İTME VE ÇEKME

SİSTEMLERİ

HAZIRLAYANLAR NİLHAN GÜLLÜ

ÖZGE ÖZER

GİRİŞ

Üretim kontrol sistemleri genel olarak iki sınıfa ayrılır .

1. İtme Sistemleri

2. Çekme Sistemleri

İTME SİSTEMİ

İmalatçıların çoğu, üretim çizelgelerini talep tahminlerine göre hazırlamaktadır.

Üretim çizelgelerine göre iş emirleri atölyelere verilir. İşler öncelik sırasına göre yapılır.

İTME SİSTEMLERİ

Bu sistemde ; Çizelge üzerinde gerçekleşen, planlanan üretim

miktarları kontrol edilir. Sapmalar belirlenir. Belirlenen sapmaları minimize etmek veya ortadan

kaldırmak için araştırmalar yapılır.

ÇEKME SİSTEMİ

Sınırlı miktarda stok tutulur. Malzeme hareketi gerçek kullanım oranına göre

ayarlanır. Envanter dinamik yapıdadır.

İtme Sisteminin Akışı

Çekme Sisteminin Akışı

MRP

Malzeme İhtiyaç Planlama sistemi,

Envanter yatırımlarını minimize etmek, üretimi ve etkenliği arttırmak ve alıcıya yapılan hizmeti geliştirmek amacıyla kullanılan bir yönetim çizelgeleme ve kontrol tekniğidir.

 MRP sistemi eksiksiz bir planlamayı, etkili bir malzeme kontrolünü ve meydana gelebilecek değişikliklerde planların yeniden düzenlenmesini sağlamaktır.

Kanban Sistemi

Kanban sistemi, çekme sistemi içinde her bir aşamadaki üretimin zamanlamasını kontrol eden bir sistemdir.

Kanban, iki üretim aşamasında bir iletişim aracı olarak kullanılan kartlara verilen isimdir.

Ürüne tahsis edilmiş kanban sistemlerinde üretim talep tarafından tetiklenmektedir.

Kanban Kartı Örneği

Sistematik Açıdan İtme ve Çekme Sistemlerinin Karşılaştırılması

İtme Çekme

Üretim Gelecekteki talep tahminine göre yönlendiriyor.

Mevcut talebe göre yönlendiriyor.

Talepteki önemli değişiklikler

Her proses için üretim çizelgesini yenilemek çok zor veya imkansız olacağından muhtemelen bu değişiklikler aşırı stoka ve ölü stoklara neden olmaktadır.

Sonraki prosesten öncekine artarak geçer.

Stok

Çıkacak hatalı ve eksik parçaları karşılamak amacıyla emniyet stoklarının tutulmasına razı olunmaktadır.Üretim çizelgesi bu stokları da içerecek şekilde hazırlanmaktadır.

İstenmeyen iç stok birikimini ,problemler veya hatalar ortaya çıkmadan önce çok sayıda hatalı parçanın üretilmesini engelleyen yöntemlere sahiptir.

UygulamalarMalzeme İhtiyaç Planlaması (MRP ) İmalat Kaynak Planlaması (MRPII )

Anında Üretim (JIT – just in time)

Üretim Akışı Karşılaştırılmasıİtme Sistemleri Çekme Sistemleri

Haftalık bazda hazırlanan Ana Üretim Programına, ürün ağacında yer alan bileşenlere göre iş emirleri ve satın alma emirleri üretilir.

Günlük olarak sabitleştirilmiş Ana Üretim Programından elde edilen son montaj çizelgesine göre üretim başlatılır.Son montaj çizelgesinde, günlük olarak üretilecek modeller karma olarak sıralanır ve son montaj istasyonuna tek bir iş emri verilir.

İş emri atölyeye verilirken, iş parçaları sonraki işlemin durumuna bakmadan atölye boyunca itilir.

