IZRAĐIVAČ HEMIJSKIH PROIZVODA - cso.edu.me CSOa/Obrazovni programi/Obrazovni... · - Test . 8 Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ... Struktura

OBRAZOVNI PROGRAM

IZRAĐIVAČ HEMIJSKIH PROIZVODA

2

SADRŽAJ OPŠTI DIO ................................................................................................... 3

1. IME PROGRAMA: IZRAĐIVAČ HEMIJSKIH PROIZVODA ............................................ 3

2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................ 3

POSEBNI DIO ................................................................................................ 5

1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................ 5

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ...................................................................... 5

1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI ................................................................... 6

1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA .......................................... 6

1.2.2. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA ............................................................... 10

1.2.3. ELEKTROTEHNIKA ............................................................................... 16

1.2.4. ORGANSKA HEMIJA ............................................................................. 20

1.2.5. PREDUZETNIŠTVO ............................................................................... 29

1.2.6. FIZIČKA HEMIJA ................................................................................. 35

1.3. PRAKTIČNA NASTAVA ............................................................................. 40

2. ISPITNI KATALOZI .................................................................................... 67

2.1. TEME ZA PRAKTIČAN RAD ........................................................................ 69

3. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK PROGRAMA ........................................ 70

4. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ........... 70

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ........................... 70

6. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................... 71

7. OBLIK IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA .................................................. 71

8. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE ........................ 71

9. SLOBODNE AKTIVNOSTI ............................................................................. 72

10. PROFESIONALNA PRAKSA ......................................................................... 72

3

OPŠTI DIO 1. Ime programa: IZRAĐIVAČ HEMIJSKIH PROIZVODA 2. Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmet - grupe predmeta

I II III Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. A Opšteobrazovni predmeti 1. Maternji jezik i književnost 3 108 2 72 2 66 246 2. Matematika 3 108 2 72 2 66 246 3. Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210 4. Informatika 2 72 72 5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210

Društvena grupa predmeta 1. Istorija 1 36 36 2. Geografija 1 36 36 3. Sociologija 2 72 36

Prirodna grupa predmeta 1. Fizika 2 72 72 2. Biologija sa ekologijom 2 72 72

UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1272 B Stručno-teorijski predmeti

1. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima 2 72 72

2. Opšta i neorganska hemija 3 108 108 3. Elektrotehnika 2 72 72 4. Organska hemija 3 99 99 5. Preduzetništvo 1 33 33 6. Fizička hemija 3 108 108

UKUPNO B 5 180 5 180 4 132 492

C Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja 10 360 14 504 19 627 1491

D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105 E Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 20 dana F Broj časova 32 1152 32 1152 32 1056 3360 G Broj radnih sedmica 36 36 33 105

Ukupno (A+B+C+D) = 3.360 3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa Opšti ciljevi obrazovanja i obuke za ovaj obrazovni program omogućavaju učenicima da: - prošire opšte obrazovanje u funkciji struke; - posjeduju stručno-teorijska i praktična znanja, neophodna za kvalitetan rad u

zanimanju; - pripreme se za permanentno obrazovanje i cjeloživotno učenje; - razvijaju sposobnost socijalne komunikacije i spremnost za razvijanje kvalitetnih

međuljudskih odnosa; - čitaju tehničke crteže i tehnološku dokumentaciju; - posjeduju znanje iz informatike i računske obrade podataka; - posjeduju znanja o vrstama, strukturi i svojstvima sirovina koje se upotrebljavaju

u proizvodnji hemikalija za domaćinstvo (deterdženata, sapuna, šampona,

4

sredstava za izbjeljivanje i dezinfekciju i drugih), boja i lakova i keramičkih proizvoda na bazi gline (fina keramika, građevinska keramika i vatrostalni proizvodi);

- upoznaju savremene tehnološke postupke za dobijanje hemikalija za domaćinstvo, boja i lakova i keramičkih proizvoda na bazi gline;

- rukuju mašinama i aparatima koji se koriste u proizvodnji hemikalija za domaćinstvo, boja i lakova i keramičkih proizvoda na bazi gline;

- primjenjuju standarde kvaliteta i vrše kontrolu procesa; - poznaju znanje za adekvatno skladištenje sirovina i gotovih proizvoda, - ispunjavaju potrebnu radnu dokumentaciju i dokumenta o evidenciji stanja

sirovina i gotovih proizvoda; - posjeduju ekološku svijest i upoznaju se sa higijensko-tehničkim, protivpožarnim i

drugim mjerama zaštite. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U školi za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju –

obrazovni program izrađivač/izrađivačica hemijskih proizvoda, mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu i nijesu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do18 godine, uz odobrenje nastavničkog vijeća škole.

- Za upis u dualni oblik obrazovanja potrebno je da učenik ima sklopljen ugovor sa poslodavcem, u sladu sa Zakonom o stručnom obrazovanju.

- Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. - Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta,

Ministarstvo prosvjete i nauke donosi odluku o dopunskim kriterijumima za upis. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje traje tri godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli prelaznu ocjenu i priložili potvrdu o obavljenoj profesionalnoj praksi.

- Za učenike u dualnom obliku obrazovanja škola je obavezna da obezbijedi pohađanje nastave u školi za dio praktične nastave koji se ne može realizovati kod poslodavca.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi škola.

7. Obrazovanje koje se stiče - Srednje stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju - IZRAĐIVAČ HEMIJSKIH

PROIZVODA.

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.5. INFORMATIKA 1.1.4. DRUŠTVENA GRUPA PREDMETA 1.1.4.1. ISTORIJA 1.1.4.2. GEOGRAFIJA 1.1.4.3. SOCIOLOGIJA 1.1.5. PRIRODNA GRUPA PREDMETA 1.1.5.1. FIZIKA 1.1.5.2. BIOLOGIJA

6

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA 1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred Vrste nastave

Ukupno Teorija Vježbe Praktična

nastava I 48 24 72 II III

Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o pravilima, standardima i simbolima koji se upotrebljavaju u

tehničkom crtanju; - Stiču teorijska znanja potrebna za čitanje tehničkih crteža; - Stiču teorijska znanja o osnovnim mašinskim elementima; - Stiču teorijska znanja o pravilnom izboru materijala; - Razvijaju smisao za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju radnih

zadataka i stvaraju navike za planski, organizovani i samostalni rad; - Ovladaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

7

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Tehničko crtanje - Definiše značaj

tehničkog crteža - Poznaje materijal i

pribor za tehničko crtanje, kao i formate i opremu tehničkih crteža

- Definiše standarde i standardizaciju

- Objašnjava razmjeru crteža

- Upoznaje vrste crteža

- Demonstrira upotrebu pribora pri crtanju

- Navodi poglede - Obrazlaže presjeke

i uprošćenja pri crtanju

- Opisuje kotiranje, elemente kotiranja, označavanje vrijednosti kotiranja na crtežu, nanošenje kota: redno (lančano), paralelno i kombinovano

- Razumije pojam tolerancije

- Razumije skiciranje i čitanje tehnilkih crteža

- Razlikuje tehnički crtež od drugih crteža, skica, slika i fotografija

- Izrađuje uprošćene tehničke crteže

- Analizira i čita tehnički crtež

- Razvija preciznost i tačnost

- Razvija samostalnost i moć zapažanja

Grafički rad: - Prikaziva-nje

predmeta na crtežu

Nacrtna geometrija - Definiše pojam i

vrste projekcija - Objašnjava

ortogonalnu projekciju

- Poznaje ortogonalnu projekciju tačke i duži na tri ravni

- Objašnjava centralnu

- Analizira načine prikazivanja predmeta na crtežu

- Razlikuje vrste projekciranja

- Razvija analitičko mišljenje


- Test

8




projekciju - Upoznaje

aksonometrijsko projekciranje

Mašinski elementi - Definiše pojam i

podjelu mašinskih elemenata

- Objašnjava elemente za nerazdvojivu vezu: zakovani, zavareni, lemljeni i lijepljeni

- Objašnjava elemente za razdvojivu vezu: klinovi, čivije, navojni spojevi i opruge

- Opisuje elemente za kružno kretanje: osovine, vratila, spojnice, ležišta

- Opisuje elemente za prenos snage: zupčanike, remen (kaiš), lanac

- Upoznaje (služeći se ilustracijama, katalozima ili posjetama u preduzećima) primjenu mašinskih elemenata u postrojenjima i mašinama u industrijskim pogonima

- Razlikuje nerazdvojive od razdvojivih veza mašinskih elemenata

- Uspostavlja vezu između elemenata za kružno kretanje i elemenata za prenos snage

- Razvija stručni identitet i odgovornost

- Test

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Drapić S, Gačić, D, Tehničko crtanje sa mašinskim elementima za I ili II razred

stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1980. - Drapić S, Gačić, D, Danilović, M, Damjanac Z, Tehničko crtanje sa nacrtnom

geometrijom, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2002. - Drapić S, Mašinski elementi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

1967. - Drapić S, Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, Zavod za izdavanje

udžbenika, Novi Sad 1988. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - grafoskop, projektno platno, folija, učenički pribor i materijal.

9

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (test-dva, grafički rad-jedan) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - diplomirani inženjer mašinstva, diplomirani inženjer metalurgije, diplomirani

inženjer tehnologije.

9. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa predmetom Predmet Znanja

- Tehnički crteži - Praktična nastava - Šeme mašina i aparata koji se koriste u hemijskoj industriji

- Mašinski elementi - Praktična nastava - Mašine i aparati

10

1.2.2. OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA 1. Naziv predmeta: OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 108 108 II III

Ukupno 108 108

3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Sadržajno povezuju odabrane tematske cjeline sa sadržajima već obrađenim

tokom prethodnog - Školovanja; - Proširuju stečena znanja o neorganskim jedinjenjima kroz različite aktivnosti

koje - Uključuju časove diskusije i pisanje seminarskih radova; - Poznaju ulogu i značaj neorganske hemije u svakodnevnom životu; - Razvijaju sposobnost hemijskog izražavanja; - Stiču sposobnost upotrebe stručnih izraza, simbola i grafikona; - Razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost; - Stiču znanja o uticaju hemije i hemijske industrije na život; - Razvijaju navike koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti životne i radne

sredine; - Razvijaju sposobnosti za eksperimentalni rad, posmatranje, uočavanje i

zaključivanje; - Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost i formiraju

pravilan odnos prema radu; - Ovladaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

11





Osnovni zakoni i pojmovi u hemiji - Poznaje mjesto

hemije u sistemu prirodnih nauka

- Definiše osnovne zakone u hemiji: Lavoazjeov, Prustov, Daltonov i Avogadrov

- Definiše pojam hemijskog simbola, formule i jednačine

- Definiše relativnu atomsku i molekulsku masu

- Definiše mol, molarnu masu i molarnu zapreminu

- Poznaje osnove stehiometrijskog proračuna

- Interpretira značaj hemije kao prirodne nauke

- Rješava računske zadatke primjenom osnovnih hemijskih zakona

- Čita hemijske simbole elemenata iz periodnog sistema elemenata

- Pravilno piše hemijske formule (molekulske, empirijske, strukturne)

- Čita relativnu atomsku masu iz periodnog sistema elemenata i izračunava relativnu molekulsku masu

- Izračunava mol, molarnu masu i molarnu zapreminu

- Izračunava masu reaktanata i produkata na osnovu hemijske jednačine



Struktura atoma - Poznaje pojmove:

elementarne čestice, atom i izotopi

- Definiše energetski nivo, energetski podnivo i atomsku orbitalu

- Razumije princip izgradnje elektronskog omotača i periodnog sistema elemenata

- Razlikuje redni i maseni broj elementa

- Određuje broj elementarnih čestica u atomu elementa na osnovu rednog i masenog broja

- Popunjava orbitale u skladu sa paulijevim principom i Hundovim pravilom

- Piše elektronsku konfiguraciju


- Razvija tačnost

- Crta periodni sistem elemenata

12




elemenata i određuje položaj elementa u periodnom sistemu

Tipovi hemijskih veza - Definiše energiju

jonizacije, afinitet prema elektronu i elektro-negativnost

- Objašnjava jonsku, kovalentnu i vodoničnu vezu

- Interpretira razloge spajanja atoma

- Razlikuje tipove hemijskih veza

- Određuje tip hemijske veze u jedinjenju


- Razvija samostalnost

- Grafički prikazuje tipove hemijskih veza

Hemijske reakcije - Pojašnjava uslove

nastanka hemijskih reakcija

- Objašnjava primjenu postupnog sastavljanja jednačine hemijske reakcije

- Poznaje tipove hemijskih reakcija (analiza, sinteza, oksido-redukcija, termohemijske reakcije)

- Definiše brzinu hemijske reakcije, hemijsku ravnotežu i konstantu ravnoteže

- Objašnjava uticaj različitih faktora na brzinu hemijske reakcije i pojavu toplotnog efekta

- Definiše povratne i nepovratne reakcije

- Identifikuje uslove za nastanak hemijske reakcije

- Razlikuje egzotermne i endotermne hemijske reakcije

- Analizira uticaj različitih faktora na brzinu hemijske reakcije (koncentracija, temperatura, katalizator)

