonija (~len 8) i e regulirana so Zakonot za ìvotna sredina, kako i ostanatite zakoni i podzakonski akti koi se navedeni vo ovoj Izve{taj. Ovoj Izve{taj, koj se bazira na relevantnite podatoci od Prostorniot plan na Republika Makedonija, Nacionalniot Ekolo{ki Akcionen Plan, sektorski studii za odredeni oblasti, kako i podatoci utvrdeni na samiot lokalitet, predviduva i merki za za{tita na ìvotnata sredina od vlijanijata koi se o~ekuvaat so implementacijata na planskata dokumentacija, a koi e potrebno da se ispo~ituvaat vo tekot na podgotovkata na planskata dokumentacija.

Ovoj Izve{taj, koj se bazira na relevantnite podatoci od Prostorniot plan, Nacionalniot Ekolo{ki Akcionen Plan, sektorskite studii, za odredeni oblasti, kako i podatoci utvrdeni na samiot lokalitet, predviduva i merki za za{tita na ìvotnata sredina od vlijanijata koi se o~ekuvaat so implementacijata na planskata dokumentacija.

Za realizacija na sistemot za za{tita na ìvotnata sredina potrebno e da se po~ituva:

- Selektirano i organizirano postapuvawe so otpadot; - Zadolìtelen tretman na tehnolo{kite vodi, dokolku za toa ima

potreba (vo konstruktuvnata faza preporaka e postavuvawe na mobilni toaleti i soodvetno nivno praznewe);

- Pomo{nite i prate~ki grade`ni objekti (magacinski objekti za materijali, alati i gorivo i drugi pomo{ni objekti) koi }e se koristat вo fazata na izgradba, treba da bidat locirani na

pogolemi rastojanija; - Za~uvuvawe na ambientalnite i estetskite potencijali na

prostorot; - Izgradba na sovremena infrastruktura; - Zagaduva~ot e dolèn da gi nadomesti tro{ocite za otstranuvawe

na opasnosta od zagaduvawe na ìvotnata sredina, da gi podnese tro{ocite za sanacija, kako i da ja stavi vo funkcija ìvotnata sredina vo sostojba kako pred o{tetuvaweto;

- Sproveduvawe na postojnite zakoni i propisi so koi se za{tituva prostorot, resursite i nacionalnoto bogatstvo;

- Dosledno sproveduvawe na planot. Vo pogled na ozelenuvaweto, da se planiraat soodvetni profili na

drvoredi pokraj objektite koi moàt negativno da vlijaat na kvalitetot na ìvotnata sredina. Izborot na zelenilo treba da se usoglasi so uslovite za za{tita i negova namena. Dispozicijata na visokite drvja da bide usoglasena so trasite na podzemnite instalacii, dodeka izborot na vidot na ozelenuvaweto da bide vo soglasnost so uslovite vo rabotnata sredina, odnosno sposobnosta na pove}e apsorpcija na {tetni gasovi i koi nemaat poseben tretman za odrùvawe.

48

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz demografskiot faktor

Integralnata realizacija na predloènite merki vo site fazi na investicioniot ciklus e vo nasoka na namaluvawe na mo`nite negativni vlijanija vrz ìvotnata sredina koi moè na direkten ili indirekten na~in da se reflektiraat vrz zdravjeto na lu|eto. Cvrstiot otpad {to bi se javil vo ramkite na planiraniot opfat e potencijalna opasnost. Zatoa se predlaga (integrirano upravuvawe), organizirano sobirawe i transportirawe do mestoto nameneto za otpad. Otpadnite vodi potrebno e da se tretiraat vo pre~istitelnata stanica. Doslednoto sproveduvawe na planskite re{enija i primenata na site merki }e ovozmoì eliminirawe na eventualnite negativni vlijanija vrz ìvotnata sredina koi moè da se reflektiraat na direkten ili indirekten na~in vrz zdravjeto na ~ovekot.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz ~ovekovoto zdravje

Realizacijata na planskiot opfat nema da predizvika zan~itelni vlijanija vrz ~ovekovoto zdravje. Vo delot na op{ti merki se prepora~uva vospostavuvawe na sistem na sobirawe i regularno otstranuvawe na otpadot, pojasi so za{titno zelenilo i hortikulturno ureduvawe i vo tekot na grade`nite postapki, istite da se planiraat soodvetno za da se reducira vremeto na koristewe na opremata koja sozdava zgolemena bu~ava. Primenata na site predloèni merki dadeni vo site fazi na planirawe i izvedba na proektite }e ovozmoì eliminirawe na eventualnite vlijanija vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na ~ovekot.

Cvrstiot otpad i otpadot od grade`nite aktivnosti {to bi se javil vo ramkite na planiraniot opfat e potencijalna opasnost. Zatoa se predlaga (integrirano upravuvawe) organizirano sobirawe i transportirawe do mestoto nameneto za otpad, pojasi so za{titno zelenilo i hortikulturno ureduvawe, izvedba na vodovodni i kanalizacioni mreì i dr. - Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz ambientniot vozduh

Pri proektirawe i realizacija na planot potrebno e da se primenat sovremeni tehnologii koi go za{tituvaat vozduhot od zagaduvawe. Objektite od aspekt na ekolo{ka za{tita ne smeeat da ja naru{at postojnata ekolo{ka ramnoteà i istite e potrebno da bidat izvedeni soglasno site standardi i normativi od vakov vid.

Vo sega{nata sostojba kako zagaduva~i na vozduhot se javuvaat izduvnite gasovi od vozilata. Se pretpostavuva deka zagaduvaweto {to }e bide predizvikano od na~inot na greeweto na objektite, nema da pretstavuva zagriùva~ka opasnost po zagaduvaweto na ìvotnata sredina.

