Itanghal ang limang siglo ng armadong paglaban

ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

Tomo LII Blg. 8Abril 21, 2021

www.cpp.ph

EDITORYAL

Ang La ba nan sa Mactan ay ma ‐ting kad na sim bo lo ng ma ta pang na pa ni nin di gan at pag la ban ng mga ka tu tu bong Pi li pi no. Pi ni li ni lang mag san da ta at mag tang gol sa ha lip na yu mu ko at mag ba yad ng bu wis sa da yong ha ri. Gi na mit ni la ang ka ni ‐lang su per yo ri dad sa bi lang at kaa ‐la man sa ka lu pa an at da gat, upang ipa wa lang say say ang ma la la kas na san da ta ng da yong ma na na la kay at bi gu in ang tang kang pa na na kop.

Sa pa ma ma gi tan ng ar ma dong pag la ban, ipi nag tang gol ni la La pu ‐lapu ang ka ni lang lu pa la ban sa mga pwer sa ng Espan ya at mga tak sil tu lad ni la Hu ma bon at Zu la. Ba ga ‐

man ma nu num ba lik ang mga pwer sa ng Espan ya at ma lao’y sa sak lu tin ang Pi li pi nas bi lang ko lon ya, ang ka gi ti ngan ni la La pu la pu ay ha bam ‐pa na hon nang mag si sil bing inspi ra ‐syon sa mga su su nod na sa lin la hi ng mga Pi li pi nong mag-aal sa at mag sa ‐san da ta pa ra kam tin ang ka la ya an la ban sa da yu hang ma na na kop.

Sa iba’t ibang yug to sa ila lim ng da yong ko lon yal na pag ha ha ri, nag-ar mas at lu ma ban ang mga Pi li pi no la ban sa mga mang-aa pi at ma pag sa ‐man ta la. Ni la ba nan ni la ang pang-aa gaw ng lu pa, ang pag ba ba yad ng tri bu to o bu wis sa ha ri, ang pang-aa ‐gaw ng ani, ang pwer sa han at wa lang

Itang hal ang li mang sig lo ng ar ma dong pag la ban

Sa bu kang li way way ng Abril 27, 2021, gu ni ta in na tin ang ika-500 taon ng La ba nan sa Mactan, ang unang ta gum pay sa ma ha ba at nag pa pa tu ‐loy na ka say sa yan ng ar ma dong pa ki ki pag la ban ng sam ba ya nang Pi li pi ‐

no pa ra sa pam ban sang ka la ya an. Mag bi gay-pu gay ta yo kay Da tu La pu la pu at sa li bong na nin di gan at gu ma pi sa mga ar ma dong da yong man lu lu pig sa pa ngu ngu na ni Fer di nand Ma gel lan.

ba yad na pag pa pat ra ba ho at ang ma ‐lu lu pit na pa ma ma ru sa. Su mi bol ang mga ba ya ning tu lad ni la La kan du la, Rajah Su lay man, Pa la ris, Die go at Gab rie la Si lang, Francisco Da go hoy at li bu-li bong iba pa. Pus pos si lang la hat ng di pa ga ga ping di wa ni La pu la pu at ng kan yang ha nga ring ma ging ma la ya mu la sa da yu hang ma na na kop.

Mu la sa daan-da ang mga pag-aak las sa ma hi git tat long daang taong pa na na kop ng Espan ya, ma ‐lao’y nag kai sa ang mga Pi li pi no sa ila lim ng pu lang ban di la ng Ka ti pu ‐nan sa pa ngu ngu na ni Andres Bo ‐nifacio. Isinu long nila ang ma la wa ‐kang pa ki ki dig mang ge ril ya la ban sa mga pwer sang ko lon yal ng Espan ya at pi na la ya ang ba yan mu la sa da ‐yu hang kontrol. Tu lad na may Hu ‐ma bon na yu mu ko kay Ma gel lan, may ro ong Agui nal do at ma ya ya ‐mang ilustra do na nag tak sil sa ba ‐yan at su mu ko sa mga pwer sang

Abril 21, 2021 ANG BAYAN2

Tomo LII Blg. 8 | Abril 21, 2021

NilalamanANG

Ang Ang Bayan ay inilalathala dalawang beses bawat buwan

ng Komite Sentral ng Partido Komunista ng Pilipinas

Ang Ang Bayan ay inilalabas sa

wikang Pilipino, Bisaya, Iloco,

Hiligaynon, Waray, Ingles at Espanyol.

Tumatanggap ang Ang Bayan ng mga

kontribusyon sa anyo ng mga artikulo

at balita. Hinihikayat din ang mga

mambabasa na magpaabot ng mga

puna at rekomendasyon sa ikauunlad

ng ating pahayagan.

Editoryal: Itanghal ang limang siglo ng armadong paglaban 1Ang Labanan sa Mactan 3 Paglaban ng masa sa RCSP sa Samar 4 BHB-Lanao, nakiisa sa Ramadan 4 Mga armas, nasamsam ng BHB-Negros 4Mga bayani ng Kalinga 4Ayuda at dagdag sahod, ibigay na! 5 ₱100 umento sa arawang sahod 52 si bil yan pinaslang, 5 ina res to 6Dagdag-sweldo para sa mga bilyunaryo 6 Pagsasamantala sa mga magniniyog 7 Sa madaling salita 8 IMF-World Bank, mangangamkan ng lupa 9 Hate crime laban sa Asian-American sa US 10 Huwag umasa sa US sa depensa 10

@prwc_info

fb.com/editorsofAB

[email protected]

ko lon yal ng Ame ri ka na pwer sa hang di na git ang ka la ya an ng ban sa.

Mu la Ba ta ngas hang gang Ba la ‐ngi ga sa Sa mar at sa iba’t ibang su lok ng ban sa, nag-al sa ang mga Pi li pi no ta ngan ang mga ba ril at ba la raw. Buong gi ting na lu ma ban ang mga Pi ‐li pi no ka hit pa ma lu pit si lang si nu pil ng mga ma pa na kop na pwer sa ng US ga mit ang su per yor na mga san da ta. Ma hi git isang mil yong Pi li pi no ang na ‐ma tay sa tak bo ng ar ma dong pag la ‐ban sa ko lon yal na pa na na kop ng US, at du lot ng ma la wa kang gu tom at sa ‐kit sa pa na hon ng pa ni ni il sa unang mga taon ng sig long 1900.

Mu ling da da lu yong ang ar ma ‐dong pa ki ki ba ka ng sam ba ya nang Pi li pi no sa pa ngu ngu na ng lu mang Par ti do Ko mu nis ta ng Pi li pi nas na iti na tag noong 1930. Iti na tag ng PKP ang Huk bong Ba yan La ban sa Ha pon (Huk ba la hap) noong 1942 na nag su long ng pa ki ki dig mang ge ril ya la ban sa mga pwer sang ko lon yal ng Ja pan. Tu lad sa mga nag da ang ar ‐ma dong pag-aal sa, ang Huk ba la hap pa ngu na hi’y isang huk bong mag sa ‐sa ka na ku ma lat sa ka na yu nan at nag ta yo ng mga or ga no ng pa ma ‐

ma ha la sa buong Central Luzon at nag pa kat ng mga yu nit ni to sa Ma ‐ni la, Sout hern Luzon, hang gang sa Pa nay at iba pang lu gar.

Nag pun ya gi ang lu mang Par ti do at Huk ba la hap sa ar ma dong pag la ‐ban sa mga pa sis tang pwer sa ng Ja ‐pan ka hit ma ta pos su mu ko ang mga pwer sang pi na mu mu nu an ng US at umu wi ang mga tro pang Ame ri ka no noong 1942. Bu ma lik ang mga pwer ‐sang mi li tar ng US noong 1945 pa ra mu ling ipa taw ang ka ni lang ka pang ‐ya ri hang ko lon yal sa pa ma ma gi tan ng pam bo bom ba at tray dor na pag ‐sa la kay sa mga Huk at pag lun sad ng wa lang-ha bas na mga ope ra syong kontra-ge ril ya. Da hil sa ma ling pa ‐mu mu no ng mga li der ng lu mang Par ‐ti do na na ki pag kut sa ba han sa kaa ‐way, di na la ang Huk ba la hap (na ti na ‐wag na Huk bong Ma pag pa la ya ng Ba yan) sa lan das ng pag ka ta lo o pag ‐su ren der sa re hi meng pa pet ng US.

