IV-2 - Mevludin Delalic - Mjesto ugljene prašine u ... · različite starosti (ligniti, mrki ugljevi, kameni, antraciti..), ali iu jednom ugljenom sloju, ovisno od lokacije uzimanja

Ex Ex –– tribinatribinaNovi propisi i standardi za eksplozivne atmosfere Novi propisi i standardi za eksplozivne atmosfere

Mjesto ugljene praMjesto ugljene praššine u klasifikaciji eksplozivnih ine u klasifikaciji eksplozivnih prapraššina prema međunarodnim standardima i ina prema međunarodnim standardima i

kriterijima kriterijima

Mevludin DelaliMevludin DelaliććJP Elektroprivreda BiH, d.d.JP Elektroprivreda BiH, d.d.-- SarajevoSarajevo

ZD Rudnici ZD Rudnici ““KrekaKreka””, d.o.o., d.o.o.--TuzlaTuzla

1

UVODUVODSve zapaljive praSve zapaljive praššine su kategorisane prema njihovim eksplozivnim ine su kategorisane prema njihovim eksplozivnim osobinama međunarodnim standardom ISO osobinama međunarodnim standardom ISO 6184/1 u tri, odnosno 6184/1 u tri, odnosno ččetiri etiri klase prema vrijednosti eksplozionog indeksa Kst. klase prema vrijednosti eksplozionog indeksa Kst. Eksplozioni indeks (pokazatelj eksplozivnosti) Kst predstavlja mEksplozioni indeks (pokazatelj eksplozivnosti) Kst predstavlja maksimalnu aksimalnu vrijednost prirasta pritiska (dp/dt) preravrijednost prirasta pritiska (dp/dt) preraččunat na zapreminu posude u kojoj unat na zapreminu posude u kojoj je izvrje izvrššen opit, odnosno: Kst=dp/den opit, odnosno: Kst=dp/dtmax.tmax.··VV1/3 1/3 (bar(bar··mm··ss--11))

Ugljena praUgljena praššina predstavlja poseban segment ove problematike obzirom ina predstavlja poseban segment ove problematike obzirom na specifina specifiččnosti uglja kao materijala od kojeg je nastala. Specifinosti uglja kao materijala od kojeg je nastala. Specifiččnost se nost se ogleda u nekonzistentnosti ove vrste praogleda u nekonzistentnosti ove vrste praššine, odnosno njenoj promjenjivoj ine, odnosno njenoj promjenjivoj hemijskoj formi. Prije svega, postoje razlike u ugljenoj prahemijskoj formi. Prije svega, postoje razlike u ugljenoj praššini kod ugljeva ini kod ugljeva razlirazliččite starosti (ligniti, mrki ugljevi, kameni, antraciti..), ali iite starosti (ligniti, mrki ugljevi, kameni, antraciti..), ali i u jednom u jednom ugljenom sloju, ovisno od lokacije uzimanja uzoraka, postoje znaugljenom sloju, ovisno od lokacije uzimanja uzoraka, postoje značčajne ajne razlike. razlike.

Ova Ova ččinjenica izdvaja ugljenu prainjenica izdvaja ugljenu praššinu u posebnu kategoriju. Tinu u posebnu kategoriju. Takođerakođer, treba , treba imati u vidu i ambijent u kojem se generiimati u vidu i ambijent u kojem se generišše, a to je prije svega jamska e, a to je prije svega jamska eksploatacija uglja gdje se treba imati u vidu ogranieksploatacija uglja gdje se treba imati u vidu ograniččen prostor kao vaen prostor kao važžan an faktor u razvijanju i propagaciji eksplozije. faktor u razvijanju i propagaciji eksplozije. 2


•• Podzemna eksploatacija uglja Podzemna eksploatacija uglja –– ambijent generisanja zapaljivih gasova i ambijent generisanja zapaljivih gasova i prapraššine karakteriine karakterišše:e:

-- Oblik jamskih prostorija u geometrijskom smislu Oblik jamskih prostorija u geometrijskom smislu ččini sistem cijevi kroz koji ini sistem cijevi kroz koji struji zrak u jednom smjerustruji zrak u jednom smjeru--sa aspekta prenosa eksplozije, idealni uslovi.sa aspekta prenosa eksplozije, idealni uslovi.

