Izbor teretnog vozila (MATURSKI RAD)

SADRŽAJ

UVOD.........................................................................................................................................1

1. GRAFIČKO-ANALITIČKI METOD POREĐENJA VOZILA............................................2

2. UPOREĐIVANJE VOZILA PO PROIZVODNOSTI..........................................................2

2.1 Upoređivanje vozila pri izmjeni koeficijenta iskorištenja pređenog puta – β..................3

2.2 Upoređivanje vozila pri izmjeni saobraćajne brzine – Vs.................................................6

2.3 Upoređivanje vozila pri promjeni vremena trajanja utovara i istovara.............................8

2.4 Upoređivanje vozila pri izmjeni srednje dužine jedne vožnje sa teretom.......................10

3. UPOREĐIVANJE VOZILA PO TROŠKOVIMA TRANSPORTA....................................13

ZAKLJUČAK...........................................................................................................................16

LITERATURA.........................................................................................................................17

0

UVOD

Izbor teretnog vozila se ogleda u upoređivanju vozila pri raznim izmjeriteljima i parametrima koji direktno utiču na izbor teretnog vozila za izvršavanje transportnog rada.

Poređenja koja utiču na izbor teretnog vozila su:

Grafičko-analitički metod poređenja vozila Upoređivanje vozila po proizvodnosti Upoređivanje vozila pri izmjeni koeficijenta iskorištenja pređenog puta – β Upoređivanje vozila pri izmjeni saobraćajne brzine – Vs Upoređivanje vozila pri promjeni vremena trajanja utovara i istovara Upoređivanje vozila pri izmjeni srednje dužine jedne vožnje sa teretom Upoređivanje vozila po troškovima transporta

Kod izbora vozila može se za svako vozilo utvrditi proizvodnost i troškovi transporta uz prometnu vrijednost određenih izmjeritelja ali takav način izbora traži brojne proračune koji se teško mogu sprovesti u operativnim uslovima rada autotransportne organizacije.

U različitim uslovima eksploatacije, maksimalnu efektivnost ostvariće različite marke i tipovi vozila, koji će ostvariti najpovoljniji skup uslova eksploatacije parametara vozila.

Maksimalnu efikasnost pri radu ostvariće po pravilu heterogen vozni park sastavljen od grupa vozila raznih marki i tipova, različite korisne nosivosti ali je pri tome otežano održavanje voznog parka praćeno porastom troškova održavanja i opravki vozila.

Ukoliko u praksi i postoje homogeni vozni parkovi iste marke i tipa vozila i iste korisne nosivosti njihova eksploatacija u promjenjivim transportnim uslovima vodiće ka opadanju proizvodnosti i porastu troškova transporta u odnosu na optimalan sklop uslova eksploatacije i eksploataciono-tehničkih parametara vozila.

1

1. GRAFIČKO-ANALITIČKI METOD POREĐENJA VOZILA

Transport robe ostvaruje se pri raznim uslovima te su radi toga izmjeritelji rada vozila u autotransportnoj organizaciji po pravilu sasvim različiti.

Autotransportne organizacije javnog drumskog transporta najčešće imaju vozila opšte namjene (nespecijalizirana) i podmiruju transportne zahtjeve privrede određenog domicilnog regiona koji opslužuju sa transportovanjem širokog asortimana robe. Time je uslovljen veliki dijapazon vrijednosti koeficijenta iskorištavanja nosivosti, vremena trajanja utovara i istovara i iskorištavanja pređenog puta.

Transport se vrši raznim prevoznim putevima, dužine vožnji sa teretom su različite, pa su i iskorištenja pređenog puta i srednje saobraćajne brzine također različiti. U različitim uslovima eksploatacije, maksimalnu efektivnost ostvariće različite marke i tipovi vozila, koja će ostvariti optimalan skup uslova eksploatacije i eksploataciono-tehničkih parametara vozila. Ukoliko u praksi i postoje homogeni vozni parkovi iste marke i tipa vozila i iste korisne nosivosti njihova eksploatacija u promjenjivim transportnim uslovima vodiće ka opadanju proizvodnosti i porastu troškova transporta u odnosu na optimalan sklop uslova eksploatacije i eksploataciono-tehničkih parametara vozila.