Ang pag ta ta tag ng Ba gong Huk ‐bong Ba yan noong 1969 ay mu ling pag ta ngan ng san da ta ni La pu la pu at pag pa pa tu loy ng ar ma dong pag ‐la ban ng sam ba ya nang Pi li pi no pa ra sa pam ban sa at pan li pu nang pag la ‐

ya. Sa pa mu mu no ng Par ti do na mu ‐ling iti na tag noong 1968 sa ga bay ng Marxis mo-Le ni nis mo-Maois mo, di ‐na la ng BHB ang armadong pakikibaka sa ba gong an tas at la wak na di pa naaa bot sa ka say sa yan ng ban sa. Isi nu su long ni to ang ba gong de mok ra ti kong re bo lu syon sa pa mu ‐mu no ng pro le tar ya do, na pag-aangat ng lu mang de mok ra ti kong re bo lu syon ng Ka ti pu nan.

Lu ma wak sa buong ka pu lu an ang ar ma dong pag la ban ng sam ba ya ‐nang Pi li pi no. Su mu su nod ito sa ma ‐li naw na estra te hi kong lin ya ng ma ‐ta ga lang dig mang ba yan pa ra sis te ‐ma ti kong pa la ka sin ang huk bong ba ‐yan, pa ngi ba ba wan sa ka lau nan ang mas ma la ki at ma la kas na Armed Forces of the Phi lip pi nes na su por ta ‐do ng US, at ibag sak ang ma kau ring pag ha ha ri ng mga im per ya lis ta, ma ‐la king bur ge syang kompra dor at ma ‐la la king pa ngi no ong may lu pa.

Tu lad ng BHB, ang la hat ng ar ‐ma dong re bo lu syo nar yong Pi li pi no sa na ka ra an, ay inaa li mu ra ng mga ma pang-a pi. Ti na wag si lang mga “ban di do” o ka ya’y “in su rek to.” Ti ‐yak na kung bu hay sa ka sa lu ku yan si La pu la pu o ang iba pang nag-ar ‐mas at nag ba ngon, babansagan din si lang “te ro ris ta” ng mga ta kot at ga lit sa ba yang nag sa san da ta.

Ang ha nga rin ng sam ba ya nang Pi li pi no pa ra sa pam ban sang pag la ya na si yang nag-ud yok sa su nud-su nod na mga sa lin la hi ng nag da ang mga sig lo na mag san da ta ang na na na ti ‐ling su sing la yu nin na pu mu pu kaw sa ka ni la na mag pa tu loy sa pag martsa sa lan das ng ar ma dong pag la ban. Sa pag la ban sa im per ya lis tang hi gan te at la hat ng ar ma dong ga la may ni to, ang sam ba ya nang Pi li pi no at ang ka ‐ni lang mga Pu lang man di rig ma ay hu ma ha law ng inspi ra syon sa ar ma ‐dong ka gi ti ngan ni La pu la pu at sa ta gum pay ni la sa La ba nan sa Mactan. Pus pos ng di wa ng ar ma ‐dong ka gi ti ngan ng la hat ng ba ya ni sa na ka ra an, ma ta tag ang de ter mi ‐na syon ng BHB at la hat ng pwer sa ng de mok ra ti kong re bo lu syong ba yan na isu long ang pa ki ki ba ka pa ra kam ‐tin ang tu nay na pam ban sang ka la ‐ya an at de mok ra sya.

ANG BAYAN Abril 21, 2021 3

Nag mar ka ang La ba nan sa Isla ng Mactan noong Abril 27, 1521 bi lang unang or ga ni sa dong pag la ban ng mga Pi li pi no kontra sa da yu hang ma ‐

na na kop. Buong gi ting na hi na rap at ti na lo ni na Da tu La pu la pu at mga ka tu ‐tu bong man di rig ma ang su per yor na mga san da ta ng mga Espanyol na pi na ‐mu nu an ni Fer di nand Ma gel lan.

Noong ika-16 na sig lo sa pa na ‐hon ng maa gang ba ha gi ng ka pi ta ‐lis mo, pi nag-aa ga wan ang mun do ng ilang ka ha ri an tu lad ng Espan ya, Por tu gal at Bri tan ya. Nag-uu na han ang mga mag ka tung ga ling ka ha ri an sa pag pa pa ra mi ng ka ni lang mga ko lon ya, pag pa pa la wak ng pakiki ‐pag ka la ka lan at pag ha ha ti ng mun ‐do sa ka ni-ka ni lang ka pang ya ri han sa pu li ti ka at eko nom ya.

Sa ga ni tong sir kumstan sya, nag ‐pa nu ka la ang isang Por tu gue se na si Ma gel lan kay Ha ring Car los na pa ‐mu nu an ni ya sa nga lan ng Espan ya ang isang ekspe di syon upang ha na ‐pin ang ka ya ma nan ng Spice Islands, gru po ng mga is la na ki la la nga yon na Mo luccas at ba ha gi ng Indo ne sia. Ma ha la ga noon sa Eu ro pe ang tag lay ni tong mga pa min ta, si na mon, lu ‐yang dilaw, lu ya at iba pang pam pa ‐la sa o pam pa ba ngo sa pag ka in. Nang pa hin tu lu tan ng ha ri ay nag la yag si ‐na Ma gel lan at 250 kawal noong Agos to 1519 sa kay ng li mang bar ko.

Ina bot ng ha los da la wang taon ang ka ni lang pag la la yag ba go si la ma ka ki ta ng lu pa. At noong Mar so 17, 1521 du ma ong ang gu tom na mga bya he ro sa is la ng Ho mon hon na ba ha gi ng Sa mar. Di to na ki la la ni Ma gel lan ang ilang pi nu no ng mga ka tu tu bo. Si nin dak ang mga katu ‐tubo sa tag lay na ar ma da ng mga ban ya ga na ar ma do ng 12 kan yon at mga mus ket (si nau nang rip le) na "bu mu bu ga ng kid lat at ku log," 50 crossbows (pi na un lad na pa na at pa la so), mga es pa da, pa la kol at ba ‐kal na baluti. Ka pa lit ng “pa ki ki pag ‐kai bi gan,” si la ay bi nin ya gang mga Kris ti ya no at pi na lu hod sa ka pang ‐ya ri han ng ha ri ng Espan ya at inob ‐li gang mag ba yad ng tri bu to o bu wis.

Ga mit ang tak ti kang mang ha ti at mag ha ri, ina ta san ni Ma gel lan si Rajah Hu ma bon, pinuno ng Ce bu, na

pa su nu rin ang la hat sa kan yang ka ‐pang ya ri han. Noong Abril 26, ipi na ‐nu ka la ni Hu ma bon at isa pang da tu na si Zu la na ga mi tin ni Ma gel lan ang kan yang pwer sa pa ra pi li ting su mu nod si Da tu La pu la pu na pi nu ‐no ng ka ta bing is la ng Mactan.

Ba go mag ha ting ga bi ng Abril 26 ay tu mu lak si Ma gel lan at kan yang mga tau han pa tu ngong Mactan. Ipi na kat ni ya ang kan yang mga sun da lo (ka sa ma ang Ital ya nong si Anto nio Pi gafet ta, na is tor ya dor ng bya he). Tat long oras ba go ang bu ‐kang li way way nang du ma ting si la sa Mactan. Nag pa da la si Ma gel lan ng mga emi sar yong ka tu tu bo. Sa men sa he ni Ma gel lan isi na ad ni ya na hin di ni la gus tong ma ki pag-a ‐way. Su ba lit may ba ba la si ya: "Mas ma bu ting su mu nod ka yo sa kau tu ‐san, mag pa bin yag bi lang mga Kristya no, at yu mu ko sa ka pang ya ‐ri han ng Ha ri ng Espan ya, at kung hin di, su gat ang iha ha tid ng aming mga san da ta."