- Uočava značaj katalizatora u laboratoriji, industriji i živim organizmima

- Razlikuje povratne i nepovratne hemijske reakcije


- Razvija tačnost i preciznost

Seminarski rad: - Izrada šematskog

prikaza za sudar čestica

Rastvori - Definiše pojmove:

rastvor, rastvarač, rastvorljiva supstanca i rastvorljivost

- Poznaje vrste rastvora

- Objašnjava kvantitativni sastav

- Razlikuje svojstva pravih i koloidnih rastvora

- Izračunava maseni udio, masenu i količinsku koncentraciju rastvora

- Razlikuje jake i



- Razvija sistematičnost

13




rastvora - Definiše

elektrolite, elektrolitičku disocijaciju i stepen disocijacije

slabe elektrolite na osnovu stepena disocijacije

- Uočava važnost rastvora u svakodnevnom životu

Vrste neorganskih jedinjenja - Definiše okside,

kiseline, baze i soli - Poznaje hemijske

osobine oksida, kiselina, baza i soli

- Razumije protolitičku teoriju kiselina i baza

- Objašnjava oksido-redukcione procese

- Objašnjava proces elektrolize

- Definiše jonski

proizvod vode i ph

- Razlikuje okside, kiseline, baze i soli

- Analizira reakcije oksida nemetala i oksida metala sa vodom

- Analizira reakcije kiselina i baza

- Razlikuje procese oksidacije i redukcije

- Određuje oksidacioni broj na primjerima

- Određuje oksidaciono i redukciono sredstvo

- Razlikuje katodne i anodne reakcije

- Izračunava ph i poh rastvora



Seminarski rad: - Primjena

elektroliti-čkih procesa uindustriji

Metali - Definiše pojam

metala - Navodi osobine

metala - Nabraja alkalne

metale (elementi I grupe) i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja alkalnih metala i postupke njihovog dobijanja

- Nabraja zemnoalkalne metale (elementi II grupe) i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja zemnoalkalnih

- Upoređuje osobine alkalnih metala

- Analizira postupke dobijanja jedinjenja alkalnih metala (natrijuma i kalijuma)

- Upoređuje osobine zemnoalkalnih metala

- Analizira postupke dobijanja jedinjenja zemnoalkalnih metala (kalcijuma i magnezijuma)

- Upoređuje osobine elemenata III grupe

- Analizira proces dobijanja



Seminarski rad: - Tvrde i meke vode

14




metala i postupke njihovog dobijanja

- Poznaje osobine elemenata III grupe

- Navodi najvažnija jedinjenja aluminijuma i postupke njihovog dobijanja

- Poznaje opšte karakteristike prelaznih metala

- Navodi značaj metala u industriji i svakodnevnom životu

aluminijuma i jedinjenja aluminijuma

- Upoređuje osobine prelaznih metala

- Upoređuje osobine elemenata I, II i III grupe periodnog sistema i prelaznih metala

- Uočava značaj metala u industriji i svakodnevnom životu

Nemetali - Definiše pojam

nemetala - Navodi osobine

nemetala - Poznaje osobine i

postupke dobijanja vodonika

- Nabraja halogene elemente (vii grupa) i poznaje njihove osobine

- Upoznaje osobine i značaj oksi kiselina hlora

- Nabraja elemente vi grupe i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja VI grupe i postupke njihovog dobijanja

- Objašnjava zaštitnu ulogu ozona i nastanak ozonske rupe

- Nabraja elemente V grupe i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja elenmenata V grupe i postupke njihovog dobijanja

- Nabraja elemente

- Analizira postupke dobijanja vodonika

- Upoređuje osobine halogenih elemenata

- Analizira postupke dobijanja hlora i hlornih jedinjenja (halogenovodonik i oksi kiseline)

- Upoređuje osobine elemenata VI grupe

- Analizira postupke dobijanja elemenata i jedinjenja elemenata VI grupe (kiseonik i sumpor)

- Upoređuje osobine elemenata V grupe

- Analizira postupke dobijanja elemenata i jedinjenja elemenata V grupe (azot i fosfor)

- Upoređuje osobine elemenata IV grupe

- Analizira postupke dobijanja elemenata i jedinjenja elemenata IV grupe (ugljenik i



Seminarski rad: - Praktična primjena

nemetala

15




IV grupe i poznaje njihove osobine

- Navodi najvažnija jedinjenja elemenata IV grupe i postupke njihovog dobijanja

- Navodi značaj nemetala u industriji i svakodnevnom životu

silicijum) - Uočava značaj

nemetala u industriji i svakodnevnom životu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Isaković, G, Lukić, Lj, Isaković, M, Panajotović, N, Opšta i neorganska hemija za

prvi razred srednje škole, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 2003. - Đukić, S, Nikolajević, R, Šurjanović, M, Opšta hemija za prvi razred srednje škole,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1994. - Jovetić, M, Neorganska hemija za prvi i drugi razred srednje škole, Zavod za

izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena:

grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (seminarski radovi-četiri, testovi-četiri) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani

inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije, diplomirani inženjer hemijskog inženjerstva.



- Struktura atoma - Fizika - Borov model atoma - Tlasnomehanički model

atoma - Neorganska jedinjenja - Praktična nastava - Dobijanje kiselina, baza i soli

16

1.2.3. ELEKTROTEHNIKA 1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA




nastava I II 72 72 III

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču osnovna teorijska znanja iz osnova elektrotehnike; - Upoznaju se sa osnovnim zakonitostima na području elektrotehnike; - Primjenjuju stečena znanja na praktičnim aplikacijama na području

elektrotehnike; - Rješavaju osnovne primjere u elektrotehnici; - Upoznaju osnovne mjerne instrumente i njihovu upotrebu; - Upoznaju osnovne mjerne metode za mjerenje električnih veličina; - Upoznaju opasnosti pri radu sa električnom strujom i razvijaju osjećaj za

bezbjedan rad; - Povezuju stečena znanja sa ostalim stručno-teoretskim predmetima, prije svega

sa praktičnom nastavom.

17

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Osnovni pojmovi električne struje - Razumije pojmove:

elektricitet, električni napon, izvor i potencijal, električna struja, električni otpor i provodljivost

- Poznaje oznake i

jedinice

- Uočava fizički značaj napona, oznaku i jedinicu

- Povezuje pojam električnog potencijala i električnog napona

- Određuje smjer struje

- Određuje izvore električnog napona

- Razvija preciznost i istrajnost pri rješavanju radnih zadataka

- Stiče sposobnost

praktičnog rješavanja problema

- Demonstraic-ja naelektrisan-ja

- Prikaz izvora

napona i otpora - Mjerenje

otpornosti različitih provodnika

Osobine i zakonitost električnog kola - Poznaje osnovne

elemente jednostavnog električnog kola

- Zna Omov zakon - Poznaje Kirhofove

zakone - Objašnjava:

paralelnu vezu otpornika u kolu, serijsku vezu otpornika u kolu, mjerenje struje i napona

- Zna da funkcionalno poveže osnovne elemente električnog kola

- Upotrebljava u primjerima Omov zakon

- Rješava paralelno električno kolo

- Rješava serijsko električno kolo

- Stiče sposobnost posmatranja i prepoznavanja elemenata

- Prikaz praktičnih primjera električnog kola: paralelno povezivanje, serijsko povezivanje, mjerenja U i I

- Zračunavanje

veličina u jednostavnim kolima

Električni rad i snaga - Razumije i

objašnjava: električni rad, električnu snagu, mjerenje električnog rada i snage, primjene električne energije

- Poznaje oznake, jedinice i osnovne jednačine električnog rada

- Razlikuje osnovne oblike energije

- Analizira odnos korisnog rada određene sprave i uložene električne energije

- Uočava značaj stepena iskorišćenja i njegovu upotrebu

- Uviđa značaj štednje energije

- Razvija pravilan odnos prema dobrima

- Razvija smisao za

logično povezivanje zakonitosti i događaja u okolini

- Izračunavanje električnog rada i snage

- Izračunavanje

korisnog rada i stepena iskorišćenja u %

Električno polje - Razumije i

objašnjava: osnovne osobine električnih polja i zašto i gdje nastaje, dejstva električnog polja,

- Predstavlja električno polje pomoću sila

- Zna da izračuna ekvivalentni kapacitet za jednostavno

- Upoznaje važnost zaštite od štetnog dejstva električnog polja

- Izračunavan-je ekvivalentnog kapaciteta različitih veza kondenzatora

18




ponašanje provodnika i izolatora u električnom polju, kapacitet i kondenzator, vezivanje kondenzatora

povezane kondenzatore

Magnetno polje - Zna opšte osobine

magnetnih polja - Poznaje magnetno

polje provodnika i kalema

- Poznaje osnovne veličine magnetnog polja, njihov značaj, oznake i jedinice

- Razumije pojam indukcije kalema i zna od čega zavisi njena veličina

- Crta oblike magnetnih polja stalnih magneta

- Razumije dejstvo sile na feromagnetno tijelo i dejstvo sile na provodnik i njenu praktičnu upotrebu

- Upoznaje se sa zahtjevima za pažljivim rukovanjem prilikom upotrebe magnetnih efekata

- Demonstracija magnetnih efekata, magnetisanje i razmagnetisanje feromagnetnog materijala

Osnovni pojmovi naizmjeničnih električnih veličina - Poznaje razliku

između jednosmjerne i naizmjenične veličine, kao i između periodične i neperiodične

- Razumije i poznaje pojam perioda i frekvencije

- Razlikuje pojmove: trenutna, maksimalna, srednja i efektivna vrijednost naizmjenične veličine

- Zna da nacrta vremenski, kao i pokazni dijagram za različite fazne odnose

- Razvija sposobnost matematičk-og izražavanja

- Posmatranje naizmjeničnog napona na osciloskopu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Ratko Opačić: Osnove elektrotehnike za I razred trogodišnjeg obrazovanja za

elektrotehničke škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2003. - Miroslava Piroćanac: Osnove elektrotehnike I, Zavod za udžbenike, Beograd 2003. - Zoran Pendić, Miodrag Pendić, Jasna Menart: Osnove elektrotehnike II, Zavod za

udžbenike, Beograd 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: A/V sredstvima za predmet,

grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajučim slajdovima, osciloskopom.

19


učenika (testovi) - najmanje po jedan u klasifikacionom periodu i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka školska sprema sa područja elektrotehnike. 9. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa predmetima Predmet Znanja

Uvodni dio Matematika Fizika

- Poznavanje fizičkih veličina i jedinica

- Pretvaranje jedinica Osnovni pojmovi i veličine Fizika

Hemija - Poznavanja građe atoma - Poznavanje i

razumijevanje osnovnih mjernih veličina

Jednosmjerna struja Elektrotehnika Matematika praktična nastava

- Mjerenje i računanje električnih veličina

- Rješavanje složenih kola - Računaje primjera iz

prakse Elektrostatika Elektromagnetizam

Hemija Praktična nastava

- Poznavanje dielektričnih i feromagnetnih materijala

- Rješavanje primjera sa primjenom kondenzatora i kalemova u praksi

20

1.2.4. ORGANSKA HEMIJA 1. Naziv predmeta: ORGANSKA HEMIJA





Ukupno 108 108

3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Sadržajno povezuju odabrane tematske cjeline sa sadržajima iz hemije već

obrađenim tokom prethodnog školovanja; - Prošire stečena znanja o organskim jedinjenjima kroz različite aktivnosti koje

uključuju časove diskusije i pisanje seminarskih radova; - Upoznaju ulogu i značaj organske hemije u svakodnevnom životu; - Ukazuju na značaj funkcionalnih grupa i upoznaju mogućnosti sinteze složenih

organskih jedinjenja; - Razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost; - Upoznaju toksično dejstvo pojedinih organskih supstanci na zdravlje i životnu

sredinu; - Razvijaju navike koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti životne i radne

sredine; - Povezuju teorijske sadržaje sa praktičnim radom koji se odvija u sklopu

proizvodnih ciklusa u materijalnoj proizvodnji; - Razvijaju stvaralačku maštu, analitičko mišljenje, objektivnost i formiraju

pravilan odnos prema radu.