Kod izbora vozila može se za svako vozilo utvrditi proizvodnost i troškovi transporta uz prometnu vrijednost određenih izmjeritelja ali takav način izbora traži brojne proračune koji se teško mogu sprovesti u operativnim uslovima rada autotransportne organizacije. Pri izboru vozila pogodan je grafičko-analitički metod brzog upoređivanja eksploatacionih kvaliteta vozila. Ovaj metod može se koristiti i pri iznalaženju mjera za povećanje proizvodnosti vozila i smanjenje transportnih troškova u funkciji izmjene izmjeritelja eksploatacije.

2. UPOREĐIVANJE VOZILA PO PROIZVODNOSTI

Zadatak se svodi na upoređivanje vozila pri čijem radu mogu biti ostvarene različite proizvodnosti u funkciji odnosa izmjeritelja eksploatacije i variranja jednog od izmjeritelja u cjelokupnom dijapazonu mogućih promjena. Poređenje se vrši iznalaženjem vrijednosti izmjeritelja I koji se varira, pri kojoj je proizvodnost oba vozila jednaka I, i vrijednostima

prvih izvoda dWudI

ili sa maksimalnom vrijednošću analiziranog izmjeritelja.

2

2.1 Upoređivanje vozila pri izmjeni koeficijenta iskorištenja pređenog puta – β

Da bi odredili kako se mjenja odnos proizvodnosti upoređivanih vozila pri promjeni koeficijenata iskorištenja pređenog puta, potrebno je iz jednakosti obrazaca za proizvodnost

oba vozila odrediti ekvivalentni koeficijent iskorištenja pređenog puta βUW pri kome je njihova

proizvodnost jednaka. Uzeće se da je srednja dužina vožnje sa teretom Kst λ ista za oba vozila, dok su ostali izmjeritelji upoređivanih vozila različiti (označeni indeksima 1 i 2) pa će biti:

q1 ε1Vs1βUwKst λKst λ+tui1Vs1 βUw

=q2 ε2Vs2 βUwKst λKst λ+ tui2Vs2βUw

Rješavanjem ove jednakosti po ekvivalentnom izmjeritelju βUW poslije uređenja dobiće se:

βUw=¿¿

(1)

Ovim obrascem izračunata vrijednost βUw odredila je vrijednost koeficijenta pređenog puta β

pri kojoj su proizvodnosti upoređivanih vozila iste. Prema tome pri porastu β iznad izračunate

vrijednosti βUw jedno od upoređivanih vozila će imati veću proizvodnost. U uslovima

transporta pri kojima će doći do opadanja vrijednosti koeficijenta iskorištenja pređenog puta

ispod vrijednosti βUw drugo vozilo imaće prednost po proizvodnosti u odnosu na prvo.

βUw=qεVsβ Kst λKst λ+tuiβVs

dW U

dβ=d (βεqVs Kst λKst λ+ tuiβVs

)

dβ=

εqVs Kst λ2

Kst λ2+2Kst λ tuiβVs+tui

2 β2Vs2

(2)

Za β = 0 biće:

dW U 1

d β1

=q1 ε1Vs1 i dW U 2

d β2

=q2 ε2Vs2

(3)

3

Međusobni položaj krivih 1 i 2 u početku koordinatnog sistema dobija se poređenjem

vrijednosti prvih izvoda dW U 1

d β1 i

dW U 2

d β2 pri vrijednosti β=0 u početku koordinatnog

sistema. Ako je q2 ε2Vs2>q1 ε1Vs1 onda je tgα2>tgα1 i α 2>α 1.

Prema tome, kriva 2 u zoni od početka koordinatnog sistema do presjeka krivih proizvodnosti vozila odnosi se na vozilo 2, a poslije presjeka krive mjenjaju mjesto. Također u uslovima kada je odnos obrnut, tj. kada je q2 ε2Vs2<q1 ε1Vs1 krive mjenjaju mjesta.