İş emrine göre gerekli malzemeler talep edilir ve çekilir. Tekrarlı üretime sahip firmalarda, son montaj çizelgesi sürekli olarak tekrarlanır. Her gün aynı ürünlerin aynı miktarlarda üretimi gerçekleştirilir. Bu nedenle, her istasyon kendinden çekilen malzemelerin aynı miktarını yeniden üretecektir. Bunun anlamı üretim tahminlere göre değil, şimdiki talebe göre başlatılmasıdır.

Standartların başarılmasıdır ve standarttan herhangi bir sapma olmaması için sürekli bir geri besleme faaliyeti ile merkezi kontrol uygular.

Bir taraftan bilgi iletişimi sağlanırken, diğer taraftan üretimin kontrolü kendiliğinden yerine getirilecektir. Üretim Kontrolü sonucunda geri besleme ortadan kalkacaktır.

Veri İhtiyacı Karşılaştırılması

İtme sisteminde verilerin doğruluğu, sistemin başarı ile çalışması için gerekli bir unsurdur.

Çekme sisteminde ise stokların büyük oranda azaltılmış ve üretimin ise tekrarlı ve düzgünleştirilmiş olması nedeniyle yüksek miktarda veriye ihtiyaç duyulmaktadır.

Güvenlik Stoğu Karşılaştırılması

Üretim sürecinde meydana gelebilecek gelişmeler zamanla üretimde dalgalanmalara ve çeşitli darboğazlara neden olacaktır.

İtme sisteminde ise, bu tür gecikme ve darboğazlara karşı güvenlik stoğu bulundurulur.

Çekme sisteminde ise, üretim sürecinin uyum içinde çalışması istenir ve böylece üretimde dalgalanmalar olmaması için gerekli önlemler alınır.

Parça Stoku Açısından İtme ve Çekme Sistemlerinin Karşılaştırılması

İtme Sistemleri Çekme Sistemleri

Parti büyüklüğü hesaplamaları, temin sürelerinde emniyet sürelerinin büyük olması sonucu partiler gereğinden fazla büyük hesaplanacaktır.

Ürün bazındaki bu fazlalık, ürün ağacında alt kademelere gidildikçe bileşen parçalar için daha etkili olacak ve aşırı miktarda bileşen parça stokuna yer açacaktır.

İdeal olan bir birimlik üretimin yapılması ve bir birimlik stoğun işlemler arasında taşınmasıdır. Hazırlık sürelerinin büyük ölçüde kısaltılması küçük partilerle çalışılmasını mümkün kılmaktadır. Sıfır stokla üretim amaçlanmaktadır.

Üretim ortamında doğabilecek aksaklıklara karşı tutulan veya üretimdeki gecikmelerden ve plansızlıklardan doğan üretim içi stoklardan kurtulmak gereklidir.

Temin Süreleri Açısından İtme ve Çekme Sistemlerinin Karşılaştırılmasıİtme Sistemleri Çekme Sistemleri

Belirsizlikle başa çıkabilmek için, en kötü durumlar dikkate alınarak, Ana Üretim Programının hazırlanmasında gereğinden fazla temin süreleri kullanılır.

Temin süresinden önce tamamlanan ürünler ise üretim sisteminde gereksiz stok olarak bulunur.

Ana Üretim Programının kararlılığı nedeniyle talep değişiklikleri karşısında esnekliğin düşük olmasına karşın bu sistemin gerçek esnekliği, temin süresi ile ölçülebilmektedir

Çekme sisteminde ise temin sürelerinin kısalığı çok önemlidir.

Üretim Sistemi Karşılaştırılmasıİtme Sistemleri Çekme Sistemleri

Üretim Sistemi

İtme sisteminde veri tabanı sistemdeki tüm parçaların ve makinelerin iş sırasının bilgilerine sahiptir. Bu hazır bilgiler, yeni rotalar ve hücreler elde edilmesinde kolaylık sağlayacaktır.

Grup teknolojisine dayanan hücresel yerleşim düzeni gereklidir. Yeni yerleşimin gerçekleşebilmesi,sistemdeki tüm parçaların ve makinelerin iş sırasının bilinmesi gerekmektedir.

