Skripta iz Politikog ponaanja II

Skripta iz Politikog ponaanja II

Skripta iz Politikog ponaanja IIMagistarske studije Odnosi sa javnou; Meunarodni odnosi

Fakultet politikih naukaBojana Lakovic

Sadraj1ISTORIJSKI RAZVOJ STUDIJA GLASANjA31.1Istorija:31.2Lazarsfeldova studija The People's Choice31.3Miigenska revolucija:61.4ZAKLJUAK:72DRUTVENO-STRUKTURNI PRISTUPI GLASANjU92.1Politika sociologija92.2Sociologija politikih objanjenja102.3Objanjenja politike sociologije112.4Mjerenje socijalne strukture i glasanja primjer klasa132.4.1Svrstavanje i razvrstavanje ( dealignmnt and realingment)132.4.2Kontekst socijalno-politie promjene142.4.3Nestajanje strukturnih rascjepa142.4.4Hipoteza oburoavanja142.4.5Nova srednja klasa142.4.6Postmaterijalizam152.4.7Posljednja deavanja152.4.8Partijska identifikacija162.4.9Kritika163TEORIJA RACIONALNOG IZBORA173.1Ideologija, partije i izborna odluka194PROSTORNE TEORIJE GLASANJA224.1PROKSIMACIONA TEORIJA234.2DIREKTIVNA TEORIJA235POLITIKA REPREZENTACIJA235.1Dijadika korespondencija255.2Partijski model266POLITIKA KOMUNIKACIJA276.1Nalazi Konversa i Zallera286.2Stranaka politika komunikacija326.2.1Kratka istorija politickog oglasavanja: SAD326.2.2Skracivanje spotova336.2.3Uspon imidza336.2.4Mit i simbol336.2.5Moc oznacavanja346.3Informisanje i mree347IZBORNA APSTINENCIJA358DRUTVENI KONTEKST GLASANJA: PARTIJSKI, IZBORNI SISTEM I POLITIKA KULTURA409GLASANJE I EKONOMIJA6810PERSONALIZACIJA POLITIKE72

ISTORIJSKI RAZVOJ STUDIJA GLASANjAIstorija: Do ranog 20 vijeka nije praktino bilo primjera studija glasanja. Glasanje se pominje u mnogim klasinim radovima politike filozofije u komentarima od Aristotela do Tolkvila, ali jedino kao jedan elemenat ire rasprave o politikoj teoriji i ponaanju. Na kraju vijeka, to to su klase i ene dobile pravo glasa bio je fokus mnogih debata, ali jedino do stepena kvalitativne diskusije o tome kako klasa koja radi ili ene treba i hoe da glasa, gdje su Marksisti predviali pobjedu Socijalistike partije, dok su feministkinje traile rodno orjentisane kandidate da bi dobile veu podrku od ena. Nedostatak kvantitativnih podatakaa koji bi se uporedili sa modernim izvorima znailo je da su inicijalne studij bile ili kvalitativne u svom pristupu i esencijalno anegdotske, ili su se oslanjale na one oskudne podatke koji su postojali, a koje su omoguavale onu osnovnu analizu, na primjer izmeu urbanih i ruralnih ponaanja ili regionalnih razlika. Ipak i ti podaci omoguili su Siegfriedu koji je izuavao obrasce glasanja na Zapadu Francuske prije I Svjetskog rata, da identifikuje generalnu stabilnost u regionalnim obrascima glasanja. Jedan produktivniji nain analize glasanja, koji je prikazao Gosnell u Why Europe Votes(1930) uporeivao je US, Francusku, Njemaku i VB, u pokuaju da razumije zato se smanjivala izlaznost biraa u SAD dok je i dalje bila stabilna u Evropi. ak se i ova studija oslanjala na povezivanje institucionalnih i ekonomskih faktora sa nivoima izlaznosti, a on nije mogao da analizira sve vane profile glasaa koji bi mu dali direktno objanjenje. (Why Erope Votes, Gosnell ekoloke studije (popis+rezultati). Veliki napredak u ovom pogledu doao je sa predstavljanjem istraivanja komercijalnih kompanija za istraivanje javnog mnjenja, 1930-e godine, i njihove upotrebe posebno od strane Lazarsfelda. Da nije bilo masovnih istraivanja u kasnim 1930-im godinama, prosto ne bi bilo mogue da se testira i razvije bilo koja individualna teorija glasanja. Lazarsfeldova studija The People's Choice

koja je na samom poetku objavljena na kraju II SR, i odnosila se na predsjednike izbore u SAD 1940 godine. Koristio je Erie Okrug, Ohajo, kao uzorak okruga, prije svega zbog toga to je bio dovoljno mali da bude logino izvodljiv i bio je najblii tipinom Amerikom okrugu. Nijesu bili zainteresovani za to kako ljudi glasaju, nego zato su glasali tako kako su glasali. Autori su dakle bili zainteresovani u izuavanje procesa koji su vodili glasanju, dok im je samo glasanje skoro pa bilo usputno pitanje. Oni su naglaavali formiranje preferencija putem radija i drugih medija, i ulogu kampanje u oblikovanju pogleda biraa. Naredno unaprijeenje prethodnih analiza i ono koje veliki broj nacionalnih instituta tek treba da preduzme, bilo je upotreba panel istraivanja - intervjuisanja odreenog broja ispitanika u odreenim vremenskim intervalima, u namjeri da se izmjere promjene u njihovom ponaanju, konzistencija preferencija glasanja i slino. Po prvi put, individualna osnova za glasanje je trebalo da bude ispitivana na isti nain kao i pripadnost socijalnim grupama, politikim dogaajima i kontekstu na makro nivou. Studija je ipak u veem dijelu bila istraivaka u pogledu upotrebe podataka, posmatranju svih aspekata formiranja preferencije i mijenjanja kroz izbornu godinu. I koncentrisala se na samo jedan okrug umjesto da je bila nacionalna studija. Ve 1948. Godine napravljena je jo jedna studija u Elmiri u Njujorku, i objavio je Berelson u Voting. Ta studija je bila formalnija u pristupu glasanju. Umjesto da se koncentrie na kampanju, vie se koncentrisala na formiranje preferencije drutvene strane glasanja, i onda je posmatrala izborno ponaanje izbornog tijela za sebe (per se). I ona je bila panel studija, ali najvanije, dala je sntezu procesa donoenja odluka u glasanju pod nazivom Socijalna psihologija odluivanja o glasanju. Glavni nalaz, ili jedan od nalaza koji je vodio Miigenskom modelu, bio je da ljudi koji pripadaju homogenim socijalnim mreama tee da glasaju za sline partije, i da to rade konzistentno tokom vremena. I ona je bila induktivna i koristila je samo jednu lokaciju. 1.1.1 IBER: Kao godina roenja analize politikog ponaanja uzima se 1944. godina kad su Lazarsfeld i dr. objavili prvu znanstvenu studiju ponaanja biraa, The Peoples Choice usredotoenu na individualne glasae, a koja se smatra utemeljenjem politiko-sociolokog pristupa politikom ponaanju. Samo istraivanje provedeno je 1940. godine u mjestu Erie County u dravi Ohio. Istraivai su namjeravali utvrditi proces donoenja odluka, odnosno varijabli koje utjeu na odluku o izboru jednog ili drugoga predsjednikog kandidata. Istraivai polaze od pretpostavke da su birai tijekom kampanje suoeni s mnotvom injenica i utjecaja pa je njihova konana odluka rezultat ukupne interakcije veeg broja varijabli kao to su: birako politiko opredjeljenje, stav prema pojedinim kandidatima, socijalni poloaj ispitanika, socijalni utjecaji i procesi informiranja. Osnovne metodoloke postavke, kao i istraivake nalaze, moemo saeti u sljedeem:1. U njihovu je istraivanju prvi put, na veem uzorku, primijenjena tzv. panel-analiza, odnosno istraivaki postupak kad se s istim ispitanicima razgovara vie puta tijekom odreenog vremenskog razdoblja (u konkretnom istraivanju sedam puta tijekom est mjeseci kampanje) kako bi se istraila promjena nekog odgovora u funkciji vremena. 2. Pokazalo se je da je vrlo mali broj ispitanika promijenio svoje opredjeljenje tijekom kampanje, samo su na poetku istraivanja neopredijeljeni birai tijekom kampanje formirali opredjeljenje za jednog od kandidata.3. U tim je promjenama uloga masovnih medija bila vrlo slaba. Drugim rijeima, umjesto da mediji promijene stavove, oni su bili u funkciji utvrivanja ve oblikovanog stava.4. Primijeen je fenomen tzv. dvostupanjske komunikacije po kojem sredstva masovnog komuniciranja, u to vrijeme tisak i radio, pruaju informacije ponajprije zainteresiranim pojedincima, tzv. stvaraocima mnijenja, koji ih kasnije ire neposrednom komunikacijom licem u lice u svojoj socijalnoj okolini. Drugim rijeima, nisu svi pojedinci za politika zbivanja jednako zainteresirani. Oni, najee, primaju preraene informacije od drugih, to ujedno znai da su poruke iz medija esto posredovane interpersonalnom komunikacijom.5. Rezultati su pokazali da u funkciji vremena dolazi do sve vee konzistentnosti stavova, odnosno da se stavovi prema pojedinim kandidatima sve vie usuglaavaju sa stranakim opredjeljenjem. To znai da je sama kampanja sredstvo okupljanja i homogeniziranja potencijalnoga birakog tijela pojedine stranke.6. Promjena stava dogaa se u pravcu vee homogenizacije sa socijalnom skupinom kojoj pojedinac pripada. Drugim rijeima, izborna odluka nije iskljuivo individualna, nego je to odluka referentne socijalne grupe. Svakako je taj fenomen znatno prisutniji u manjim socijalnim sredinama gdje je znatno vee znaenje socijalnog pripadanja, ali i socijalne podrke i pritiska.7. Politiko opredjeljenje pojedinca znatno je uvjetovano njegovim socijalnim poloajem. Oni su u konkretnom istraivanju konstruirali indeks politike predispozicije (IPP) koji se sastojao od pripadnosti socijalnoj klasi, religiji (protestanti ili katolici) te urbanom i ruralnom podruju stanovanja. Nii su socijalni slojevi, katolici i urbana sredina vie bili skloni demokratima, a vii slojevi, protestanti i ruralna sredina republikancima.8. Pojedinci koji su imali kontradiktorne politike predispozicije (na primjer, pripadnost srednjoj klasi, katolik) najee su bili neopredijeljeni