Za namaluvawe na vlijanijata vrz kvalitetot na ambientniot vozduh od implementacijata na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3

49

Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles se predlagaat slednite merki:

Koristewe na obnovlivi izvori na energija kako energetski resursi koi {to se vo direktna nasoka na podobruvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh;

Koristewe na sovremeni transportni sredstva i mehanizacija pri vr{ewe na grade`nite raboti, soglasno standardite na EU;

Izbegnuvawe na koristeweto na drvata i fosilnite goriva kako energetski resurs;

Gasifikacija na objektite;

Podigawe na zeleni zoni na nisko i visoko zelenilo okolu grani~nata linija na planskiot opfat;

Pri planiraweto i izgradbata na objektite prioritet da se dava na najdobro dostapnite tehniki i instalacii;

Za podobruvawe na kvalitetot na vozduhot vo opfatot, na site slobodni povr{ini da se predvidat zeleni povr{ini, odnosno da se predvidi formirawe na pojasi so za{titno zelenilo, nisko i sredno, so dolg vegetaciski period se so cel nivno funkcionalno razvivawe kako i dodatno namaluvawe na eventualnoto aerozagaduvaweto.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz klimatskite promeni

So ogled na lokacijata na koja se predviduva realizacijata na ovaa planska sodrìna ne se o~ekuva deka }e ima naru{uvawe na kvalitetot na vozduhot na mikro plan i po{irokiot region ili klimatski promeni. Merkite za namaluvawe na vlijanijata se primena na dejnosti so primena na sovremeni tehniki i instalacii, upotreba na obnovlivi izvori na energija, upotreba na ekolo{ki goriva za prevoznite sredstva, podigawe na za{titni zeleni pojasi vo i okolu krugot na opfatot.

- Merki za namaluvawe na bu~ava

Pra{aweto za namaluvawe na problemite so bu~avata treba da se re{ava so obezbeduvawe na linearno zelenilo. Isto taka, vo opfatot da se predvidat za{titni zeleni pojasi i formirawe na hortikulturni nasadi za dodatno smaluvawe na aerozagaduvaweto i bu~avata.

Pri planiraweto na objektite e potrebno da se predviduvaat tehnologii i tehniki koi }e doprinesuvaat za redukcija na zagaduvaweto so bu~ava i doveduvawe na istoto vo zakonski dozvolenite parametri.

Dokolku vo vremeto na implementacija na planot se uvidi potreba od voveduvawe na dopolnitelni merki na za{tita od bu~ava, istite }e se sprovedat.

- Merki za za{tita od vibracii

Implementacijata na planskata dokumentacija nema da predizvika zna~itelni vibracii poradi {to vo ovaa faza nema da se vovedat nekoi posebni merki za za{tita od vibracii.

50

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz kvalitetot na vodite

Sekoj subjekt e dolèn vo tekot na svoite aktivnosti da prevzema merki so koi }e se spre~i zagaduvaweto na vodite i da izbegnuva aktivnosti koi bi predizvikale rizici i negativni efekti vrz ìvotnata sredina.

Pri realizacija na predvidenite aktivnosti na teren da se vnimava da ne dojde do iskoristuvawe na zemji{teto na na~in i obem so koj bi se zagrozile negovite prirodni vrednosti, kvalitetot i koli~inata i reìmot na povr{inskite i podzemnite vodi;

Eventualnata erozija na zemji{teto treba da se spre~i so {to e mo`no pobrzo zavr{uvawe na zemjenite raboti i iskopuvawa i nivno prekrivawe so vegetacija. Merkite za kontrola na erozivnite procesi za vreme na izgradbata vklu~uvaat primena na ograduvawata na nagibite. Otpadnite vodi, vo zavisnost od tehnolo{kiot proces pred da se

ispu{tat vo recipientot zadolìtelno da bidat podloèni na tretman vo pre~istitelna stanica.

Pred po~etokot na bilo kakvi grade`ni raboti neophodno e proektirawe i izgradba na vodovodna i kanalizaciona mreà;

Kanalizacioniot sistem da bide re{en po separaciski sistem (da bide odvoeno odveduvaweto na fekalni i atmosferski vodi);

Izgradbata na atmosferskata kanalizaciona mreà so koja }e se sobiraat do`dovnite vodi gravitaciono da se odveduva do recipientot;

Redovna kontrola na pre~istenite vodi;

Soodvetno upravuvawe so otpadot;

Zapazuvawe na celite na ìvotnata sredina i po~ituvawe na postavenite standardi.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz po~vata

Erozijata na podlogata e priroden proces, koj {to egzistira niz geoistorijata i najgolem osvrt se dava na t.n. zabrzana erozija, kade {to intenzitetot na normalnata (geolo{ka) erozija e nekolku pati zgolemen poradi humanite aktivnosti. Erozijata na po~vata e ozna~ena kako najzna~aen, najopasen i najra{iren tip na degradacija na po~vata i e limitira~ki faktor za odr`livo koristewe na zemji{teto. Po~vata moè da bide erodirana poradi dejstvo na veter i voda. Ovoj izve{taj ne e vo mo`nost da dade detali za protiverozivnite i protivporojnite merki za sodrìnata vo opfatot. Detalniot obem na merki i aktivnosti, nivnata precizna lokacija i povr{inska postavenost vo prostorot, }e bidat definirani so osnovni-izvedbeni proekti, vrz osnova na detalni geodetski, geotehni~ki i drugi terenski snimawa i prospekcii.

Za namaluvawe na vlijanijata vrz po~vata se predlagaat slednite elementi:

51

- pred zapo~nuvawe na investicijata, investitorot da organizira sobirawe na grade`niot otpad, negovo deponirawe ili iskoristuvawe vo investicionite aktivnosti;

- integralno upravuvawe so komunalniot otpad i negova selekcija; - izgradba na kanalizaciona mreà; - sobiraweto na otpadnite vodi da se vr{i vo kanalizacioni cevki i

da se odveduvaat do pre~istitelna stanica; - zadolìtelno ispituvawe na pre~istenite otpadni vodi pred

ispu{tawe vo najbliskiot recipient so cel da se usoglasat vrednostite na koncentracijata na materiite prisutni vo pre~istenata otpadna voda so grani~nite vrednosti na maksimalno dozvolenite koncentracii na materiite prisutni vo recipientot dadeni vo Uredbata za klasifikacija na vodite („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99), ~len 4. Za ~ista i nezagadena po~va treba da se obezbedi pogolema

kontrola pri upotrebata na materijalite i surovinite koi }e se koristat vo prometot i raboteweto vo objektite. Doslednata primena na planskite re{enija od strana na investitorot }e bide dovolna garancija za eventualnite vlijanija (zagaduvawe i erozija) da bidat svedeni na minimum.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz florata i faunata

Vo planiraweto na prostorot, zada~ite na za{tita na prirodata se usmereni osobeno na aktivno ureduvawe i za{tita na prirodata i ìvotnata sredina, sanirawe na mo`nite {teti i povtorno vospostavuvawe na prirodnata sredina. Za{titata na prirodata ja opfa}a i za{titata na biolo{kata raznovidnost.