21

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Uvod - Poznaje tipove

hemijskih veza u organskim jedinjenjima i reakcije organskih jedinjenja u zavisnosti od strukture

- Obrazlaže vrste hemijskih reakcija organskih jedinjenja

- Navodi podjelu organskih jedinjenja prema ugljovodoničnom nizu i prema funkcionalnoj grupi

- Razlikuje na primjerima prostu, dvostruku i trostruku vezu

- Razlikuje reakcije supstitucije, adicije, eliminacije, kao i homolitičko i heterolitičko raskidanje veze

- Razlikuje aciklična i ciklična jedinjenja

- Razlikuje najvažnije klase organskih jedinjenja prema funkcionalnoj grupi

- Razvija moć zapažanja

- Razvija sposobnost zaključi-vanja

Ugljovodonici alkani - Definiše alkane,

homologi niz i izomeriju niza

- Imenuje jedinjenja po IUPAC nomenklaturi

- Navodi načine dobijanja alkana sintetičkim putem

- Poznaje fizičke i hemijske osobine alkana

- Uočava kako se obrazuje niz i šta su homolozi

- Razlikuje n-alkane i izo-alkane na osnovu strukturne formule

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula alkana

- Analizira reakcije za sintezu alkana

- Analizira reakcije supstitucije (lančane reakcije), kao i značaj reakcije oksidacije i reakcije pirolize (krekovanja)


- Razvija sposobnost zaključi-vanja

- Razvija stvaralačku maštu

- Razvija opservaciju


alkana

Alkeni i alkini - Definiše alkene i

alkine i navodi funkcionalne grupe


- Navodi načine

- Razlikuje alkene i alkine po funkcionalnoj grupi

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula alkena i alkina




Seminarski rad: - Praktičan značaj

proizvoda na bazi etena i acetilena

- Poliakrilna vlakna (orlon, dralon)

- Polivinil-hlorid

22




sintetičkog dobijanja alkena i alkina

- Poznaje reaktivnost jedinjenja

- Navodi primjenu polimera

- Analizira reakciju eliminacije atoma ili atomskih grupa zasićenih jedinjenja za sintezu alkena i alkina

- Analizira hemijske reakcije alkena i alkina

- Razlikuje adicionu i kondenzacionu polimerizaciju

- Interpretira značaj plastičnih masa u proizvodnji sintetičkih vlakana

(PVC)

Dieni - Definiše diene - Navodi primjere

jedinjenja i njihov značaj

- Razlikuje konjugovane, kumulovane i izolovane diene

- Piše strukturnu formulu izoprena

- Interpretira značaj kaučuka i njegove osobine



Cikloalkani - Navodi podjelu i

značaj cikloalkana

- Prikazuje strukturne formule cikloalkana

- Analizira značaj i stabilnost ciklopentana i cikloheksana

- Razvija preciznost - Razvija analitičko

mišljenje

Aromatični ugljovodonici - Obrazlaže strukturu

i hemijska svojstva benzena

- Pojašnjava reaktivnost ovih jedinjenja

- Navodi jedinjenja sa kondenzovanim benzenovim prstenom i njihov značaj

- Interpretira strukturu benzena

- Analizira reakcije supstitucije i adicije kod benzena

- Prikazuje strukturnim formulama naftalen, antracen i fenantren i navodi njihov značaj




Halogeni derivati ugljovodonika-alkil-halogenidi i aril-halogenidi - Definiše halogene

derivate - Razlikuje alkil i aril

halogenide - Razvija analitičko

mišljenje

23




ugljovodonika - Imenuje jedinjenja

po IUPAC-u - Objašnjava

postupke dobijanja halogenih derivata ugljovodonika

- Poznaje fizičke i hemijske osobine halogenih derivata ugljovodonika

- Navodi najvažnije predstavnike halogenih derivata ugljovodonika i njihov značaj

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula jedinjenja

- Prikazuje reakcije sinteze alkil i aril halogenida

- Analizira hemijske reakcije

- Interpretira značaj najvažnijih predstavnika halogenih derivata ugljovodonika

Organska jedinjenja sa kiseonikom Alkoholi - Navodi podjelu

alkohola prema broju hidroksilnih grupa


- Navodi načine dobijanja alkohola

- Objašnjava reaktivnost

- Navodi primjenu alkohola

- Razlikuje mono-, di- i polihidroksilne, alifatične i aromatične alkohole


- Piše reakcije dobijanja alkohola

- Prikazuje reakcije alkohola

- Inerpretira značaj najvažnijih monohidroksilnih i polihidroksilnih alkohola



Seminarski rad: - Dobijanje etanola

Fenoli - Definiše jedinjenja - Navodi podjelu

fenola - Navodi primjenu

mono-,di- i polihidroksilnih fenola

- Razlikuje monohidroksilne i polihidroksilne fenole

- Interpretira značaj fenola za proizvodnju plastičnih masa



Etri - Navodi podjelu i

fizičke osobine - Imenuje jedinjenja

- Razlikuje proste i mješovite etre

- Pravilno koristi


- Razvija stvaralačku

24




po IUPAC nomenklaturi

- Navodi primjenu ovih jedinjenja

nomenklaturu pri pisanju formula jedinjenja

- Interpretira praktični značaj etara kao rastvarača (dietil-etra)

maštu

Aldehidi i ketoni - Definiše karbonilna

jedinjenja - Navodi njihove

funkcionalne grupe - Imenuje jedinjenja

po IUPAC nomenklaturi

- Navodi načine dobijanja aldehida i ketona

- Navodi hemijske osobine ovih jedinjenja

- Razlikuje aldehide i ketone po funkcionalnoj grupi

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula

- Piše reakcije dobijanja aldehida i ketona

- Analizira reakcije karakteristične za aldehide i ketone

- Interpretira praktični značaj metanala, etanala, acetona, benzaldehida i acetofenona



Karboksilne kiseline - Definiše

karboksilne kiseline - Navodi podjelu

prema ugljovodoničnom nizu i broju karboksilnih grupa


- Navodi načine dobijanja zasićenih monokarboksilnih kiselina

- Pojašnjava reaktivnost zasićenih monokarboksilnih kiselina

- Navodi najvažnije zasićene i nezasićene monokarboksilne

- Analizira strukturu karboksilne grupe

- Razlikuje aciklične, ciklične, supstituisane, mono-, di- i poli- karboksilne kiseline

- Pravilno primjenjuje nomenklaturu pri pisanju formula kiselina

- Piše reakcije dobijanja kiselina

- Analizira hemijske reakcije karboksilnih kiselina

- Interpretira praktičan značaj najvajžnijih monokarboksilnih zasićenih kiselina



- Razvija moć opservacije

Seminarski rad: - Praktični značaj

sirćetne kiseline

25




kiseline

(mravlje, sirćetne), viših masnih kiselina (zasićene i nezasićene) i aromatičnih (benzoeve i cimetne)

Derivati karboksilnih kiselina - Definiše derivate

karboksilnih kiselina

- Navodi podjelu lipida

- Definiše voskove, masti i ulja

- Obrazlaže hemijska svojstva masti i ulja

- Razlikuje hloride, estre, anhidride i amide

- Razlikuje proste i složene lipide

- Analizira sastav voskova, masti i ulja



Seminarski rad - Praktični značaj

voskova, masti i ulja

Supstituisane karboksilne kiseline - Navodi podjelu

halogen karboksilnih i hidroksi kiselina

- Definiše optičku izomeriju

- Navodi osobine i primjenu najvažnijih supstituisanih kiselina

- Razlikuje halogen supstituisane karboksilne i hidroksilne kiseline

- Prepoznaje hiralni C atom i ponašanje enantiometra pri prolasku polarizovane svjetlosti

- Interpretira značaj mliječne, jabučne, vinske, limunske i salicilne kiseline

- Razvija moć uočavanja


Seminarski rad: - Praktični značaj

limunske i salicilne kiseline

Ugljeni hidrati - Navodi podjelu i

strukturu monosaharida

- Obrazlaže reaktivnost monosaharida

- Navodi primjenu glukoze

- Definiše disaharide - Definiše

polisaharide - Obrazlaže

reaktivnost polisaharida

- Navodi najvažnije proizvode na bazi celuloze

- Razlikuje aldoze i ketoze, alifatičnu i cikličnu stukturu

- Prikazuje cikličnu strukturu Hejvortovim formulama

- Analizira reakciju vrenja glukoze

- Razlikuje redukujuće i neredukujuće disaharide

- Razlikuje skrob i celulozu po načinu vezivanja monomernih



Seminarski rad: - Industrijsko

dobijanje saharoze

26




jedinica - Analizira hidrolizu

skroba i celuloze i reakciju esterifikacije celuloze

- Interpretira značaj skroba i celuloze u prehrambenoj i tekstilnoj industriji

Organska jedinjenja sa azotom-Amini i nitro jedinjenja - Definiše amine i

nitro jedinjenja - Navodi

funkcionalne grupe i podjelu amina i nitro jedinjenja prema ugljovodoničnom nizu

- Imenuje amine i nitro jedinjenja po IUPAC nomenklaturi

- Navodi primjenu amina i nitro jedinjenja

- Definiše diazo i azo jedinjenja

- Navodi primjenu azo jedinjenja

- Razlikuje amine i nitro jedinjenja po funkcionalnoj grupi

- Interpretira podjelu na alifatična i aromatična jedinjenja

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula

- Analizira redukciju alifatičnih i aromatičnih nitro jedinjenja

- Interpretira značaj azo jedinjenja u industriji boja



Seminarski rad: - Azo boje

Amino kiseline, proteini i enzimi - Definiše

aminokiseline - Imenuje

aminokiseline po IUPAC nomenklaturi

- Obrazlaže hemijske osobine ovih jedinjenja

- Definiše proteine i navodi podjelu prema sastavu, rastvorljivosti i funkciji

- Navodi podjelu i primjenu enzima

- Piše opštu formulu amino kiselina


- Analizira obrazovanje cviter jona, građenje peptidne(amidne) veze

- Razlikuje proste i složene (konjugovane) proteine

- Razlikuje enzime prema vrsti reakcije i prema sastavu



Seminarski rad: - Fiziološki značaj

proteina

27




- Analizira katalitičko svojstvo enzima

Alkalodi - Definiše jedinjenja - Navodi podjelu i

primjenu alkaloida

- Razlikuje petočlana i šestočlana heterociklična jedinjenja sa kiseonikom, azotom i sumporom

- Razlikuje alkaloide grupe pirola, piridina i piperidina

- Uočava značaj alkaloida i fiziološko dejstvo



Seminarski rad: - Fiziološki značaj

nikotina i kokaina

Vitamini i hormoni - Navodi podjelu

vitamina prema rastvorljivosti i najvažnije predstavnike

- Navodi podjelu hormona prema fiziološkom dejstvu

- Razlikuje vitamine rastvorljive u vodi i u mastima (ulju)

- Interpretira fiziološki značaj najvažnijih vitamina (A, B, C, D)

- Inerpretira fiziološki značaj najvažnijih predstavnika hormona (nadbubrežne žlijezde, polne)


Seminarski rad: - Fiziološko dejstvo

vitamina i hormona

Pesticidi - Definiše pesticide - Navodi podjelu

prema namjeni i prema sastavu, kao i najvažnije predstavnike

- Razlikuje pesticide prema namjeni i sastavu

- Interpretira dejstvo herbicida i insekticida, toksičnost i simptome trovanja i pružanja prve pomoći

- Razvija ekološku svijest o zaštiti životne sredine

Seminarski rad: - Toksičnost insekti-

cida i herbi-cida

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Pavlović, V, Marković, R,: Organska hemija za drugi i treći razred srednje škole,

Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991. - Milovanović, A., Pavlović, V.: Organska hemija sa praktikumom za vežbe za prvi i

drugi razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999.

28

- Vitorović, D., Pfendt, P, Krsmanović, V.: Primjenjena hemija, Naučna knjiga, Beograd, 1985.

- Petrović, J, Velimirović, S.: Hemija za četvrti razred gimnazije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1997.

- Rondović, D, Plamenac, N.: Organska hemija za treći razred usmjerenog srednjeg obrazovanja, Republički zavod za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja,Titograd, 1988.

- Stojiljković, A.: Hemija za treći razred, Beograd, 1996. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u kabinetu hemije koji je opremljen:

A/V sredstvima, grafoskopom i dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. Vježbe iz organske hemije izvode se u okviru praktične nastave u drugom razredu.


učenika (12 seminarskih radova), testovi - najmanje po jedan u klasifikacionom periodu i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - profesor hemije, diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani

inženjer organske tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije. 9. Povezanost predmeta


- Hemijske veze - Opšta i neorganska hemija - Tipvi hemijskih veza - Ugljeni hidrati, polimeri,

ugljovodonici - Praktična nastava - Tehnologija šećera i vrenja

- Plastične mase - Tehnologija goriva

29

1.2.5. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO




nastava I II III 33 33

Ukupno 33 33 3. Opšti ciljevi nastave Kroz nastavu predmeta učenik će: - Razviti preduzetničke sposobnosti; - Steći osnovna znanja o razvoju biznis ideje; - Steći osnovna znanja o izradi biznis plana; - Steći osnovna znanja i vještine za osnivanje i vođenje privrednog društva; - Razvijati sposobnost komunikacije na stranom jeziku i rad na računaru; - Osposobiti se za rad u timu.