Miigenska revolucija:

Mogue da ni jedan drugi model studija glasanja nije bio uticajniji od miigenskog socio-psiholokog modela. Podaci koji su koristeni bili su dio istraivanja koje je sprovedeno izemeu predsjednike pobjede Harija Trumana 1948 godine i reizbora Dvajta Ajzenhauera 1956. godine. Analizom predsjednikih izbora 1948. u SAD-u zapoinje niz periodinih istraivanja javnog mnijenja o problemima drutva u vrijeme izborne kampanje i o preferencijama biraa. Autori su teite svoje analize stavili na koncept lojalnosti stranci. Oni se usredsreuju na pojedinca i njegovulinu politiku psihologiju koju uzimaju najprije kao analitiko sredstvo. Taj se psiholoki odnos pojedinca sastoji u stavovima prema relevantnim politikim objektima: usmjerenosti prema politikim strankama, prema problemima koji dominiraju u kampanji, odnosno prema kandidatima. Kljuni element njihova modela jest stranaka identifikacija. Ona se ne posmatra kroz formalnu pripadnost, nego kao psiholoka varijabla doivljaja sebe. Prema njihovu miljenju, stranaka identifikacija ima izvore u djetinjstvu, osobito u obitelji, i tako posredno odraava socijalnu osnovu takve politike identifikacije. Prema tome, stranaka se identifikacija temelji na odreenim procesima grupne pripadnosti. Kad je jednom formirana, doivljaj vlastitog opredjeljenja postaje neovisan o grupama, ideologiji, aktualnim problemima i slino. Kljuna je pretpostavka ovog pravca analize to to birai donose odluke, odnosno izbor odreenog kandidata ili stranke, na temelju vrednovanja triju glavnih elemenata izborne situacije: kandidata, problema i stranke. Sama analiza ima sljedee aspekte:

1. izbor relevantnih problema za koje se misli da su kljuni problemi drutva u vremenu odravanja izbora;

2. procjena pojedinca o tome koliko mu je pojedini problem vaan;

3. miljenje pojedinca o tome je li dosadanja vlast ispunila njegova oekivanja na tom podruju;

4. procjena pojedinca o tome koja je stranka najblia njegovu stavu o pojedinom problemu.

Ne treba nas osobito uditi osnovni nalaz po kome simpatizeri pojedine stranke smatraju da upravo njihova stranka o pojedinom problemu ima stajalite slino njihovu, pa i onda kad objektivna analiza pokazuje da to nije tono. Pritom se postavlja kljuno pitanje uzronosti: izraavaju li birai lojalnost stranci budui da misle kako je upravo ta stranka najbolji izbor za postizanje njihovih ciljeva, odnosno rjeavanje problema, ili, zauzimaju li birai odnos prema nekom problemu sukladno svojim percepcijama o tome to je to to podupire stranka kojoj su oni lojalni!? Neki su kritikovali ovaj pristup da je tautoloki - ponavlja neto to je oigledno, evropski istraivai su bili skeptini, jer je prema njihovom miljenju bilo mnogo korisnije ispitivati socijalne grupe i ideoloke pozicije, u zemljama sa npr stabilnim dvopartijskim sistemima. Po Miigenskom modelu, glasanje je prvo predispozicija i tek kasnije rezultat (svjesne) deliberacije. Takoe, oslikava partije kao nesavrene inioce, koji, uprkos imanju baze potencijalnih glasova, trebaju ne samo da mobiliu ovu grupu ve i da neizbjeno unaprijede i pokrenu pitanja koja se tiu politika i kandidata, koji bi u veoj ili manjoj mjeri doveli do vee podrke na izborima. Dakle, partije ne poinju ispoetka, ve imaju bazu potencijalnih glasova iz kojih crpe svoju podrku. ZAKLJUAK:

Nema jedinstvenog odgovora koji e nam rei zato ljudi glasaju na nain na koji glasaju. Uvijek e biti pojedinaca koji se ne mogu objasniti pravilima koji se primjenjuju za veinu, koja je definisala teorija. (Moemo da procjenjujemo relativni znaaj odbojnosti prema kandidatu kada ga uporedimo sa odbojnou prema odreenom pitanju). Statistiko modeliranje u velikoj mjeri nadomjeuje probleme.