Zagrozuvaweto i namaluvaweto na biodiverzitetot e globalen proces koj vo poslednite 100 godini dobiva zagriùva~ki razmeri. Pri~inite za vakviot trend se mnogubrojni, neposredno usloveni i naj~esto te{ko moè da se eliminiraat. Razli~nite dejnosti na ~ovekot vo smisol na menuvawe na prirodata, dovedoa do silni i vo mnogu slu~ai irevizibilni procesi koi neposredno se odrazuvaat vrz promenata ili celosno uni{tuvawe na poodelni ekosistemi, a so toa i do nepovratno is~eznuvawe na golem broj organski vidovi i namaluvawe na nivnite populacii do kriti~na granica.

[to se odnesuva do izrabotkata na planot zaradi obezbeduvawe na zdrava ìvotna sredina }e bidat organizirani objekti soglasno propisite, normite i standardite koi }e pridonese za za{tita na vozduhot, vodite, zemji{teto i drugite elementi na ìvotnata sredina i priroda, so maksimalna za{tita na prirodnite vrednosti i retkosti vo planskiot opfat.

Osnoven uslov za namaluvawe na vlijanijata vrz florata i faunata se primenata na predvidenite merki za pravilno upravuvawe so prostorot, otpadnite vodi, otpadot, bu~avata, po~vata, vozduhot i sl. Dokolku pri izrabotkata na planot ili pri ureduvawe na prostorot se dojde do odredeni novi soznanija za prirodnoto nasledstvo koi moàt da bidat zagrozeni so urbanizacijata na ovoj prostor, potrebno e da se prevzemat slednite merki na za{tita na prirodnoto nasledstvo:

52

- Utvrduvawe na granicite i ozna~uvawe na objektite proglaseni i predloèni kako prirodno nasledstvo;

- Da se izbegne gubewe, modifikacija i fragmentacija na ìveali{tata i prekumerno iskoristuvawe na biolo{kite resursi, so cel da se namalat ili celosno eliminiraat negativnite posledici vrz stabilnosta na ekosistemite i degradacija na biodiverzitetot;

- Vo podra~jata i zonite so stroga za{tita da se dozvolat samo nau~no-istraùva~ki aktivnosti;

- Izbegnuvawe na grade`ni aktivnosti vo vreme na reprodukcija na vidovite;

- Na mestata so karakter na prirodno nasledstvo dozvoleno e koristewe na rastitelni i ìvotinski vidovi samo vo sanitarno-zdravstveni celi so specijalna dozvola od nadleèn organ;

- Na podra~jata koi se predloèni za za{tita kako prirodno nasledstvo, izgradbata i ureduvaweto do proglasuvaweto na istite mora da se vr{i samo so specijalna dozvola od nadleèn organ;

- Infrastruktura (nadzemna i podzemna) da se vodi nadvor od objektite so prirodni vrednosti, a pri pomali zafati potrebno e nejzino estetsko vklopuvawe vo prirodniot pejsa`;

- Vospostavuvawe na monitoring, permanentna kontrola i nadzor na objektite so prirodni vrednosti i prevzemawe na stru~ni i upravni postapki za sanirawe na negativnite pojavi;

- Vospostavuvawe na stru~na sorabotka so soodvetnite institucii vo okruùvaweto;

- Za za{tita na prirodniot biodiverzitet, so poseben akcent vrz ekolo{kata struktura i poddr{ka na prirodnite procesi da se promoviraat edukativni i rekreativni aktivnosti;

- Pri izrabotkata na urbanisti~kata dokumentacija da se implementiraat merki za za{tita na biodiverzitetot.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz predelot

Dene{niot stepen na razvitok na site nau~ni granki na tehnikata i hemijata, apsolutno ovozmoùva zdrav i ~ist ìvoten ambient.

Predvidenite aktivnosti vo planskata dokumentacija }e bidat vo nasoka na za~uvuvawe i podobruvawe na estetskite potencijali na predelot. So izrabotka na ovoj UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles prostorot dobiva nova mo`nost za urbanisti~ka razrabotka i realizacija.

Osobeno vnimanie pri za{tita na prirodata, treba da se obrne na na~inot, vidot i obemot na izgradbata. Za taa cel e neophodno po~ituvawe na slednite principi:

Optimalna za{tita na prostorite so isklu~itelna vrednost;

Za~uvuvawe na dominantnite karakteristiki na postojnata sostojba;

Racionalna izgradba na infrastrukturata;

53

Koncentracija i ograni~uvawe na izvedbata;

Optimalna izgradba na rekreativna infrastruktura;

Pravilen izbor na soodvetna lokacija. Spored Zakonot za za{tita na prirodata („Sl.Vesnik na RM” br.

67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 164/15) i Zakonot za ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 164/15) potrebno e vnesuvawe na merki za za{tita na prirodata pri planiraweto i ureduvaweto na prostorot koi treba strogo da se po~ituvaat.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz materijalnite dobra

Implementacijata na planskiot dokument ima pozitivno vlijanie vrz materijalnite dobra i zatoa ne se prepora~uvaat merki za vlijanijata.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz kulturnoto nasledstvo

Soglasno Zakonot za za{tita na kulturnoto nasledstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 20/04, 115/07, 18/11, 148/11, 23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15 i 192/15) se ureduvaat vidovite, kategoriite, identifikacijata, na~inot na stavawe pod za{tita i drugite instrumenti za za{tita i koristeweto na kulturnoto nasledstvo, pravata i dol`nostite na imatelite i ograni~uvawata na pravata na sopstvenost na kulturnoto nasledstvo vo javen interes.

Vo tekot na realizacija na predvidenite povr{ini za gradba od ovoj plan, pri nivnoto temelewe dokolku se naide na arheolo{ki ostatoci zaradi prevzemawe na za{titni merki, potrebno e da se informiraat slu`bite nadle`ni za za{tita na kulturno-istoriskoto nasledstvo koi }e propi{at posebni uslovi i reìm za nivna za{tita.