-- KoriKorišštenje minsko eksplozivnih sredstava.tenje minsko eksplozivnih sredstava.-- NemoguNemoguććnost postizanja kontinuiteta nivoa nost postizanja kontinuiteta nivoa ččistoistoćće prostorija i radilie prostorija i radiliššta u ta u

smislu spresmislu spreččavanja potencijalne riziavanja potencijalne riziččne koncentracije prane koncentracije praššine.ine.-- Postavljanje barijera (vodene ili kamene brane) za prekid prenosPostavljanje barijera (vodene ili kamene brane) za prekid prenosa a

eksplozije samo po sebi govori o mogueksplozije samo po sebi govori o moguććnosti postizanja sigurne zanosti postizanja sigurne zašštite tite od eventualne eksplozije).od eventualne eksplozije).

-- Ugljena praUgljena praššina po svojim fiziina po svojim fiziččkoko--hemijskim svojstvima je promjenjiva hemijskim svojstvima je promjenjiva obzirom da je sam ugljeni sloj promjenjive hemijske strukture, pobzirom da je sam ugljeni sloj promjenjive hemijske strukture, prije svega rije svega po vertikalli, ali i lateralno po prupo vertikalli, ali i lateralno po pružžanju sloja.anju sloja.

-- TakođerTakođer, takva pra, takva praššina je i dodatno izloina je i dodatno izložžena fizikalnim promjenama ena fizikalnim promjenama nakon talonakon taložženja u jamskim prostorijama .enja u jamskim prostorijama .

Podzemna eksploatacija ugljaPodzemna eksploatacija uglja--ambijentambijent

3



StandardiStandardiHoltzwart i Meyer (1891.god.) su vjerovatno prvi naučnici koji su dokazali da se oblak prašine može zapaliti pomoću električne iskre. Oni su proučavali eksplozivnost prašine smeđeg uglja u malim staklenim posudama kapaciteta od 50 cm3, opremljenih sa par platinastih elektroda, između kojih se mogla formirati induktivna iskra.Također, u sad-u je U.S.Bureau of Mines, od njegovog uspostavljanja 1910.g. počeo provoditi studije o ispitivanjima zapaljivih i eksplozivnih osobina prašina. u početku se istraživanja radila samo na ugljenoj prašini obzirom na , a 1936.g, istraživanja su se proširila na sve vrste zapaljivih prašina (industrijske, agrikulturne...)u svijetu se ispitivanja eksplozivnih parametara provode u skladu sa slijedećim standardima:1.Američka udruga za ispitivanje i materijale (ASTM) metoda E 226, 2.(American Society for Testing and Materials)3.Državna asocijacija za zaštitu od požara (NFPA) standardi 68 (1994), (Nacional Fire Protection Association)4.Njemačka udruga inženjera (VDI) Metoda 3673 (1995), (Verein Deutscher Ingeniere)5.Međunarodna organizacija za standarde (ISO) Metoda 6184 / 1. (International Standards Organization)6.Evropski standardi (EN 26184...) 4


Klasifikacije eksplozivnih praKlasifikacije eksplozivnih praššinaina

5

1.1. Klasificikacija prema eksplozinonoj konstanti (pokazatelj eksploKlasificikacija prema eksplozinonoj konstanti (pokazatelj eksplozivnosti) zivnosti) KKst max st max ISO i EN standardi ISO i EN standardi 6184/1, EN 26184/16184/1, EN 26184/1

2.2. A/B Klasifikacija A/B Klasifikacija

AA--zapaljive prazapaljive praššine (koje prenose plamen dalje od izvora upale)ine (koje prenose plamen dalje od izvora upale)BB--nezapaljive pranezapaljive praššine (koje ne prenose plamen dalje od izvora upale )ine (koje ne prenose plamen dalje od izvora upale )Ne postoji evropski standard, trenutno je u pripremi Ne postoji evropski standard, trenutno je u pripremi