DRUTVENO-STRUKTURNI PRISTUPI GLASANjU

A cross on a ballot is an implicit statement of social identity. (Harrop i Miler). Ukoliko postoji neka reenica koja karakterie rane studije glasanja, i nastavlja da motivie mnoge savremene psefologike istraivae, onda je to ovaj citat. Na isti nain kao i kod drugih odluka koje donosimo (na primjer o izboru profesije, partnera isl), na to za koga emo glasati utiu mnoga ponaanja, vrijednosti, elje i vjerovanja i otkriva elemente na kojima je takav izbor zasnovan. Moda je korisnije ne razmiljati o glasnju kao per se o donoenju odluka, ali kao predeterminisanim izraavanjem vanih politikih elemenata koji daju predispozicije glasau ka nekoj partiji ili kandidatu: elemenat izbora bi trebalo da bude eliminisan od strane drutvene teorije. Bazine predispozicije koje smo dobili na osnovu poloaja u drutvu. Zato je drutvo vano? Jer: 1. Drutveno okruenje u kome ivimo utie na vrijednosti, stavove i uvijerenja koja formiramo. 2. Svjesno ili nesvjesno pripadamo grupama na osnovu godina, pola, obrazovanja, zanimanja i slinom , i sve te grupe mogu da nas okarakteriu. Pripadnici iste grupe pokazae slina ponaanja u pogledu odreenih pitanja koja e ih razlikovati od drugih partija. 3. Politike partije koriste ove socijalne grupe kojima pojedinci pripadaju kao bazu za mobilizaciju podrke. Partije imaju ograniene resurse i ne mogu da naprave programe i bave se pitanjima kako bi privukle sve birae, pa se ograniavaju na pojedine grupe. 4. Kljune drutvene grupe definiu glavne linije rascjepa oko kojih se vodi politika. Politika sociologija U slavnom lanku ovanija Sartorija koji je napisan kasnih 60-ih godina, on je istakao razliku izmeu politike sociologije i sociologije politike, gdje je istakao da je istraivanje socijalnih struktura bilo vezano za ovu drugu. Drugim rijeima, kada istraiva posmatra glasanje ili strukturu partijskog sistema, na primjer, on se pridravao ideja uzetih iz sociologije i onda ih je nametao u politiki sistem, umjesto pokazivanja kako se oni dvoje odnose jedan prema drugome, i kako politiki sistem moe lako da nametne njega u socijalne strukture. Sociologija politikih objanjenja U ranim studijama glasanja, sociologija politike je primjenjivana, odnosno pristup koji njoj odgovara. Studije kao to su one Kolumbijske kole, posmatrale su brojne socijalne indikatore kao to su godine, pol, zanimanje, religija i etnicitet, i traili su asocijacije izmeu ovih grupa i glasova za Republikance i Demokrate. Autori su naglaavali tri fundamentlna procesa kroz koja drutveni indikatori odravaju dugotrajnu povezanost sa izbornim odlukama: 1. Diferencijacija: gdje pojedinci sa zajednikim karakteristikama takoe dijele i zajedniki interes u pogledu toga kako vladina politika utie na njih. I obrnuto2. Transmisija: gdje postoji zavjetavanje/ prenoenje/ predaja vrijednosti i ponaanja, prije svega od roditelja-djeci, koje glasai zadravaju cijeli ivot i koja utie na njihovo glasanje. 3. Kontakt gdje pojedinci moraju da provedu vie vremena u prisustvu lana njihove socijalne grupe , umjesto sa lanovima drugih drutvenih grupa, da bi osigurali pojaanje ponaanja i vrijednosti koji karakteriu tu grupu. Za najvei broj ljudi, uticaj koji se kasnije stie u ivotu gradi se na osnovama koje su postavljene. Ovo pomae da se objasni zati neki socijalni indikatori nemaju mogunost da utiu na glasanje- kao to su na primjer godine. I slian argument se moe dati na osnovu pola. Jednako vano kao i pojedinane karakteristike, jeste i pojedineva integracija u drutvo u zavisnosti od njihovih eksplicitnih pripadnosti odreenim socijalnim grupama, odnosno, organizacijama kojima pripadaju i u kojima oni mogu da raspravljaju o politici ili prosto da se ukljue u drutvenu interakciju koja uopteno jaa njihove stavove. To na kraju vodi do konteksta u kome pojedinci vide sebe, bez obzira na njihov profil ili proaktivnu pripadnost grupi. Kontekstualni efekti variraju vremenom u zavisnosti od klasnog profila oblasti u kojoj pojedinac ivi. Efekat komiluka daje iskustveni izvor koji je nevidljiva komunikaciona mrea izmeu pojedinaca koji utie na socijalne i politike vrijednosti i ponaanje. Snaga kontekstualnih efekata moe biti prilina: na primjer u Italiji efekti regionalnih subkultura- istorijsko nasljee politike tradicije- smatra se znaajnijim u objanjavanju kako ljudi glasaju od njihovih pojedinanih karakteristika. Italijanski seljaci nemaju ni jednu partijsku preferenciju, a variraju izmeu Komunista i Hrianskih demokrata u zavisnosti od regiona. Sartori ipak napominje da iako ovo moe da govori o refleksiji socijalnih grupa, ono ipak ne potvruje da politike partije predstavljaju razliite drutvene grupe. U glasanju kao politikom predstavljanju mi elimo da znamo, da li partije predstavljaju svoje birae, kao i da li glasai glasaju za partije zbog percepcije ili interesa. Objanjenja politike sociologije Zato su neke drutvene podjele znaajne u nekim drutvima a u drugima nijesu? Lipsen i Rokan dali su prvu studiju koja prua komparativni okvir za povezivanje drutvenih struktura i izbornog ponaanja. Umjesto da koriste mikro-drutveni pristup, odnosno da analiziraju glavne obrasce u profilima pojedinanih biraa, i njihovog partijskog izbora, oni su usvojili istorijski makro-socioloki pristup. Prva uporedna studija je pokuala da napravi vezu izmeu drutvenih determinanti i politikog izbora. Ova se studija prevashodno bavila pitanjem kako odreene drutvene podjele (cleavages) utiu na individualni politiki izbor pojedinca. Pritom je interesovanje autora bilo u najveoj mjeri usmjereno na proizvod ovih podjela i nain na koji politike elite uspijevaju da aktiviraju drutvene podjele kao determinante glasanja (Evans, 2004: 51), a ne na sam proces izbora. Osnovna hipoteza od koje Lipset i Rokkan kreu u svojoj analizi jeste da su partijska opredjeljenja u poslijeratnoj Evropi uslovljena podjelama iji tragovi seu do perioda stvaranja nacionalnih drava na njenoj teritoriji, poev od XV vijeka pa nadalje. Na ovaj nain politika, kako pie Sartori, prije nego da je prosta refleksija socijalne strukture, postaje ne zavisna ve nezavisna varijabla. Lipset i Rokan su usvojili teoriju diferencijacije Talkota Parsonsa, koja je istraivala kako razliiti subsistemi unutar drutva, kao to su ekonomski, politiki, djeluju u usmjeravanju pojedinevih odluka i ponaanja. Ti subsistemi su povezani sa funkcijama koje sistem mora da ispuni ukoliko eli da opstane. Postoji pet funkcija sistema: 1. Adaptacija: sistem mora da iznae resurse za adaptaciju na sredinu i za adaptaciju sredine (A)2. Postizanje ciljeva: Sistem mora da prioritetizuje ciljeve (G)3. Integracija: Sistem mora da regulie interakcije meu svojim razliitim komponentama (I)4. Latentnost: sistem mora da iznae nain da osigurava opstajanje poeljnih vrijednosti i motiva (L) Prema L i R, da bi neko razumio kako socijalna strukrtura doprinosi oblliku politikog sistema kroz proces izgradnje nacionalne drave, i demokratizacije, treba da pogleda posebno elemente I, G, L i njihovu interakciju: 1. I-G : Politike voe i organizacione grupe interaguju - znaaj je u formiranju partija2. I-L: Interakcija se odvija izmeu organizacionih grupa i individualnog uea, dok je znaaj u grupnom identitetu pojedinaca i mobiliztaciji3. L-G: elementi u interakciji su politiki lideri i podrka pojedinaca dok je znaaj u izborima. Autori prepoznaju etiri vrste podjela koje su uslovile postojeu partijsku identifikaciju u Evropi. Najstarije, teritorijalne podjele (centar-periferija), slijedile su podjele na relaciji svjetovno-crkveno (drava-crkva). Nakon to su ustanovljeni neki osnovni elementi demokratizacije mogunost postojanja opozicije, pravo glasa i, na kraju, predstavljanje u parlamentu pojavile su se jo dvije vrste podjela: podjela na industrijski i poljoprivredni sektor, a potom i podjela na radnike i vlasnike kapitala (klasna podjela). Gotovo sve evropske drave u svom istorijskom razvoju prole su kroz navedene faze podjela, no svaku od njih karakterisao je specifian drutveni kontekst. Sada dolazimo do glavnog argumenta pomenutih autora: upravo taj odreeni drutveni kontekst, snano poduprt voljom politike elite, presudno je uticao da se neke od ovih podjela u konkretnoj dravi zadre i nakon stvaranja partijskih sistema postanu snani osnovi partijske identifikacije, a druge ne. Dobra ilustracija moe biti pitanje: zbog ega u Belgiji vjerska podjela nije zaivjela kao determinanta partijske podjele, kao to se to, na primjer, desilo u Francuskoj? U Belgiji je, naime, ova podjela, od samog svog nastanka bolje kanalisana kroz odreene institucije, na primjer kroz ustav iz 1830. godine, koji je dozvolio crkvi nesmetan razvoj i rad. Nakon protesta liberala protiv snanog uticaja Katolike crkve na obrazovanje, konflikt se pojaao. No, Vatikan tada nije dozvolio stvaranje radikalnih katolikih grupa, ve je napravio neku vrstu kompromisa izmeu umjerenih katolika i konzervativaca i taj je kompromis trajno rijeio vjerski konflikt u Belgiji, to se, na primjer, u Francuskoj nije dogodilo. S druge strane, u Belgiji je zaivio drugi konflikt, tj. podjela. Ona se odnosila na jeziko pitanje, a rezultirala je podjelom na dvopartijski sistem koji oslikava flamansko-valonsku podjelu. Podjela je, prema Lipsetu i Rokkanu, neophodna za ivot partijskog sistema. Stoga, smatraju oni, iako je veina evropskih drava prola kroz sline faze u kojima su se odreene drutvene podjele pojavljivale, upravo je igra politike elite odredila koje e podjele ostati kao trajne determinante partijske podjele.