Sl.1 Proizvodnost upoređivanih vozila u funkciji iskorištenja pređenog puta

a) Pri postojanju ekvivalentnog β b) Pri nepostojanju ekvivalentnog β

Sl. 1.a. 1- vozilo jedan; Sl. 1.b. 1- vozilo jedan;

2- vozilo dva 2- vozilo dva

Krive proizvodnosti sjeku se u pravom kvadratu tada kada postoji pozitivna i konačna

vrijednost βUw. Taj slučaj nastupa kada je:

a) q2 ε2Vs2>q1 ε1Vs1 i q1 ε1tui2>¿ q2 ε2tui1

(4)

odnosno:

b) q1 ε1Vs1>q2 ε2Vs2 i q2 ε2tui1>¿ q1 ε1tui2

(5)

Desne nejednakosti ova dva izraza mogu se napisati:

a) q2 ε2Vs2>q1 ε1Vs1 i τui2>τui1

(6)

4

odnosno:

b) q1 ε1Vs1>q2 ε2Vs2 i τui1>τui2

(7)

Prema tome kao uslov postojanja ekvivalentnog β javlja se skup veće maksimalne proizvodnosti (pri β =1) i dužeg trajanja utovara i istovara jedne tone tereta kod jednog od upoređivanih vozila. Date nejednakosti omogućavaju iznalaženje - postojanje ekvivalentnog β

(bez izračunavanja njegove vrijednosti) i bez rješavanja izraza za βUw, pomoću datih

nejednakosti (6), (7). U uslovima kada je q1 ε1Vs1=q2 ε2Vs2 krive 1 i 2 se ne sjeku, jer je u

tom slučaju βUw=0 i α 1=α 2. Međusobni položaj krivih u tom slučaju određuje se tačkama A i

B – odnosno veličinama maksimalne proizvodnosti pri β=1.

W 'U 1=ε 1q1Vs1 Kst λKst λ+ tui1Vs1

β = 1

(8)

W 'U 2=ε2q2Vs2Kst λKst λ+ tui2Vs2

β=1

(9)

Krive proizvodnosti W 'U u funkciji izmjene koeficijenta β također se neće sjeći ako su različiti uglovi tangentni na njih pri izlazu iz početka koordinatnog sistema, tj. kada tgα1≠ tgα2. Matematički posmatrano taj slučaj nastupiće kada je vrijednost u izmjeritelju

ravna nuli, tj. (q1 ε1tui2−q2 ε2 tui1) = 0 ili pri različitim znacima brojioca i imenioca (izrazi u zagradama). U tim slučajevima međusobni položaj krivih u I kvadrantu može se odrediti poređenje prvih izvoda funkcija proizvodnosti ili, ako su i oni jednaki, poređenjem maksimalnih vrijednosti proizvodnosti (8), (9).

Obrasci se mogu usporediti pri jednakosti vrijednosti nekih izmjeritelja koji ulaze u njih. Na primjer ako upoređivana vozila imaju istu korisnu nosivost i saobraćajnu brzinu izraz za ekvivalentan koeficijent iskorištenja pređenog puta dobiće oblik:

βuw=(ε2−ε1)Kst λ

( ε1tui2−ε2 tui1 )Vs

(10)

5

Dok obrasce (3) možemo u cilju upoređivanja također izmjeniti:

dW 'U 1

d β1

=ε1

dW 'U 2

d β2

=ε2

(11)

Po ovim uprošćenim obrascima, osim obrasca za βUw (10), ne dobijaju se tačne apsolutne

vrijednosti, ali odnosi njihovi vrijednosti daju tačne proporcije, te radi toga mogu da se koriste pri upoređivanju vozila.

2.2 Upoređivanje vozila pri izmjeni saobraćajne brzine – Vs

Uticaj izmjene saobraćajne brzine na odnos proizvodnosti upoređivanih vozila može se analizirati istom metodom kao i u prethodnom slučaju. Rješavanjem izraza jednake proizvodnosti prvog i drugog vozila u funkciji izmjene saobraćajne brzine izračunava se

ekvivalentna saobraćajna brzina VsUW pri kojoj je proizvodnost oba vozila ista.

VsUw=(β2 ε2q2−β1ε 2q1)Kst λ

(ε 1q1tui2−ε2q2 tui1) β1β2

Da bi se iznašla razlika proizvodnosti upoređivanih vozila u cjelokupnom dijapazonu mogućih promjena saobraćajne brzine potrebno je naći prvi izvod funkcije proizvodnosti pri Vs=0.