5


Eksplozioni parametriEksplozioni parametri

6

Osnovni parametar po kojem se klasificiraju zapaljive praOsnovni parametar po kojem se klasificiraju zapaljive praššine je pokazatelj ine je pokazatelj eksplozivnosti Keksplozivnosti Kst.st.. . Ovaj parametar predstavlja maksimalni prirast pritiska u jedinicOvaj parametar predstavlja maksimalni prirast pritiska u jedinici vremena, i vremena, prerapreraččunato na zapreminu ispitne posude. Kunato na zapreminu ispitne posude. Kst st = dp/d= dp/dtmax.tmax.··VV1/3 1/3 (bar(bar··mm··ss--11))

Brojnim ispitivanjima eksplozivnih osobina ugljene praBrojnim ispitivanjima eksplozivnih osobina ugljene praššine u svijetu, pa tako ine u svijetu, pa tako i u BiH, kompletirana je slika vrijednosti eksplozivnih parameti u BiH, kompletirana je slika vrijednosti eksplozivnih parametara kao ara kao ššto to su: su: 1.1.Maksimalni pritisak eksplozije, Maksimalni pritisak eksplozije, Pmax (bar)2.2.Maksimalni prirast pritiska eksplozije, Maksimalni prirast pritiska eksplozije, dp/dtmax (bar/s) 3.3.ProsjeProsječčni prirast pritiska eksplozije, ni prirast pritiska eksplozije, Pmax/Δt (bar/s)4.4.Eksploziona karakteristika Eksploziona karakteristika

5.5.Donja granica eksplozivnosti DGE g/mDonja granica eksplozivnosti DGE g/m33 ))6.6.Minimalna doza eksplozivnosti MDE (g/mMinimalna doza eksplozivnosti MDE (g/m33 ))7.7.Minimalna temperatura upale oblaka praMinimalna temperatura upale oblaka praššine, tine, tzz ((00C) C) 8.8.Minimalna temperatura upale praMinimalna temperatura upale praššine u sloju, tine u sloju, t5mm 5mm ((00C)C)9.9.Minimalna energija upale, EMinimalna energija upale, Eminmin (mJ)(mJ)10.10.Pokazatelj eksplozivnosti Kst,Pokazatelj eksplozivnosti Kst,max max (m(m··barbar··ss--11))

6

Eksploziona karakteristika EkEksploziona karakteristika Ek

Ugljena praUgljena praššina ina –– Ek Ek

7


Pokazatelj eksplozivnosti Kst Pokazatelj eksplozivnosti Kst = dp/d= dp/dtmax.tmax.··VV1/3 1/3 (m(m··barbar··ss--11))

8


Osnovna razlika između ova dva parametra je u tome Osnovna razlika između ova dva parametra je u tome ššto se kod to se kod Eksplozione karakteristikeEksplozione karakteristike u obzir uzima, pored maksimalnog prirasta u obzir uzima, pored maksimalnog prirasta pritiska i prosjepritiska i prosječčni prirast pritisak u jedinici vremena, odnosno u obrascu ni prirast pritisak u jedinici vremena, odnosno u obrascu figurira maksimalni pritisak eksplozije proizveden tokom eksperifigurira maksimalni pritisak eksplozije proizveden tokom eksperimenta, menta, ššto to nije slunije sluččaj kod aj kod Pokazatelja eksplozivnostiPokazatelja eksplozivnosti..

Klasifikacija praKlasifikacija praššina na slabo, srednje i jako eksplozivne se moina na slabo, srednje i jako eksplozivne se možže e posmatrati u okviru laboratorijskih rezultata, ali i u okviru prposmatrati u okviru laboratorijskih rezultata, ali i u okviru praktiaktiččnih nih tehnolotehnološških uslova pri kojima se generikih uslova pri kojima se generiššu, zadru, zadržžavaju u vazduhu i taloavaju u vazduhu i taložže e na radne povrna radne površšine. ( jamska eksploatacija uglja! )ine. ( jamska eksploatacija uglja! )