Pri izrabotka na planska dokumentacija od ponisko nivo, da se utvrdi to~nata pozicija na utvrdeniot lokalitet so kulturno nasledstvo i vo taa smisla da se primenat planski merki za za{tita na nedvi`no kulturno nasledstvo:

zadolìtelen tretman na nedvi`noto kulturno nasledstvo vo procesot na izrabotkata na prostornite i na urbanisti~kite planovi od ponisko nivo zaradi obezbeduvawe na planski uslovi za nivnata za{tita, ostvaruvawe na nivnata kulturna funkcija, prostorna integracija i aktivno koristewe na spomenicite na kulturata za soodvetna namena, vo turisti~koto stopanstvo, vo maloto stopanstvo i uslugite i vo vkupniot razvoj na dràvata;

planirawe na rekonstrukcija, revitalizacija i konzervacija na najzna~ajnite spomeni~ki celini i objekti i organizacija ureduvawe na kontaktniot, okolniot spomeni~en prostor zaradi za~uvuvawe na nivnata kulturno-istoriska dimenzija i soodvetna prezentacija;

izmena i dopolnuvawe na prostornite i urbanisti~kite planovi zaradi usoglasuvawe od aspekt na za{tita na nedvi`noto kulturno nasledstvo.

54

- Merki za namaluvawe na vlijanijata od upravuvawe so otpad

Soglasno Zakonot za upravuvawe so otpad sozdava~ite na otpad se dol`ni vo najgolema mera da go izbegnat sozdavaweto na otpad i da gi namalat {tetnite vlijanija na otpadot vrz ìvotnata sredina, ìvotot i zdravjeto na lu|eto.

Vo slu~aj na istekuvawe na maslo od mehanizacijata na okolnoto zemji{te, zagadenata po~va da bide otstraneta i soodvetno dislocirana, soglasno zakonskite propisi od oblasta na upravuvaweto so otpadot.

Za cvrstiot otpad se predviduva sobirawe vo kontejneri za otpadoci, opredeluvawe na punktovi za sobirawe na otpadot. - Vo operativnata faza na planiranite objekti, grade`niot otpad da se

sobira, selektira i istiot koj }e nema upotrebna vrednost da se prevzema od strana na komunalnoto pretprijatie ili ovlasteno pravno lice;

- Komunalniot otpad da se sobira vo kontejneri, a potoa komunalnoto pretprijatie da vr{i evakuacija;

- Trajnoto deponirawe ili odlagawe na otpadot vo planiraniot opfat ili nadvor od predvidenite sadovi za odlagawe da bide najstrogo zabraneto.

Ovie elementi }e ovozmoàt spre~uvawe na zagaduvaweto na po~vite i na podzemnite vodi, a so toa i na ìvotnata i rabotnata sredina voop{to. - Merki za namaluvawe na vlijanijata od nesre}i i havarii

Vo soglasnost so ~len 53 od Zakonot za{tita i spasuvawe („Sl. Vesnik na RM” br. 36/04, 49/04, 86/08, 124/10, 18/11 i 41/14) zadolìtelno treba da se primenuvaat merkite za za{tita i spasuvawe. Toa opfa}a pred se izgradba na objekti otporni na seizmi~ki dejstvija, regulirawe na vodotecite i izgradba na sistem na odbranbeni nasipi, izgradba na snegoza{titni pojasi i po{umuvawe na golinite, obezbeduvawe na protivpoàrni pre~ki, izgradba na objekti i za{tita i izgradba na potrebnata infrastruktura. Za efikasna za{tita na naselenieto i materijalnite dobra, zadolìtelno treba da se obezbedat sredstva za li~na i kolektivna za{tita, materijalno-tehni~ki sredstva potrebni za sproveduvawe na merkite za za{tita i spasuvawe, obuka za primena na sredstvata za za{tita i spasuvawe vo za toa predvidenite centri.

Za efikasna za{tita na naselenieto i materijalnite dobra, zadolìtelno treba da se obezedat sredstva za li~na i kolektivna za{tita, materijalno-tehni~ki sredstva potrebni za sproveduvawe na merkite za za{tita i spasuvawe, obuka za primena na sredstvata za za{tita i spasuvawe vo za toa predvidenite centri.

- Merki za za{tita i spasuvawe

Merkite za za{tita i spasuvawe zadolìtelno se primenuvaat pri planiraweto i ureduvaweto na prostorot, a na~inot na primena so uredba go ureduva Vladata. Kako poseben vid na za{tita treba da se tretira i zasolni{teto koe treba da se predvidi vo objektite kako vtorostepena

55

funkcija na nekoj prostor dovolno dimenzioniran po site standardi i lesno pristapen i adaptabilen za kus period.

Soglasno Zakonot za za{tita i spasuvawe („Sl. Vesnik na RM” br. 36/04, 49/04, 86/08, 124/10, 18/11 i 41/14) zadolìtelno treba da se primenuvaat merkite za za{tita i spasuvawe pri planirawe i ureduvawe na prostorot. Toa opfa}a pred se: izgradba na objekti otporni na seizmi~ki dejstvija, regulirawe na vodotecite i izgradba na sistem na odbrambeni nasipi, izgradba na snegoza{titni pojasi i po{umuvawe na golinite, obezbeduvawe na protivpoàrni pre~ki, izgradba na objekti i za{tita i izgradba na potrebnata infrastruktura vo soglasnost so ~len 54 od Zakonot za za{tita i spasuvawe. - Merki za za{tita od poàr

So planirawe na hidrantskata mreà treba da se zadovoleni site merki na preventiva i za{tita vo slu~aj na poàr. Planiraweto i izrabotkata na tehni~kata dokumentacija treba da se vo soglasnost so Zakonot za za{tita od poàr.

Pri izrabotka na tehni~kata dokumentacija za izgradba na objektite da se izraboti i poseben proekt za za{tita od poàr koj }e e vo soglasnost so Zakonot za za{tita od poàr. - Merki za za{tita od prirodni katastrofi

Seizmi~kite pojavi-zemjotresite se dominantni prirodni nepogodi vo Republika Makedonija, koi moàt da imaat katastrofalni posledici vrz ~ovekot i prirodata.