Sl. 2. Proizvodnost upoređivanih vozila u funkciji saobraćajne brzine

Sl. 2.a. Pri postojanju ekvivalentne Vs Sl. 2.b. Pri nepostojanju ekvivalentne Vs

6

1- vozilo jedan; 2- vozilo dva 1- vozilo jedan; 2- vozilo dva

dW 'UdVs

=βεqKst λ2

Kst λ2+2Kst λ tuiβVs+tui2β2Vs2

(13)

pri Vs=0 biće

dW 'U 1

dVs1

=β1 ε1q1

dW 'U 2

dVs2=β2 ε2q2

(14)

Ako je β2 ε2q2>β1 ε1q1tada je tgα2>tgα1i α 2>α1 .

U tim uslovima gornja kriva u zoni od početka koordinata do presjeka krivih proizvodnosti odnosi se na vozilo 2, a poslije presjeka na vozilo jedan. Ukoliko je odnos obrnut β2 ε2q2<β1 ε1q1, krive mjenjaju mjesta.

Iz izraza za VsUw može se odrediti konačna pozitivna vrijednost VsUw pri jednom od sljedeća

dva uslova:

1. β2 ε2q2>β1 ε1q1i ε1q1 tui2>ε2q2tui1(15)

2. β1 ε1q1>β2ε 2q2i ε2q2 tui1>ε1q1 tui2 (16)

Desni članovi ovih nejednakosti mogu se napisati i u obliku koji takođe određuje realnu

vrijednost VsUw:

1. β2 ε2q2>β1 ε1q1i τui2>τui1(17)

2. β1 ε1q1>β2ε 2q2i τui1>τui2 (18)

Tako će se odrediti da li postoji ekvivalentno Vs (bez određivanja njegove vrijednosti) bez

rješavanja obrasca za VsUw samo pomoću proizvoda β1 ε1q1, β2 ε2q2 i vrijednosti τui2 i τui1.

Pri jednakosti β2 ε2q2=β1 ε1q1 krive 1 i 2 se ne sjeku, jer je u tom slučaju VsUw=0, dok je

dW 'U 1

dVs1

=dW 'U 2

d Vs2

(19)

Uzajamni položaj krivih 1 i 2 određen je u ovom slučaju odnosom vrijednosti proizvodnosti dW 'U 1 i dW 'U 2 (linije a i b), kada Vs teži ka beskonačnoj vrijednosti:

lim W 'U 1= limVs→∞

β1 ε1q1Vs1Kst λKst λ+tui1β1Vs1

=ε1q1Kst λtui1

=Kst λτui1

7

(20)

a takođe:

lim WVs→∞

U 2=Kst λτui2

(21)

Krive proizvodnosti 1 i 2 takođe se neće sjeći pri različitim uglovima nagiba na krive u početku koordinata (kada je α 1≠α 2¿ . Takav slučaj, kao i kod promjene β, nastupiće kada je imenilac jednak nuli ili pri različitim znakovima u brojiocu i imeniocu. U svim ovim slučajevima međusobni položaj krivih 1 i 2 može se odrediti za cio dijapazon promjene Vs, poređenjem prvih izvoda funkcije proizvodnosti pri Vs=0 ili, ako su i oni jednaki, po vrijednostima maksimalne proizvodnosti. Pri upoređivanju proizvodnosti vozila opšti obrasci se uprošćavaju ako su neki od izmjeritelja koji ulaze u obrazac jednaki. Na primjer pri jednakosti nosivosti q i koeficijenta ε obrazac za ekvivalentno Vs dobiće oblik:

UsUW=(β2−β1)Kst λ

(tui2−tui1) β1β2

(22)

Pri ovom uslovu i ostali obrasci za upoređivanje vozila po Vs se mjenjaju:

dW 'U 1

dVs1

=β1 idW 'U 2

dVs2

=β2

(23)

odnosno:

lim W 'Vs→∞

U 2=Kst λtui1

i lim W 'Vs→∞

U 2=Kst λtui2

(24)

Ovi obrasci (23) i (24) po apsolutnim vrijednostima nisu tačni ali je odnos njihovih vrijednosti proporcionalan, te radi toga mogu da se koriste za relativno upoređivanje.

