Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ThS.BS.NGUYỄN NAM HÀ
BỘ MÔN TMH
ĐHYK PHẠM NGỌC THẠCH, TP.HCM
ĐIỀU TRỊ TẠI CHỖ TÍCH CỰC
TRONG BỆNH TAI MŨI HỌNG
THƢỜNG GẶP Ở HỌC SINH
1
QUAN TRỌNG NHẤT TRONG BỆNH LÝ TMH !!!
LIÊN QUAN NHIỀU BỆNH LÝ TMH KHÁC
CẦN ĐƢỢC PHÁT HIỆN ĐỂ ĐIỀU TRỊ
2 TÌNH TRẠNG BỆNH MŨI THƢỜNG GẶP KHI KSK:
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH MŨI
3
(A) (B)
4
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH MŨI
(A) VIÊM MŨI CẤP:
Triệu chứng:
Sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi
Khám: sƣng, đỏ, nhầy trong trắng
Thời gian <8 tuần
Phân biệt VM mạn đợt cấp khi thời gian > 8 tuần
(B) VIÊM MŨI MẠN:
Triệu chứng:
Sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi
+ đau nhức mặt, giảm khứu giác Khám: sƣng, KHÔNG đỏ, nhầy trắng vàng, xanh
Thời gian > 8 tuần HOẶC Tái phát >6 lần/ năm
Phân biệt VM cấp giai đoạn thoái lui khi thời gian < 8
tuần CẤP? MẠN? Cần BẢNG KHẢO SÁT gởi trước cho cha mẹ HS,
nhất là HS tiểu học
CHẨN ĐOÁN: VIÊM MŨI CẤP/ MẠN
(A)
(B)
VIÊM XOANG
VA (SÙI VÒM)
VM DỊ ỨNG
5
VM dị ứng: kèm ngứa mũi, mắt, miệng
VA, viêm xoang: khó chẩn đoán đƣợc ngay CẦN: Nội
soi mũi, X-q sàn sọ nghiêng, CT mũi xoang
CHẨN ĐOÁN VIÊM MŨI MẠN
BỆNH TIỀM ẨN LÀ GÌ?
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH MŨI
6
CHẨN ĐOÁN: VẸO VÁCH NGĂN MŨI
Ghi nhận khi vẹo vách ngăn thấy rõ CẦN: Nội soi mũi
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH MŨI
7
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH HỌNG
CHẨN ĐOÁN: VIÊM HỌNG CẤP
CHẨN ĐOÁN:
VIÊM AMIĐAN CẤP
(Viêm amiđan cấp = Viêm họng cấp khu trú)
Nuốt đau + sốt, hạch cổ
Khám:
Niêm mạc đỏ. sƣng (phù nề)
Amiđan sƣng, đỏ, bựa trắng, vàng
8
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH HỌNG
CHẨN ĐOÁN: AMIĐAN QUÁ PHÁT, ĐỘ 1+, 2+, 3+, 4+ Phân độ 1-4 theo Brodsky
Cách phân độ nhanh: trung bình cộng độ của 2 amidan
Độ 3 Phân loại SK TMH 2
Độ 4 Phân loại SK TMH 3
9
CHẨN ĐOÁN AMIĐAN QUÁ PHÁT
BỆNH TIỀM ẨN LÀ GÌ? Viêm họng cấp, viêm amidan cấp tái phát > 7 lần/ năm
LPR: Ói, đau thƣợng vị, nóng sau xƣơng ức.