Hin di nag pa sin dak si La pu la pu at si na bing may ro on din si lang mga si bat na ga wa sa ka wa yan at pi na ti gas na ka hoy. Hi ling la mang ni la na hin ta yin ang bu kang li way way ba go si mu lan ni na Ma gel lan ang ka ni lang pag sa la ‐kay. Nag pa un lak na man ang ham bog na Ma gel lan sa hi ling ni La pu la pu.

Ngu nit, hin di ma ta li nong ku man ‐der si Ma gel lan. Mi na li it ni ya ang de ‐ter mi na syon ng mga ka tu tu bong lu ‐ma ban at di mag pa lu pig sa im bing mga da yu han. Hin di rin ni ya ina lam ang ka ta ngi an ng pu lo kung saan ma ‐ra ming na ka us ling mga ba to at bahura na na ging had lang sa ka ni ‐lang mga bar ko na ma ka da ong nang ma la pi tan sa da lam pa si gan. Lu mu ‐song si na Ma gel lan sa hang gang-hi ta na la lim na tu big pa ra ma kaa bot sa ma la yo pang da lam pa si gan ng Mactan. Nang ma kaa bot si la sa pam ‐

Ang La ba nan sa Mactan

pang ay na ki ta ni lang na ka por ma ‐syon na ang mga tau han ni La pu la pu sa tat long di bi syo n. Sa tantya ni Pi ‐gafet ta ay umaa bot ang mga tau han ni La pu la pu sa 1,500 man di rig ma.

Ma tu tu nog at ma ka tin dig-ba la ‐hi bong mga si ga wan ng mga ka tu ‐tu bo ang su ma lu bong sa mga ban ‐ya ga. Nag pa pu tok ng mga mus ket at nagpabug so ng mga pa la so si na Ma gel lan.

Nang makaabot sa lupa, ipinag-utos ni Magellan na sunugin ang mga bahay para sindakin ang mga katutubo. Subalit lalo lamang nag ‐ngalit ang mga katutubo. Pinaulan nila ng mga panang may lason ang mga dayuhan at dumaluhong sa pag-atake.

Sa ha ra pan at mag ka bi lang plang ka ang mga ata ke ni na La pu la ‐pu. Pi nun tir ya ng ka ni lang mga bang kaw, si bat at pa na ang wa lang pro tek syong mga bin ti at paa ng mga da yu han. Iki non sentra ni la ang mga ata ke kay Ma gel lan hang gang ma su ga tan si ya sa ka may at bin ti. Nang na bu wal si Ma gel lan sa tu big at wa la nang bu hay ay nag si tak bu ‐hang paat ras ang mga tro pang da ‐yu han. Naa bu tan ni lang pa la yo na ang mga barko ng mga Espanyol.

Sa man ta la, sa da lam pa si gan ng Mactan ay nag hi ya wan sa ta gum ‐pay si na La pu la pu. Ayon sa ta la ni Pi gafet ta, 12 sa ka ni la ang na pa tay (wa long Eu ro peo ka bi lang si Ma gel ‐lan, at apat na tau han ni Hu ma ‐bon). Uma lis ng Ce bu ang na ti rang mga sun da long Espanyol at nag pa ‐tu loy sa pag lala yag hang gang ma ki ‐ta ni la ang Spice Islands. Bu ma lik si la sa Espan ya noong 1522 sa da ‐la wang bar ko na la mang sa pa mu ‐mu no ni Kapitan Juan Elca no .


NAKIISA ANG BAGONG Huk bong Ba yan (BHB)-La nao sa pag gu ni ta ng ma ma ‐ma yang Mo ro sa Ra ma dan, ang sag ra dong pa na hon pa ra sa mga Mus lim sa buong mun do. Bi lang paki kiisa, su ma bay sa pag-aa yu no ang mga Pu lang man di rig ma noong Abril 12, ang unang araw ng Ra ma dan. Ikaapat na Ramadan na ito mu la nang wa sa kin ng re hi meng Du ter te ang Ma ra wi at pi na ‐la yas ang mga re si den te ri to. Hang gang nga yon, na pa ka ra ming Mo ro pa ang di na ka ba ba lik sa syu dad at umaa sa la mang sa ayu da at pag ma ma gan dang-lo ob ng mga in ter na syu nal na ahen sya . Patuloy pang lumulubha ang ka ni lang ka la ga yan sa mga sentro ng ebak wa syon dulot ng pan dem yang Covid-19.

Sa git na ng ma tin ding pag hi hi ‐rap, pa tu loy na iti na ta boy ng re hi ‐men ang mga Mo ro sa ka ni lang mga ko mu ni dad. Ka bi lang sa kanila ang 1,500 pa mil ya mu la sa Ba ra ngay Pu ‐saw, Sha rif Say do na Mus tafa at 600 pa mil ya mu la sa Ba ra ngay Ki ta ngo, Da tu Sau di Ampa ta un na na pi li tang mag bak wit du lot ng wa lang pa tu ‐

mang gang pam bo bom ba at istra ping ng mi li tar. Dag dag si la sa mga bak ‐wit na ma hi hi ra pang gumunita sa Ra ma dan nga yong taon.

Na na wa gan ang BHB-La nao sa ma ma ma yang Mo ro na pa tu loy na mag ha ngad ng li pu nang ma la ya kung saan iga ga la ng ang ka ni lang ka ra pa tan sa sa ri ling pag pa pa sya.

BHB-La nao, na kii sa sa Ra ma dan

Bi go ang hi git isang taong wa lang ti gil na ope ra syong Re too led Com mu ‐nity Sup port Prog ram (RCSP) ng Armed Forces of the Philippines sa isang

ba yan sa Wes tern Sa mar sa la yu nin ni tong bu wa gin ang ma ta tag na pag ka ‐kai sa ng ma sang mag sa sa ka at ka ni lang pag su por ta sa re bo lu syo n. Sak law ang na tu rang ba yan ng larangang ge ril yang ipi nag ma ma ya bang ng 8th ID na "na bu wag na."

Sa pa na hong ito, pau lit-u lit na pi na ta wag ng mga sun da lo ang mga mag sa sa ka sa kam po mi li tar upang pi li ting "su mu ren der" at mag sil bi sa reak syu nar yong huk bo bi lang aset o es pi ya. Pi ni pi lit din si lang mag si nu ‐nga ling, mag pang gap na "bu ma ba na mu la sa bun dok da hil sa hi rap ng ka la ga yan doon," o di ka ya'y uma ‐ming ka sa pi ng yu nit mi li sya, ng lo ‐kal na sa ngay ng Par ti do, o ng ko mi ‐te ng lo kal tsap ter ng Pam ban sang Ka ti pu nan ng Mag bu bu kid.

Sa isang bar yo, pi nag kai sa han ng mga re si den te na wa la ni isa sa ka ni la ang pu pun ta sa kam po sa ka ‐ling mu li si lang ipa ta wag bi lang pag la ban sa pang gi gi pit sa ka ni la. Ngu nit ma ta pos ni to, ilang be ses pi ‐na sok ang ka ni lang lu gar ng mga pu lis at sun da long na ka bi his si bil ‐

yan upang su su gin ang mga hin di tu mu tu gon sa ka ni lang pa ta wag.

Rek la mo ng taumbaryo, hin di na si la ma ka pun ta sa ka ni lang sa ka han sa ta kot sa nag ma man mang mga pu lis at sun da lo. Kum pa ra noong ka sag sa gan ng lockdown, mas ma ‐tin ding gu tom ang na ra ra na san ni la da hil sa aba lang du lot ng ope ra ‐syong mi li tar.