Poljska je izradila svoju klasifikaciju ugljene praPoljska je izradila svoju klasifikaciju ugljene praššine prema eksplozivnosti ine prema eksplozivnosti za jamske uslove eksploatacije kako slijedi:za jamske uslove eksploatacije kako slijedi:Slabo eksplozivneSlabo eksplozivne KKst,max st,max ≤≤ 70m70m··bar/sbar/sSrednje eksplozivneSrednje eksplozivne 70mbar/s 70mbar/s ≤≤ KKst,max st,max ≤≤ 110m110m··bar/sbar/sJako eksplozivneJako eksplozivne KKst,max st,max > 110 m> 110 m··bar/sbar/s

U poređenju sa međunarodnom klasifikacijom U poređenju sa međunarodnom klasifikacijom, jako eksplozivne ugljene , jako eksplozivne ugljene prapraššine odgovaraju slabo eksplozivnim klasificiranim po ine odgovaraju slabo eksplozivnim klasificiranim po ISO 6184/1 (EN ISO 6184/1 (EN 26184/1), i to sa zna26184/1), i to sa značčajnom razlikom u vrijednosti parametra Kajnom razlikom u vrijednosti parametra Kstst..

9


Isti princip se moIsti princip se možže primijeniti i za prae primijeniti i za praššinu ugljenih slojeva u BiH, obzirom inu ugljenih slojeva u BiH, obzirom da imamo dovoljno spoznaje o vrijednost da imamo dovoljno spoznaje o vrijednost KKst,maxst,max parametra. parametra.

SljedeSljedećća tabela prikazuje parametre eksplozivnosti praa tabela prikazuje parametre eksplozivnosti praššine ugljenih ine ugljenih slojeva u Bosni i Hercegovini prema poslednjim ispitivanjima, izslojeva u Bosni i Hercegovini prema poslednjim ispitivanjima, iz elaborata elaborata o klasifikaciji i kategorizaciji jama po stepenu opasnosti od opo klasifikaciji i kategorizaciji jama po stepenu opasnosti od opasne ugljene asne ugljene prapraššine. ine.

Vidljivo je da Vidljivo je da Pokazatelj eksplozivnostiPokazatelj eksplozivnosti KKstst krekrećće između e između 41 i 107 m41 i 107 m··bar/s. bar/s. Prema međunarodnom standardu to su slabo eksplozivne praPrema međunarodnom standardu to su slabo eksplozivne praššine. Prema ine. Prema Poljskoj nacionalnoj normi, srednje eksplozivne, obzirom da KPoljskoj nacionalnoj normi, srednje eksplozivne, obzirom da Kstst ne prelazi ne prelazi vrijednost 110 mvrijednost 110 m··bar/s.bar/s.

10


11


12


Ostali parametri eksplozivnosti praOstali parametri eksplozivnosti praššine ugljenih slojeva u BiH prikazani ine ugljenih slojeva u BiH prikazani u tabeli kreu tabeli krećću se u relacijama:u se u relacijama:

Maksimalini pritisak (PMaksimalini pritisak (Pmaxmax): 6,6 ): 6,6 –– 8,6 bara8,6 bara Donja granica eksplozivnosti (DGE): 40 Donja granica eksplozivnosti (DGE): 40 –– 140 g/m140 g/m33

Temperatura upale oblaka praTemperatura upale oblaka praššine (tine (tclcl): 415 ): 415 –– 549 549 00CC Temperatura tinjanja praTemperatura tinjanja praššine u sloju (tine u sloju (t5mm5mm): 220 ): 220 -- >400 >400 00CC Minimalna energija upale oblaka praMinimalna energija upale oblaka praššine (MIE): 6,15<Wine (MIE): 6,15<Wminmin<7,20 do > <7,20 do >

7400mJ7400mJ Maksimalni prirast pritiska dp/dt (bar/s): 149Maksimalni prirast pritiska dp/dt (bar/s): 149--500 bar/s500 bar/s Eksploziona karakteristika kao parametar eksplozivnosti se ne Eksploziona karakteristika kao parametar eksplozivnosti se ne

prikazuje u izvjeprikazuje u izvješštajima laboratorije u kojoj su rađeni opiti tajima laboratorije u kojoj su rađeni opiti (GIG (GIG KatowiceKatowice--Poljska). IzvjePoljska). Izvješštaj laboratorije u kojem nije prikazan ovaj taj laboratorije u kojem nije prikazan ovaj parametar ne limitira korisnika da u njegovom koriparametar ne limitira korisnika da u njegovom korišštenju obzirom da se tenju obzirom da se taj parametar dobije rataj parametar dobije raččunskim putem, prema ranije navedenom unskim putem, prema ranije navedenom obrazcu. obrazcu.