Mjerenje socijalne strukture i glasanja primjer klasa

Alfordova studija glasanja klasa u Anglo-Amerikom sistemu Indeks klasnog glasovanja (Alfordov indeks) odnos klasnog poloaja pojedinca (radnika ili srednja klasa) i glasovanja za lijeve ili desne stranke Predstavlja razliku izmeu postotka koje leve stranke dobijaju meu radnicima (u koje ubraja rudare i slina zanimanja, radnike u tehnikom prevozu, kvalifikovane radnike, radnike u proizvodnji, i ostale koji nisu drugde razvrstani) i postotka koje leve stranke dobijaju meu pripadnicima ostalih zanimanja Primjer: prva mjera koja moe biti koritena jeste ukupan rascjep u glasanju, u ovom sluaju ukupno klasno glasanje. Prosto broj pojedinaca koji glasaju a partiju svoje klase dat je kao proporcija ukupne izborne jedinice. Na primjere, ukoliko je 10 miliona glasaa u izbornom tijelu, koji je podijeljen jednako izmeu dvije klase, i 3 miliona iz svake od ove dvije klase od 5 miliona glasa za tanu partiju, onda e ukupan nivo klasa biti 60%. Koritenjem ove mjere, fokus panje je na tome koja proporcija izbornog tijela glasa na pravi nain. Apsolutni nivo klasnog glasanja je 60%, a relativni nivo je od devijacije oduzeti oekivani ishod. Istraivai su ipak tvrdili da u obzir treba uzeti pojedinano izborno tijelo partija i njihovu kompoziciju u pogledu rascjepa. Ima li teorijskog opravdanja da se koristi ovaj indeks? Svrstavanje i razvrstavanje ( dealignmnt and realingment) Birai sve manje odgovaraju idealnim socioloki projektovanim glasanjima. Posebno u pitanju klase, ali takoe i po pitanju drugih rascjepa, jasne veze izmeu partija i glasanja prema tradicionalnim socijalnim strukturama su nestale. Glasai su postali individualniji u svom izboru, i to zahvaljujui sofisticiranosti, politikom znanju i zamagljivanju pitanja na nivou politike, zato je vjerovatnije da e oni postati selektivniji a samim tim potencijalno nestabilniji na uzastopnim izborima (hipoteza svrstavanja) ili su linije podjele i dalje prisutne u politici, ali su evoluirale iz tradicionalnih rascjepa. Kontekst socijalno-politie promjene

Klju promjene u poslijeratnom periodu u industrijskim demokratijama je kontekst promjena u socijalnoj strukturi i socijalnom kontekstu, i posljedino promjene u izbornom ponaanju koje su viene od 60-ih na ovamo. Nestajanje strukturnih rascjepa

Hipoteza da e strukturni rascjepi nestati i da e birai na svakim izborima donositi odluku na osnovu programskog opredjeljenja. Ova radikalna hipoteza naglaava da se glasai sve manje svrstavaju sa novim socijalnim podjelama, ali e zato izabrati na bazi politikih pitanja i na svakim izborima, prije nego to e izabrati na osnovu veza sa drutvenim grupama i razvijanjem trajnijih veza sa jednom partijom. Postoji malo dokaza za ovu hipotezu. Hipoteza oburoavanja Dalton, Flanagan, Bek: Evropski radnici provode subote perui svoje sutomobile, a nedjelje vozei se u prirodu-to nije klasna borba na koju je Marks mislio. U skladu sa rastuim bogatstvom poslije ratnih demokratija, radnika klasa nije vidjela svoj standard ivota u smanjenju, ve u porastu, sa pristupom konzumerskim dobrima, stambenim i obrazovnim mogunostima za svoju djecu, koja im ranije nijesu pripadala. Dobile su mogunost da okuse nain ivota srednje klase. Kakvog smisla ima glasanje za lijeve partije? Da li je materijalno dobro motivacija za klasno glasanje ili je u pitanju princip? U pogledu socijalizacije, zato treba posjedovanje konzumeristikih dobara da bude vanije od vrijednosti uvreenih u radnike rokom njihovog djetinjstva i adolescencije kada je period prije i poslije rata bio ogranien za njihov tradicionalni obrazac. Nova srednja klasa Stvaranje novih klasa u periodu poslije rata: 1- Oni koji posjeduju nepokretnu imovinu i imaju osiguranje- nova via klasa2- Oni koji ive u iznajmljenim kuama i nemaju osiguranje novi glasai ljevice. Nema empirijske potvrde za ovu hipotezu. Vrlo se esto ove dvije varijable koriste u kontruisanju modela glasanja. Postmaterijalizam Ni jedna druga teorija u politikoj nauci nije imala vie uticaja od Inglehartove teorije post materijalistike promjene vrijednosti U skladu sa ekonomskim izobiljem postratnih demokratija i poveanim nivoom obrazovanja, poslijeratne generacije, socijalizovane u takvim okolnostima, imaju razliite prioritete u vrijednostima od svojih roditelja. Umjesto da brinu o finansijskim i materijalnim pitanjima, oni mogu da sebi priute da se bave pitanjima kvaliteta ivota i td. Oni e manje vjerovatno biti mobilisani tradicionalnim rascjepimai povzeanim vrijednostima koji su usaeni u sukobe o resursima i legitimitetu, i mnogo vie vrijednostima koje su povezane sa onim njihovim. Ali poto se te vrijednosti ne nalaze u programima glavnih politikih partija, takvi postmaterijalisti najvjerovatnije nee glasati uopte, i umjesto toga e se ukljuiti u nekonvencionalne politike akcije kao to su trajkovi, demonstracije, zauzimanje javnih zgrada i sl. Postmaterijalistike vrijednosti moda nijesu uvijek direktno povezane sa klasnom strukturom ili drugim drutvenim indikatorima, i kao takve ove vrijednosti su danas dio politikog procesa. Ipak, mjera do koje postmaterijalistike vrijednosti mogu biti pogoene elementima socijalne strukture i dalje je valjano analitiko pitanje: samo zato to su njihove vrijednosti razliite, ne znai da nijesu izgraene na isti nain. Uloga rane politike socijalizacije, Tiha revolucija Inglehart Da li se ova teorija moe primijeniti na nove demokratije? Posljednja deavanja

Drutveno strukturno glasanje ostaje vaan teorijski okvir Drutvene promjene trae odreene adaptacije Kod klasng glasanja, je li samostalni zanatski djelatnik zaposleni ili poslodavac? Postoji li razlika kada je u pitanju sigurnost ugovora? Kakvu ulogu ima sistrm promocije i hijerarhije? Priroda posla? Sigurnost posla?

Partijska identifikacija

U evropskom kontekstu senije pokatala kao relevantan indikator Odreena korelacija postoji ali je ne bismo mogli smatrati snanom eksplanatornom varijablomKritika

Zukermann: Rascjepi i glasanje su u prolosti korespondirali. Desila se druptvena promjena i pojavili su se novi rascjepi. Oekuje se promjena glasanja. To se ne deava. Dakle, veza vie ne postoji.

Odgovor: Rascjepi i drutvene podjele su znaajne u onoj mjeri u kojoj to elite odrede i dozvole

Pogled na politiku tranju nedostatan, treba obratiti panju na politiku ponudu koja diktira tempo.