Upang ma ban ta yan ang mga ahente ng mi li tar at pu lis, nag-is ‐ked yul ang taum bar yo ng mag ha pon at mag da mag na pag gag wardya. Ipinasusulat nila sa logbook ang pangalan ng lahat ng pu ma pa sok sa ka ni lang lu gar. Ni lag yan ni la ng mga ka hoy ang kal sa da upang ha ra ngin ang mga kot se at mo tor sik long si na ‐sak yan ng mga pu lis at sun da lo pa ‐pa sok ng bar yo.

Nag ka kai sang pag labanng ma sa sa RCSP sa Sa mar

DALAWANG AHENTENG pa nik ‐tik ng 15th IB ang na pas lang sa am bus ng Ba gong Huk bong Ba ‐yan (BHB)-South west Neg ros (Arman do Su ma yang Jr. Com ‐mand) noong Abril 3 sa Sit yo Cam ba ga, Yao yao, Caua yan, Neg ros Occi den tal. Na ku ha sa ka ni la ang isang .45 ka lib reng pis to la, isang 9mm Glock at mga do ku men to ng pag ka ka ki ‐lan lan. Pag ka ha pon, apat na sun da lo ng 15th IB ang na pas ‐lang sa isang engkwentro sa yu nit ng BHB.

Noong Abril 13, isa pang pis to la ang na sam sam mula sa ak ti bong ahen te ng 7th Intel li ‐gence Service Unit sa Ba ra ‐ngay Con sing, E.B. Ma ga lo na, Neg ros Occi den tal.

Isang araw ba go ni to, tat ‐long backhoe ang pi na ra li sa ng BHB-North Neg ros sa Ba ra ngay E. Lo pez, Si lay City. Gi na ga mit ang mga backhoe sa ope ra syong kwa ri sa na tu rang lu gar na na ‐ging san hi ng ma tin ding pag ba ‐ha at pag ka si ra ng ka li ka san. Ti na ta yang aa bot sa ₱16.6 mil ‐yon ang ha la ga ng mga ito na pag ma may-a ri ni Ma yor Mark Andrew Go lez ng Si lay City.

3 maiik sing ar mas,na sam sam ngBHB-Neg ros

MGA BAYANI NG KALINGA. Pinag ‐

pupugayan ng rebolusyonaryong ki lu san

ng Kalinga sina Rudy Da guitan (Ka

Pinpin) at Nora Miguel (Ka Lanie),

kapwa mga beteranong Pulang mandi ‐

rigma ng pru binsya. Napaslang ang

dalawa sa isang laba nan noong Marso 15

sa Barangay Ga wa an, Balbalan. Si Ka

Pinpin ay isang kadre militar habang si

Ka Lanie ay isang mahusay na medik.

Pinanday silang dalawa ng mga pag ‐

subok mula pa Ikalawang Dakilang

Kilusang Pagwa wasto at muling pagpa ‐

pa sigla ng kilu sang rebolusyo naryo sa

prubinsya. Agbiag dagiti bannuar ti

umili!


Si ni mu lan noong Abril 16 ng Ki lu sang Ma yo Uno, ka tu wang ang mga un yon at iba pang or ga ni sa syon ng mang ga ga wa, ang ser ye ng mga pro tes ta pa ra

itam bol ang pa na wa gan pa ra sa ₱10,000 ayu da pa ra sa la hat ng na wa lan ng tra ba ho at ₱100 ka da araw na sub sid yo pa ra sa mga mang ga ga wa at mang ga ‐ga wang bu kid. Sa araw na iyon, nag da os ang mga mang ga ga wa ng "ka lam pa ‐gan" sa Men dio la sa Lung sod ng May ni la pa ra ipa na wa gan rin ang pag ta ta as ng mi ni mum na sa hod tu ngong ₱750 ka da araw. Noong Abril 19, nag martsa ang mahigit 100 myembro ng 10K Ayu da Net work sa Quezon City pa ra mag ha in ng pe ti syon pa ra sa ₱10,000 ayu da sa 18 mil yong pa mil ya sa loob ng da la wang bu ‐wan. Sa Davao City, nag ka ro on na man ng padyak protesta noong Abril 9.

Noong Abril 15, nag pe ti syon ang Unyon ng mga Mang ga ga wa sa Agri ‐kul tu ra sa De partment of La bor and Employ ment (DOLE) na umen tu han ng ₱100 ang sa hod ng 10.3 milyon mang ‐ga ga wang bu kid. Ini ha in ang pe ti syon sa ka bi la ng pag ba su ra ng ahen sya sa ka tu lad ng pe ti syon ng Defend Jobs Phi lip pi nes sa pag da da hi lang hin di ni ‐to sak law ang pag bi bi gay ng "across-the-bo ard" na umen to.

Ka tum bas la mang sa da la wang araw na sa hod sa NCR ang ₱1,000 ayu da mula sa kabuuang ₱23 bil ‐yon na ini la an ng re hi meng Du ter te na ayu da noong ipi na taw ni to ang

2-ling gong pi na hig pit na lockdown sa Na tio nal Ca pi tal Re gi on at apat pang pru bin sya. Na pa ka li it ni to kum pa ra sa ₱420 bil yong pa ke teng ayu da na ipi na pa nu ka la nga yon sa Kong re so bi lang Ba ya ni han 3 at sa ₱1.5 tril yong pa ke te na mung ka hi ng Ibon Foun da ti on pa ra ma ging ma ka bu lu han ang ayu da sa pa pa ra ‐ming pa mil yang pi na hi hi ra pan sa na pa ka ta gal nang lockdown.

Sa isang pag-aa ral sa mga ma ‐ra li tang ko mu ni dad sa Na tio nal Ca ‐pi tal Re gi on na ini la bas ng Eco no mic Po licy Re se arch Insti tu te noong Di ‐sye mbre 2020, ha los la hat ng mga

Pa na wa gan sa Ma yo Uno 2021

Ma kat wi rang ayu daat dag dag sa hod, ibi gay na!

ma ra li tang pa mil ya (19 sa 20) ang nag sa bing na wa lan ng tra ba ho o ki ‐ta sa 2020. Lam pas ka la ha ti (65%) la mang sa ka ni la ang nag sa bing na ‐ka tang gap ng pi nan syal na ayu da. Ma yor ya (92%) ng mga pa mil yang ito ang nag-u lat na may ro ong isa o hi git pang myembro na bul ne rab ‐leng ma ha wa ng Covid-19 (ma ta ‐tan da, bun tis, ma li li it na ba ta, may sa kit o ka pan sa nan.)

Ba tay sa se nar yong bu mag sak nang 30% ang ki ta ng mga ma ra li tang pa mil ya at hin di la hat ay na ka tang ‐gap ng ayu da, ti na ya ng ahen sya na du mob le ang ti na ta wag na na tio nal poverty headcount ra tio (o por sye nto ng po pu la syon na na bu bu hay sa $1.90 o ₱90 ka da araw) mu la 16.8% noong 2018 tu ngong 32.8% sa 2020.

Ka bi lang sa mga du ma us dos ang ka ta yu an sa bu hay ang mil yun-mil yong na wa lan ng tra ba ho at ki ta. Na sa 12 mil yong mang ga ga wa ang wa la o ku lang ang tra ba ho noong Peb re ro. Wa la pa ri to ang ma hi git isang mil yon na ini lag lag sa sar bey ng pwer sa ng la kas pag ga wa sa pa ‐re hong pa na hon.

Ma yor ya sa na ka ha nap ng tra ‐ba ho mu la nang buk san mu li ang eko nom ya ay na sa tra ba hong ma ba ‐ba ang sa hod, kontraktwal o im por ‐mal. Ayon pa rin sa Ibon Foun da ti ‐on, sa 1.9 mil yon na nai ba lik o ba ‐gong tra ba ho noong Peb re ro, 48% o 923,000 ay par taym (wa lang 40 oras ka da ling go) at 23% ay na ka ka ‐te gor yang "may emple yo, pe ro wa la sa lu gar ng tra ba ho" (maaaring ab ‐sent o na ka-leave du lot ng sa kit o kwa ran ti na, o na pi pi li tang "mag ba ‐ka syo n" ng wa lang ba yad du lot ng pan sa man ta lang pag sa sa ra/pag ba ‐ba was ng mang ga ga wa ng ti nat ra ‐ba hu ang empre sa o ne go syo .)