VA
Viêm xoang
CẦN: Nội soi mũi, X-q sàn sọ nghiêng, CT mũi xoang, NS
họng miệng (ghi hình amiđan)
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH HỌNG
10
MỘT SỐ LƢU Ý !!! A to 1 bên: ghi nhận
A có cục bã Chẩn đoán VIÊM AMIĐAN MẠN
Thành sau họng có nhiều hạt:
Thƣờng kèm Amidan quá phát Chần đoán AMIĐAN
QUÁ PHÁT
Amidan không quá phát Chẩn đoán VIÊM HỌNG
MẠN. Hiếm khi đơn thuần ở HS
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH HỌNG
11
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH TAI
CHẨN ĐOÁN: RÒ LUÂN
NHĨ
CHẨN ĐOÁN: DỊ VẬT TAI NGOÀI
CHẨN ĐOÁN: NHIỀU RÁY TAI/ NÚT RÁY TAI
CHẨN ĐOÁN: DỊ DẠNG TAI NGOÀI
CÓ/ KHÔNG CÓ ÔTN
12
CÁC TÌNH TRẠNG BỆNH TAI
CHẨN ĐOÁN: VIÊM ỐNG TAI NGOÀI
Đau tai lắc vành tai đau
Chảy mủ tai: +
Sƣng bít ÔTN, dịch vàng
CHẨN ĐOÁN: VIÊM TAI GIỮA
Chảy mủ tai
Đau tai: +, nhƣng lắc vành tai không đau
Nghe kém (nghễnh ngãng)
Soi tai:
Màng nhĩ phồng, đỏ, dịch tiết trắng, vàng Màng nhĩ thủng, màng nhĩ lõm, hòm nhĩ đọng dịch
KẾT LUẬN
CÁC CHẨN ĐOÁN THƢỜNG GẶP TRONG KSK HS:
Viêm mũi
Vẹo vách ngăn mũi
Amiđan quá phát
(Viêm họng cấp, viêm amiđan cấp)
Khàn tiếng CRNN
(Viêm họng thanh quản cấp)
Rò luân nhĩ
Nhiều ráy tai, nút ráy tai
Viêm tai ngoài
Viêm tai giữa
14
Nguyên tắc:
Tăng tiếp xúc thuốc- niêm mạc tối đa:
Làm rộng đƣờng vào, VD thuốc co mạch mũi
Làm sạch tại chỗ
Phá vỡ biofilm
Đƣa thuốc đúng cách
CÁCH SỬ DỤNG THUỐC TẠI CHỖ TRONG TMH
19
20
CÁCH SỬ DỤNG THUỐC TẠI CHỖ TRONG VIÊM MŨI
Làm sạch nhầy mũi: xịt mũi phun sƣơng
Đƣa thuốc vào mũi : xịt mũi phun sƣơng, xông mũi , nhỏ
mũi
Nguyên tắc kỹ thuật Proet:
Đƣa thuốc vào xoang
Quy tắc bình thông nhau
Rửa mũi xoang:
Do BS TMH chỉ định
Có tƣ thế riêng cho mỗi
xoang
BS TMH hút rửa: trực tiếp
qua NS, Proet (áp dụng)
BN hỗ trợ: Tự rửa bằng bình
bóp tay
Đƣa thuốc vào xoang :
Thủ thuật Proet
Dụng cụ lƣu lƣợng lớn 21
CÁCH SỬ DỤNG THUỐC TẠI CHỖ TRONG VIÊM MŨI XOANG
Kỹ thuật Proet (keke) GS.Võ Tấn
22
Làm sạch nhầy/ mủ:
BS TMH hút rửa trực tiếp (qua NS an toàn)
BN hỗ trợ: Tự nhỏ tai nƣớc oxy già (ngắn
ngày = 3 ngày)
Cách không đúng: que gòn, se bằng nến,
hút bằng miệng qua ống hút
Đƣa thuốc vào tai :
Nằm nghiêng tai bệnh lên trên
Nhỏ giọt vào da ống tai
Ấn nắp tai
CÁCH SỬ DỤNG THUỐC TẠI CHỖ
TRONG VIÊM TAI NGOÀI, TAI GIỮA
How to Use Ear Drops Properly- Copyright 2013, American
Society of Health-System Pharmacists.
Làm sạch nhầy/ mủ: Súc họng
1 hớp nƣớc muối
Ngửa cổ ra sau
Thè lƣỡi ra trƣớc
Kêu khò khò khò...