30

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Biznis ideja i Biznis plan Biznis ideja - Upoznaje pojam

biznis ideja - Opisuje nastanak

biznis ideje - Nabraja i

opredjeljuje se za poslovnu ideju

- - nabraja moguće vrste djelatnosti

- Suočavajući argumente kritički procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima tržišnog poslovanja

- Razvija kreativnost - Razvija sposobnost

postizanja kompromisa

- Razvija analitičko

mišljenje - Razvija

odgovornost u radu - Razvija

komunikativnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost

- Uočava važnost

očuvanja zdrave životne sredine

- Razvija marljivost i

preciznost

- Poželjno je učenicima ukazati na primjere uspješnih preduzetnika

- Organizovati

gostovanje predstavnika realnog privrednog društva

- Primjena tehnika

za unapređenje razmišljanja, npr. Eksperiment Šest šešira

- Kao model može da

posluži biznis plan realnog privrednog društva

- Pripremiti

integralnu cjelinu od elemenata biznis plana

- Opisuje pojam biznis plan

- Uviđa važnost izrade biznis plana u kontekstu obezbjeđivanja pordške, kako unutar samog privrednog društva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora)

Elementi biznis plana - Upoznaje pojmove:

vizija, misija, strategija, ciljevi

- Razlikuje pojmove: vizija, misija, strategija

- Kroz primjere obrazlaže ciljeve privrednog društva

- Upoznaje postupak istraživanja tržišta

- Kroz primjere obrazlaže postupak istraživanja tržišta na novom primjeru

- Izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji

- Izvodi zaključak o potencijalnim kupcima/korisnicima usluga

- Upoznaje pojam i elemente marketing miksa: proizvod, cijena, promocija i distribucija

- Upoznaje pojmove marketing plan i

- Vrši opis proizvoda/usluge

- Sprovodi postupak formiranja cijene proizvoda/usluge

- Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog

31




plan prodaje

materijala - Kroz primjere

obrazlaže moguće načine distribucije

- Kroz primjere objašnjava značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluge

- Opisuje elemente finansijskog plana privrednog društva

- Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva

- Objašnjava neophodnost očuvanja životne sredine

- Izrađuje plan očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo

- Rezimira biznis plan

- Prezentuje biznis plan

- Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana

- Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana

Osnivanje preduzeća Ime privrednog društva - Nabraja moguća

rješenja za ime privrednog društva

- Opredjeljuje se za ime privrednog društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje

- Približava se struci

kroz praktičan rad

- Rad u grupama: učenici predlažu moguća rješenja a nakon toga,

- Kroz diskusiju donose odluku

- Rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta i slika

Vježba: - Izrada

organograma privrednog društva

Vizuelni identitet privrednog društva - Upoznaje elemente

i značaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog društva

- Oblikuje vizuelni identitet privrednog društva

Registracija privrednog društva - Upoznaje postupak

registracije privrednog društva

- Opisuje moguće oblike

- Popunjava formulare za registraciju privrednog društva

- Sprovodi aktivnosti na pribavljanju pečata i štambilja

32




organizovanja privrednog društva

Otvaranje računa kod poslovne banke - Opisuje postupak

otvaranja računa kod poslovne banke

- Popunjava formulare za otvaranje računa kod poslovne banke

- Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke

Poslovni kodeks preduzeća - Upoznaje pojam

poslovni kodeks privrednog društva

- Nabraja elemente poslovnog kodeksa privrednog društva

- Uočava važnost poštovanja poslovnog kodeksa privrednog društva za njegov uspješan rad

Organizaciona struktura privrednog društva - Upoznaje tipove

organizacione strukture privrednog društva

- Pronalazi sličnosti i razlike između različitih tipova organizacionih struktura privrednog društva

Poslovanje privrednog društva - Upoznaje različite

nivoe upravljanja privrednim društvom

- Upoznaje postupak

zasnivanja radnog odnosa u privrednom društvu

- Pronalazi sličnosti i razlike u nivoima upravljanja privrednim društvom

- Popunjava prijavu o slobodnom radnom mjestu

- Upoznaje zanimanje kroz praktičan rad

- Stiče radne navike

- Kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi

- Upotrebljava

kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, štampač)

- Rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta, slika, programe za elektronsku komunikaciju

- - nabraja i opisuje aktivnosti u okviru službe opštih poslova

- Obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima

- Šalje, prima i raspoređuje poštu i druge službene materijale

- Upoznaje vrste i elemente dokumentacije

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit,


33




koja prati poslove nabavke i prodaje

račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje

- Podstiče razvoj

odgovornosti

Vježba: - Izrada reklamnog

materijala - Opisuje postupak

obračuna zarada - Opisuje način

obračuna poreza i doprinosa

- Upoznaje blagajničke poslove

- - upoznaje postupak plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

- Kroz primjere obrazlaže način obračuna zarada, poreza i doprinosa

- Obavlja blagajničke poslove

- Obavlja poslove plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vukotić V.: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996. - Manojlović J., Ignjatović S.: Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2005. - Dragana Bogdanović, Gordana Ivanišević: Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004. - Radošin Rajović: Osnovi prava za prvi razred, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva Beograd, 2004. - Publikacija Moj biznis – Montenegro Biznis Alijansa Podgorica, 2004. - Kako započeti sopstveni biznis – Hauard Potit – CID Podgorica, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom

opremom i štampač. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika Provjeravaju se i ocjenjuju: - usmeni odgovori (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu), - pisani radovi učenika (testovi, eseji, domaći zadaci), - rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu). Ocjenjuje se razumijevanje i zainteresovanost učenika za rad, urednost, preciznost, tačnost, kreativnost i slično. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u klasifikacionom periodu. Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz zaključnih ocjena u pojedinim klasifikacionim periodima. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja ekonomije.

34



- Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva

- Usmena i pisana komunikacija

- Održavanje internet sajta - Izrada reklamnog materijala

- Informatika - Informacije u tekstualnom vidu

- Multimedijalno predstavljanje informacija

- Internet - Korišćenje računarskih

programa kao vida komuniciranja

35

1.2.6. FIZIČKA HEMIJA 1. Naziv predmeta: FIZIČKA HEMIJA





Ukupno 108 108 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču teorijska znanja o vezi između strukture materije i energetskih promjena

sistema u makroskopskim razmjerama; - Stiču teorijska znanja o fizičkim uzrocima i promjenama pri hemijskim

reakcijama, da bi shvatili proces u hemijskoj industriji; - Stiču teorijska znanja o termodinamičkim i hemijskim procesima; - Razvijaju sposobnost za samostalan eksperimentalni rad; - Razvijaju logično mišljenje.

36

4.Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Gasno agregatno stanje - Navodi uslove

postojanja agregatnog stanja materije

- Definiše idealni gas i osnovne gasne zakone

- Navodi osobine realnog gasa

- Grafički predstavlja gasne zakone

- Analizira primjenu Klapjeronove jednačine i Daltonovog zakona

- Analizira zavisnost kinetičke energije idealnog gasa od apsolutne temperature

- Razlikuje idealne i realne gasove

- Razvija smisao za preciznost i tačnost

- Razvija sposobnost zapažanja

- Stiče sposobnost matema-tičkog izražavanja

- Koristi grafičke prikaze gasnih zakona

- Rješava jednostavne zadatke primjenom gasnih zakona

Hemijska termodinamika - Definiše I zakon

termodinamike - Obrazlaže rad pri

promjeni zapremine gasa

- Objašnjava primjenu I zakona termodinamike na razne procese

- Definiše pojmove: molarna specifična toplota i toplotni kapacitet

- Navodi osobine entalpije kao veličine funkcije stanja

- Definiše: standardnu entalpiju, toplotu rastvaranja, neutralizacije i toplotu sagorijevanja

- Definiše Hesov zakon

- Razlikuje otvorene, zatvorene i izolovane termodinamičke sisteme

- Razlikuje parametre prvog zakona termodinamike

- Grafički predstavlja izohorski, izobarski, izotermski i adijabatski proces

- Pravilno obilježava i izražava jedinice za molarnu toplotu, specifičnu i toplotni kapacitet

- Analizira promjenu entalpije na primjerima

- Objašnjava na primjerima toplotu stvaranja, rastvaranja, neutralizacije i sagorijevanja

- Analizira na primjerima Hesov zakon


- Razvija smisao za tačnost i preciznost

- Razvija sposobnost zapažanja

- Rješava jednostavne računske zadatke primjenom I zakona termo-dinamike

- Grafički predstavlja promjenu entalpije kod egzotermnih i endotermnih reakcija

- Izračunava topolotni efekat pomoću Heskovog zakona

Demonstracioni ogled: - Spontanost

reakcije

37




Tečno agregatno stanje - Navodi osobine

materije u tečnom agregatnom stanju

- Definiše: napon pare, toplotu isparavanja, temperaturu ključanja

- Navodi uslove prevođenja materije iz gasovitog u tečno agregatno stanje

- Analizira promjenu zapremine tečnosti sa temperaturom

- Razlikuje napon zasićene i nezasićene pare

- Razumije kritičnu temperaturu i kritičan pritisak

- Uočava značaj primjene kondenzacije gasova u industriji


- Razvija smisao za preciznost i praktičan rad

Seminarski rad: - Tečni gasovi

Čvrsto agregatno stanje - Navodi osobine

materije u čvrstom agregatnom stanju

- Definiše: toplotu topljenja, energiju kristalne rešetke

- Razlikuje kristalne i amorfne supstance

- Razlikuje tipove kristalnih rešetki

- Stiče sposobnost zapažanja različite strukture

Seminarski rad: - Kristalna struktura čvrste supstance

Ravnoteža u homogenim i heterogenim sistemima - Razumije hemijsku

i fizičku ravnotežu - Obrazlaže relativno

učešće komponenti u rastvoru, rastvorljivost gasova u tečnostima i čvrstih supstanci u tečnostima

- Definiše Raulov zakon

- Razumije Gibsovo pravilo faza

- Razlikuje fizičku i hemijsku ravnotežu

- Razlikuje molaritet, maseni udio, molalitet i molski udio

- Analizira proces rastvaranja gasova i čvrste supstance na primjerima

- Analizira primjenu Raulovog zakona

- Analizira dijagram stanja jednokomponentnih sistema (voda–led–para)



- Razvija sposobnost za praktičan rad i samo-stalnost

Demonstracioni ogled: - Koristi dijagram - Gibsovo pravilo

Električna provodnost - Obrazlaže hemijske

i elektrohemijske reakcije

- Navodi osobine provodnika I i II vrste

- Obrazlaže Kolraušovu modifikaciju Vitstonovog mosta

- Definiše molarnu

- Razlikuje hemijske i elektrohemijske reakcije

- Razlikuje provodnike I i II vrste

- Razlikuje Vistonov i Kolraušov most

- Razlikuje molarnu provodljivost i provodljivost pri


- Koristi šemu - Kolraušev most

38




provodljivost

beskonačnom razblaženju

Konverzija energije u elektrohemijskim sistemima - Obrazlaže teoriju

galvanskog elementa

- Definiše Nernstovu jednačinu

- Navodi elektrohemijski niz elemenata

- Definiše elektrode I i II vrste

- Definiše i razumije princip rada redoks – elektroda

- Definiše Faradejeve zakone elektrolize

- Analizira Danijelov elemenat

- Rješava jednostavne računske zadatke primjenom Nernstove jednačine

- Razlikuje redoks elektrode (vodonikovu, kalomelova, Hinhidronovu)

- Piše jednačine hemijskih reakcija na elektrodama

- Razlikuje I i II Faradejev zakon

- Uočava praktičnu primjenu Faradejevih zakona


- Razvija sposo-bnost za praktičan i samostalan rad

- Koristi elektro-hemijski niz i tablice standardnih potencijala


Faradejevih zakona elektrolize

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Uvodić – Karadžić, S., Marković, M.: Fizička hemija, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2002. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. - Vježbe iz predmeta realizuju se u okviru praktične nastave. Izvode se u

laboratoriji koja je opremljena osnovnim laboratorijskim posuđem, hemikalijama i sljedećim aparatima: aparaturom za provjeru gasnih zakona, aparatom za određivanje molarnog odnosa Cp/Cv, kalorimetrom, termostatom, pješčanim kupatilom, krioskopskim aparatom, tielovim sudom, Kolrauševim mostom, Nernstovim aparatom, konduktometrom, elektrodama(vodonikova, kalomelova, hinhindronova), potenciometrom, standardnim elementom, gasnim kulometrom, aparaturom za kulometrijsku titraciju.

- Vježbe iz fizičke hemije izvode se u okviru praktične nastave u trećem razredu. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (četiri seminarska rada, računski zadaci poslije svake oblasti) i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

39

8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - profesor hemije, diplomirani inženjer tehnologije, diplomirani inženjer

neorganske tehnologije, diplomirani fiziko-hemičar. 9. Povezanost predmeta


- Hemijska kinetika - Opšta neorganska hemija - Brzina hemijske reakcije - Gasno agregatno stanje - Fizika - Gasni zakoni - Tečno agregatno stanje - Tehnologija sa praktičnom

nastavom - Proizvodnja tečnog gasa

- Hemijska termodinamika - Tehnologija sa praktičnom nastavom

- Prenos toplote i rada

40

1.3. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA




nastava I 108 324 432 II 108 504 612 III 66 561 627

Ukupno 282 1389 1671

Vježbe- odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika Praktična nastava- odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - Stiču znanja o vrstama, strukturi i svojstvima sirovina koje se koriste u hemijskoj

industriji; - Stiču znanja o mašinama, aparatima i tehnološkim operacijama; - Stiču osnovna znanja iz automatizacije procesa; - Stiču znanja o tehnološkim postupcima savremene hemijske industrije; - Stiču teorijska znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslove u okviru

svog zanimanja i usvajaju nova znanja; - Osposobe se za rukovanje i održavanje mašina, aparata i uređaja; - Prate proces automatske kontrole procesa; - Razvijaju osjećaj o važnosti automatizacije; - Razvijaju osjećaj odgovornosti za zaštitu i unapređenje životne i radne sredine; - Razvijaju radne navike, sistematičnost, urednost i preciznost pri radu; - Ovladaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

41





Uvod - Poznaje istorijat

hemijske industrije, kao i privredni značaj hemijske industrije kod nas i u svijetu

- Upoznaje se sa laboratorijskim posuđem i radom u laboratoriji

- Upoznaje se sa hemikalijama i reagensima

- Upoznaje se sa toplotnim izvorima u hemijskoj laboratoriji

- Upoznaje se sa opasnostima i mjerama zaštite u hemijskoj laboratoriji

- Upoređuje značaj hemijske industrije kod nas i u svijetu

- Razlikuje laboratorijsko posuđe prema namjeni

- Pere i održava laboratorijski pribor i posuđe

- Razlikuje hemikalije pravilnim čitanjem etiketa na reagens bocama

- Razlikuje toplotne izvore

- Primjenjuje mjere zaštite pri radu u hemijskoj laboratoriji

- Razvija osjećaj odgovorno-sti, saradnje, očuvanja zdravlja i okoline, urednosti, tačnosti i preciznosti i materijalne vrijednosti