2.3 Upoređivanje vozila pri promjeni vremena trajanja utovara i istovara

Rješavanjem jednakosti formula proizvodnosti upoređivanih vozila u funkciji izmjene vremena utovara i istovara tui dobiće se ekvivalentno tui pri kojem su proizvodnosti oba vozila jednake

8

tuiUW=(β2 ε2q2Vs2−β1 ε1q1Vs1)Kst λ

(q1 ε1−q2 ε2) β1β2Vs1Vs2

(25)

Kvalitativna razlika u izmjeni proizvodnosti vozila u cjelokupnom mogućem dijapazonu izmjene tui dobiće se određivanjem ordinate tačaka A i B po obrascima maksimalne proizvodnosti.

lim W 'tui→0

U 1=lim β1 ε1q1Vs1 Kst λKst λ+tui1β1Vs1

=β1 ε1q1Vs1

(26)

takođe je:

lim W 'tui→0

U 2=β2 ε2q2Vs2

(27)

Pri postojanju pozitivne i konačne vrijednosti ekvivalentnog tui i β2 ε2q2Vs2> β1 ε1q1Vs1

uzajamni položaj krivih prikazan je na slici. Ukoliko u I kvadrantu ne postoji tuiUW krive se

neće sjeći, ali će se primaći aimptotski ka apscisnoj osi kada tui teži beskonačnom jer,

lim W 'u =tui→∞

limtui→∞

βεqVs Kst λKst λ+tuiβVs

=0

(28)

Uzajamni položaj krivih na cijeloj površini I kvadranta određuje se na osnovu tačaka A i B.

9

Sl. 3. Proizvodnost upoređivanih vozila u funkciji vremena trajanja utovara i istovara

1- vozilo jedan; 2- vozilo dva

Pri presjeku krivih proizvodnosti upoređivanih vozila u zoni od ordinate do tačke presjeka krivih, gornja kriva će biti ona koja ima veću vrijednost dobijenu po datim obrascima, dok će u zoni desno od tačke presjeka međusobni položaj krivih biti obrnut.

Realna vrijednost tuiUW prema obrascu (mora biti konačan broj i pozitivna vrijednost) može

biti ako je:

1.) β2 ε2q2Vs2> β1 ε1q1Vs1 iε 1q1>ε2q2 (29)

2.) β1 ε1q1Vs1> β2 ε2q2Vs2 iε 2q2>ε1q1 (30)

Ove nejednakosti znače da ekvivalentno tui nastupa kada se maksimalna proizvodnost i stvarno prevezena količina robe jednim vozilom u toku jedne vožnje sa teretom, veći od istih pokazatelja rada drugog vozila.

Pomoću nejednakosti utvrđuje se da li postoji ekvivalentno tui bez izračunavanja istog, samo izračunavši proizvode β1 ε1q1Vs1; β2 ε2q2Vs2; ε 1q1 i ε 2q2. Ovim obrascima može se u cjelokupnom opsegu mogućih izmjena tui utvrditi uticaj vremena trajanja utovara i istovara na proizvodnost upoređivanih vozila. Kao i u prethodnim slučajevima obrasci su lakši za primjenu ukoliko su neki od izmjeritelja isti za oba vozila.

2.4 Upoređivanje vozila pri izmjeni srednje dužine jedne vožnje sa teretom

10

Kao i u prethodnim slučajevima rješavanjem jednakosti obrazaca proizvodnosti W 'U upoređivanih vozila u funkciji veličine srednje dužine jedne vožnje sa teretom dobija se

ekvivalentno Kst λUW pri kojem je proizvodnost oba vozila jednaka.

Sl. 4. Proizvodnost upoređivanih vozila u funkciji srednje dužine vožnje sa teretom


Kst λUW=(ε2q2tui1−ε1q1 tui2)Vs1Vs2 β2 β1

β1 ε1q1Vs1−β2ε 2q2Vs2

(31)

Ako lijevi član brojioca podjelimo, a desni član pomnožimo sa ε 1q1 ε2q2 i izrazimo:

tui1ε1q1

itui2ε2q2

kao τui1 i τui2

dobiće se:

Kst λUW=β1 ε1q1Vs1 β2ε2q2Vs2(τui1−τui2)

β1 ε1q1Vs1−β2 ε2q2Vs2

(32)

Obrazac se može napisati u obliku:

Kst λUW=AB(τui1−τui2)

A−B

(33)

gdje su: A=β1 ε1q1Vs1 i B=β2 ε2q2Vs2 maksimalne proizvodnosti pri τui=0.

11

Iz obrasca je očigledno da je ekvivalentno rastojanje ili tačnije dužina jedne vožnje sa teretom upravo proporcionalno maksimalnoj proizvodnosti upoređivanih vozila i razlici vremena trajanja utovarno-istovarnih operacija po toni mase robe, a obrnuto proporcionalno razlici njihovih maksimalnih proizvodnosti.