TEORIJA RACIONALNOG IZBORA

Osim ako vjerujemo u potpuni deterministiki model glasanja, razlike i ponaanja odaju prateu elju za razliitim ishodima, ve takoe i sposobnost da se izabere izmeu razliitih rezultata u izbornoj areni, rezultate koji su predstavljeni i obeani od strane politikih partija koje se takmie za vlast. Koncentriemo se na pojedinane birae i trudimo se da objasnimo kojim se procesom donoenja odluka oni pribliavaju partiji za koju glasaju. Ovo ne ponitava da glasai imaju socijalni kontekst koji utie na donoenje odluka, niti da oni mogu imati partijsku lojalnost koja im takoe pomae u ovom procesu, ali on pomjera panju sa drutvenih inputa autputa u vidu glasanja, na stvarni mehanizam koji se odvija u crnoj kutiji biraeve svijesti kada on donosi odluku. Teorija racionalnog izbora ecencijalno pripicuje motivaciju pojedinaca da li da glasaju i kako da glasaju, kalkulaciji pretpostavljenih benefita od preferirane odluke. Predlae se nekoliko tipova izbora: 1) glasati za neku od 2 ili 3 prihvatljive partije, 2) ponititi listi, 3) ne izai na izbore. Kombinacija ekonomske teorije racionalnog izbora i teorija o kolektivnoj akciji: Kalkulacija maksimalnih benefita iz ponuenih izbora, Svaki rezultat ima benefit i/ili trokove cost/benefits analiza An Economic Theory of Democracy, Anthony Downs The Logic of Collective Action, Mancur Olson Politiari koriste racionalnu debatu za pitanja koja polarizuju izborno tijelo, u smislu da oni koji se ne slau sa njima su ili neuki ilki histerini i imali bi drugaiji pogled na stvari ako bi razumjeli. Ekonomisti pitaju investitore da naprave racionalni i oprezan potez, kada trite djeluje nestabilno. Entoni Dauns, jedan od utemeljivaa ove teorije dao je njene osnovne principe u knjizi An Economic Theory of Cemocracy. Ove teorija donosi novinu u pogledu promjene fokusa sa drutvenog kontekstam ko predstavlja predispoziciju za glasanje, na samog biraa, tj na proces njegovog donoenja odluke. Teorija racionalnog izbora vidi proces glasanja kao vrstu igre koja se odvija izmeu racionalnih igraa, sa jedne strane biraa, sa druge politikih partija i kandidata, koji od biraa kane dobiti glas. Kako se ta igra uvijek deava u odreenom druptvenom kontekstu, teorija racionalnog izvora ne negira u potpunosti uticaj drutvenih predispozicija, ali ih stavlja u drugi plan i podreuje racionalnoj odluci aktera. Istraivai koji zastupaju ovu teoriju svoje interesovanje zsjeravaju na proces donoenja odluke biraa, da li uopte glasa ili ne glasa, i ako glasa, za koga, sagledavajui ga prvenstveno kao racionalnu raunicu. Dauns prvo objanjava to podrazumijeva pod racionalnim ponaanjem biraa i racionalnim djelovanjem politike partije. Definicija u Daunsovom teorijskom okviru: Racionalno je nastojati postii ciljeve na najrazumniji mogui nain (reasonable), Najrazumije je kada se bira onaj nain postizanja ciljeva, koji, u skladu sa dostupnim informacijama, podrazumijeva najmanje ulaganje sredstava (input) kojim se postie najvei rezultat (output) Definie niz preduslova koji se moraju stei kako bi proces donoenja odluke bio racionalan: Da je pojedinac u stanju da donese odluku u situaciji vie ponuenih opcija, Da je u stanju da ih porea po preferencijama Da je odnos izmeu opcija tranzitivan Da e uvijek odabati opciju koji najvie preferira Ukoliko ima isti izbor u razliitim vremenskim presjecima, pod istim uslovima e uvijek donijeti istu odluku Maksimizacija koristi: Korist= razlika u dobitku izmeu odbaene i prihvaene opcije Postoji problem pretpostavke informisanosti Dauns smatra da racionalno treba mjeriti prema nainu donoenja odluke, ne prema ishodu. Razlozi koji opredjeljuju biraa nijesu uvijek racionalni, pa se Dauns ograniava na ekonomske i politike razloge koje jedino smatra radionalnim dok sce ostale izmjeta iz okvira radionalnog. Porodini pritisak, klijentelizam, emotivna vezanost i slino vode tautologijji. Ovo shvatanje su odbacili njegovi nasljednici. Partije su takoe racionalne. Politike partije su ogranien tim office seekers (lica koja trae kancelarije) koje tee jedino da osvoje vlast, presti i sredstva koja dolaze sa javnom funkcijom. Cilj svake partije je osvajanje ili uee u vlasti, te ga ne treba mijeati sa ideologijom, koja je puko sredtsvo kojim politikke partije postiu taj cilj. Ideologije su preice koje partije koriste kako bi neodlunim biraima pomogle da procijene to je za njih bolje. Cinian pogled na politiku: vlast moe efikasno voditi drutvo i raditi u cilju dobrobiti stanovnitva, a da joj to uopte nije primaran cilj Drutvena funkcija- sporedni a ne glavni cilj Lista koraka: 1. Evaluacija rada partije na vlasti koju korist moe donijeti ako ostane na toj poziciji?2. Evaluacija potencijala opozicije koju korist moe donijeti ako osvoji vlast?3. Ako nema razlike logian ishod je apstinencija Partije nude politike, birai posmatraju te politike, procjenjuju koja e da maksimizuje njihovu korist i ispravno glasaju. Ali postoji problem: prvo partija na vlasti e da posmatra preferencije biraai usvoji onu poziciju koja zadovoljava veinu, da bi osigurala veinu. Ukoliko birai imaju vie preferencija, partija vjerovatno nee moi da zadovolji sve njih, tako da ona mora da gleda na veinsku poziciju, za sva vana pitanja. Kako e razliite politike biti bitne za razliite ljude, opoziciona partija moe da sastavi ono to Dauns naziva koalicija manjina. Dok je na vlasti, vlada e se obraati veinskoj preferenciji po svakom pitanju koje predstavlja. Ipak, osim ukoliko je veina u svakom pitanju sastavljena od identinih biraa, o svakom pitanju bie serije manjina koje vlada ne predstavlja. Birai doivljavaju intenzivnijim ona pitanja koja su u manjini. Tako opozicione partije prave koaliciju i preuzimaju te birae. Ideologija, partije i izborna odluka

Partijama su ideologije potrebne samo zato to su glasai neizvjesni. Ideologije kao heuristike preice za dobijanje glasova. Ukoliko partije ele da dobiju glasove tokom vremena, onda one imaju interes da odre nivo konzistentnosti u svojim ideologijama i njihove aktivnosti treba u odreenoj mjeri da odraavaju ideoloka gledita. Dauns pozajmljuje prostorni koncept iz ekonomske teorije. Ekonomisti su pokuali da saznaju gdje bi bilo idealno mjesto da se postavi prodavnica na ulici, a u cilju maksimiranja broja potroaa koji esto pojeuju prodavnicu. 1) Osnovni model: jedna ulica, birai se odluuju na osnovu cijena i prodavnici i cijena prevoza do nje (idealno na pola puta). Najbolje mjesto za konkurenciju je do ove prodavnice, desno. 2) Dauns je napravbio paralelu izmeu ekonomskog i politikog trita. Postoji politika ulica (u pogledu ekonomske perspektive partija, od potpune dravne intervencije do potpuno slobodnog trita). Postoje i politike prodavnice- partije koje moraju da izaberu gdje e da se pozicioniraju kako bi maksimizovali broj prodaja-tj glasova koje dobijaju. Cijena je po pravilu jednaka-jedan glas, koji svaki bira moe da potroi. Poloaj partija i biraa je po pravilu odreen sadrajem politia i ideologije, i njihovim preferencijama. 3) Dopartijski sistem e dozvoliti stabilne i efektivne vlade u sistemi gdje postoji stepen konsenzusa izmeu graana. Tj bie mala ideoloka razlika izmeu veine graana, sa smanjenim brojem biraa koji se kreu ka ekstremnim krajevima ose. Normalna distribucija nastaje ako je veina biraa na sredini ideolokog prostora, sa slinom distribucijom biraa u oba smjera, i smanjenjem prema ekstremima. Ipak Dauns naglaava da prema distribuciji biraa u drutvu, stvarna ideoloka pozicija e bitri zakrivljena negdje na lijevo, prema dravnojnkontroli kao poeljnoj od strane radne klase. 4) To su dva vienja. A Dauns naglaava da u dvopartijskom sistemu partije tee da to je mogue vie priblie poziciji prosjenog biraa. U prvom sluaju ni jedna partija nema strategiju, ili poziciju koja joj nudi bolji rezultat.Bimodalna distribucija pokazana je na drugom grafikonu. Taj model e izazvati dvije partije da ostanu ispod njihovih odgovorajuih vrhova, i nee ponovo obuhvatiti prosjenog biraa.