13


Minimalna energija upale oblaka pMinimalna energija upale oblaka praraššine je bitan parametar ine je bitan parametar eksplozivnosti koji predstavlja osjetljivost suspenzije praeksplozivnosti koji predstavlja osjetljivost suspenzije praššina/vazduh naina/vazduh na određenu energije izvora upaleodređenu energije izvora upale. Klasifikacija pra. Klasifikacija praššina po ovom parametru se ina po ovom parametru se naziva A/B klasifikacija, odnosno, zapaljiva i nezapaljiva. naziva A/B klasifikacija, odnosno, zapaljiva i nezapaljiva.

Klasificiranje se zasniva na vizualnom promatranju upale i Klasificiranje se zasniva na vizualnom promatranju upale i šširenja plamena, a irenja plamena, a kod paljenja hemijskim upaljakod paljenja hemijskim upaljaččem na praem na praććenju porasta pritiska. Evropski enju porasta pritiska. Evropski standard za testiranje eksplozivnosti i klasifikaciju po kriteristandard za testiranje eksplozivnosti i klasifikaciju po kriteriju minimalne ju minimalne energije upale oblaka praenergije upale oblaka praššine je trenutno u pripremi.ine je trenutno u pripremi.

Ispitivanjem u modifikovanoj HartmannIspitivanjem u modifikovanoj Hartmann--ovoj aparaturi praovoj aparaturi praššina se klasificira u ina se klasificira u A i B klasu, odnosno zapaljivu i nezapaljivu. Takozvana A/B klasA i B klasu, odnosno zapaljivu i nezapaljivu. Takozvana A/B klasifikacija.ifikacija.

Skupina A (opasna praSkupina A (opasna praššina) ina) –– podrazumijeva da se plamen od izvora paljenja podrazumijeva da se plamen od izvora paljenja šširi po oblaku i takva prairi po oblaku i takva praššina se klasificira kao goriva i potencijalno ina se klasificira kao goriva i potencijalno eksplozivna.eksplozivna.

Skupina B (neopasna) Skupina B (neopasna) –– plamen se ne propagira dalje od izvora paljenja i plamen se ne propagira dalje od izvora paljenja i klasificira se kao negoriva (neopasna) praklasificira se kao negoriva (neopasna) praššinaina

Ovo je, kao Ovo je, kao ššto vidimo prilito vidimo priliččno jednostavna klasifikacija. Evropski standard no jednostavna klasifikacija. Evropski standard koji je u pripremi koji je u pripremi ćće sigurno dati odgovore na pitanja koja se postavljaju kod e sigurno dati odgovore na pitanja koja se postavljaju kod ovakve klasifikacije obzirom na to da ovakve klasifikacije obzirom na to da ćće se sigurno u klasi B nae se sigurno u klasi B naćći manji broj i manji broj prapraššina.ina. 1414


Primjeri rezultata laboratorija u svijetuPrimjeri rezultata laboratorija u svijetu

R. StahlR. Stahl

15


Primjeri rezultata laboratorija u svijetuPrimjeri rezultata laboratorija u svijetu

Explosion Hazard Testing Ltd Explosion Hazard Testing Ltd -- GBRGBR

16


Poređenje energija upale gasova i praPoređenje energija upale gasova i praššinaina

Raspon minimalnih energija paljena praRaspon minimalnih energija paljena praššine i plinova u zraku, s ine i plinova u zraku, s ekvivalentom energije razliekvivalentom energije različčitih vrsta elektrostatiitih vrsta elektrostatiččkog prakog pražžnjenja. njenja. Vertikalni dijelovi stupaca predstavljaju pribliVertikalni dijelovi stupaca predstavljaju približžne maksimalne i ne maksimalne i minimalne granice podruminimalne granice područčja (Eckhoff Rolf K. )ja (Eckhoff Rolf K. )