Ocjena promjene odnosa proizvodnosti upoređivanih vozila pri promjeni dužine vožnje sa teretom može se dobiti i određivanjem nagiba tangenti na krive proizvodnosti u početku koordinatnog sistema. Radi toga potrebno je odrediti prvi izvod funkcije proizvodnosti po dužini vožnje sa teretom pri Kst λ=0.

dW 'U 1

dKst λ1=

β12 ε1q1Vs12 tui1Kst λ2+2Kst λ1❑β1Vs1tui1+tui12Vs12β12

(34)

dW 'U 2

dKst λ1=ε1q1

tui1= 1τui1

(35)

takođe je:

dW 'U 2

dKst λ2= 1τui2

(36)

Iz ova dva obrasca slijedi da se, ako je vrijeme trajanja utovarno-istovarnih operacija na tonu mase robe veće kod prvog vozila gornja kriva, na djelu od početka koordinata do ekvivalentne dužine vožnje sa teretom, odnosi na drugo vozilo jer pri:

1τui2

> 1τui1

,tgα2>tgα1 iα 2>α 1

(37)

Poslije tačke presjeka krive proizvodnosti mjenjaju mjesta. U slučaju obrnute nejednakosti odnosno kada je:

1τui2

> 1τui1

12

Krive proizvodnosti imaju obrnut položaj. Konačna pozitivna vrijednost Kst λUW biće pri

jednom od uslova

1) β2 ε2q2Vs2>β1 ε1q1Vs1 i τui2>τui1, odnosno (38)

2) β1 ε1q1Vs1>β2 ε2q2Vs2 i τui1> τui2 (39)

Po jednom od tih uslova može se utvrditi da li postoji ekvivalentna dužina vožnje sa teretom i bez računanja po datom obrascu. U slučaju jednakosti β2 ε2q2Vs2=β1 ε1Vs1 ili τui2=τui1 ekvivalentna dužina vožnje sa teretom u prvom slučaju je beskonačna, a u drugom slučaju ravna nuli. U ovim uslovima krive proizvodnosti vozila ne sjeku se u I kvadrantu. Uzajamni položaj krivih u slučaju jednakosti maksimalne proizvodnosti može se odrediti pomoću prvih izvoda proizvodnosti. Veća vrijednost ugla nagiba tangente na krivu u početku koordinatnog sistema značiće da je ta kriva gornja po položaju na cjeloj površini kvadranta. Pri jednakosti prvih izvoda međusobni položaj krivih 1 i 2 može se utvrditi određivanjem odnosa vrijednosti W 'U 1 i W 'U 2 pri Kst λ→∞

limKstλ⇾∞

W 'U 1=limKst λ⇾∞

β1 ε1q1Vs1Kst λ 1

Kst λ+tui1β1Vs1=β1 ε1q1Vs1

(40)

takođe je:

lim W 'U 2=β2 ε2q2Vs2Kst λ→∞

(41)

Kao i u prethodnim slučajevima obrasci koji se odnose na izmjenu Kst λ dobijaju prostiji oblik ukoliko su vrijednosti nekih izmjeritelja koji ulaze u obrazac jednake.

3. UPOREĐIVANJE VOZILA PO TROŠKOVIMA TRANSPORTA

Kao što se vrši upređivanje vozila po proizvodnosti može se vršiti upoređivanje vozila po troškovima transporta uz postupnu izmjenu izmjeritelja transportnog procesa. Poređenje vozila po troškovima vrši se pri ekvivalentnoj vrijednosti izmjeritelja pri kojoj su transportni troškovi oba vozila jednaki, kao i prema njihovim ekstremnim vrijednostima. Tako na primjer, da bi smo izvršili upoređivanje u cjelokupnom opsegu izmjene β, odnosno

od 0 do 1, potrebno je odrediti ekvivalentni koeficijent iskorištenja pređenog puta βU υ pri

kome su transportni troškovi po jedinici transportnog rada – tkm isti kod oba vozila. Uzevši

13

da oba vozila rade pri istoj dužini vožnje sa teretom, a da su ostali izmjeritelji koji ulaze u obrazac troškova transporta upoređivanih vozila (indeksi 1 i 2) u opštem slučaju različiti biće:

υs1( Kst λβUWVs+tui1)+υp1

Kst λβUW

ε1q1 Kst λ=

υs2( Kst λβUWVs2

+tui2)+υ p2

Kst λβUW

ε2q2Kst λ

Rješavanjem ove jednakosti po βUW dobiće se:

βUW=[( υs1Vs1 +υ p1) 1

ε1q1

−( υs2Vs2

+υ p2) 1ε1q1 ]Kst λ

υs2τui2−υs1 τui1

(42)

Za βUW proračunato po ovom obrascu troškovi transporta oba upoređivana vozila su jednaki.