Paradoks glasanja, da li racionalni birai glasaju Ako su racionalni birai nikad nee glasati Vjerovatnoa da e se neto desiti dobija se mnoenjem vjerovatnoe uticaja na ishod i vrijednosti ishoda. Pr. 1000eura x o.oooo1 = 1 cent. Dok god troak prelazi jedan cent, nije racionalno glasati. Odgovor na kritiku Sam Dauns je vidio problem glasanja koje kota, i predloio da glasanje mofa ne kota, i u tom sluaju samo oni kojima je sve jedno u pogledu rezultata i uticaja na njihovu korisnost nee glasati. Svako sa prioritetom e glasati. Drugi autori su tvrdili da su cijene glasanja veoma male, i da neko moe da gleda glasanje kao aktivnost slinu pijenju piva na putu do kue. Ovo predlae da ljudi dobijaju istu korist od samog glasanja, prije nego to imaju trokova. NEGLASANJE KOTA: Radikalno vienje je da sam glas je mnogo vie od instrumenta kojim se maksimizuje korist od autputa politike. Birai ele da sebe odrede kao lanove drutva koji doprinose dobru zajednice, koji se interesuju za svoje sugraane i kojima se moe vjerovati. Ovo ne mora da ima veze sa altizmom ili graanskim jednoumljem, ve sa dugoronim benefitima koji se mogu akumulirati ukoliko ovako ljudi sa strane doivljavaju biraa. NEGLASANJE KOTA DEMOKRATIJU: Dauns: dugoroni benefit participacije- glasanjem birai osiguravaju nastavak demokratije. Ukoliko niko ne bi glasao, demokratija bi doivjela kolaps i troak toga prevaziao bi trokove glasanja. Postoje nenovani podsticaji za glasanje: to su kolektivna dobra. Riker i Orderok naglaavaju da mnogi graani osjeaju da imaju dunost da glasaju. Posljedino, oni e dobitke imati od zadovoljstva a) to su se ponaali u skladu sa dunou (i izbjegli su troak od osjeaja krivice kada ne bi glasali), b)to su pokazali vjernost politikom sistemu i c) to se rauna da su dali, izmeu ostalog, podrku partiji. Biraiu misle da mogu uticati na ishod: Poto je glasanje aktivnost u kojoj svi uestvuju zajedno, odluka za koga glasati nije donijeta izolovano ve u skladu sa tim kako e drugi ljudi glasati. Drugim rijeima, moja odluka e biti pod uticajem toga kako ja pretpostavljam da e drugi glasati. Tako e moda biti racionalno za mene da glasam ukoliko pretpostavim da e drugi ljudi da apstiniraju. Ako ja vjerujem da e drugi birai procijeniti vjerovatnou da e njihov glas uticati na ishod kao vrlo malu, pa onda apstiniraju, samim tim moj glas ima veu ansu da bude odluujui. Dometi teorije racionalnog izbora : Pozicioniranje pojedinca u centar interesovanja (otvaranje crne kutije); Uticaj na dalji razvoj discipline(Prostorni modeli, Interdisciplinarni pristup); Proireni teorijski okvir klijentelistiko glasanje. Mancur Olson: free-rider phenomenon - Pojedinci u grupi koja je upuena na ostvarivanje zajednikih interesa e biti podstaknuti na to da ne ine nita. Ako se ostvari pozitivan rezultat ionako e svi uivati benefite Problem zajednikih interesa i javnih dobara

PROSTORNE TEORIJE GLASANJA

Smjetanje biraa i partija u politiki prostor Partije tradicionalno razvijaju ideologije koje, kroz njihovo vienje kako bi idealno drutvo trebalo da izgleda, predlau kako da se odredi okvir. Politike ovih partija obino oslikavaju interese njihovog izbornog tijela, a nude i drugim grupama u drutvu dovoljno podsticaja da osiguraju konstruktivnu opoziciju. Primarni cilj partija jeste da proreknu distribuciju gledita izbornog tijela i da sebe pozicioniraju u skladu sa maksimiranjem broja dobijenih biraa. Ovo gledite namee da se partije vode pragmatizmom, a ne ideologijom. Uenje da su birai blii partiji za koju glasaju, a dalji od onih za koje ne glasaju objanjene su prostornim teorijama. Takve teorije predpostavljaju da postoji metrijska distanca izmeu pozicije biraa po odreenom pitanju i pozicije partije po odreenom pitanju. Postoje razliite udaljenosti izmeu biraa i partija koje se nude, a bira glasa za sebi najbliu partiju. Daje se mogunost prostornog modeliranja. Kako ocijeniti poziciju politike partije? 1- Partijska dokumenta : programi, statuti i sl ( problem je to ljudi ne itaju programe, a i to spajuaju nespojivo) 2- Partijske odluke3- Ekspertski intervjui eksperti koji prate i uporeuju partije; pita se vie njih i uzme se srednja vrijednost4- Pitati ispitanike kako ocjenjuju pojedine partije, pa nai srednju vrijednost. ( to je problematino-prije svega jer sami birai mogu da pozicioniraju partije , ali i sebe, a drugo jer zastupnici teorije racionalnog izbora navode da svaka partija ima samo jedno, istinsko mjesto u politikom prostoru, uzimajui u obzir njenu namjeru da maksimizuje glasove). PROKSIMACIONA TEORIJA Ukoliko su sve ostale stvari jednake, bira e izabrati onu partiju koja mu je, u pogledu politike, najmanje udaljena od njega. Ovo je poznato kao hipoteza najmanje udaljenosti, ili proksimaciona teorija. Najjednostavniji nain na koji se udaljenost mjeri jeste Pitagorina teorema. Razlika izmeu dvije take u kvadratnom polju jednaka je zbiru kvadrata duina pravougaonog trougla. Za skalu Lijevo- Desno, razlika se jednostavno rauna oduzimanjem biraeog skora od partijskog. U tro-ili viedimenzionalnom modelu, PT ostaje na snazi, iako mi to ne moemo predstaviti grafiki. DIREKTIVNA TEORIJA Jo jedna teorija spada u prostorne i to je direkciona. Teoretiari koji pripadaju ovom pristupu govore da ne samo da je vano da li mi je partija liza nego ako elim da glasam za neku partiju ja u prvo da procijenim da li je ta partija sa iste strane sa koje sam ja. Na primjer, ako sam ja u ljevici meni je najblia partija koja je sa lijeve strane najmanje udaljena. Dakle, ispitujemo na kojoj je strani moje stanovite, koliko mi je vano to pitanje, ali i koliko je jasna pozicija partije po tom pitanju. Meutim, tu se javljaju i odreeni problemi. To je na primjer, da ak i ako je neka partija sa desne strane (dok sam ja ljevica), ta partija moe da mi bude veoma bliska, ak blia nego bilo koja partija sa ljevice i tu se posavlja pitanje da li ova teorija moe da funkcionie ako je situacija takva. POLITIKA REPREZENTACIJA