Nhổ bỏ nƣớc trong miệng
Đƣa thuốc vào họng : Súc họng, xông họng, ngậm thuốc
http://www.healing-oceans-family-wellness-center.com/salt-water-gargle.html 23
CÁCH SỬ DỤNG THUỐC TẠI CHỖ TRONG VIÊM HỌNG
OUR EXPERIENCE IN TOPICAL TREATMENT OF
CRSwNP
NGUYEN NAM HA
NGUYEN THI NGOC DUNG
ORL Department, Pham Ngoc Thach University HCM City
25
Tiến hành nghiên cứu:
Phân nhóm BN theo kiểu hình tb viêm ƣu thế của GPB:
(tăng thấm nhập Eosinophil hay Neutrophil) :
BN không uống/ xịt mũi GC 3 tuần trƣớc khi lấy mẫu.
Sinh thiết mô polyp ở phòng NS hoặc PTNSMX
Nhuộm GPB:
nhuộm HE: để xác định E
nhuộm Hóa mô MD: N
26
ĐỐI TƢỢNG- PHƢƠNG PHÁP NC
Tiến hành nghiên cứu:
Mô tả thủ thuật “tại chỗ tối đa”:
Làm sạch mũi tối đa
Corticoid tại chỗ tối đa
Làm sạch mũi tối đa:
Hút sạch chất nhầy quanh khối polyp mũi
Lặp lại 3 lần/ tuần trong 2-3 tuần
BN rửa mũi 2 lần/ ngày- bình bóp tay 240mL NMSL
27
ĐỐI TƢỢNG- PHƢƠNG PHÁP NC
Tiến hành nghiên cứu:
Corticoid tại chỗ tối đa:
Phƣơng pháp đặt thuốc:
Cắt spongel thành các miếng #2x4-6 mm.
Qua NS, dùng kềm Blakesley đặt các miếng
spongel xung quanh khối polyp mũi.
Bơm Budesonide vào các spongel qua nội soi.
Lặp lại 3 lần/ tuần trong 2-3 tuần
BN xịt mũi Budesonide 2 lần/ ngày
28
ĐỐI TƢỢNG- PHƢƠNG PHÁP NC
Tiến hành nghiên cứu:
Điều trị duy trì:
Rửa mũi 2 lần/ ngày bằng bình bóp tay chứa 240mL
nƣớc muối sinh lý
Xịt mũi Budesonide 2 lần/ ngày
Theo dõi sau điều trị: so sánh:
mức độ thấm nhập tế bào viêm trong mô polyp mũi
độ polyp mũi
điểm số SNOT-22 trƣớc và sau điều trị 3 tháng, 6
tháng.
29
ĐỐI TƢỢNG- PHƢƠNG PHÁP NC
GIỚI THIỆU
Bệnh TMH là bệnh phổ biến
Nhiều NC trong y văn: dù thƣờng không nặng, nhƣng
nếu bệnh kéo dài hoặc tái phát nhiều lần trong năm
ảnh hƣởng đến chất lƣợng cuộc sống
Chăm sóc TMH hàng ngày giúp phòng ngừa tái phát và
hỗ trợ điều trị bệnh TMH
cần đƣợc thực hiện đều đặn
Các động tác và cách làm nếu thực hiện không đúng:
không hiệu quả, + có hại
cần đƣợc hƣớng dẫn sao cho hiệu quả
34
Viêm mũi cấp: hỗ trợ điều trị, phòng ngừa *Tano L, Tano K. A daily nasal spray with saline prevents symptoms of rhinitis.Acta Otolaryngol. 2004 Nov;124(9):1059-62.
*Slapak I, Skoupá J, Strnad P, Efficacy of isotonic nasal wash (seawater) in the treatment and prevention of rhinitis in children.
.Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 2008 Jan;134(1):67-74
*Rabago D, Zgierska A. Saline nasal irrigation for upper respiratory conditions.Am Fam Physician. 2009 Nov 15;80(10):1117-9.
Viêm xoang cấp/ mạn: hỗ trợ điều trị, phòng ngừa *Talbot AR, Herr TM, Parsons DS: Mucociliary clearance and buffered hypertonic saline solution. Laryngoscope 1997, 107:500–50
**Rabago D, Zgierska A, Mundt M, et al.: Efficacy of daily hypertonic saline nasal irrigation among patients with sinusitis: a
randomized controlledtrial. J Fam Pract 2002, 51:1049–1055
*Tomooka LT, Murphy C, Davidson TM: Clinical study and literature review of nasal irrigation. Laryngoscope 2000, 110:1189–1193
Viêm mũi mạn (dị ứng, không dị ứng, teo): hỗ trợ điều trị,
phòng ngừa *Georgitis JW: Nasal hyperthermia and simple irrigation for perennial rhinitis. Changes in inflammatory mediators. Chest 1994,
106:1487–1492.