Na analiziranoto podra~je mo`ni se potresi so ja~ina do VIIIo vo MCS. Namaluvawe na seizmi~kiot rizik moè da se izvr{i so zadolìtelna primena na normativno-pravna regulativa, so koja se uredeni postapkite, uslovite i barawata za postignuvawe na tehni~ki konzistenten i ekonomski odrìv stepen na seizmi~ka za{tita, kaj izgradbata na novite objekti.

Od ostanatite meterolo{ki pojavi so karakteristiki na elmentarni nepogodi so manifestiraat pojavata na grad, luweni vetrovi i magli.

Kako posebna merka za za{tita od silnite vetrovi, pokraj komunikaciite, pretstavuva izborot na vegetacija.

Vo investicionite proekti treba da se razrabotat merkite za za{tita na ~ovekot, materijalnite dobra i ìvotnata sredina od prirodnite katastrofi.

Za uspe{no funkcionirawe na za{titata od prirodni i elementarni katastrofi vo procesot na urbanisti~ko planirawe potrebno e da se prevzemat soodvetni merki za za{tita od poàri, odnosno eventualnite ~ove~ki i materijalni zagubi da bidat {to pomali vo slu~ai na poàrite.

Vo procesot na planirawe potrebno e da se vodi smetka za konfiguracija na terenot, stepen na zagrozenost od poàri i uslovi koi im pogoduvaat na poàrite: klimatsko-hidrolo{kite uslovi, ruàta na

56

vetrovi i sli~no koi imaat vlijanie vrz zagrozenost i za{tita od poàri.

Zaradi pouspe{na za{tita od vakvite pojavi vo urbanisti~ki planovi se prevzemaat niza merki za otstranuvawe na pri~inite za predizvikuvawe na poàri, spre~uvawe na nivnoto {irewe, gasnewe i ukaùvawe pomo{ pri otstranuvawe na posledicite predizvikani so poàri, koi se odnesuvaat na:

izvorite za snabduvawe so voda, kapacitetite na gradskata vodovodna mreà i vodovodnite objekti koi obezbeduvaat dovolno koli~estvo voda za gasnewe na poàri;

oddale~enosta me|u objektite so razli~na namena i otpornost na poàri na konstrukciite vnatre vo lokacijata. Za{titata od poàri opfa}a merki i dejnosti od normativen,

operativen, organizacionen, tehni~ki, obrazovno-vospiten i propaganden karakter, koi se uredeni so Zakonot za za{tita i spasuvawe koj e vo soglasnost so direktivite na Evropska Unija, kako i Uredbata za sproveduvawe na za{titata i spasuvaweto od poàri.

57

9. Plan na merki za monitoring na ìvotnata sredina

Za izrabotka na efektiven plan za upravuvawe, neophodno e

najnapred da se sprovede ocena na statusot na site prirodni vrednosti vklu~uvaj}i go i zdravjeto na ~ovekot. Vo sledniot ~ekor se opredeluvaat celi i prioriteti za upravuvawe. Dali prevzemenite merki i aktivnosti gi davaat posakuvanite rezultati se utvrduva preku kontinuiran monitoring. Podatocite od monitoringot }e bidat osnova za izrabotka na sledniot plan za upravuvawe. Spored toa, monitoringot e sostaven del od kru`niot proces na planirawe na upravuvaweto.

Osnovni celi na planot za monitoring se:

Podobruvawe na kvalitetot na ìveewe i zgolemuvawe na ìvotniot standard;

Za{tita na ìvotnata sredina so implementacija na Planot;

Odrùvawe na postojano nivo na flora i fauna;

Podobruvawe na kvalitetot na vozduhot;

Za~uvuvawe na kavalitetot na po~vata;

Minimizirawe na otpadot, selektirawe, reciklirawe i negova povtorna upotreba;

Minimizirawe na pojavi od nesre}i i havarii. Sepak, toa naj~esto se postignuva niz osmisleni nau~ni

istraùvawa ~ija glavna cel e da gi opi{at procesite na ekosistemite vklu~uvaj}i gi i zakonite koi vlijaat vrz niv.

Ekolo{kiot monitoring se odnesuva na posledovatelni merewa vo ekosistemite so glavna cel opredeluvawe na trendovi vo komponentite, procesite ili funkciite.

So sekoj predlog merki za za{titata na ìvotnata sredina potrebno e da se izgotvi plan za monitoring na predloènite merki i monitoring na ìvotnata sredina. Vo sovremenoto planirawe na prostorot, zada~ite na za{tita na prirodata se usmereni osobeno na aktivno ureduvawe i za{tita na prirodata i ìvotnata sredina, sanirawe na mo`nite {teti i povtorno vospostavuvawe na prirodnata sredina.

Dokolku pri izrabotka na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles i ureduvaweto na prostorot se dojde do odredeni novi soznanija za prirodni retkosti koi moè da bidat zagrozeni potrebno e da se prezemat merki za za{tita soglasno Zakonot.

Planot na monitoring predviduva sledewe na slednite parametri vo ìvotnata sredina: - Sledewe na kvalitetot i kvantitetot na vodite; - Sledewe na kvalitetot na vodite; - Sledewe na kvalitetot na po~vata; - Sledewe na bu~avata.

So ovoj plan }e se ovozmoì:

58

Potvrda deka dogovorenite uslovi pri odobruvawe na proektot se soodvetno sprovedeni;

Upravuvawe so nepredvideni vlijanija i promeni;

Potvrda deka vlijanijata vrz mediumite na ìvotnata sredina se vo ramkite na predvideni ili dozvoleni grani~ni vrednosti;

Potvrda deka so primena na merkite se vr{i za{tita na ìvotnata sredina, odnosno namaluvawe na negativnite vlijanija.

59

10. Netehni~ko rezime

So samoto realizirawe na ovaa planska zada~a se dobivaat podatoci za po~vata, vozduhot, vodata, klimatskite faktori, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, materijalnite dobra i dr. i se sozdavaat uslovi za iznao|awe na pri~inite vrz osnova na koja se odbiraat alternativite i se predviduvaat merki za za{tita i namaluvawe na vlijanijata. So identifikacijata na mo`nite problemi treba da se racionaliziraat tro{ocite i da se napravi najsoodveten izbor na merkite za za{tita na ìvotnata sredina. Rezultatot od u~estvoto na javnosta treba da se zeme {to e mo`no pove}e.