Neposredna (direktna) demokratija, podrazumeva donoenje odluka od strane naroda. Kod ovog vida demokratije, dakle, narod direktno, neposredno odluuje. To on ini kod odluivanja o izboru efa drave, na referndumima i sl. Moe se konstatovati, da potpune direktne, neposredne demokratije, sve dok postoji drava, ne moe ni biti. Razlozi za: Kontrola izabranih, Uee u politici, Jaanje legitimnosti, Rjeavanje vanih pitanja irokim konsenzusom, Razlozi protiv:Politike odluke se preputaju onima sa manjim obrazovanjem, Populizam, Izbjegavanje odgovornosti Kod posredne, predstavnike, indirektne demokratije, narod bira svoje predstavnike, koji e umesto naroda, u njegovo ime, donositi odluke. Izabrani predstavnici bi trebali da donose takve odluke koje bi donosio i sam narod, to se mora priznati da je to potpuno adekvatno teko realizovati, pogotovu, kod mladih i slabo razvijenih demokratija ili jakih apsolutistikih i centralistikih drava. Izbori: nain popunjavanja funkcija i poloaja koje koristi odreeno tijelo sastavljeno od naroda birako tijelo Mnogi rani teoretiari kritikovali su koncept predstavnike vlade tvrdei da ona naruava osnove demokratije na taj nain to se politika po s naroda preusmjerava na malu grupu ljudi koji vre vlast. Kod predstavnike demokratije graani mogu da imaju kontrolu ali elite vladaju (mo graana samo na izborima). Ruso je tvrdio da im neko dozvoli sebi da ga predstavljaju, on gubi svoju slobodu. I savremeni zastupnici predstavnike demokratije jednako su kritiki nastrojeni prema predstavnikoj. Evropska partija zelenih kritikuje strukturu predstavnike vlade, dok pozivaju na poveani uticaj graana kroz referendume, graanske akcione grupe i druge oblike bazine demokratije. Populistike grupe u SAD iskazuju slini sskeprtizizam prema izbornim politikama nasuprot direktnoj akciji. Ove kritiare brine to to je demokratski princip popularne kontrole vlade zamijenjen obavezom rutinskih izbornih procedura odnosno da je demokratija definisana po sredstvima a ne po cilju. Istinska demokratija nije ni vladavina veine ni vladavina manjine, ve vladavina vrline, pravde i prava koje se temelji na pravdi. (uro unji) Istinski pravino drutvo nije mogue ako svi graani nemaju podjednaka prava da uestvuju u donoenju odluka tamo gde ive i rade i u izboru svojih predstavnika u organima drave. I obratno, istinska demokratija nije mogua ako ne postoje odreeni materijalni preduslovi da bi graani mogli koristiti zakonom zagarantovana prava i slobode. Reprezentativna demokratija ima svoja dva oblika: Delegatski model: Osoba izabrana da djeluje u tue ime Nema pravo na sopstvene stavove i interepretacije Institut opoziva Ograniava se prostor za vostvo Trustee model (Edmund Berk): POVJERENIKI MODEL Razmiljanja o Francuskoj revoluciji: Politike elite predstavnici su posebna kategorija ljudi koja zna vie od ostalih i sposobna je na najbolji nain djelovati u interesu ostalih zbog svog znanja i sposobnosti predstavnici se ne mogu i ne smiju vezivati za miljenje onih koje predstavljaju niti im se smiju davati nikakve upute koje bi trebali slijediti predstavnici su staratelji koji se brinu o dobrobiti naroda, a u svom djelovanju su ogranieni jedino povremenim izborima

Reprezentativnost elitnih stavova mjeri se njihvom slinou sa ukupnim stavovima publike. Robert veisberg to poreenje je oznaio kao kolektivna korespodencija: kada je distribucija javnih preferenci jednaka distribuciji elitnih pogleda, graanstvo kao kolektiv je dobro predstavljeno od strane elita kao kolektiva. Istraivanja reprezentacije odnose se na istraivanje kongruencije izmeu graana i predstavnika, ali su istraivanje pozicije elita. Dobijeni rezultati bili su priblini, ali su elite bile neto jasnijih pozicija i stavova.

Dijadika korespondencija Kolektivna korespodencija izmeu miljenja publike i politikih elita ne deava se kao kolektivni proces. Neki stepen graanske kontrole je potreban da bi se osigurala odgovornost elita. Dogovor izmeu graana i elite, bez graanske kontrole, jeste sluajna reprezentacija, ne demokratija. Jedan metod narodne/graanske kontrole ini politike elite izborno zavisnim o biraima specifine izborne jedinice. Veisberg je definisao to uparivanje miljenja biraa izborng tijela i elite kao dijadiku korespondenciju: jednostavno, liberalno birako tijelo vjerovatnije glasa za liberalne predstavnikke, i konzervativno bira konzervativne predstavnike. U prouavanju veze izmeu graana i elite, istraivai su na poetku prouavali pojedinane predstavnike kao primarno sredstvo dijadikog povezivanja. Miler i Strokes su napravili studiju politike reprezentacije. Intervjuisali su mali uzorak graana u svakom od 116 kongresionih distrikta irom SAD nakon izota za kongres 1958 godine, kao i izbora za predstavniki dom u istim distriktima. Oni su izradili model procesa reprezentacije. Ugrubo govorei, ovi istraivai su predvidjeli dva puta kojima birako tijelo moe uticati na ponaanje predstavnika. Jedan put je definisan kao predstavniki model reprezentacije: birai izborne jedinice mogu da izaberu predstavnika koji dijeli njihove stavove (putanja a), tako da u slijeenju njegovog ili njenog ubjeenja (put b) predstavnik predsatavlja volju cijelog tijela te izborne jedinice. U ovom sluaju miljenje biraa izborne jedinice i djelovanja predstavnika povezani su kroz politiko postupanje predstavnika. Druga putanja pokazuje delegatski model: predstavnik se okree ka graanima u svom distriktu za znake o njihovim politikim preferencama, (put c), i onda prati te tragove u donoenju odluka o glasanju (put d). U ovom sluaju, predstavnikova percepcija stavova birakog tijela ini vezu izmeu stvarnog miljenja izbornog tijela i birakog (voting) ponaanja predstavnika. Oni su primijenili model na tri oblasti: graanska prava, socijalno blagostanje i spoljnu politiku. Nali su snanu vezu izmeu miljenja izbornog tijela i predstavnika za graanska prava i drutveno blagostanje, i slabiju vezu za spoljnu politiku. Partijski model Istraivanje je sprovedeno u Evropi. A uporeivani su stavovi graana i ponaanje partija. Ovaj model predstavljanja putem partija odgovorna partijska vlada- izgraen je na nekoliko pretpostavki: 1. Izbori omoguavaju kompeticiju izmeu vie partija2. Partije moraju ponuditi razliite programske pozicije kako bi birai mogli donijeti smislenu odluku3. Birai bi trebalo da mogu da razaznaju ove razlike 4. Birai bi trebalo da imaju dovoljno informacija da mogu kazniti ili nagraditi partiju na vlasti u odnosu na njena postignua. Nacionalni izbori zato slue kao evaluacija politikih partija i njihovih aktivnosti, i predstavljanje se deava putem partija prije nego individualnih kandidata. ta je primijeeno? Postoji kongruencija Partije imaju tendenciju da pre-predstave (overrepresent Razlog za to je razlikovanje izmeu partija i jasnost.

POLITIKA KOMUNIKACIJA

Definicija: Politiko komuniciranje (MC Nair): Svi oblici komunikacije kojima se slue politiari i drugi politiki akteri radi ostvarivanja svojih ciljeva. Komunikaciju koju prema politiarima upuuju graani (birai) i novinski kolumnisti. Komunikacija o tim akterima i njihovim aktivnostima vidljiva u medijima. Postoje tri aspekta politike komunikacije: Produkcija Kako se kreira poruka od strane politikih partija ili drugih subjekata, a onda alje direktnim kanalima (politiki oglasi) ili indirektnim kanalima (novine, radio, TV). Sadraj Sadraj poruke, obim, ton politikog izvjetavanja, partijski balans, pokrivenost, agenda setting, reprezentacija. Efekti Potencijalni uticaj koji proizvodi izloenost razliitim oblicima poruka (npr. oglas ili reportaa) na politiko znanje i mnjenje, stavove i vrijednosti, kao i ponaanje. Ponekad stratifikovano po grupama, ene, apstinenti i sl Postoje tri elementa politike komunikacije: Politike organizacije, mediji i graani. Politike organizacije utiu na medije apelima, programima, oglaavanjem i odnosima sa javnou. Meutim, i mediji utiu na politike organizaicije reportaama, uvodnicima, komentarima i analizama. I graani uestvuju u politikoj komunikaciji i to u istraivanjima ili pismima italaca. Promjene u politikoj komunikaciji: Internet brisanje prostornih i vremenskih granica; Ukidanje kontrole; Dalton: Uprkos brojnim napretcima u zapadnim demokratijama, graani u veini zemalja postaju nepovjerljivi prema politiarima, skeptini u pogledu demokratskih institucija i razoarani zbog naina na koji funkcionie demokratski proces. Mediji imaju sredinje mjesto u komunikaciji. Oni posreduju izmeu graana i politikih organizacija Nove medijske tehnologije ine graane i vlade potencijalno bliim nego ikada ranije, dok u isto vrijeme obezbjeuju vee mogunosti da se oni razdvoje. Istovremeno se pojavljuje obilje informacija i gubitak povjerenja. Stvarnost:1. Objektivna politika stvarnost 2. Subjektivna politika stvarnost 3. Konstruisana politika stvarnost Djelovanje politikih organizacija prema medijima: Apelima, programima, oglaavanjem, odnosima sa javnou (Primjer: Izborni marketing 1 sek =15 eura, prosjena reklama 15 sekundi, cijena jedne reklame 225 eura, TV stanica 5, jedna no, jedna reklama 1125 eura. 30 Dana 33.75). Graani su konzumenti medija, oni se odreuju ili ne odreuju prema pisanju medija a na politike organizacije preko medija djeluju kroz agencijsko istraivanje javnog mnjenja i pisma graana. iroka ili fokusirana? Pitanje efekta ili uinka? Nalazi Konversa i Zallera