*Moore EJ, Kern EB: Atrophic rhinitis: a review of 242 cases. Am J Rhinol 2001, 15:355–361
Sau PT mũi xoang: hỗ trợ điều trị *Seppey M, ST, HR: Comparative randomised clinical study of tolerability and efficacy of Rhinomer Force 3 versus a reference
product in post-operative care of the nasal fossae after endonasal surgery. ORL J Otorhinolaryngol Relat Spec 1996, 58:87–92.
* Wormald PJ, Cain T, Oates L. A comparative study of three methods of nasal irrigation. Laryngoscope. 2004 Dec;114(12):2224-7.
Các bệnh tạo vẩy mũi, khịt khạc: hỗ trợ điều trị *Shoseyov D, Bibi H, Shai P, et al.: Treatment with hypertonic saline versus normal saline nasal wash of pediatric chronic sinusitis.
J Allergy Clin Immunol 1998, 101:602–605
CHĂM SÓC MŨI HÀNG NGÀY – LỢI ÍCH
36
Nhân viên y tế ??? CHĂM SÓC MŨI HÀNG NGÀY – LỢI ÍCH
37
Hốc mũi chứa nhiều tác nhân gây bệnh
Rất cần chăm sóc mũi tránh lây nhiễm bệnh cho ngƣời
thân
Các dd đƣợc nghiên cứu: nƣớc muối sinh lý, nƣớc muối
ƣu trƣơng, Lactate Ringer
Nƣớc muối sinh lý:
Đƣợc nghiên cứu nhiều trong y học cộng đồng
Có hiệu quả phòng bệnh
Nƣớc muối ƣu trƣơng ƣu điểm hơn nƣớc muối sinh lý:
Cải thiện triệu chứng ho
Cải thiện điểm CT scan
Cải thiện thanh thải nhầy
Lactate Ringer ƣu điểm hơn nƣớc muối sinh lý:
Cải thiện thanh thải nhầy
Dùng NƢỚC MUỐI SINH LÝ để chăm sóc mũi hàng
ngày
CHĂM SÓC MŨI HÀNG NGÀY DÙNG DUNG DỊCH NÀO?
38
CÔNG THỨC TẠI NHÀ: Nƣớc sôi để nguội + muối ăn thƣờng
GÓI MUỐI BỘT/
CHAI NƢỚC MUỐI Y TẾ
CHĂM SÓC MŨI HÀNG NGÀY NƢỚC MUỐI SINH LÝ
39
Các loại dụng cụ:
Áp lực dƣơng:
Bình xịt mũi,
Máy khí dung,
Bình bóp tay,
Bơm tiêm có bóng cao su,
Áp lực âm: hít nước muối vào mũi
Không áp lực (Trọng lực): bình
Jala Neti
CHĂM SÓC MŨI HÀNG NGÀY DÙNG DỤNG CỤ NÀO?
40
Nghiên cứu về khả năng đƣa dd cản quang
vào xoang:
David Olson, Radiographic Comparison of
Three Methods for Nasal Saline Irrigation,
Laryngoscope, 2002
Bình bóp tay > Hít nƣớc vào mũi
Máy khí dung: dd không vào đƣợc
xoang
R.J.Harvey., Effects of endoscopic sinus
surgery & delivery device on cadaver sinus
irrigation, ORL- HNS, 2008
Bình Jala neti > Bình bóp tay
Bình xịt mũi: dd không vào đƣợc
xoang
41
CHĂM SÓC MŨI HÀNG NGÀY DÙNG DỤNG CỤ NÀO?