Ma la king ba gay ang ₱100 umen to sa arawang sahod

MALAKING BAGAY PARA sa mga mang ga ga wa ang ₱100 subsidyong pandagdag sa arawang sa hod, la lu na sa mga in dustri ya at ser bi syong "e sen sya l" sa pa na hon ng pan dem ya. Ma ra mi sa ka ni ‐la ang wa lang ka ti ya kan sa tra ba ho, tu ma tang gap ng wa la pa sa ara wang mi ni mum, at na ka pai la lim sa kaa yu sang "no work, no pay."

Ka bi lang di to si Andrea, mang ga ga wa sa isang res taw ran na nag bu bu kas-sa ra de pen de sa an tas ng lockdown. Isang taon na si ‐yang kontraktwal at na ka pa ko sa ₱336 ang kan yang sa hod.

Ben ta he rin ito kay Bob, mang ga ga wa ng ahen syang ki no ‐kontra ta ng isang kum pan ya sa in ter net, na su ma sa hod la mang ng ₱400 ka da araw.

Kung ma ma ra pa tin, da pat nga ay ₱200 ang umen to, ayon kay Mon, isang de livery ri der na ku mi ki ta ng ₱500 ka da araw. Sa kan ‐yang pa na naw, hin di na man ito im po sib le la lu pa't ma la ki ang ki ni ‐ki ta ng kum pan ya da hil ma ra mi ang na kaa sa sa ka ni lang ser bi syo.

Ba ga mat su ma sa hod ng ₱1,300/a raw, pa bor din sa ₱100 umen to ang mang ga ga wa sa call cen ter na si Kar la. Ani ya, da pat la mang ibi gay ang umen to pa ra na man ma ka ha bol ka hit pa paa no sa na ka bu bu hay na sa hod ang ma yor ya ng mga mang ga ga wa.


Muling naghasik ng te ror ang pi nag sa nib na pwer sa ng pu lis at mi li tar sa tat long sit yo ng Ba ra ngay Nag bin lod, Sta. Ca ta li na, Neg ros Ori en tal

noong Mar so 29. Six si bil yan ang ina res to, ka bi lang ang 2-ta ong gu lang na ba ta, at da la wa ang pi na tay. Tu lad sa nau nang mga ka so ng pang-aa ta ke sa mga si bil yan, ti na ni man ng ba ril at ar mas ang mga ba hay ng mga bik ti ma at ina ku sa han si lang mga myembro ng Ba gong Huk bong Ba yan (BHB).

Pinatay sa Sit yo Ba log sa na tu ‐rang ba ra ngay si na Fre do Binangkil at Ju li to So la no sa pa na na la kay na ipi na la bas na engkwentro sa pa gi tan ng mi li tar at BHB. Sa mga sit yo ng Payawpayawan at Bayog ina res to ang mag-a sa wang si na Ma ri tes at Benjie Saing ga at ka ni lang 2-ta ong gu lang na anak, Wil mar Ji mi nez at da la wa pang mag sa sa ka.

Ka sa bay ni to, ni reyd ng mga pu lis ang ba hay ni Ne ne So la no, pi ‐nu no ng Ki lu sang Mag bu bu kid ng Pi li pi nas-Neg ros Ori en tal, at bi nug ‐bog ang kan yang bi ye nan.

Pam bo bom ba. Ma tin ding ta kot ang idi nu lot ng anim na be ses na pag hu log ng bom ba ng AFP sa mga ko mu ni dad ng mga mag sa sa ka at lu mad noong Abril 6 sa Ba ra ngay Ka sa pa II, La Paz, Agu san del Sur. Ilang be ses ding inistra ping ang ma gu bat na ba ha gi ng lu gar. Mu la pa Peb re ro hi na ha li haw ng mga pwer sa ng 60th IB at 26th IB sa hang ga nang ng La Paz, Lo re to at San Luis sa Agu san del Sur at Ka pa ‐

long sa Davao del Nor te. Pa ma mas lang. Bi na ril at na pa ‐

tay si Je sus Pa son Jr., dray ber ng tray si kel at re si den te ng Ba su ra han, Ba ra ngay Mam bu lay, Si lay City, Neg ‐ros Occi den tal noong Abril 17. Ka sa pi si ya ng Pa sil Ho me ow ners Associa ti ‐on, Inc. at Ka da may-Neg ros.

Ili gal na pag-a res to. Sa Eas tern Sa mar, ina res to ng 52nd IB si na Erwin Ra mi rez Mor tal at Pab li to La ‐pe so ra Li ba nan noong hu ling ling go ng Peb re ro sa aku sa syong mga ka sa ‐pi si la ng BHB. Pa re hong re si den te ng Ca sa pa, Ba ra ngay Di nig pi an, Do ‐lo res ang da la wang mag sa sa ka.

Sa Bo hol, ina res to si Oscar Ba lo ‐nga, tagapangulo ng Bong bong Far ‐mers Associa ti on noong Abril 7 at iki nu long sa Tri ni dad Po lice Sta ti on.

Pag du kot. Di nu kot ng mga ahen te ng NTF-ELCAC sina Alicia Luce na at Sofia Ba nga yan, mga myembro ng Anak ba yan, ma ta pos pa pun ta hin ng mga upi syal ng Ba ra ‐ngay 483 sa May ni la sa ba ra ngay hall pa ra uma no sa ran do mized

2 si bil yan pinaslang, 6 ina res to sa Neg ros

MGA BAYANI NG KALINGA. Pinag ‐

pupugayan ng rebolusyonaryong ki lu san

ng Kalinga sina Rudy Da guitan (Ka

Pinpin) at Nora Miguel (Ka Lanie),

kapwa mga beteranong Pulang mandi ‐

rigma ng pru binsya. Napaslang ang

dalawa sa isang laba nan noong Marso 15

sa Barangay Ga wa an, Balbalan. Si Ka

Pinpin ay isang kadre militar habang si

Ka Lanie ay isang mahusay na medik.

Pinanday silang dalawa ng mga pag ‐

subok mula pa Ikalawang Dakilang

Kilusang Pagwa wasto at muling pagpa ‐

pa sigla ng kilu sang rebolusyo naryo sa

prubinsya. Agbiag dagiti bannuar ti

umili!

swab tes ting noong Abril 19. Agad na pinalaya si Ba nga yan habang si Lucena ay hindi pa natatagpuan ng kanyang abugado at mga kaibigan. Isa si Luce na sa pi na nga la nan noon ng NTF-ELCAC na “ki nid nap” ng Ka ba ta an Party List at Ma ka ba yan pa ra si ra an ang mga ak ti bis ta. Anak si ya ng ahen te ng NTF-ELCAC at ta ga pag sa li ta ng gru pong Hands Off Our Children na si Re lis sa Luce na.

Red-tag ging. Na pi li tan ang mga bo lun tir ng “com mu nity pantry” sa Ma gin ha wa, Quezon City at Pan dacan, Ma ni la na pan sa man ‐ta lang isa ra ang ka ni lang ope ra syon noong Abril 20 ma ta pos i-red-tag ng pu lis ang kanilang mga aktibidad.

Ang com mu nity pantry ay isang por ma ng pag tu tu lu ngan ng ma ma ‐ma yan kung saan ku sang nag bi bi ‐gay ang mga may ekstra na pag ka in at lib re itong ku nin ng si nu mang na nga ngai la ngan. Si ni mu lan ang ini sya ti bang ito noong Abril 15 na nag-eng gan yo ng paglulunsad ng 300 pang ka tu lad na ini sya ti ba sa iba’t ibang ba ha gi ng ban sa.

Ba go ni to, na ging tar get din ng red-tag ging ang mga un yon ng mga emple ya do ng Se na do at Kor te Sup ‐re ma, at ang Alli ance of Health Wor kers.