Uporedne vrijednosti MIE Uporedne vrijednosti MIE smjesmješše gas/zrak prae gas/zrak praššina/zrak ina/zrak (Wolfgang Bartknecht(Wolfgang Bartknecht ))

Sumpor-ugljik

hidrogen sumpor

kukuruzni škrob

Brašno graška

17


Iskra energije 16 mJ

Iskra energije 7000 mJ

18


Ilustracije radi, na slikama je prikazan izgled električne iskre različite energije. (Modificirana Hartmann aparatura, udruženje AtEx -Tuzla)

Rezultati istraRezultati istražživanja MIE u BiHivanja MIE u BiH

19


Rezultati istraRezultati istražživanja MIE u BiHivanja MIE u BiH

20



TipiTipiččne upale oblaka prane upale oblaka praššine lignita i mrkih ugljev u BiHine lignita i mrkih ugljev u BiH

TipiTipiččna upala lignitske prana upala lignitske praššine (Mramorine (Mramor--MariMarićći)i)GaGaššenje nakon punog plamena traje upale do enje nakon punog plamena traje upale do popoččetka gaetka gaššenja tv iznosi 3/100 dijela sekunde, a enja tv iznosi 3/100 dijela sekunde, a ukupan proces traje 89/100 dijela sekunde.ukupan proces traje 89/100 dijela sekunde.

TipiTipiččna upala prana upala praššine mrkih ugljeva (Banoviine mrkih ugljeva (Banovićći)i)Od upale do poOd upale do poččetka gaetka gaššenja tv iznosi 3/100 enja tv iznosi 3/100 dijela sekunde, gadijela sekunde, gaššenje nakon punog plamena enje nakon punog plamena traje 6/100 dijela sekunde, dok ukupan proces traje 6/100 dijela sekunde, dok ukupan proces do potpunog gado potpunog gaššenja traje 9/100 dijela sekundeenja traje 9/100 dijela sekunde

21

22

Iskra energije 16mJ je u stanju upaliti oblak ugljene praIskra energije 16mJ je u stanju upaliti oblak ugljene praššine određenog uzorkaine određenog uzorka, uz uslove , uz uslove koji podrazumijevaju optimalnu koncentraciju, sadrkoji podrazumijevaju optimalnu koncentraciju, sadržžaj vlage i granulometrijski sastav. aj vlage i granulometrijski sastav. Ovaj podatak nas upuOvaj podatak nas upuććuje na poređenje ugljene prauje na poređenje ugljene praššine i aluminijskog praha koji spada u ine i aluminijskog praha koji spada u najzapaljivije pranajzapaljivije praššine sa niskom energijom upale i visokim vrijednostima eksplozionine sa niskom energijom upale i visokim vrijednostima eksplozionh h parametara (Kparametara (Kstst). Na sljede). Na sljedeććoj slici su date uporedne vrijednosti parametara oj slici su date uporedne vrijednosti parametara maksimalnog maksimalnog prirasta pritiska (dp/dt)prirasta pritiska (dp/dt)maxmax i maksimalnog pritiska Pi maksimalnog pritiska Pmaxmax za ove dvije vrste praza ove dvije vrste praššina. ina.


Rolf K Eckhoff Rolf K Eckhoff Dust explosions in the Dust explosions in the process industriesprocess industries--second editionsecond editionstr.342str.34288 –– (Bartknecht 1971.)(Bartknecht 1971.)

2323

Svakako da, kada se poredi ugljena praSvakako da, kada se poredi ugljena praššina sa drugim zapaljivim praina sa drugim zapaljivim praššinama i inama i daju uporedne vrijednosti eksplozionih parametara, kao daju uporedne vrijednosti eksplozionih parametara, kao ššto je u ovom sluto je u ovom sluččaju, aju, treba imati u vidu treba imati u vidu ččinjenicu da predmetni uzorak ugljene prainjenicu da predmetni uzorak ugljene praššine nije generalni ine nije generalni reprezent ugljenih prareprezent ugljenih praššina uopina uopššteno, nego samo ugljenog sloja, pa teno, nego samo ugljenog sloja, pa ččak i ak i njegovog dijela, odnosno mikrolokcije sa koje je uzet. Osobine unjegovog dijela, odnosno mikrolokcije sa koje je uzet. Osobine ugljene pragljene praššine ine ovise od vrste uglja, geoloovise od vrste uglja, geološške starosti, odnosno stepena karbonifikacije, ke starosti, odnosno stepena karbonifikacije, njegovog mineralonjegovog mineralošškog i petrografskog sastava itd. Iskustva kod laboratorijskih kog i petrografskog sastava itd. Iskustva kod laboratorijskih opita eksplozivnih osobina ugljene praopita eksplozivnih osobina ugljene praššine pokazuju da se, i kod uzoraka istog ine pokazuju da se, i kod uzoraka istog ugljenog sloja, uzetih sa razliugljenog sloja, uzetih sa različčitih lokacija dobivaju razliitih lokacija dobivaju različčiti rezultati. iti rezultati.