- Stiče pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

- Učenici se upoznaju sa načinom pisanja dnevnika praktične nastave

- Svaki učenik samostalno vodi dnevnik

- Dnevnik se ovjerava na kraju školske godine

- Učenik je dužan da čuva dnevnik praktične nastave iz svih razreda, jer se ovjereni dnevnici prilažu uz prijavu na završni ispit i predstavljaju uslov za pristupanje ispitu

Međunarodni sistem jedinica i mjera - Definiše osnovne i

izvedene jedinice SI sistema

- Definiše nesistemske jedinice koje su u upotrebi u svakodnevnom životu i u praksi u EU i SAD

- Objašnjava način proračuna zadate veličine iz jedinica jednog mjernog sistema u jedinice drugog sistema

- Razlikuje osnovne i izvedene jedinice SI sistema

- Pravilno primjenjuje prefiks jedinica

- Prepoznaje nesistemske jedinice koje su u upotrebi u svakodnevnom životu

- Pravilno koristi neke nesistemske jedinice koje se koriste u praksi u EU i SAD

- Preračunava zadate veličine iz jedinica jednog mjernog sistema u jedinice drugog sistema


- Napraviti tabele osnovnih i izvedenih jedinica SI sistema

- Napraviti tabelarni prikaz prefiksa jedinica i vrijednosti koje one prikazuju

- Tabelarno prikazati nesistemske jedinice

- Tabelarno prikazati neke od jedinica koje se ne koriste kod nas, ali se svakodnevno koriste u EU i SAD

Osnovne operacije u hemijskoj laboratoriji - Upoznaje se sa

osnovnim - Bira laboratorijsko

posuđe za - Razvija sposobnost

za samostalan rad i

42




operacijama u hemijskoj laboratoriji (sitnjenje, rastvaranje, taloženje, dekantovanje, filtriranje, ispiranje, destilacija, ekstrakcija, sublimacija i kristalizacija)

određenu laboratorijsku operaciju

- Sklapa aparaturu za destilaciju

- Obavlja osnovne operacije u hemijskoj laboratoriji: sitni, rastvara, taloži, filtrira, ispira, ekstrahuje, destiliše, sublimuje i kristališe

preciznost

Mjerenje mase - Definiše pojam

mase i navodi jedinice u kojima se ona izražava u laboratoriji, svakodnevnom životu i pogonu

- Objašnjava način i tehniku mjerenja mase na tehničkoj i automatskoj vagi

- Objašnjava način proračuna apsolutne i relativne greške pri mjerenju

- Pravilno primjenjuje pojam mase

- Razlikuje jedinice za masu u kojima se ona izražava u laboratoriji, svakodnevnom životu i pogonu

- Razlikuje vrste vaga koje se koriste u laboratoriji i pogonu

- Sprovodi postupak tariranja vage

- Samostalno mjeri masu na tehničkoj i automatskoj vagi

- Razlikuje pojmove bruto i neto masa

- Računa apsolutnu i relativnu grešku pri mjerenju


- Razvija praktičnost, preciznost i tačnost

Mjerenje zapremine - Definiše pojam

zapremine i navodi jedinice u kojima se ona izražava u lab., pogonu i svakodnevnom životu

- Poznaje sudove za mjerenje zapremine (čaše, menzure, normalne

- Pravilno primjenjuje pojam zapremine

- Razlikuje jedinice u kojima se zapremina izražava

- Razlikuje sudove za mjerenje zapremine i pravilno ih primjenjuje



43




sudove, pipete, birete i dr.)

- Objašnjava način i tehnike mjerenja zapremine

- Samostalno mjeri zapreminu različitim sudovima

Mjerenje gustine - Definiše pojam

gustine i navodi jedinice u kojima se ona izražava

- Objašnjava tehnike mjerenja gustine različitim aparatima (piknometar, areometar i dr.)

- Pravilno upotrebljava pojam gustina

- Razlikuje jedinice u kojima se gustina izražava

- Samostalno mjeri gustinu različitim aparatima



Određivanje koncentracije - Definiše masenu,

količinsku i procentnu koncentraciju

- Objašnjava načine pripreme rastvora određene koncentracije

- Objašnjava postupak standardizacije rastvora

- Pravilno primjenjuje pojam koncentracija

- Interpretira načine izražavanja koncentracije

- Bira laboratorijsko posuđe i pribor za pripremu rastvora

- Samostalno priprema rastvore određene koncentracije

- Sprovodi postupak standardizacije rastvora (određuje tačnu koncentraciju rastvora)

- Samostalno uočava greške u radu

- Analizira rezultate i izvodi zaključke



Mjerenje pritiska - Definiše pojam

pritiska i navodi jedinice u kojima se izražava

- Objašnjava tehnike mjerenja pritiska različitim instrumentima (barometar, Burdonov

- Pravilno primjenjuje pojam pritiska i razlikuje jedinice u kojima se izražava

- Samostalno mjeri pritisak odgovarajućim aparatima

- Izvodi zaključke na



44




manometar, U–manometar i dr.)

osnovu obavljenog mjerenja

Mjerenje protoka fluida - Definiše maseni i

zapreminski protok fluida i navodi jedinice u kojima se protok izražava

- Objašnjava način i tehniku mjerenja protoka tečnosti i gasova (rotametar, gasni sat, prigušna ploča i dr.)

- Razlikuje maseni i zapreminski protok fluida

- Mjeri zapreminski protok fluida primjenom odgovarajuće tehnike mjerenja

- Izračunava vrijednosti masenog protoka na osnovu zapreminskog protoka i gustine



Mjerenje viskoziteta - Definiše pojam

viskoziteta i navodi jedinice u kojima se izražava

- Objašnjava tehniku mjerenja viskoziteta različitih tečnosti

- Pravilno upotrebljava pojam viskozitet i jedinice u kojima se viskozitet izražava

- Samostalno mjeri viskozitet različitih tečnosti Englerovim viskozimetrom

- Izvodi zaključke na osnovu mjerenja



Mjerenje temperature - Definiše pojam

temperature i navodi jedinice u kojima se izražava

- Poznaje vrste instrumenata za mjerenje temperature

- Objašnjava tehniku mjerenja temperature različitim instrumentima

- Pravilno primjenjuje pojam temperature i razlikuje jedinice u kojima se temperatura izražava

- Razlikuje vrste instrumenata za mjerenje temperature (dilatacioni, manometarski, Segerove piramide, termoelemente i dr.)

- Samostalno mjeri temperaturu različitim termometrima

- Interpretira



45




rezultate mjerenja i izvodi zaključke

Mjerenje nivoa tečnosti - Poznaje vrste

mjerača nivoa (mjerači sa plovkom, viskozno staklo i dr.)

- Objašnjava tehniku mjerenja nivoa tečnosti različitim instrumentima

- Razlikuje vrste mjerača nivoa

- Samostalno mjeri nivo tečnosti različitim instrumentima



Oksidi, kiseline, baze i soli - Poznaje metode

dobijanja oksida, kiselina, baza i soli

- Poznaje metode dokazivanja prisustva i osobina oksida, kiselina, baza i soli

- Eksperimentalno dokazuje okside

- Eksperimentalno dobija kiseline, baze i soli i dokazuje njihove osobine

- Razvija sposobnost za samostalan rad i tačnost

Vodonik i kiseonik - Poznaje

laboratorijske postupke za dobijanje vodonika i kiseonika

- Poznaje metode dokazivanja prisustva i osobina vodonika i kiseonika

- Laboratorijski dobija vodonik i kiseonik

- Dokazuje prisustvo vodonika i kiseonika


Natrijum, kalijum, magnezijum, kalcijum i aluminijum - Poznaje metode

dokazivanja osobina elemenata I, II i III grupe periodnog sistema

- Eksperimentalno dokazuje osobine natrijuma, kalijuma, magnezijuma, kalcijuma i aluminijuma


Ugljenik, azot, fosfor i sumpor - Poznaje metode

dokazivanja osobina elemenata IV, V i VI grupe periodnog sistema

- Eksperimentalno dokazuje osobine ugljenika, azota, fosfora i sumpora


Halogeni elementi - Poznaje metode

dokazivanja osobina halogenih

- Eksperimentalno dokazuje osobine halogenih


46




elemenata elemenata Uzimanje uzoraka - Upoznaje se sa

postupcima uzorkovanja različitih materijala

- Uzorkuje određeni materijal

- Uočava značaj pravilnog uzorkovanja


- Koristiti materijale različitog agregatnog stanja i različitog pakovanja

47

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Uvod - Poznaje osnovne

pojmove o mašinama, aparatima i operacijama

- Nabraja operacije, mašine i aparate

- Poznaje izvore i vrste energije za potrebe industrije

- Upoznaje uzroke opasnosti i štetnosti na radu u pogonima hemijske industrije

- Upoznaje mjere zaštite pri radu u pogonima hemijske industrije

- Razlikuje tehnološke operacije prema pogonskoj sili

- Razlikuje mašine prema njihovim osnovnim karakteristikama (kapacitet, snaga, stepen iskorišćenja)

- Razlikuje izvore i vrste energije

- Računa stepen iskorišćenja energije procesa

- Koristi sredstva zaštite na radu

- Razvija ekonomičnost pri radu

Osnovi hidraulike - Definiše pojam i

vrste fluida - Nabraja osnovne

karakteristike fluida (gustina, pritisak, temperatura, viskozitet, maseni i zapreminski protok)

- Objašnjava zakonitosti i režime strujanja fluida

- Upoređuje fluide prema osnovnim karakteristikama

- Računa maseni i zapreminski protok

- Razlikuje režime strujanja fluida


- Razvija: stručnost, radnu i profesionalnu odgovornost, preciznost i sigurnost pri radu

Transport materijala - Razumije operaciju

transporta čvrstog, tečnog i gasovitog materijala i njen značaj, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje hidraulični od pneumatskog transporta

- Obrazlaže na primjeru značaj pogonske sile za transport fluida

- Upoređuje crpke prema namjeni i vrsti fluida

- Opslužuje uređaje za transport tečnosti i gasova

- Razlikuje princip



- Koristiti šeme uređaja koji se koriste za transport materijala

48




sabirnog i rasturnog pneumatskog transporta

- Razlikuje vrste transporta čvrstog materijala (horizontalni, kosi i vertikalni)

- Upoređuje principe rada transportera

- Opslužuje uređaje za transport čvrstog materijala

- Uočava značaj operacija transporta u hemijskoj industiji

Sitnjenje i prosijavanje - Razumije operaciju

sitnjenja i prosijavanja i njihov značaj, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Pravilno koristi pojmove sitnjenja i prosijavanja

- Računa stepen sitnjenja i prosijavanja

- Razlikuje uređaje za sitnjenje i prosijavanje prema stepenu sitnjenja i prosijavanja (drobilice, mlinovi, sjeckalice, sita)

- Opslužuje uređaje za sitnjenje

- Prati rad različitih sistema sita

- Vrši granulometrijsku analizu

- Uočava značaj operacija sitnjenja i prosijavanja u hemijskoj industriji


- Razvija: stručnost,

radnu i profesionalnu odgovornost, preciznost i sigurnost pri radu

- Koristiti šeme uređaja za sitnjenje i prosijavanje

- Posjeta indu-

strijskom mlinu

Miješanje - Razumije operaciju

miješanja, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste mješalica prema materijalu koji se miješa (za tečnosti, za gasove, za praškaste i tjestaste


- Razvija: stručnost, radnu i profesionalnu odgovornost, preciznost i

- Koristiti šeme uređaja za miješanje

49




materijale) - Opslužuje uređaje i

opremu za transport različitih vrsta materijala

- Uočava značaj operacije miješanja u hemijskoj industriji

sigurnost pri radu

Razdvajanje faza - Razumije operacije

taloženja, filtriranja i centrifugiranja, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje operacije taloženja, filtriranja i centrifugiranja

- Opslužuje i prati rad taložnika i zgušnjivača

- Pronalazi sličnosti i razlike između uređaja za filtriranje

- Opslužuje i prati rad filtera

- Pronalazi sličnosti i razlike između uređaja za centrifugiranje

- Opslužuje i prati rad centrifuga

- Uočava značaj i primjenu taloženja, filtriranja i centrifugiranja u hemijskoj industriji



- Koristiti šeme uređaja za taloženje, filtriranje i centri-fugiranje

Fenomeni prenosa toplote - Definiše pojmove

temperature i toplote

- Poznaje izvore i nosioce toplote

- Razumije načine prenosa toplote

- Pravilno koristi pojmove temperature i toplote

- Upoređuje nosioce toplote

- Razlikuje načine prenosa toplote karakteristične za određene materijale



Zagrijavanje - Razumije operaciju

zagrijavanja, kao i način rada uređaja

- Razlikuje uređaje koji se koriste za zagrijavanje


- Razvija: stručnost,

- Koristiti šeme uređaja koji se koriste za

50




koji se za to koriste (industrijske peći, parni kotao, razmjenjivači toplote)