Áp dụng:
Chăm sóc hàng ngày:
Bình xịt mũi
Máy khí dung
Thực tế: Bình xịt mũi dễ mang theo hơn máy khí dung
Viêm mũi:
Bình xịt mũi
Máy khí dung
Thực tế: Bình xịt mũi dễ mang theo hơn máy khí dung
Viêm xoang, nhất là sau PT xoang:
Bình bóp tay
Bình Jala neti
Thực tế: Bình bóp tay dễ mang theo hơn Bình Jala neti 42
CHĂM SÓC MŨI HÀNG NGÀY DÙNG DỤNG CỤ NÀO?
-Mục đích: Phòng ngừa/ Phối hợp điều trị bệnh mũi xoang
-Dụng cụ: bình xịt mũi
-Nƣớc muối sinh lý: gói muối bột/ chai nƣớc muối y tế
CHĂM SÓC MŨI HÀNG NGÀY TÓM TẮT
44
-Phòng ngừa cảm lạnh, Viêm hô hâp trên cấp • Satomura et al, 2005. "Prevention of upper respiratory tract infections by
gargling: a randomized trial". American Journal of Preventive Medicine 29
(4): 302–307
• Sakai M et al. Cost-effectiveness of gargling for the prevention of upper
respiratory tract infections. Great Cold Investigators-I.BMC Health Serv
Res. 2008 Dec 16;8:258.
• Noda T et al. Gargling for oral hygiene and the development of fever in
childhood: a population study in Japan. J Epidemiol. 2012;22(1):45-9.
-Cảm lạnh, Viêm hô hâp trên cấp • O'Conner, Anahad, 2010. "The Claim: Gargling with Salt Water Can Ease
Cold Symptoms". The New York Times. Retrieved 12 January 2014.
-Bệnh của lợi, răng, miệng
CHĂM SÓC HỌNG HÀNG NGÀY - LỢI ÍCH
46
Nƣớc muối: sinh lý, ƣu trƣơng
Nƣớc thƣờng
Dung dịch dấm, chanh, trà
Dung dịch povidone-iodine
Nƣớc súc miệng có tinh dầu, chất khử khuẩn:
LƢU Ý !! Kích thích họng, Viêm họng mạn do nƣớc súc
miệng
1. http://www.healing-oceans-family-wellness-center.com/salt-water-gargle.html
2. Noda T et al. Gargling for oral hygiene and the development of fever in childhood: a
population study in Japan. J Epidemiol. 2012;22(1):45-9
CHĂM SÓC HỌNG HÀNG NGÀY DÙNG DUNG DỊCH NÀO?
47
CÔNG THỨC TẠI NHÀ:
Nƣớc sôi để nguội + muối ăn thƣờng
CHAI NƢỚC MUỐI Y TẾ
CHĂM SÓC HỌNG HÀNG NGÀY NƢỚC MUỐI SINH LÝ
48
GÓI MUỐI BỘT: mắc tiền
Số lần?
• „Bạn có thể súc họng hàng ngày nhƣ 1 biện pháp ngừa
bệnh‟
• „Súc họng thƣờng xuyên nhƣ bạn muốn, thậm chí mỗi
nửa giờ‟
5 lần/ ngày
Súc trong bao lâu?
„Súc họng kéo dài nhƣ bạn muốn, cho đến khi hết đàm
nhầy, đàm vàng, xanh‟
http://www.healing-oceans-family-wellness-center.com/salt-water-gargle.html
CHĂM SÓC HỌNG HÀNG NGÀY SÚC HỌNG NHƢ THẾ NÀO?
49
Động tác súc họng hiệu quả?
1 hớp nƣớc muối
Ngửa cổ ra sau
Thè lƣỡi ra trƣớc
Kêu khò khò khò...
Nhổ bỏ nƣớc trong miệng
http://www.healing-oceans-family-wellness-center.com/salt-water-gargle.html
CHĂM SÓC HỌNG HÀNG NGÀY SÚC HỌNG NHƢ THẾ NÀO?