SA GITNA NG ma la wa kang di semple yo at pag bag sak ng ki ta at ne go syo, mil ‐yun-mil yong pi so ang igi na wad ng ma ta ta as na upi syal ng pri ba dong mga kum pan ya sa ka ni lang mga sa ri li sa an yo ng mga bo nus at dag dag na swel do noong 2020.

Kabilang sa kanila ang anim ng matataas na upisyal ng GMA 7 na kinabibilangan nina Felipe Gozon at Gilberto Duavit na tumanggap ng ka buuang ₱259 milyong bonus no ‐ong 2020, 43% na mas mataas kum ‐para sa natanggap nila noong 2019. Dagdag dito ang 37% na itinaas ng kanilang mga sahod.

Ga yun din, tu ma as nang 12% ang sa hod ni Ma nu el Pa ngi li nan at

apat pang upi syal ng PLDT, kung saan nakapailalim ang Smart Telecom mu nications. Isang milyong piso naman ang idinagdag sa dati nang mataas na bonus ng mga upisyal nito.

Sa ka bi lang ban da, tu ma as nang 6.4% ang sa hod at bo nus ni na Ernest Cu at apat pang upi syal ng Globe Telecommunications tu ‐ngong tu ngong ₱295 mil yon noong

Bo nus at dag dag-swe ldo pa ra sa mga bil yu nar yo

2020 mu la ₱277 mil yon noong 2019.

Sa man ta la, 17 bil yu nar yong Pi ‐li pi no ang na sa lis ta han ng For bes ng pi na ka ma ya ya mang in di bid wal sa buong mun do. Sa kanila, si Ma ‐nu el Vil lar (i ka-352 sa buong mun ‐do) ang may pinakamalaking deklaradong yaman, ka su nod si Enrique Razon, Lucio Tan, Andrew Tan, mag ka ka pa tid na Sy, Ra mon Ang, Lance Go kong wei, Ro ber to Ongpin, Ricar do Po at Edgar Sia. Sa buong mun do, ang may-a ri ng Amazon na si Jeff Bezos pa rin ang nu me ro uno.


Ka baligtaran ng pag pa pa ka hi rap ng mga mag ni ni yog ay ang pagpapaka ‐bun dat ng mga pa ngi no ong may lu pa, ko mer sya nte at mo no pol yong mga

kor po ra syo n. Sa ka sag sa gan ng pan dem ya, la lo pang tu mam pok ang pag hut ‐hot sa ya man ng kop rang lik ha ng ma sang mag ni ni yog.

Noong Di sye mbre 2020 sa isang bar yo sa Ca ma ri nes Sur, ku mi ta la ‐mang ng ₱4,900 ang isang pa mil ‐yang te nan te sa apat na ek tar yang niyu gan. Sa naa ning 661 ki long kop ‐ra, 20% (o ha la gang ₱3,960 sa pre ‐syong ₱30 ka da ki lo) ay hin di bi na ‐ya ran ng ko mer sya nte. Gaa numan ka hu say ang pag ka ka lu to sa kop ra, ar bit rar yo pa rin itong ki na kal ta san ng re si ko.

Nag tu long-tu long na la mang ang mag-a nak sa pro duk syon pa ra ma ka ba was ng gas tos sa pag ga wa. Ma ta pos iba was ang gas tos sa transpor ta syo n, ang halaga ng natirang 529 kilo ay bumagsak tungong ₱14,700 mula ₱15,870. Sa hatiang tersyo, da la wang ba ha gi ng ha la gang ito ang na pun ta sa pa ngi ‐no ong may lu pa. Ang sang kat long ba ha gi ng mag ni ni yog (₱4,900) ay ka tum bas na la mang ng ₱109 ba wat araw na pag ka ka sya hin sa su su nod na 45 araw ng walo-kataong pamilya.

Da hil sa mag ka ka su nod na bag ‐yong du ma an noong ka ta pu san ng 2020, la long lu mi it ang ki ta ng mga mag ni ni yog sa na tu rang bar yo. Na ‐kaa ga pay sa ka ni la ang pag ta ta nim ng mga ha la mang pag ka in at gu la y, at pag gi it na ipag pa li ban ang pag ‐ba ba yad ng upa sa lu pa sa loob ng da la wang pag kop ra.

Ha bang sad lak sa gu tom ang mga mag sa sa ka sa niyu gan, pa tung-pa tong na ga nan sya ang ki na ka big ng panginoong maylupa at mga komersyante sa ya mang kop ra na ka ni lang ni lik ha. Ayon sa Phi lip pi ne Coco nut Aut ho rity, ma la ki ang ibi ‐nag sak ng pre syo ng bi li han ng kop ‐ra mu la ₱54 kada kilo noong Ene ro 2017 tu ngong ₱13.39 ka da ki lo noong Ene ro 2019. May mga lu gar

na uma bot ito ng ₱12 ka da kilo. Noong 2020, nag ka ka ha la ga la mang ng abe reyds na ₱18.75 ang bi li ng mga ko mer sya nte sa ba wat ki lo ng kop ra sa pa ngu na hing mga re hi yon na prod yu ser ni to. Pi na ka ma ba ba ito sa Eas tern Vi sa yas (₱14). Sa Bicol, ba ga mat tu ma as ang pre syo tu ngong ₱30, ba was pa rin ang na ‐pu pun ta sa mag ni ni yog da hil sa ma ‐ta as na kal tas sa re si ka da. Ang bi ‐na rat na kop ra ay pag ka ka ki ta an ng mga ko mer sya nte ng aa bot sa ₱8.45 kada kilo ka pag ibi nen ta na sa mga plan ta, na mag pa pa tong na man ng mas mataas pang presyo sa pan da ‐ig di gang pa mi li han.

Ang mga plan tang ito ang pa ‐ngu na hing nag su sup lay sa ma la la ‐king da yu hang kum pan ya sa pag ka ‐in at kon su mo. Ka bi lang dito ang mga na ka pa lo ob sa Coco nut Industry Investment Fund-Oil Mills Group na pi non do han noong pa na ‐hon ng dik ta dur ang Marcos ga mit ang bu wis na hinuthot mula sa mga mag ni ni yog. Pa ni mu lang pi nop ro se ‐so sa mga plan tang ito ang kop ra upang lu mik ha ng la ngis at iba pang pro duk to.

Mu la Ene ro-Oktub re 2020, ka ‐buuang 1.4 mil yong met ri ko to ne la ‐dang kop ra ang ini eksport ng Pi li pi ‐nas. Da hil sa pan dem ya, bu ma ba ito nang 21% mu la sa ha los 1.8 milyong metriko tonelada na eksport sa pa ‐re hong pa na hon noong 2019. Ang Pi li pi nas ang nu me ro unong ta ga-eksport ng kop ra (64%) sa buong mun do.

Sa pa na hon ng lockdown, ka bi ‐lang sa mga ka la kal na na ging ma ‐ben ta ay mga pi nrose song pag ka in at ga mit pangsanitasyon. Ma yor na sang kap sa pro duk syon ng mga ito ay la ngis mu la sa kop ra. Ang Nestlé

at Car gill (mga mo no pol yo sa pro ‐duk syon ng pag ka in), at Procter and Gamble (P&G) ay ku mu ku ha ng bul ‐to ng ka ni lang hi law na ma ter ya les sa Pi li pi nas at da la wang iba pang ban sa sa Asia.

Lu ma ki ang ki ta ng Nestlé, Car gill at P&G ha bang may pan ‐dem ya. Sa la hat ng mo no pol yo sa pro duk syon ng pag ka in, pi na ka ma ‐la ki ang ki ta ng Nestlé noong 2020 na umabot sa $13 bil yon. Ka tum ‐bas ito ng 2.8% na pag ta as mu la 2019. Pi na ka ma la king nag-am bag sa ki ta ng kor po ra syon ang mga ben ta mu la sa Pu ri na (pag ka in ng ha yop), na gu ma ga mit ng ti ra-tirang produktong kop ra ma ta pos ka ta sin ang la ngis.