Vo izve{tajot za Strategiskata ocena za ìvotna sredina se zemeni se detali od planot, programite i strategiite, kako i informaciite koi se utvrdeni pri izgotvuvaweto, a se od osobeno zna~ewe za mo`nite vlijanija za ìvotnata sredina.

Izve{tajot na ovoj planski dokument gi opfa}a podatocite za:

Postojnata sostojba na planskiot opfat;

Potencijalnite vlijanija vrz naselenieto, zdravjeto na lu|eto, florata, faunata, po~vata, vozduhot, vodata, klimatskite faktori, materijalnite dobra, kulturnoto nasledstvo i dr.

Merkite za za{tita i namaluvawe na vlijanijata;

Kratok pregled za pri~inite vrz osnova na koj se odvivaat alternativite;

Sostojbata na ìvotnata sredina bez implementacijata na planot;

Planot za monitoring na ìvotnata sredina. UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, kako osnovna cel gi ima zacrtano nasokite na idniot prostoren razvoj so sozdavawe uslovi za planirawe na organiziranite prostori so razli~ni nameni, odreduvawe namena za grade`nite parceli so kompatibilni klasi na nameni na osnovnata namena koja e definirana so zakonska regulativa, planirawe na povr{ini za gradba na objekti so nivna katnost i maksimalna visina do venec i toa imaj}i gi vo predvid prirodnite pogodnosti i ograni~uvawe preku analiza na postojnata sostojba i sozdavawe na osnovna koncepcija za planiranite povr{ini so soobra}ajni i infrastrukturni re{enija. Cel na UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles e ureduvawe i organizirawe na prostorot preku:

Racionalno koristewe na zemji{teto;

Odreduvawe na planski opfat;

Odreduvawe na grade`ni parceli;

Planirawe na potrebni povr{ini za gradba;

Ureduvawe na osnovna klasa na nameni so kompatibilni klasi na nameni;

Priklu~ok na lokacijata na soobra}ajnata infrastruktura;

Priklu~ok na lokacijata so elektri~na energija, komunalna infrastruktura (vodovod, kanalizacija i atmosferska);

60

Maksimalno vklopuvawe na infrastrukturata i objektite so terenot,

Oformuvawe prepoznatliva ambientalna celina;

Po~ituvawe i nadgraduvawe na pejsa`nite vrednosti;

Oformuvawe kulturen pejsa`;

Po~ituvawe i valorizacija na kulturnoto i graditelskoto nasledstvo;

Vgraduvawe propratni sodrìni na osnovnata namenska upotreba na zemji{teto;

Podignuvawe na humanosta vo prostorot i nepre~eno dvièwe na hendikepiranite lica;

Vgraduvawe za{titni merki;

Po~ituvawe na zakonskite propisi, standardi i normativi vo planiraweto;

Predviduvawe merki za za{tita i spasuvawe;

Utvrduvawe na parametri koi se potrebni za izdavawe na Odobrenie za gradba na objektite vo parcelite.

Prostorniot koncept na lokalitetot za izrabotuvawe na UPVNM e vo soglasnost so osnovnata strate{ka opredelba na Prostorniot Plan na Republikata so ostvaruvawe na povisok stepen na vkupnata funkcionalna integriranost na prostorot na dràvata, kako i obezbeduvawe uslovi za zna~itelno pogolema infrastrukturna i ekonomska integracija so sosednite i ostanatite evropski zemji. Edna od osnovnite celi na Prostorniot Plan na Republikata se odnesuva na {tedewe, racionalno koristewe i za{tita na prirodnite resursi, iskoristuvawe na pogodnostite za stopanski komleks i locirawe na aktivnosti na prostori vrzani so mesto na odgleduvawe ili iskoristuvawe. Granicata na planskiot opfat kako liniski simbol e definirana vo grafi~kiot del od Planskata dokumentacija i pretstavuva zatvorena linija {to go opkruùva podra~jeto na koe urbanisti~kiot plan e na sila, odnosno podra~je na koe se protega pravnoto dejstvo na urbanisti~ki plan. Povr{inata na predlog planskiot opfat }e iznesuva 2.98 ha. Granicata na predmetniot planski opfat e odredena so granici na parceli, soobra}ajna infrastruktura i granica na namenska zona definirana so soseden planski opfat. Granicata na planskiot opfat e definiranaso slednite granici:




od istok grani~i so KP 2402/1 i so lokalen pat. UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, }e se izraboti na opfat definiran na povr{ina od 2.98 ha. Planskiot opfat na lokacijata izleguva na Javen pat D. Orizari - â{ka. UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, treba da se razviva i usmeruva prema potrebite

61

na investitorite, a vo soglasnost so Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15 i 44/15), Pravilnik za standard ii normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM”

br. 142/15), Pravilnik za pobliska sodrìna, razmer i na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~kite planovi („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15). Osnovna namena vo planot e izgradba na:

Lesna nezagaduva~ka industrija - G2

Komunalna infrastruktura - E1

Nekompatibilna infrastruktura - E3. So prate~ki sodrìni, i mo`nost za kompatibilni klasi na namena do maksimalen procent na u~estvo i toa:

za Lesna nezagaduva~ka industrija G2:

Mali komercijalni delovni dejnosti - B1

Golemi trgovski edinici - B2

Delovni prostori - B4

Zdravstvo i socijalna za{tita - V2

Za{titno zelenilo - D2

Sport i rekreacija - D3

Memorijalni prostori - D4

Servisi - G3

Stovari{ta - G4 Komunalna infrastruktura - E1 i Nekompatibilna

infrastruktura - E3:

Ne se predviduvaat kompatibilni klasi na namena. Infrastrukturata ja definiraat slednite vodovi: - Uli~na mreà; - Vodovodna mreà; - Kanalizaciona mreà; - Elektri~na i PTT mreà.

UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles, potrebno e da se obezbedi kvalitetna infrastruktura: asfaltiran, soobra}aen pristap do parcela, vnatre{na uli~nata mreà, vodovite za snabduvawe so elektri~na energija i vodovodna, fekalna i atmosferska kanalizacija. Na prostorot treba da se predvidi kvalitetno estetsko osvetluvawe. Site vodovi na elektri~nata mreà da se vodat podzemno vo jasno definirani infrastrukturni koridori. Infrastrukturni objekti treba da se vklopat vo op{tiot ambient.