Na sljedeNa sljedeććoj slici je dat presjek lignitskog ugljenog sloja (I krovni slojoj slici je dat presjek lignitskog ugljenog sloja (I krovni sloj, Rudnik , Rudnik „„BukinjeBukinje““-- Rudnici Rudnici „„KrekaKreka““ u Tuzli). u Tuzli). 1212


242424


252525

ZAKLJUČAK

Klasifikacija zapaljivih/eksplozivnih prašina prema parametru eksplozivnosti Kst je mjerilo rezultata dobivenih laboratorijskim putem prema standardnim metodama. Terminologija kojom se karaketrišu prašine u slabo/umjereno, jako i izuzetno jako eksplozivna je također u skladu sa rezultatima opita u laboratorijskim uslovima.

Realne opasnosti od moguće upale i eksplozije prašina ne korespondiraju sa redoslijedom podjele od slabo do jako eksplozivne. Uslovi u kojima nastaju ovakve prašine kao i ambijent u kojem egzistiraju čine slabo/umjereno eksplozivne opasnijim od jako eksplozivnih. Ugljena prašina u jamskim uslovima eksploatacije je sigurno jedna od takvih.

Realna procjena opasnosti od eksplozije na osnovu koje se određuju zaštitne mjere, mora počivati na poznavanju svih fizikalnih osobina predmetne prašine.

Prvobitnim ispitivanjima ugljene prašine, poseban značaj je pridavan donjoj granici eksplozivnosti (DGE) kao odlučujućem parametru u procjeni opasnosti jamskog pogona i eksplozionoj karakteristici (Ek) kao parametru kojim se utvrđuje mogućnost širenja eksplozije duž jamskih prostorija.


262626

Kasnijim ispitivanjima se, a povodeći se međunarodnim standardom ISO 6184/1 (EN 26184/1) u laboratorijskim izvještajima izuzima Ek i zamjenjuje sa parametrom pokazatelj eksplozivnosti Kst.

Pored ovog parametra, u laboratorijskim izvještajima se u poslednje vrijeme prikazuje i parametar minimalne energije upale oblaka prašine MIE. Vrijednosti ovog prametra upozoravaju na statički elektricitet kao mogući uzrok upale eksplozivne smješe prašina/zrak.

Imajući u vidu navedene specifičnosti ugljene prašine u smislu njene nekonzistentnosti, parametar eksploziona karakteristika ima svoje mjesto u sagledavanju opšte slike eksplozivnih osobina ispitivanog uzorka kao i parametar minimalne energije upale oblaka prašine MIE.

Električni otpor prašine u slojevima prema (EN 61241-2-2:1995)10 se do danas nije istraživao i za ovaj parametar nema podataka za prašinu BiH ugljenih slojeva.

Realna i potpuna slika eksplozivnih osobina može se dobiti samo uz sveobuhvatno sagledavanje svih eksplozionih parametara ugljene prašine, a procjena opasnosti uz uvažavanje tehnoloških specifičnosti nastajanja i vremenskog faktora rizika stvaranja potencijalne eksplozivno opasne koncentracije prašine. Primjenjene mjere zaštite su najvažniji faktor sigurnosti.


Documents

IV-2 - Mevludin Delalic - Mjesto ugljene prašine u ... · različite starosti (ligniti, mrki ugljevi, kameni, antraciti..), ali iu jednom ugljenom sloju, ovisno od lokacije uzimanja