Ang ki ta na man ng Car gill sa pa re hong pa na hon ay $3 bil yon mu ‐la sa $2.56 bil yon ba go ang pan ‐dem ya. Ang P&G, na pi na ka ma la ‐king nag pop rod yus ng mga ga mit pangsanitasyon (sa bon, sham poo, toothpas te) ay nag ta la ng $12.76 bil yong kita noong 2020 mu la sa $3.63 bil yon sa nag da ang taon.

Mil yun-mil yong dol yar na man ang ki na mal na tu bo ng mga plan ‐tang nagpoprodyus ng langis mula sa niyog na nakabase sa Pilipinas. Ang Pe ter Paul Philippines Corpo ‐ration at Primex Coco Products, na ka bi lang sa pi na ka ma la la king nag ‐pop ro se so at nag-eeksport ng mga pro duk tong ni yog, ay nag ta la ng ka buuang ben tang umaabot sa $13.8 milyon noong 2020.

Pa tung-pa tong na pag sa sa man ta lasa mga mag ni ni yog



Si na ba yan ng isang online na koor di na dong pro tes ta ng mga prog re si bong or ga ni sa syon ang pag bu bu kas ng Spring Meeting o pu long ng mga li der

ng Inter na tio nal Mo ne tary Fund-World Bank (IMF-WB) noong Abril 11. Sa pu long na ito nag ba lang kas ng mga prog ra ma at tinalakay ang is yu ng Covid-19, pau tang at cli ma te cha nge. Tu lad sa na ka ra an, pu mos tu ra ang IMF-WB na "maka ka li ka san" at inia nun syo ang pla no ni tong "pa ta ta wa rin" ang utang ng ma hi hi rap na ban sa ka pa lit ng pag pa pa tu pad sa mga "gre en investment" o "ma ka ka li ka sang" mga pro yek to. Sa aktwal, pag pa pa tu loy la mang ang mga ito ng neo li be ral na ad yen dang isi nu su long ng insti tu syon sa buong mun do. Sa aktwal, ginagamit lamang ng mga ito ang naturang mga pro yek to pa ra itu ‐lak ang ma la wa kang pa nga ngam kam at pag pa pa lit-ga mit ng mga ka gu ba tan at sa ka han sa kapinsalaan ng ka li ka san at ka bu ha yan ng bul ne rab leng mga ko mu ni dad na na kaa sa ri to.

Gu ma ga mit ang IMF-WB kap wa ng di rek tang pa mu mu hu nan at pau ‐tang sa mga ban sa at kor po ra syon pa ra big yang daan ang pang-aa gaw ng lu pa. Ayon sa isang pag-aa ral ng Inter na tio nal Deve lop ment Associa ‐tion, di rek tang pi non do han ng IMF-WB ang umaa bot sa 14 na ma la la ‐king kon se syon sa pa nga ngam kam sa lu pa ng iba't ibang mga kum pan ya sa hin di ba ba sa 900,000 ek tar yang lu ‐pa in sa Africa, La tin Ame rica, South at South East Asia mu la 2006 hang ‐gang 2016. Dag dag pa ri to ang pau ‐tang na ibi ni gay ni to sa mga pri ba ‐dong kum pan ya na na ngam kam sa hin di ba baba sa 700,000 ek tar yang lu pa in sa na tu rang mga lu gar.

Pi na ka ma sa hol sa mga ito ang mga kon se syong pi non do han ng Inter na tio nal Fi nance Cor po ra ti on (IFC), ang ahen sya ng WB na di rek ‐tang na mu mu hu nan sa mga pri ba ‐dong kum pan ya. Ka bi lang sa mga pi ‐non do han ni to ang ope ra syon sa pag mi mi na ng bauxi te ng kum pan ‐

yang Com pag nie des Bauxi tes de Guinée (CBG) sa Pa pua New Gui nea. Umaa bot sa $200 mil yon (₱9.6 bil yon sa pa li tang $1=₱48) ang ipi nau tang ng IFC sa kum pan ya noong 2016 pa ‐ra sa pag pa pa la wak ng ope ra syon ni to. Nag re sul ta ito sa pag pa pa la yas sa 150,000 Gui ne an mu la sa ka ni lang lu pa ing ni nu no at pag ka la son ng mga ilog na pi nag ku ku nan ni la ng inu ming tu big. Pi non do han din ni to ang ka tu ‐lad na pro yek to sa Myan mar na nag ‐re sul ta sa pag pa pa la yas ng 16,000 mag sa sa ka at ka tu tu bong Ka ren mu ‐la sa 23 ko mu ni dad.

Sa ma hi git 30 ban sa, ak ti bo ring pi no pon do han ng IFC ang iba't ibang kon se syon sa pa nga ngam kam ng lu ‐pa sa pa ma ma gi tan ng lo kal na ka so ‐syo ni tong mga bang ko at pri ba dong insti tu syon sa pag pa pau tang.

Sa Pi li pi nas, iti nu tu lak nga yon ng WB ang prog ra mang Sup port to Parce liza ti on of Lands for Indivi du al Tit les, isang prog ra ma sa pag hi hi wa ‐lay ng mga ti tu lo pa ra mas ma bi lis

IMF-World Bank, ma nga ngam kamng lu pa at kontra-ka li ka san

itong ma bi li ng da yu hang mga kum ‐pan ya na ba lak mag ta yo ng mga "me ga farm" o mga plan ta syo n. Sak ‐law ni to ang ha los 1.4 mil yong ek tar ‐yang lu pang ag ri kul tu ral na bi nu ‐bung kal ng ha los isang mil yong mag ‐sa sa ka. Noong na ka ra ang taon, na ‐ka tang gap na ang ban sa ng pau tang mu la sa WB na nag ka ka ha la ga ng $370 mil yon (₱17.8 bil yon) pa ra ri to.

Kontra-ka li ka san Pi na la la bas ng WB na nag la la an

ito ng "cli ma te funds" o pon do na pa ra uma no sa pa nga nga la ga ng ka li ka san at pag la ban sa cli ma te cha nge. Ga yun pa man, na lan tad na ha los 70% sa mga prog ra mang pi ‐no pon do han ni to ay mga pro yek to pa ra sa pag pop rod yus ng kur yen te ka ga ya ng mga megadam at mga planta ng kuryente na pinatatakbo ng karbon sa 12 ban sa. No tor yus ang mga proy ek tong ito sa pag pa ‐pa la yas ng buu-bu ong mga ko mu ni ‐dad at pag du du lot ng ma tin ding pin sa la sa ka li ka san.

Ayon sa da tos ng WB noong 2015, ang Pi li pi nas ang na ngu ngu na sa mga ban sang na ka ku ha ng pi na ka ‐ma la king pa mu mu hu nan ($4.9 bil yon o ₱235.2 bil yon) pa ra sa mga pro yek ‐tong ito, ka su nod ang South Africa, Chi le at Ma lay sia. Sa buong mun do, pi na ka ma la ki ang ibi nu hos ni tong pon do ($1.2 bil yon o ₱57.6 bil yon) pa ra sa San Bue naven tu ra Po wer Plant sa Mau ban, Quezon. Umaa bot na man sa $937 mil yon (₱45 bil yon) ang ibi nu hos ni to pa ra sa Ther ma Vi ‐sa yas Po wer Plant sa To le do City, Ce ‐bu. Kap wa pinatatakbo ng karbon ang mga plan tang ito.

Ni tong Mar so, nag la bas ng ba ‐gong mga pa ta ka ran ang WB pa ra uma no la ba nan ang cli ma te cha nge. Ga yun pa man, ma ra mi ang bu ma ti ‐kos di to da hil hin di isi na ma sa mga ko mit ment ni to ang pag ti gil sa pag ‐pon do sa mga pro yek tong gu ma ga ‐mit ng fos sil fuel at coal.

at Car gill (mga mo no pol yo sa pro ‐duk syon ng pag ka in), at Procter and Gamble (P&G) ay ku mu ku ha ng bul ‐to ng ka ni lang hi law na ma ter ya les sa Pi li pi nas at da la wang iba pang ban sa sa Asia.