Ukoliko kod oba vozila vrijednost koeficijenta β poraste u odnosu na βUW troškovi transporta

kod jednog vozila biće manji nego kod drugog. Pri umanjenju vrijednosti koeficijenta β dobiće se obrnut odnos. Kome vozilu pripada kriva 1, a kome kriva 2 odrediće se iznalaženjem krajnjih tačaka A i B krivih koje odgovaraju maksimlanoj vrijednosti za koeficijent β. U te svrhe koristi se izraz za cjenu transporta po tonskom kilometru υUpri β=1, pa je:

a) za prvo vozilo

υU 1=1ε1q1 [υs1( 1

Vs1+tui1Kst λ )+υ p1]KM / tkm

(43)

b) za drugo vozilo

υU 2=1ε2q2 [υs2( 1

Vs2+tui2Kst λ )+υ p2]KM / tkm

(44)

14

Sl. 5. Troškovi transporta upoređivanih vozila u funkciji iskorištenja pređenog puta – β


Presjek krivih troškova transporta upoređivanih vozila nastupiće shodno izrazu za βUWu dva

slučaja:

1¿( υs1Vs1 +υp1) 1ε1q1

>( υs2

Vs2+υ p2) 1

ε2q2

(45)

i

υs2 τui2>υs1 τui1

(46)

odnosno :

2¿( υs2Vs2 +υp2) 1ε 2q2

>( υs1

Vs1

+υ p1) 1ε1q1

(47)

i

υs1 τui1>υs2 τui2

(48)

15

Prema tome uslov za postojanje βU υ je skup većih stalnih i promjenjivih troškova po jednom

tonskom kilometru i manjihtroškova za vrijeme trajanja dangube na utovarno-istovarnim operacijama po jednoj toni mase robe, kod jednog od upoređivanih vozila. Ako nije ispunjen i jedan od pomenuta dva uslova krive 1 i 2 ne sjeku se u prvom kvadrantu

što znači da realna vrijednost βU υ ne postoji. U tom slučaju međusobni položaj krivih nalazi se

po obrascima za troškove transporta po tkm iznalaženjem tačaka A i B. Ova metoda upoređivanja vozila po troškovima transporta koristi se i pri promjeni ostalih izmjeritelja.

ZAKLJUČAK

Transport se vrši raznim prevoznim putevima, dužine vožnji sa teretom su različite, pa su i iskorištenja pređenog puta i srednje saobaćajne brzine također različiti. U različitim uslovima eksploatacije, maksimalnu efektivnost ostvariće različite marke i tipovi vozila, koja će ostvariti optimalan skup uslova eksploatacije i eksploataciono-tehničkih parametara vozila.

16


Kod izbora vozila može se za svako vozilo utvrditi proizvodnost i troškovi transporta uz prometnu vrijednost određenih izmjeritelja ali takav način izbora traži brojne proračune koji se teško mogu sprovesti u operativnim uslovima rada autotransportne organizacije.

Autotransportne organizacije javnog drumskog transporta najčešće imaju vozila opšte namjene (nespecijalizirana) i podmiruju transportne zahtjeve privrede određenog domicilnog regiona koji opslužuju sa transportovanjem širokog asortimana robe. Time je uslovljen veliki dijapazon vrijednosti koeficijenta iskorištavanja nosivosti, vremena trajanja utovara i istovara i iskorištavanja pređenog puta.

LITERATURA

1.] Ljubomir Topenčarević, Organizacija i tehnologija drumskog transporta, Beograd 1987.

2.] Lazar Đokić, Organizacija drumskog transporta, Beograd 1979.

17

3.] Ibrahim Jusufranić, Osnove drumskog saobraćaja, Travnik 2007.

18

Documents

Izbor teretnog vozila (MATURSKI RAD)