- Opslužuje i prati rad uređaja koji se koriste za zagrijavanje

- Uočava značaj operacije zagrijavanja u hemijskoj industriji

radnu i profesionalnu odgovornost, preciznost i sigurnost pri radu

zagrijavanje

Hlađenje - Razumije operaciju

hlađenja, kao i uređaje koji se za to koriste

- Razlikuje vrste hladnjaka

- Opslužuje mašine za hlađenje

- Uočava značaj operacije hlađenja u hemijskoj industriji



- Koristiti šeme uređaja za hlađenje

Ukuvavanje - Razumije operaciju

ukuvavanja, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste ukuvača

- Opslužuje i prati rad otvorenih i zatvorenih ukuvača

- Uočava značaj operacije ukuvavanja u hemijskoj industriji



- Koristiti šeme ukuvača

Destilacija - Razumije operaciju

destilacije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Interpretira princip destilacije

- Razlikuje vrste uređaja za destilaciju (pod atmosferskim pritiskom, pod vakuumom i sa vodenom parom)

- Prati rad uređaja za destilaciju pod atmosferskim pritiskom, pod vakuumom i sa vodenom parom

- Uočava značaj



- Koristiti šeme uređaja za destilaciju i rektifikaciju

51




operacije destilacije u hemijskoj industriji

Rektifikacija - Razumije operaciju

rektifikacije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje rektifikacione kolone prema načinu rada

- Prati rad rektifikacione kolone

- Uočava značaj operacije rektifikacije u hemijskoj industriji



Fenomeni prenosa mase - Definiše pojam

difuzije - Razumije

mehanizme prenosa mase

- Pravilno upotrebljava pojam difuzije

- Razlikuje mehanizme prenosa mase



Kondicioniranje vazduha - Definiše apsolutnu i

relativnu vlažnost vazduha

- Razumije značaj kondicioniranja vazduha, kao i način rada kondicionera

- Razlikuje apsolutnu od relativne vlažnosti

- Prati rad kondicionera

- Uočava značaj kondicionaranja vazduha u industriji



- Koristiti šemu kondi-

- Cionera - Posjeta hidro-

meteo-rološkom zavodu

Sušenje - Razumije operaciju

sušenja, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste sušnica koje se koriste u hemijskoj industriji

- Opslužuje i prati rad sušnice

- Uočava značaj operacije sušenja u hemijskoj industriji



- Koristiti šeme uređaja za sušenje

- Posjeta Duvanskom

kombinatu

Rastvaranje i kristalizacija - Objašnjava

dijagram rastvorljivosti

- Razumije operaciju kristalizacije, kao i način rada uređaja

- Planira uslove kristalizacije koristeći dijagram rastvorljivosti

- Razlikuje vrste uređaja koji se


- Razvija: stručnost, radnu i profesionalnu odgovornost,

- Koristiti šeme uređaja za kristalizaciju

- Posjeta Solani

52




koji se za to koriste koriste za kristalizaciju

- Opslužuje i prati rad kristalizatora

- Uočava značaj operacije kristalizacije u industriji

preciznost i sigurnost pri radu

Ekstrakcija - Razumije proces

ekstrakcije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste uređaja koji se koriste za ekstrakciju

- Opslužuje i prati rad uređaja za ekstrakciju

- Uočava značaj operacije ekstrakcije u hemijskoj industriji



- Koristiti šeme uređaja za ekstrakciju

Apsorpcija - Razumije proces

apsorpcije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste uređaja koji se koriste za apsorpciju

- Opslužuje i prati rad uređaja za apsorpciju

- Uočava značaj operacije apsorpcije u hemijskoj induistriji



- Koristiti šeme uređaja za apsorpciju

Adsorpcija - Razumije proces

adsorpcije, kao i način rada uređaja koji se za to koriste

- Razlikuje vrste uređaja koji se koriste za adsorpciju

- Opslužuje i prati rad uređaja za adsorpciju

- Uočava značaj operacije adsorpcije u hemijskoj induistriji



- Koristiti šeme uređaja za adsorpciju

Sistemi upravljanja i regulacije - Definiše pojam

automatizacije - Upoznaje se sa

- Pravilno upotrebljava pojam automatizacije

- Razvija osjećaj o značaju automatizacije za

- Koristiti blok-dijagrame procesa u kojima se

53




simbolima i oznakama u sistemima automatske regulacije

- Upoznaje i razumije pojam regulisanog procesa

- Navodi parametre i promjenjive procesa

- Navodi elemente regulacionog kola

- Razlikuje vrste sistema upravljanja i regulacije

- Čita blok-dijagram regulisanog procesa

- Razlikuje osnovne uređaje sistema automatske regulacije

- Razlikuje elemente regulacionog kola

opšti društveni napredak

regulišu različite promjenjive

Mjerni element - Definiše pojam

mjernog elementa - Razumije princip

rada mjernog elementa za temperaturu, pritisak, protok i nivo

- Razlikuje ulogu djelova mjernog elementa

- Prati rad mjernog elementa

- Razvija radnu i profesionalnu odgovornost, preciznost i sigurnost pri radu

- Koristiti šeme mjernih elemenata

Regulator - Definiše pojam

regulatora - Razumije princip

rada: - Dvopoložajnog, - Proporcionalnog, - Proporcionalno-

integralnog, - Proporcionalno-

diferencijalnog, - Proporcionalno-

integralno-diferencijalnog regulatora

- Razlikuje regulatore prema načinu obrade signala greške i kvalitetu obrade signala

- Pronalazi sličnosti i razlike među regulatorima

- Prati rad regulatora - Podešava

parametre regulatora



- Koristiti šeme regulatora

Izvršni element - Definiše pojam

izvršnog elementa - Razumije princip

rada pneumatskog i električnog regulacionog ventila

- Razlikuje pneumatski i električni regulacioni ventil

- Prati rad regulacionog ventila


- Koristiti šeme izvršnih elemenata

Uređaji za automatsku regulaciju - Navodi uređaje za

automatsku regulaciju

- Razumije ulogu

- Podešava izlazni pritisak na pneumatskoj napojnoj jedinici i


- Razvija: stručnost, radnu i

- Koristiti šeme uređaja za automatsku regulaciju

54




uređaja za automatsku regulaciju u sistemima automatske regulacije

- Razumije princip rada: napojne jedinice, sklopke za ručno-automatski rad, pisača i indikatora i pretvarača standardnih signala

izlazni napon na električnoj napojnoj jedinici

- Podešava rad sistema pomoću sklopke za ručno-automatski rad

- Prati izlazne signale na pisaču i indikatoru

- Razlikuje električno-pneumatske i pneumatsko-električne pretvarače standardnih signala

- Uočava značaj uređaja za automatsku regulaciju u sistemima automatske regulacije

profesionalnu odgovornost, preciznost i sigurnost pri radu

Automatska kontrola procesa - Razumije

automatsku regulaciju temperature, pritiska, nivoa i protoka

- Prati automatsku kontrolu osnovnih promjenjivih veličina procesa na komandnoj tabli

- Uočava greške u toku automatske regulacije osnovnih promjenljivih veličina procesa



- Posjeta Kombinatu aluminijuma

Alifatični ugljovodonici - Poznaje postupak

dobijanja i svojstva metana

- Poznaje postupak dobijanja i osobine etena

- Poznaje postupak dobijanja i osobine etina

- Poznaje postupak dobijanja i osobine diena

- Eksperimetalno dobija metan

- Ispituje osobine metana različitim ogledima

- Eksperimetalno dobija eten

- Ispituje osobine etena različitim ogledima

- Eksperimetalno dobija etin

- Ispituje osobine etina različitim ogledima

- Razvija sposobnost eksperimenta-lnog rada

- Razvija smisao praktične primjene teorijskih zananja

- Razvija sposobnost uočavanja i zapažanja

55




- Eksperimetalno dobija dien

- Ispituje osobine diena različitim ogledima

Aromatični ugljovodonici - Obrazlaže osobine

benzena i toluena - Ispituje oobine

benzena i touena različitim ogledima

Halogeni derivati ugljovodonika - Poznaje postupak

dobijanja halogenih derivata i osobine

- Eksperimentalno dobija halogene derivate i ispituje njihove osobine

Hidroksilni derivati ugljovodonika-alkoholi I fenoli - Poznaje postupak

dobijanja alkohola alkoholnim vrenjem i ispitivanje osobina

- Obrazlaže ispitivanje osobina

- Poznaje osobine fenola

- Eksperimentalno dobija etil-alkohol

- Ispituje osobine različitim ogledima

- Ispituje osobine fenola različitim ogledima

Karbonilna jedinjenja-aldehidi i ketoni - Poznaje postupak

dobijanja i osobine aldehida i ketona

- Eksperimentalno dobija etanal i aceton

- Ispituje različitim ogledima osobine aldehida I ketona

Karboksilne kiseline i derivati - Navodi svojstva

monokarboksilnih zasićenih i nezasićenih kiselina i hidroksi kiselina.

- Obrazlaže postupak sinteze etil-acetata

- Navodi postupak saponifikacije masti-dobijanje sapuna

- Obrazlaže postupak sinteze aspirina

- Eksperimentalno različitim ogledima ispituje osobine karboksilnih kiselina

- Eksperimentalno dobija etl-acetat

- Izračunava prinos etil-acetata

- Eksperimentalno izvodi saponifikaciju masti-dobija sapun

- Eksperimentalno dobija aspirin

Ugljeni hidrati - Navodi osobine

monosaharida, - Različitim ogledima

ispituje svojstva

56




disaharida i polisaharida

monosaharida, disaharida i polisaharida

Jedinjenja sa azotom - Navodi osobine

amino jedinjenja - Navodi osobine

aminokiselina i proteina

- Ispituje osobine amina različitim ogledima

- Ispituje svojstva aminokiselina i proteina različitim ogledima

- Razvija smisao praktične primjene teorijskih znanja

- Razvija moć zaključivanja o praktičnoj primjeni jedinjenja

57

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Uvod - Definiše pojam

tehnologije - Razumije vezu

proizvodnje i tehnologije

- Poznaje tehničke i ekološke standarde

- Poštuje tehničke i ekološke standarde

- Razvija preciznost - Razvija ekološku

svijest

Skladištenje sirovina i gotovih proizvoda - Definiše pojam

sirovine i gotovog proizvoda

- Navodi podjelu sirovina

- Navodi podjelu skladišta prema namjeni

- Poznaje uslove skladištenja čvrstih, tečnih i gasovitih sirovina i gotovih proizvoda

- Skladišti čvrste, tečne i gasovite sirovine i gotove proizvode

- Klasira sirovine i gotove proizvode pri prijemu u skladište

- Održava skladište - Vodi

dokumentaciju o skladištenoj sirovini i gotovom proizvodu

- Razvija osjećaj radne i profesionalne odgovornosti

Tehnologija vode - Navodi podjelu

vode prema porijeklu i upotrebi

- Poznaje kvalitet vode za piće i industrijske vode

- Razumije postupak prečišćavanja vode za piće

- Razumije postupke prečišćavanja otpadnih voda

- Razumije postupak proizvodnje destilovane i dejonizovane vode

- Razlikuje tipove vode prema porijeklu i upotrebi

- Prati postupak prečišćavanja vode za piće

- Prati postupak pripreme industrijske vode

- Prati postupak prečišćavanja otpadnih voda

- Prati postupak proizvodnje destilovane i dejonizovane vode

- Rukuje mašinama i uređajima za proizvodnju destilovane i dejonizovane vode

- Održava mašine i uređaje za proizvodnju destilovane i dejonizovane vode

- Razvija osjećaj radne i profesiona-lne odgovornosti

- Razvija: stručnost, preciznost i ekonomičnost

- Razvija ekološku svijest

- Koristiti tehnološke šeme postupaka za prečišća-vanje vode za piće i otpadnih voda i postupka pripreme industrijske vode

- Posjeta izvorištu

Mareza - Posjeta Kombinatu

aluminijuma

58




- Uočava značaj prečišćavanja vode za piće i otpadnih voda

- Uočava značaj i primjenu destilovane vode u industriji i svakodnevnom životu

Tehnologija vazduha - Razumije postupak

proizvodnje tečnog vazduha

- Poznaje postupke prečišćavanja otpadnih gasova

- Prati postupak proizvodnje tečnog vazduha

- Razlikuje postupke prečišćavanja otpadnih gasova

- Uočava značaj prečišćavanja otpadnih gasova




- Koristiti tehno-lošku šemu postupka proi-zvodnje tečnog vazduha

Tehnologija hlora i hlornih jedinjenja - Poznaje postupke

dobijanja hlora i hlornih jedinjenja

- Razumije postupak proizvodnje hlora

- Razumije postupak proizvodnje hlorovodonične kiseline

- Prati tehnološki postupak za dobijanje hlora

- Prati tehnološki postupak za dobijanje hlorovodonične kiseline

- Rukuje mašinama i aparatima koji se koriste u proizvodnji hlora i hlorovodonične kiseline

- Održava mašine i aparate koji se koriste u proizvodnji hlora i hlorovodonične kiseline

- Adekvatno skladišti sirovine i gotove proizvode

- Poštuje standarde kvaliteta

- Priprema izvještaje o proizvodnji i kalkulacije

- Uočava značaj i primjenu



- Razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju


- Koristiti tehnološku šemu proizvodnje hlora i hlorovodo-nične kiseline

59




hlorovodonične kiseline u hemijskoj industriji

Tehnologija keramičkih proizvoda - Poznaje vrste,

strukturu i osobine sirovina koje se upotrebljavaju za proizvodnju keramičkih proizvoda na bazi gline (fina keramika, građevinska keramika i vatrostalni proizvodi)