Üretim TipiSipariş veya stok için çalışılan ve kesikli parti tipi üretim yapan atölye sistemleri için uygundur.

Çoğunlukla tekrarlı üretim yapan işletmeler için uygundur.

Kapasite

Sınırsız kapasite varsayımından hareket edilerek oluşturulan programlar gerektiğinde kapasite ihtiyaç planlaması varsayımından hareketle oluşturulan programlar bu aşamada düzeltilmektedir.

İş yüklerinin belli bir zaman boyunca sabit olması nedeniyle ayrıntılı kapasite planlama faaliyeti gerekmekte, kapasite KANBANlarla denetlenmektedir. Ayrıca işçilerin birden fazla işle eğitilmiş olmaları, kapasite ihtiyaçları karşısında esneklik sağlamaktadır.

Parti Büyüklüğü Karşılaştırılması

İtme Sistemleri Çekme Sistemleri Tüm parçaların üretim

aşamalarından belli büyüklükteki partiler halinde geçtiği varsayılmaktadır. Dolayısıyla itme sistemlerinde kullanılan yazılımlar, çeşitli parti büyüklüğü kurallarının kullanılmasına olanak tanımaktadır.

Ayrıca, son işlem için hesaplanan parti büyüklükleri diğer işlemlerde üretilecek parti büyüklüklerini belirlemektedir.

Parti büyüklüğü sorunu çözülmüştür. Çekme sisteminde makine hazırlık sürelerinin dönüştürülmesiyle, bu sürenin parti büyüklüğünün belirlenmesinde önemli bir faktör olmaktan çıkarılması amaçlanmakta, böylece çok büyük partiler halinde üretim gerçekleşebilmektedir.

Stok Kayıtları Açısından İtme ve Çekme Sistemlerinin Karşılaştırılması

İtme Sistemleri Çekme Sistemleri

Bağımlı talebi, bağımsız talepten ayırmak suretiyle talepteki belirsizliği azaltılması amaçlanır.

Sistemin işleyebilmesi için ana üretim programı, en azından ürün yapısının en alt düzeyindeki parçadan son montaja kadar uzanan süreçteki birikimli üretim ve satın alma temin sürelerine eşit uzunluktaki bir dönemi içermelidir.

Üretim süresini kısaltmak için bağımlı ve bağımsız talepler belirsizliği giderilmelidir.

Çekme sisteminde, itme sisineminde olduğu gibi, ana üretim programı kullanılarak bağımlı talep belirlenmektedir.

Çekme sisteminde planlama döneminin itme sistemine göre çok daha kısa olması nedeniyle ana üretim programı hemen hemen açık siparişlerden oluşmaktadır. Dolayısıyla çekme sistemi ile tahmin hatalarının olumsuz etkilerinden korunmak mümkündür.

Fonksiyonel İlişkiler Açısından İtme ve Çekme Sistemlerinin Karşılaştırılması

İtme sistemi üretim fonksiyonu yanında, finansal planlama, mühendislik, pazarlama gibi diğer fonksiyonların planlanmasında da yardımcı bir araç niteliği ve tüm fonksiyonları bütünleştirme özelliği taşımaktadır. Bu da itme sisteminin, çekme sistemi karşısındaki üstünlüğünü oluşturmaktadır. Sistemlerin başarısı işletmenin ürün çeşidi ve işletmede kullanılan üretim sürecinin tipi itibariyle farklılık göstermektedir.

Çekme sistemi, düzgün ve kararlı bir talep gerektirmesi nedeniyle, itme sistemi hem stoka hem de siparişe göre çalışan üretim sistemlerinde başarı sağlamaktadır.

KAYNAKÇA Üretim kontrol sistemlerini kıyaslayıcı bir benzetim çalışması

Koray ALTUN, Adem GÖLEÇ Altun ve Göleç, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 27(2): 200-207

(2011) İtme Çekme Sistemleri