Za realizacija na sistemot za za{tita na ìvotnata sredina potrebno e da se po~ituva:

- Selektirano i organizirano postapuvawe so otpadot; - Zadolìtelen tretman na tehnolo{kite vodi, dokolku za toa ima

potreba (vo konstruktuvnata faza preporaka e postavuvawe na mobilni toaleti i soodvetno nivno praznewe);

- Pomo{nite i prate~ki grade`ni objekti (magacinski objekti za materijali, alati i gorivo i drugi pomo{ni objekti) koi }e se koristat вo fazata na izgradba, treba da bidat locirani na pogolemi rastojanija;

62

- Za~uvuvawe na ambientalnite i estetskite potencijali na prostorot;

- Izgradba na sovremena infrastruktura; - Zagaduva~ot e dolèn da gi nadomesti tro{ocite za otstranuvawe

na opasnosta od zagaduvawe na ìvotnata sredina, da gi podnese tro{ocite za sanacija, kako i da ja stavi vo funkcija ìvotnata sredina vo sostojba kako pred o{tetuvaweto;

- Sproveduvawe na postojnite zakoni i propisi so koi se za{tituva prostorot, resursite i nacionalnoto bogatstvo;

- Dosledno sproveduvawe na planot. Vo pogled na ozelenuvaweto, da se planiraat soodvetni profili na

drvoredi pokraj objektite koi moàt negativno da vlijaat na kvalitetot na ìvotnata sredina. Izborot na zelenilo treba da se usoglasi so uslovite za za{tita i negova namena. Dispozicijata na visokite drvja da bide usoglasena so trasite na podzemnite instalacii, dodeka izborot na vidot na ozelenuvaweto da bide vo soglasnost so uslovite vo rabotnata sredina, odnosno sposobnosta na pove}e apsorpcija na {tetni gasovi i koi nemaat poseben tretman za odrùvawe.

Koga stanuva zbor za monitoring za ìvotnata sredina se dava mo`nost za ispituvawe, ocenuvawe i sistemsko nabquduvawe na zagaduvaweto i sostojbata na mediumite vo ìvotnata sredina kako i identifikacija i registracija na izvorite na zagaduvawe. Planot na monitoringot pretstavuva alka pome|u site vklu~eni strani i pretstavuva osnova za nadle`nite institucii vo koj }e go kontroliraat procesot na sproveduvawe na zakonskata regulativa i da donesuvaat odluki.

Najgolem benefit vo sproveduvaweto na strategiskata ocena na ìvotnata sredina e vo vklu~uvawe na aspektite od poleto na socijalata, ekonomijata i ìvotnata sredina, me|usebnata sorabotka, razvoj na regionalnite celi i celite za odr`liv razvoj i za{tita na ìvotnata sredina i lu|eto.

63

11. Prilozi Lista na nacionalna zakonska regulativa

1. Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05,

24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15 i 192/15);

2. Uredba za opredeluvawe na proektite i za kriteriumite vrz osnova na koi se utvrduva potrebata za sproveduvawe na postapkata za ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 74/05);

3. Pravilnik za sodrìnata na barawata {to treba da gi ispolnuva studijata za ocena na vlijanieto na proektot vrz ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 33/06);

4. Uredba za strategiite, planovite i programite, vklu~uvaj}i gi i promenite na tie strategii, planovi i programi, za koi zadolìtelno se sproveduva postapkata za ocena na nivnoto vlijanie vrz ìvotnata sredina i vrz ìvotot i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07);

5. Uredba za sodrìnata na izve{tajot za strategiska ocena na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07);

6. Pravilnik za vospostavuvawe na listata na eksperti za SO@S, procedurata za sproveduvawe na ispitot za eksperti za SO@S, vospostavuvawe komisijata za ocenka na znaeweto na ekspertite za SO@S („Sl. Vesnik na RM” br. 129/07);

7. Uredba za kriteriumite vrz osnova na koi se donesuvaat odlukite dali opredeleni planski dokumenti bi moèle da imaat zna~itelno vlijanie vrz ìvotnata sredina i vrz zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 144/07);

8. Uredba za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08);

9. Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na

RM” br. 24/08, 91/09, 124/10, 18/11, 53/11, 60/11, 144/12, 55/13, 163/13 i 42/14);

10. Zakonot za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 92/07, 35/10, 47/11 i 100/12-pre~isten tekst, 10/15 i 146/15);

11. Pravilnik za kriteriumite, metodite i postapkite za ocenuvawe na kvalitetot na ambientalniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04);

12. Zakon za vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10,

51/11, 44/12, 23/13, 163/13 i 180/14); 13. Uredba za klasifikacija na vodite („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99); 14. Uredba za kategorizacija na vodotecite, ezerata, akumulaciite i

podzemnite vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99 i 71/99); 15. Uredba za klasifikacija na vodite („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99); 16. Zakon za otpad („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 71/04, 107/07, 102/08,

143/08, 124/10, 51/11, 123/12, 147/13, 163/13, 51/15, 146/15 i 192/15); 17. Lista na otpadi („Sl. Vesnik na RM” br. 100/05);

64

18. Zakon za za{tita od bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 79/07, 124/10, 47/11, 163/13 i 146/15);

19. Odluka za utvrduvawe vo koi slu~ai i pod koi uslovi se smeta deka e naru{en mirot na gra|anite od {tetna bu~ava („Sl. Vesnik na RM” br. 64/93);

20. Zakon za za{tita na kulturnoto nasledstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 20/04, 115/07, 18/11, 148/11, 23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15 i 192/15);

21. Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06,

84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 146/15); 22. Zakon za blagosostojba na ìvotnite („Sl. Vesnik na RM” br.

113/07); 23. Zakon za blagosostojba na rastenijata („Sl. Vesnik na RM” br.

25/98; 06/00); 24. Zakon za za{tita na rastenijata („Sl. Vesnik na RM” br. 25/98;

izmeni 06/00); 25. Zakon za bezbednost i zdravje pri rabota („Sl. Vesnik na RM” br.