- Razumije tehnološke postupke za dobijanje keramičkih proizvoda na bazi gline (fina keramika, građevinska keramika i vatrostalni proizvodi)

- Razlikuje keramičke proizvode na bazi gline

- Prati tehnološke postupke za dobijanje keramičkih proizvoda na bazi gline

- Rukuje mašinama i aparatima koji se koriste u proizvodnji keramičkih proizvoda na bazi gline

- Održava mašine i aparate koji se koriste u proizvodnji keramičkih proizvoda na bazi gline




- Poštuje principe estetike i oblikovanja proizvoda od keramike na bazi gline





- Koristiti tehnološke šeme postupaka proizvodnje keramičkih proizvoda na bazi gline

- Posjeta pogonu za

proizvodnju keramičkih proizvoda

Tehnologija deterdženata - Poznaje vrste,

strukturu i osobine sirovina koje se upotrebljavaju za proizvodnju deterdžentskih proizvoda

- Razumije

- Razlikuje deterdžentske proizvode

- Prati tehnološke postupke za dobijanje deterdžentskih proizvoda



- Razvija pozitivnu

- Koristiti tehnološke šeme postupaka proizvodnje deterdžentskih proizvoda

- Posjeta fabrici za

proizvodnju

60




tehnološke postupke za dobijanje deterdžentskih proizvoda: sredstava za pranje (sapuni, deterdženti za pranje posuđa i rublja, šamponi), pomoćnih sredstava za pranje (omekšivači) i sredstava za čišćenje površina od keramike, stakla, drveta, metala

- Rukuje mašinama i aparatima koji se koriste u proizvodnji deterdžentskih proizvoda

- Održava mašine i aparate koji se koriste u proizvodnji deterdžentskih proizvoda




orjentaciju prema zanimanju


deterdženata

Tehnologija kozmetičkih proizvoda - Poznaje vrste,

strukturu i osobine sirovina koje se upotrebljavaju za proizvodnju kozmetičkih proizvoda

- Razumije tehnološke postupke za dobijanje kozmetičkih proizvoda: za njegu i zaštitu kože (kremovi, losioni, soli i pjene za kupanje i dr.), za njegu kose (šamponi, losioni, regenerator i dr.), za njegu usta i zuba (paste za zube, voda za ispiranje usta i dr.) I dekorativne i korektivne kozmetike (karmin, lak za nokte, depilatori i dr.)

- Razlikuje kozmetičke proizvode

- Prati tehnološke postupke za dobijanje kozmetičkih proizvoda

- Rukuje mašinama i aparatima koji se koriste u proizvodnji kozmetičkih proizvoda

- Održava mašine i aparate koji se koriste u proizvodnji kozmetičkih proizvoda




- Razvija osjećaj radne i profesio-nalne odgovornosti

- Razvija: stručnost, preciznost i ekonomi-čnost



- Koristiti tehnološke šeme postupaka proizvodnje kozmetičkih proizvoda

61




Tehnologija boja i lakova - Poznaje vrste,

strukturu i osobine sirovina koje se upotrebljavaju za proizvodnju boja i lakova

- Razumije tehnološke postupke za dobijanje boja i lakova

- Razlikuje boje i lakove prema komponentama koje ulaze u njihov sastav

- Prati tehnološke postupke za dobijanje boja i lakova

- Rukuje mašinama i aparatima koji se koriste u proizvodnji boja i lakova

- Održava mašine i aparate koji se koriste u proizvodnji boja i lakova





- Razvija: stručnost, preciznost i ekonomi-čnost



- Koristiti tehnološke šeme postupaka proizvodnje boja i lakova

Pakovanje gotovih proizvoda - Definiše pojam

ambalaže - Navodi podjelu

ambalaže prema različitim kriterijumima (namjena, način upotrebe, vrsta materijala)

- Poznaje mašine i uređaje koji se koriste za pakovanje

- Razlikuje ambalažu prema različitim kriterijumima

- Opslužuje mašine i uređaje za pakovanje gotovih proizvoda

- Uočava značaj ambalaže za kvalitet gotovog proizvoda


Transport gotovih proizvoda - Poznaje

transportne uređaje za unutrašnji transport gotovih proizvoda

- Priprema gotove proizvode za transport

- Rukuje uređajima i opremom za unutrašnji transport gotovih proizvoda

- Razvija osjećaj radne i profesio-nalne odgovornosti

62




Provjera gasnih zakona - Obrazlaže postupak

rada na aparatima za provjeru: Bojl-Mariotovog, Gej-Lisakovog i Šarlovog zakona

- Pravilno sastavlja i koristi aparaturu za mjerenje parametara gasnih zakona

- Rezultate mjerenja predstavlja tabelarno i grafički

- Razvija smisao za urednost, tačnost i logično zaklju-čivanje

- Uredno vodi dnevnik rada

- Crta aparature za provjeru gasnih zakona

Određivanje molarne mase Viktor – Majerovom metodom - Poznaje princip

rada aparature i način pripreme aparature

- Mjeri masu ispitivane supstance na vagi

- Eksperimentalno određuje zapreminu, pritisak i temperaturu

- Izražava molarnu masu ispitivane supstance

- Razvija sposobnost korišćena mjernih aparata

Određivanje odnosa molarnih toplota - Objašnjava

postupak izvođenja ogleda

- Poznaje princip rada aparature

- Mjeri masu ispitivane supstance na vagi

- Eksperimentalno određuje zapreminu, pritisak i temperaturu

- Izražava molarnu masu ispitivane supstance

- Stiče samostalnost u radu

- Crta aparaturu za određivanje molarnih toplota

Određivanje toplotnog kapaciteta kalorimetra - Objašnjava

postupak rada sa kalorimetrom

- Mjeri temperaturu hladne, tople i miješane vode

- Izaračunava toplotni kapacitet kalorimetra

- Analizira rezultate

- Razvija osjećaj radne, profesiona-lne odgovornosti i sigurnosti u radu

- Crta šemu kalorimetra

Određivanje topolote neutralizacije i toplote rastvaranja - Poznaje način rada

aparature i uptrebu reagensa

- Eksperimentalno izvodi ogled

- Izračunava na osnovu dobijenih podataka toplotu rastvaranja i toplotu neutralizacije


- Razvija sposobnost eksperimenta-lnog rada i analitičkog mišljenja

- Izračunava toplotu rastvaranja i toplotu neutrali-zacije na različitim primjerima

63




Provjera Hesovog zakona - Poznaje reagense i

način rada sa aparaturom

- Pravilno koristi aparaturu

- Eksperimentalno dobija podatke za entalpiju

- Razvija osjećaj za posmatranje i analiziranje zakonitosti

- Izračunava toplotni efekat reakcija primjenom Hesovog zakona

Određivanje rastvorljivosti neorganskih soli - Poznaje postupak

rada na termostatu, pribor i reagense koje koristi

- Priprema zasićene rastvore neorganskih soli

- Eksperimentalno određuje rastvorljivost na različitim temperaturama

- Rezultate prikazuje tabelarno i grafički

- Razvija osjećaj za zapažanje i prepoznavanje različitih rastvorljivosti supstanci

- Koristi grafički prikaz krive Lf(t)

Određivanje molarne mase krioskopskom metodom - Poznaje princip

rada kriskopskog aparata

- Pravilno koristi Bekmanov termometar i aparat, očitava temperaturu i izračunava molarnu masu supstance

- Razvija sposobnost praktičnog rješavanja problema

- Crta krioskopski aparat i krive hlađenja

Određivanje vode dodate mlijeku krioskopskom metodom - Poznaje način rada

aparata i supstance koje koristi

- Eksperimetalno određuje temperaturu mržnjenja čiste vode, mlijeka normalnog sastava i ispitivanog uzorka


- Razvija smisao analitičkog mišljenja za kvalitet supstanci

- Određuje vodu u mlijeku koje je donijeto sa različitih mjesta

Određivanje temperature topljenja kristalnih supstanci - Objašnjava

postupak izvođenja ogleda i princip rada Tielovog suda

- Pravilno koristi tielov sud

- Prati porast i opadanje temperature u funkciji vremena

- Uočava T.T. ispitivane supstance

- Razvija sposobnost zapažanja i prepoznavanja čiste supstance po T.T.

- Grafički konstruiše krive hlađenja tf(T) za različite supstance

Određivanje električne provodljivosti - Objašnjava princip

rada Kolrauševe aparature za određivanje provodljivosti

- Pomjeranjem kliznog kontakta na potenciometru određuje otpor

- Izračunava

- Stiče saznanja o različitoj provodljivosti supstance

- Mjeri provodljivost različitih elektrolita po sastavu i

64




provodljivost elektrolita

koncentraciji

Određivanje granične molarne provodljivosti - Objašnjava princip

rada konduktometra i osobine reagensa

- Određuje provodljivost za niz jakih elektrolita poznatih kocentrcija

- Crta dijagram Δ=ƒ(Vc) i određuje molarnu provodljivost

- Razvija smisao za preciznost i tačnost

- Crta šemu konduktomet-ra

Određivanje elektromotorne sile - Poznaje djelove

aparature i princip rada

- Eksperimentalno određuje metodom kompenzacije elektromotornu silu i elektrodni potencijal

- Analizira rezultat

- Stiče sposobnost preciznog posmatranja i matematičkog izražavanja

- Koristi šemu za odre-đivanje elektro-motorne sile

Određivanje ph rastvora metodom kompezacije - Objašnjava

pripremu galvanskog sprega

- Poznaje ostale djelove aparature

- Eksperimentalno određuje elektromotornu silu i izračunava ph rastvora

- Razvija smisao za praktičan i samostalan rad

- Crta spreg elektroda

Određivanje Faradejeve konstante - Objašnjava princip

rada gasnog kulometra

- Eksperimentalno određuje zapreminu vodonika i kiseonika

- Izračunava Faradejevu konstantu primjenom Faradejevih zakona elektrolize

- Stiče sposobnost za praktičnu provjeru rezultata

- Crta gasni kulometar

Kulometrijska titracija HCL kiseline - Objašnjava princip

sklapanja aparature

- Eksperimentalno određuje tačku ekvivalencije, mjeri vrijeme elektrolize i izračunava masu HCL kiseline u ispitivanom rastvoru

- Razvija sposobnost za: radnu, profesionalnu odgovornost i analitičko mišljenje

- Crta aparaturu za kulometrijsku titraciju

65

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Lukić, LJ., Isaković G.: Praktikum za vežbe iz opšte i neorganske hemije, Naučna

knjiga, Beograd i Zavod za udžbenike, Novi Sad 2003. - Cvijović, S., Končar-Đurđević, S., Cvijović, R.: Mašine, aparati i operacije, Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2004. - Ivanović, D., Dobričanin, M.: Praktikum iz mašina, aparata i operacija u hemijskoj

industriji, Naučna knjiga, Beograd i Zavod za udžbenike, Novi Sad 1994. - Sadibašić, A.: Praktikum za automatsku kontrolu procesa, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd 1996. - Simonović, D., Vuković, D., Cvijović, S., Končar-Đurđević, S.: Tehnološke

operacije I, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd 1989. - Cvijović S., Simonović, D., Vuković, D., Končar-Đurđević, S.: Tehnološke

operacije II, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd 1989. - Aleksandar Milovanović, Vladimir Pavlović:Organska hemija sa praktikumom za

vježbe za prvi i drugi razred srednje škole, , Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999.

- Uzelac M.: Praktikum iz fizičke hemije za III i IV razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2003.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava predmeta realizuje se u učionici koja je opremljena: A/V

sredstvima, grafoskopom i dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima. - Vježbe se realizuju u laboratoriji za mašine, aparate i operacije, koja je

opremljena osnovnim laboratorijskim posuđem i hemikalijama, kao i sljedećim instrumentima i mašinama: U-manometrom, Burdonovim manometrom, rotametrom, gasnim satom, prigušnom pločom, centrifugalnom crpkom, laboratorijskom vakuum crpkom, ručnim mlinom sa kuglama, sistemom standardnih sita, filter presom, dilatacionim i manometarskim termometrima, termometrima sa trajnom deformacijom, termoelementima, termokolor termometrima, zračnim pirometrima, parnim kotlom, kondenzatorom, otvorenim i zatvorenim ukuvačem, rektifikacionom kolonom, kolonom sa punjenjem za apsorpciju, pneumatskim transmiterom temperature, pneumatskim transmiterom efektivnog pritiska, pneumatskim transmiterom diferencijalnog pritiska, pneumatskim i električnim regulacionim ventilom, pozicionerom, dvopoložajnim regulatorom, proporcionalnim regulatorom, proporcionalno-integralnim regulatorom, proporcionalno-diferencijalnim regulatorom, proporcionalno-integralno-diferncijalnim regulatorom, kružnim i linijskim pisačem, pretvaračem standardnih signala.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika Znanje se provjerava i ocjenjuje putem: - usmenog odgovora (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu), - opservacije rada - koja obuhvata praktični rad u laboratoriji i vođenje dnevnika (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu) Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - diplomirani inženjer neorganske tehnologije, diplomirani inženjer organske

tehnologije, diplomirani inženjer hemijske tehnologije, profesor hemije, diplomirani inženjer hemijskog inženjerstva.

66

- Stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant, radnik u hemijskoj industriji.