Lu ma ki ang ki ta ng Nestlé, Car gill at P&G ha bang may pan ‐dem ya. Sa la hat ng mo no pol yo sa pro duk syon ng pag ka in, pi na ka ma ‐la ki ang ki ta ng Nestlé noong 2020 na umabot sa $13 bil yon. Ka tum ‐bas ito ng 2.8% na pag ta as mu la 2019. Pi na ka ma la king nag-am bag sa ki ta ng kor po ra syon ang mga ben ta mu la sa Pu ri na (pag ka in ng ha yop), na gu ma ga mit ng ti ra-tirang produktong kop ra ma ta pos ka ta sin ang la ngis.

Ang ki ta na man ng Car gill sa pa re hong pa na hon ay $3 bil yon mu ‐la sa $2.56 bil yon ba go ang pan ‐dem ya. Ang P&G, na pi na ka ma la ‐king nag pop rod yus ng mga ga mit pangsanitasyon (sa bon, sham poo, toothpas te) ay nag ta la ng $12.76 bil yong kita noong 2020 mu la sa $3.63 bil yon sa nag da ang taon.

Mil yun-mil yong dol yar na man ang ki na mal na tu bo ng mga plan ‐tang nagpoprodyus ng langis mula sa niyog na nakabase sa Pilipinas. Ang Pe ter Paul Philippines Corpo ‐ration at Primex Coco Products, na ka bi lang sa pi na ka ma la la king nag ‐pop ro se so at nag-eeksport ng mga pro duk tong ni yog, ay nag ta la ng ka buuang ben tang umaabot sa $13.8 milyon noong 2020.


Tu mi tin di ang ti na ta wag na mga ha te cri me la ban sa mga Asi an-Ame rican sa United States (US). Ang hate crime ay

tumutukoy sa krimen na may nakabatay sa o pagkamuhi sa partikular na kulay, lahi, relihiyon, pambansa o etnikong pinagmulan, edad, at kasarian. Kabilang dito ang kaso ng isang 65-taong gulang na Pi li pi na na pi nag ta tad ya kan sa ulo sa New York. Sa pa re hong araw, isang la la king Asi an-Ame rican ang na tag pu ang wa lang ma lay sa sub way (sis te ma ng tren) sa pa ‐re hong syu dad. Ayon sa pu lis ng New York, tu ma as mu la dalawa noong 2019 tu ngong 28 ang naiu lat na mga ha te cri me sa syu dad noong 2020. Sa unang mga bu wan pa lamang ng 2021, uma bot na ito sa 30.

Sa buong US, may nai ta la nang 3,800 ha te inci dent ang Stop AAPI Ha te, isang non-governmen tal or ga ‐niza ti on, la ban sa mga Asi an-Ame ‐rican noong 2020. Isa sa pi na ka ‐tam pok ang pa ma ma ril noong Mar so 17 sa Atlan ta sa tat long negosyong pag ma may-a ri ng mga Asi an-Ame ‐rican noong Mar so 17. Sa walong na pa tay sa pa ma ma ril, anim ay ka ‐ba bai hang Asi an-Ame rican.

Ma la yong mas ma ta as ang to to ‐ong bi lang ng mga ha te inci dent da ‐hil ka lak han ng mga ito, tu lad ng mga pan du du ro, pag mu mu rang ra ‐sis ta at diskri mi na syo n, ay hin di na iniuu lat ng mga Asi an-Ame rican. Ma ra mi rin ang hin di iti nu tu ring na ha te cri me ng mga pu lis at ar bit rar ‐yong ikinakategorisa bilang mga

ordinaryong kri men la mang. Si ni si si ng ma ra mi ang ra sis tang

mga pa ha yag ng da ting pre si den te ng ban sa na si Do nald Trump sa pag ta as ng ha te cri me la ban sa mga Asi an-Ame rican. Noong unang ku ‐ma lat ang pan dem ya, ti na wag ni Trump ang Covid-19 na “Chi na vi ‐rus,” “Wu han vi rus” at ka hit “Kung flu.” Pi nay pa yan ni to ang da ti nang xe nop ho bia (di ra syu nal na ta kot sa mga estrang he ro) ng ilang sek syon ng mga Ame ri ka no la ban sa mga Asi an-Ame rican.

Na kau gat ang xe nop ho bia sa mga Asi an-Ame rican sa de ka-de ka da nang diskri mi na syon ng sis te mang pang ka lu su gan la ban sa mga Asi an, sa par ti ku lar sa mga Chi ne se. Sa pa ‐gi tan ng 1910-1940, ta ha sang ipi ‐

nag ba wal ng US ang pag pa sok ng mga mang ga ga wang Chi ne se sa ban ‐sa ga mit ang da hi lang nag da da la si la ng mga sa kit. Dag dag di to ang pag ti ‐ngin na "i naa gaw" ng mga da yu hang mang ga ga wa ang mga tra ba ho sa ban sa. Sa su mu nod na mga taon, la ‐lo itong pi na sa ma ng pagtingin na ang mga Asi an-Ame rican ay "ma si si ‐pag, ma su nu rin at ma ta ta li no o ma ‐ga ling sa ma te ma tiks" at sa ga yon ay ser yo song maka kukumpitensya sa pagha hanap ng li mi ta dong tra ba ho.

Sa nga yon, ti na ta yang na sa 20 mil yon ang Asi an-Ame rican sa US. Pi na ka ma ra mi sa ka ni la ang may la ‐hing Chi ne se, ka su nod ang mga may la hing Pi li pi no at Indi an. Ang iba pang ma la la king gru po ay mga Viet ‐na me se, Ko re an at Ja pa ne se.

Hindi dapat itali ng Pilipins sa US ang pagdepensa nito sa West Philippine Sea laban sa pangangamkam ng China. Ito ang pahayag ng Partido sa

pagsisimula ng 10-araw na Balikatan 2021 nitong Abril 13.

Ang Balikatan, taunang pag sa ‐sa nay sa pagitan ng hukbo ng US at Pilipinas, ay ginaganap nga yon sa iba't ibang bahagi ng Luzon. Mas maliit ang bilang ng kalahok dito ngayong taon (736 sundalong Pili ‐pino at 225 Amerikano) kumpara sa mga nakaraan.

Sa pamamagitan ng Balikatan, pinalalabas na US ang tanging ma‐susulingan ng Pilipinas laban sa

pang-aagaw ng China sa karagatan ng bansa sa pamamagitan ng mga barkong milisya, Coast Guard at malalaking barkong pangisda.

Isa sa mga susi ang Balikatan para sanayin ng US ang AFP para magbigay ng suporta sa mga pwersa nito sa mga operasyon nito sa ibayong-dagat, laluna sa Asia-Pacific. Tu lad sa na ka ra an, ipa pa ki ‐ta at pag ti ti ba yin ng Ba li ka tan 2021

"Huwag umasa sa US sa depensa ng Pilipinas"—PKP

ang kontrol ng US sa doktri na at mga ope ra syon ng AFP. Paiig ti ngin ni to ang pag pa pa tu pad ng mga ope ‐ra syong kontra -in sur hen sya na ang bik ti ma ay mga si bil yang Pi li pi no.

"Mas ka suk lam-suk lam ang Ba li ‐ka tan nga yong taon sa ha rap ng pa ‐pa bag sik na ge rang pa nu nu pil na ini ‐lu lun sad ng AFP sa ka na yu nan,” ayon sa Par ti do Ko mu nis ta ng Pi li pi nas. Ka ba lik ta ran, da hil sa na pa ka ta gal na pag sa la lay ng Pi li pi nas sa mi li tar ng US, na na ti ling wa lang ka ka ya han ang AFP na nag sa sa ri ling de pen sa ‐han ang sa ri ling mga te ri tor yo.

Pag ti ning ng mga hate crime la ban sa mga Asi an-Ame rican sa US

Documents

Itanghal ang limang siglo ng armadong paglaban