92/07, 136/11, 23/13 i 25/13); 26. Zakon za energetika („Sl. Vesnik na RM” br. 63/06, 36/07); 27. Zakon za eksproprijacija („Sl. Vesnik na RM” br. 33/95, 20/98, 40/99,

31/03, 46/05 i 10/08).

Lista na relevantni EU direktivi

Direktivi na EU ipfateni vo Nacionalna strategija za aproksimacija vo ìvotnata sredina (2008). Relevantni se i nivnite izmeni i dopolnuvawa:

1. Ramkovna direktiva za otpad (2006/12/ES) 2. Direktiva za deponii (99/31/ES) dopolneta so Regulativa (ES)

1882/2003 3. Regulativa za prenos na otpad (EES) 259/93 dopolneta so Odlukite

94/721/ES, 96/660/ES, 98/368/ES i 99/816/ES, i Regulativite (ES) 2408/98, (ES) 120/97 i (ES) 2557/2001

4. Direktiva za upravuvawe so otpadot od industrija za ekstrakcija na mineralni surovini (2006/21/ES)

5. Ramkovna direktiva za kvalitet na ambienten vozduh (96/62/ES), dopolneta so Regulativata (ES) 1882/2003

6. Direktiva za nacionalni plafoni na emisii (2001/81/ES) 7. Direktiva za benzen i jaglerod monoksid (2000/69/ES) 8. Direktiva za ozon vo ambientniot vozduh 2002/3/ES 9. Direktiva 2004/107/ES za arsen, kadmium, ìva, nikel i

policikli~ni jaglevodorodi vo ambientniot vozduh 10. Direktiva za informirawe na korisnici (1999/94/ES) dopolneta

so Direktivata 2003/73/ES 11. Ramkovna Direktiva za voda (2006/60/ES) dopolneta so Odlukata

2455/2001/ES 12. Direktiva za urbani otpadni vodi (91/271/EES) dopolneta so

Direktivata 98/15/ES i Regulativata (ES) 1882/2003

65

13. Direktiva za voda za piewe (98/83/ES) dopolneta so Regulativata (ES) 1882/2003

14. Direktiva za povr{inska voda za apstrakcija (75/440/ES) dopolneta so Direktivite 79/869/EES i 91/692 EES (}e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2006/60/ES) od 22.12.2007

15. Direktiva za voda za kapewe (2006/7/ES) 16. Direktiva za ispu{tawe na opasni supstancii vo vodite

(76/464/EES) dopolneta so Direktivata (91/692/EES i 2000/60/ES) e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2000/60/ES) od 22.12.2007, osven ~len 6, koj be{e otpovikan na 22.12.2000.

17. Direktiva za merewe na kvalitetot na vodata za piewe (79/869/EES) dopolneta so Direktivite 81/855/EES, 91/692/EES, i Regulativata (ES) 807/2003 }e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2000/60/ES) od 22.12.2007)

18. Direktiva za podzemni vodi (80/68/EES) dopolneta so Direktivata 91/692/EES

19. Direktiva za voda za ribi (78/659/EES) dopolneta so Direktivata 91/692/EES i Regulativata (ES) 807/2003

20. Direktiva za Strate{ka ocena na ìvotna sredina (2001/42/ES) 21. Direktiva za pristap na informacii za ìvotnata sredina

(2003/4/ES)

66

Dodatok

Izvestuvawa

67

Koristena literatura

Prostorniot plan na RM, 2004;

Planska dokumentacija za UPVNM so namena G-2 Lesna nezagaduva~ka industrija, E-1 Komunalna infrastruktura i E-3 Nekompatibilna infrastruktura, KO Orizari, op{tina Veles;

Strategija za LER za op{tina Veles;

LEAP za op{tina Veles;

Studija za opravdanost od voveduvawe na uslugite za sobirawe i transportirawe na komunalen otpad vo ruralnite sredini na op{tina Veles, izrabotena od Farmahem DOOEL Skopje, 2011;

Pregled na za{titni podra~ja vo RM (2008) i Izve{taj na me|unaroden konsultant za za{titeni podra~ja vo ramki na UNDP/GEF/M@SSP proektot: Zajaknuvawe na ekolo{kata, institucionalnata i finansiskata odr`livost na sistemot na za{titeni podra~ja vo Makedonija;

Nacionalna strategija za odr`liv razvoj, 2009;

Vtor Nacionalen izve{taj za klimatski promeni, 2008

Nacionalna strategija za mehanizmot za ~ist razvoj za prviot period na obvrski spored protokolot od Kjoto 2008-2012, 2007;

Vtor Nacionalen Ekolo{ki akcionen plan na RM, 2006

Nacionalna strategija za biolo{ka raznovidnost, 2004;

Strategija za upravuvawe so otpad vo RM 2008-2020;

Nacionalna transportna strategija za patniot prevoz, 2008;

Strategija za demografski razvoj na RM 2008-2015;

Nacionalna programa za usvojuvawe na pravoto na EU (NPPA II,

2007);

Nacionalna strategija za monitoring na ìvotnata sredina, 2004;

Strategija za upravuvawe so ìvotnata sredina, 2005;

Strategija za podigawe na javnata svest vo ìvotnata sredina, 2005;

Strategija i akcionen plan za implementacija na Arhuskata konvencija, 2005;

Nacionalen zdrastveno-ekolo{ki akcionen plan (NZEAP), 1999;

Direktiva za stani{ta (92/43/EES);

Direktiva za divi ptici (79/409/EES);

Ramkovna direktiva za voda (2000/60/ES);

Ramkovna direktiva za kvalitet na ambienten vozduh (96/62/ES);

Ramkovna direktiva za otpad (2006/12/ES);

Ramkovna direktiva za bu~ava (2002/49/ES);

Direktiva za ocenka na vlijanieto vrz ìvotnata sredina (85/537/EES);

Direktiva za strategiska ocena na ìvotna sredina (2001/42/ES);

EU [estiot Akcionen Plan za ìvotna sredina (2001/42/ES);

Direktivata na sovetot 96/61/ES od 24.09.1996 god. za integrirana kontrola i prevencija od zagaduvaweto;

Dostapni iskustva i praktiki.

Documents

IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA …urbanisti~ko-planski dokumentacii i urbanisti~ko-proektni dokumentacii po elektronski pat („Sl. Vesnik na RM” br. 68/15). Vkupnata povr{ina