- Pripremanje rastvora - Opšta I neorganska hemija - Rastvori - Osobine elemenata i

jedinjenja - Opšta I neorganska hemija - Osobine elemenata i

neorganska jedinjenja - Tehnologija voda, hlora i

hlornih jedinjenja - Opšta I neorganska hemija - Osobine vode, hlora i hlornih

jedinjenja - Tehnologija boja i lakova - Organska hemija - Boje-struktura i osobine

67

2. ISPITNI KATALOZI FIZIČKA HEMIJA – Izrađivač hemijskih proizvoda

1. Agregatno stanje materije i međumolekulske sile. 2. Osnovni gasni zakoni. 3. Jednačina idealnog gasnog stanja (Klapejronova jednačina). 4. Daltonov zakon parcijalnih pritisaka. 5. Realno gasno stanje – Vander Valsova jednačina. 6. Termodinamički sistemi. 7. Unutrašnja energija. 8. Prvi zakon termodinamike i rad pri promjeni zapremine. 9. Primjena prvog zakona termodinamike na: izohorske, izotermske, izobarske

i adijabatske procese. 10. Molarne i specifične toplote – jednačine za količinu toplote. 11. Funkcije stanja i entalpija. 12. Promjena entalpije pri procesima rastvaranja i neutralizacije. 13. Hesov zakon. 14. Karnov kružni ciklus i drugi zakon termodinamike. 15. Entropija. 16. Svojstva materije u tečnom agregatnom stanju. 17. Napon pare i toplota isparavanja. 18. Svojstva materije u čvrstom agregatnom stanju – amorfno i kristalno stanje. 19. Kristalne strukture. 20. Rastvori (relativno učešće komponenata u rastvoru). 21. Rastvori gasova u tečnostima, rastvori čvrstih supstanci u tečnostima, krive

rastvorljivosti. 22. Napon pare rastvora i Raulov zakon. 23. Sniženje temperature mržnjenja i povišenje temperature ključanja. 24. Smješe dviju tečnosti – idealni sistemi. 25. Hemijske i elektrohemijske reakcije. 26. Provodnici prve i druge vrste. 27. Električna provodljivost i konstanta posude. 28. Kolrauševa modifikacija Vitstonovog mosta. 29. Molarna provodljivost. 30. Zakon o nezavisnom putovanju jona. 31. Pokretljivost jona. 32. Teorija galvanskog elementa. 33. Danijelov element. 34. Nernstova jednačina. 35. Elektrohemijski niz elemenata. 36. Elektrode prve vrste (vodonikova i staklena elektroda). 37. Elektrode druge vrste ( Kalomelova elektroda). 38. Redoks elektrode (Hinhidronova elektroda). 39. Vestonov standardni element. 40. Određivanje elektromotorne sile galvanskog elementa i elektrodnog

potencijala. 41. Korozija. 42. Faradejev zakon elektrolize, kulumetri.

68

ORGANSKA HEMIJA – Izrađivač hemijskih proizvoda 1. Hemijske veze u organskim jedinjenjima. Kovalentna veza. Hibridizacija

orbitala. 2. Alkani, homologi red, nomenklatura, osobine. 3. Alkeni, nomenklatura, dobijanje, osobine. 4. Alkini, nomenklatura, dobijanje, osobine. 5. Dieni(nomenklatura, podjela), butadien, izopren. 6. Aromatični ugljovodonici. Benzin(struktura, osobine). 7. Cikoloalkani. Ciklopentan i cikloheksan. 8. Halogeni derivati ugljovodonika, dobijanje, osobine, pojedini predstavnici. 9. Monohidroksilni alkoholi, dobijanje, osobine, pojedini predstavnici. 10. Polihidroksilni alkoholi. Etilen glikol, glicerol. 11. Fenoli-podjela, dobijanje, osobine. 12. Etri, dobijanje i osobine. Dietil-etar(etar). 13. Karbonilna jedinjenja. Aldehidi-nomenklatura, dobijanje i osobine. 14. Ketoni-nomenklatura, dobijanje i osobine. 15. Važniji aldehidi i ketoni-metanol, etanol, aceton, benzalaldehid,

acetofenon. 16. Karboksilne kiseline-dobijanje i osobine. 17. Nezasićene monokarboksilne kiseline-dobijanje, osobine. Akrilna, oleinska,

linolna, linoleinska. 18. Zasićene i nezasičene dikarboksilne kiseline-dobijanje, osobine. Oksalna,

malonska. 19. Derivati karboksilnih kiselina. Hloridi kiselina, dobijanje, osobine. 20. Anhidridi kiselina-dobijanje, osobine. 21. Estri-dobijanje, osobine. Esterifikacija. 22. Lipidi, voskovi, masti i ulja-dobijanje, hemijske osobine. 23. Amidi-dobijanje, osobine. 24. Supstituisane kiseline. Halogeni-karboksilne kiseline-dobijanje i osobine. 25. Hidroksi kiseline-osobine. Jabučna, vinska, limunska, salicilna. 26. Disaharidi. Redukujući disaharidi(maltoza, celobioza, laktoza). 27. Neredukujući saharidi. Saharoza. 28. Ugljeni hidrati-podjela. Monosaharidi-struktura. 29. Glukoza-struktura, hemijske osobine. 30. Polisaharidi. Skrob i celuloza-struktura i osobine. 31. Nitro jedinjenja-podjela, dobijanje, hemijske osobine. 32. Amini-podjela, dobijanje, osobine. 33. Amino kiseline-podjela, struktura, osobine. 34. Proteini-struktura, osobine. 35. Heterociklična jedinjenja. Petočlana jedinjenja-dobijanje. 36. Šestočlana heterociklična jedinjenja i osobine. 37. Alkaloidi-podjela i osobine. 38. Vitamini-podjela i osobine. 39. Hormoni-podjela i osobine. 40. Enzimi-podjela i osobine.

69

2.1. TEME ZA PRAKTIČAN RAD Praktični rad uraditi prema pismenoj pripremi kod svih tema. 1. Voda za piće (osobina, dobijanje iz podzemnih i površinskih voda). 2. Voda za potrebe industrije (tvrdoća, omekšavanje hemijskim taložnim

metodama, omekšavanje izmjenjivača jona, uređaji). 3. Voda za hlađanje i napajanje parnih kotlova. 4. Otpadne vode (podjela, prečišćavanje i uređaji). 5. Vazduh (transport, prečišćavanje, dobijanje tečnog vazduha). 6. Klasiranje materijala (prosijavanje, galvanometrijska analiza). 7. Razdvajanje heterogenih sistema (zgušnjavanje, taloženje, filtriranje, uređaji,

centrifugiranje, separacija). 8. Sitnjenje materijala (drobljenje, mljevenje). 9. Transport čvrstih materijala (vrsta transportera). 10. Transport tečnosti (vrste pumpa). 11. Sredstva za pranje(dobijanje sapuna, sirovine, postupci, uređaji, dobijanje

deterdženata). 12. Kozmetički proizvodi (vrste kozmetičkih proizvoda, deterdženti u kozmetici,

sirovine, postupci, uređaji). 13. Boje i lakovi (vrste lakova, sirovine, postupci, uređaji, vrste boja). 14. Dobijanje keramičkih proizvoda na bazi gline. 15. Tehnologija hlora. 16. Tehnologija dobijanja HCL.

Nastavni predmet Način provjere i ocjenjivanja znanja Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

- Usmeno - Vježbe – grafički rad

Opšta i neorganska hemija - Usmeno - Pismeno-testovi i seminarski radovi

Elektrotehnika - Usmeno - Pismeno-testovi

Organska hemija - Usmeno - Vježbe-testovi i seminarski radovi

Preduzetništvo - Usmeno

Fizička hemija - Usmeno - Vježbe-seminarski radovi i računski zadaci

Praktična nastava– školski oblik - Dnevnik praktične nastave, praktični radovi, odbrana zadatka ili radova, usmeno.

70

3. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK PROGRAMA Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju - obrazovni program Izrađivač hemijskih proizvoda – potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit sastoji se iz: - pismenog ispita iz Maternjeg jezika i književnosti, - usmenog ispita iz stručno - teorijskog predmeta i - praktičnog rada sa odbranom.

O tipu ispita iz Maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo, odnosno nadležni Savjet. Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže Fizičku hemiju ili Organsku hemiju. Standardi znanja, razvrstani po taksonomskim stepenima, način provjeravanja i kriterijum bodovanja dati su u ispitnom katalogu. Zadaci za praktični rad određuju se na osnovu šireg okvirnog spiska zadataka, datog u ispitnom katalogu praktičnog dijela završnog ispita. Navedeni zadaci služe kao vodič o primjerenosti i tehnološkim zahtjevima nastavnicima praktične nastave pri konkretnom definisanju zadataka. Zadaci treba da budu približno istog nivoa zahtjevnosti, odnosno iste težine za sve učenike. Nastavnici praktične nastave težinu i složenost zadataka treba da usaglase i sa nastavnicima stručno-teorijskih predmeta na aktivu. Učenici završnog razreda dio časova praktične nastave mogu koristiti za izradu praktičnog rada, u zavisnosti od tipa zadatka, pri čemu se operacija ili postupak ne završava potpuno. Kandidat je dužan da i pred komisijom pokaže svoju stručnu osposobljenost. U dio zadatka koji se radi na časovima uvid treba da ima član komisije. O tome da li učenik određeni zadatak ili uslugu može uraditi do određene faze prije samog završnog ispita, odluku donosi ispitni odbor. Učenik u tom slučaju radi i odgovarajuću dokumentaciju pod nadzorom mentora. Na samom ispitu radi se finalizacija ispitnog rada (zadatka odnosno usluge). Odbrana se odnosi na kompletan zadatak, odnosno uslugu. Ova napomena odnosi se i na polaganje međuispita. Ako učenik ne završi rad u predviđenom vremenu, nije položio ispit. Uslov za izlazak na ispit je priložen ovjereni dnevnik rada praktične nastave od sve tri godine. Praktično obrazovanje kod poslodavca realizuje se prema ispitnom katalogu. 4. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, škola je obavezna da na osnovu važećeg programa izradi posebni program. Posebni program omogućava prilagođeno izvođenje nastave kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima, a time i stručne kompetencije. 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH Za prilagođavanje obrazovnog progama koji se odnosi na stručno obrazovanje učenika potrebno je da: - iz nastavnog plana bude izostavljen predmet Fizičko vaspitanje kao i slobodne

aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je

71

obavezna da odraslima ponudi sportske aktivnosti u koje se odrasli mogu dobrovoljno uključiti;

- škola uradi prilagođeni program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja polaznik obrazovanja;

- se provjeravanje i ocjenjivanje znanja izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), koji su određeni obrazovnim programom.

6. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Nastavni predmet Izvođač Stručna sprema

Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

NASTAVNIK VISOKA - dipl.inženjer(mašinstva, metalurgije i tehnologije)

Opšta i neorganska hemija

NASTAVNIK VISOKA - dipl. inženjer(organske, neorganske i hemijske)tehnologije, profesor hemije, dipl. inženjer hemijskog inženjerstva

Elektrotehnika NASTAVNIK VISOKA - dip.inženjer elektrtehnike, profesor elektrotehnike, profesor fizike

Organska hemija

NASTAVNIK VISOKA - dipl. inženjer (organske, neorganske i hemijske)tehnologije, profesor hemije, dipl. inženjer hemijskog inženjerstva

Preduzetništvo NASTAVNIK VISOKA - visoka stručna sprema iz područja ekonomije, dpil. ekomomista

Fizička hemija NASTAVNIK VISOKA - -dipl. inženjer (neorganske i

hemijske)tehnologije, profesor hemije, diplomirani fiziko-hemičar

Praktična nastava – školski oblik

NASTAVNIK VISOKA - dipl. inženjer (organske, neorganske i hemijske)tehnologije, profesor hemije, -dipl. inženjer hemijskog inženjerstva

- stručni saradnik: hemijsko-tehnološki tehničar, hemijski laborant.

7. OBLIK IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program izvodi se u školskom obliku. 8. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Redni broj Naziv premeta Razred Ukupno

časova Vrste nastave

Broj časova kod kojih se

odjeljenje dijeli u grupe do 17

učenika

T V P V P

1. Tehničko crtanje sa mašinskim elementima

I 36 36 10

2. Opšta i neorganska hemija

I 108 108

72

Redni broj Naziv premeta Razred Ukupno

časova Vrste nastave

Broj časova kod kojih se

odjeljenje dijeli u grupe do 17

učenika 3. Elektrotehnika II 36 36 4. Organska hemija II 108 108 5. Preduzetništvo III 36 36 6. Fizička hemija III 99 99

7. Praktična nastava školski oblik

I 432

108 324

II 612 108 504

III 627 66 561 9. SLOBODNE AKTIVNOSTI Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika. Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I i II razredu po 10 časova godišnje). Program slobodnih aktivnosti sastavni je dio godišnjeg plana rada škole i to: Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta, - ekološke aktivnosti, - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim

programom koji se realizuje, - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. Sadržaji po izboru učenika: - učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna,

informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr.), - socijalni rad učenika, - organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr. Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa. 10. PROFESIONALNA PRAKSA Učenici I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne godine, u skladu sa nastavnim planom. Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole. Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji s programom stručno-teorijskih predmeta.

73

O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice, šeme ili neke druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije. Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

Documents

IZRAĐIVAČ HEMIJSKIH PROIZVODA - cso.edu.me CSOa/Obrazovni programi/Obrazovni... · - Test . 8 Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ... Struktura