50
-Mục đích: Phòng ngừa/ Phối hợp điều trị bệnh cảm, viêm
hô hấp trên, bệnh lợi, răng, miệng
-Nƣớc muối:
-Súc họng đúng cách:
CHĂM SÓC HỌNG HÀNG NGÀY TÓM TẮT
51
Lau ống tai ngoài quá kỹ là không cần thiết :
Ráy tai tự di chuyển ra ngoài
2/3 ngoài ống tai có lớp ráy tai mỏng: bảo vệ
1/3 trong ống tai không có tuyến ráy tai
Áp dụng:
“Bạn có thể lấy bỏ ráy tai xung quanh lỗ tai ngoài,
thƣờng là ngay sau khi tắm hoặc bơi, bằng khăn giấy,
khăn vải mềm, que bông ráy tai”
© IQWiG (Institute for Quality and Efficiency in Health Care) 2011.
The ear: How can you keep it clean and what helps if earwax builds
up?
52
CHĂM SÓC TAI HÀNG NGÀY NGUYÊN TẮC
CHĂM SÓC TAI HÀNG NGÀY QUE BÔNG RÁY TAI
53
Chỉ lau xung quanh lỗ tai ngoài, KHÔNG đƣa vào trong
ống tai !!!
NGAY SAU KHI tắm hoặc bơi
CHĂM SÓC TAI HÀNG NGÀY NHIỀU RÁY TAI/ NÚT RÁY TAI
54
Peter S. Roland, Timothy L. Smith, Clinical practice guideline: Cerumen
impaction, Otolaryngology- Head and Neck Surgery 2008, 139-S1
Cần lấy bớt ráy tai
Không cho ngƣời khác lấy ráy tai, trừ BS.TMH !!!
Lấy ráy tai đúng cách:
Lấy bằng dụng cụ: nhanh chóng, lấy qua nội soi an
toàn hơn
Rửa bằng bơm tiêm, máy rửa
Chất làm mềm ráy: tốn thời gian, cần 2 cách trên hỗ
trợ
Các cách không đúng: que gòn, se bằng nến, hút bằng
miệng qua ống hút
CHĂM SÓC TAI HÀNG NGÀY NHIỀU RÁY TAI/ NÚT RÁY TAI
55
LẤY BẰNG DỤNG CỤ
RỬA BẰNG BƠM TIÊM, MÁY RỬA
CHẤT LÀM MỀM RÁY
CHĂM SÓC TAI KHI BƠI
Mang dụng cụ bảo vệ tai: nút tai, nón bơi che tai,...
Sau khi bơi:
Xịt rửa nƣớc muối sinh lý
Lau cửa tai ngay sau khi ra khỏi phòng tắm lại
Lau bằng khăn giáy, khăn vải mềm, que gòn
Nếu nƣớc vào tai:
Không dùng que gòn đƣa vào ống tai
Nghiêng tai xuống dƣới, nhảy tại chỗ trên gót chân
nhẹ nhàng
Đặt vải mềm, khăn giấy mềm vào ống tai # 10 giây
56
Mục đích: phòng ngừa/ phát hiện và điều trị sớm viêm tai
ngoài, viêm tai giữa
Que gòn: lau cửa tai, ngay sau khi tắm, bơi
Lấy ráy tai:
Chỉ lấy khi nhiều ráy tai, nút ráy tai
Lấy bằng dụng cụ: nhanh chóng, lấy qua nội soi
CHĂM SÓC TAI HÀNG NGÀY TÓM TẮT
57
KẾT LUẬN
Bệnh TMH phổ biến, ảnh hƣởng đến chất lƣợng cuộc
sống
Chăm sóc TMH hàng ngày giúp phòng ngừa tái phát và
hỗ trợ điều trị bệnh TMH
Các động tác và cách làm nếu thực hiện không đúng:
không hiệu quả, + có hại
ĐỀ XUẤT Phổ biến rộng rãi cho nhân viên y tế, cộng đồng
Cần có kế hoạch phổ biến định kỳ đều đặn
58
ĐỀ XUẤT
Hiện nay các chƣơng trình chăm sóc và giáo dục sức
khỏe học sinh ở các trƣờng học tập trung chủ yếu vào
các bệnh lây nhiễm cộng đồng, tật khúc xạ mắt và vẹo
cột sống.
Bệnh TMH cần đƣợc chẩn đoán cụ thể hơn, theo dõi
điều trị và phòng ngừa cho học sinh.
59