Nelinearna povezanost izmeu politike informisanosti i uticaja medija. Oni su ukazali da postoje tri nivoa politike informisanosti a da je uticaj najvii na srednjem nivou. Ako ste vepma zainteresovani za politiku, vi ve imate stav a mediji ne mogu da utiu. Ali ljudi koji su ve znali kako e da glasaju itali su i sluali vie materijala iz kampanje od ljudi koji i dalje nijesu znali kako e da glasaju. Grupa koju menader kampanje vjerovatno najvie eli da dotakne, neopredijeljeni, je grupa koja e najmanje vjerovatno itati ili sluati njegovu propaganda. Pet funkcija medija u demokratskim drutvima: Informisanje (nadzorna funkcija) Obrazovanje Platformu za javni diskurs (slaganje i neslaganje) Publicitet politikim institucijama Kanal za zagovaranje (advocacy) Uslovi: razumljivost i vjerodostojnost Kritika funkcija medija u demokratskom procesu: Neuspjeh obrazovanja Bobio: u savremenim liberalno-demokratskim reimima sve vie je prisutna politika apatija koja je nastala kao posljedica smanjenje legitimnosti politikih aktera i nedovoljne participacije biraa na izborima. tavie, Norberto Bobio smatra da obrazovni sistem liberalnih demokratija nije u stanju da proizvede racionalne birae te da kao konsekvenca toga nastaje politika apatija. Dakle, razvijene evroatlantske liberalne demokratije nemaju odgovor a apolitiko ponaanje graana i sve veu politiku apatiju koja je zahvatila ... otprilike polovicu onih koji imaju pravo glasa. Takoer, i nedostatak istinskog pluralizma pojavljuje se kao uzrok politike apatije. Tako su, recimo, novi laburisti u Velikoj Britaniji na opim izborima 1997. godine usvojili odreene politike koje su do tada smatrane ...desniarskim konzervativnim politikama, npr. privatizaciju sustava kontrole zranog prometa. Naime, na ovaj nain se britanska ljevica distancirala od svojih autentinih politikih ideala , to je izazvalo politiko nezadovoljstvo meu njenim biraima. Tiha pasivnost kao odbrana: Simulirana realnost koju plasiraju mediji proizvodi kod masa odupiranje strategijom utnje ili pasivnosti. Apsorbirujui simulacije medija, izbjegavajui odgovore, mase u neku ruku potkopavaju vladajui kod. Bodrilar uvjerava da mase toliko pasivno troe televiziju, sport, politiku, masovne proizvode simulacije da tradicionalna politika i klasna borba postaju posve zastarjelima. Nedostatak izbora Uticaj kapitaliza na akumulaciju moi Proizvodnja pristanka (uvjeravanje ili manipulacija) Granice objektivnosti sve novine kada dou do itatelja rezultat su niza selekcija u pogledu toga koji e se lanci tampati, na koje e se mjesto staviti, koliko e svaki od njih zauzeti prostora, na ta e svaki staviti naglasak. Tu nema objektivnih standarda. Postoje konvencije. Lippman John Frisk: subverzivna uloga medija (je dobra)1. Privlaenje publike priama koje nisu proestablimentske, npr. afere2. Proizvodnja graanina koji ne vjeruje3. Popularno novinarstvo je potenije i relevantnije nego kvalitetno novinarstvo Veze izmeu politike i medija: Nije neuobiajeno da medij podrava odreenu politiku Procenat podrke medija ne odgovara procentu podrke na izborima Iako neka vrsta korelacije postoji, nije utvrena uzrona veza Martin Linton: nijedna partija ne moe pobijediti ako iza nje ne stoji veina medija (kokoka ili jaje dilema) Mediji i hegemonija Politiki uinci nisu samo kratkorone promjene stavova. Uticajna struja u po. sociologiji 20. vijeka potekla je od italijanskog marksistickog intelektualca A.Gramscija - pristanak onih kojima se vlada i autoritet mogu mobilizovati u uslovima drustvene nejednakosti i nesavrsene demokratije tipicne i za najnaprednija kapitalisticka drustva. Pristanak onih nad kojima se vlada kao osnov demokratije Antoni Grami: Kako mobilisati pristanak u uslovima nejednakosti? Kako izbjei opoziv pristanka gubitnika i nezadovoljnih? Danijel Hallin: rei da mediji igraju hegemonistiku ulogu znai rei da doprinose odranju pristanka na neki sistem moi. Ovdje nije naglasak na medijskoj podrsci nekoj konkretnoj politickoj partiji, nego na ulozi koju igraju u ucvrscivanju i repordukovanju opsteg drustvenog konsenzusa o inherentnoj odrzivosti sistema kao cjeline.

Proizvodnja pristanka: omski i Herman1. Propaganda je za demokratiju isto to i nasilje za diktature2. Ljudi treba da budu sposobni da detektuju forme autoriteta i prinude, i da osporavaju one koji nijesu legitimni.3. Proizvodnja saglasnosti je povezana sa razumijevanjem da je indoktrinacija esencija propagande. U demokratskom drutvu indoktrinacija se deava kada se tehnike kontrole propagandnog modela nametnu, to podrazumijeva nametanje potrebne iluzije.4. Da bi se oslobodili graani treba da preduzmu sljedee dvije vrsta akcija: oni moraju da trae informacije iz alternativnih medija, i moraju da se kreu ka promjeni, tako to e postati ukljueni u djelovanje zajednice, jer ljudi mogu da koriste njihovu inteligenciju da bi napravili promjne u svojim ivotima i u zajednici. 5. Pitanje je da li privilegovane elite treba da dominiraju masmedijskom komunikacijom, i da koriste mo kao to nam govore da moraju da koriste, samo da bi nametnuli potrebnu iluziju, da manipuliu i obmanjuju glupu manjinuz i da ih uklanjaju iz javne sfere. Tri vana koncepta u istraivanju politike komunikacije: Agenda setting: Mediji igraju znaajnu ulogu u oblikovanju prioriteta graana, prostim odreivanjem prioriteta i prostora koji daju odreenim novostima. Priming Uticaj na nain na koji ljudi evaluiraju odreene procese selekcijom vijesti ili aspekata o kojima e se izvjetavati. Namjerno ili nenamjerno. Priming occurs when extensive media coverage leads voters to attach more importance to that issue in deciding their vote. Priming can lead people to change their minds, not because they have changed their opinions of the leaders, the issues or the parties themselves, but because the relative weight of those opinions in their decision has changed. (Gidengil et alt.) Framing Odabir odreenih aspekata percipirane stvarnosti kako bi se oni ojaali na nain da promoviu specifinu definiciju problema, uzornu interpretaciju, moralnu evaluaciju, preporuku i sl. (Deep Water vs. British Petroleum) Infotainmentje "medijski sadraj zasnovan na informativnim elementima koji takoe ukljuuju zabavu kako bi se pojaao efekat popularnosti kod potroaa i publike. Daily Show Stiven Kolbern Uinci politike komunikacije: Djeluje li? Da li je mogue utvrditi uzrono posljedini sljed izmeu neke komunikacije i ponaanja javnosti? Kako prepoznati i izmjeriti posljedicu neke konkretne poruke izolovano od konteksta koji takoe moe imati uticaj? Mikro i makro nivo (individualni i agregirani u vidu javnog mnjenja) Razvoj: Direktan uinak (30te godine XX vijeka) Indirektan uinak (60te godine) Semioloka kola (Eko): Potencijal za diferencijalno dekodiranje Pluralnost znaenja u odnosu na tip grupe Primjer partijska izborna emisija gledalac e u skladu sa saznanjem interpretirati poruku Ogranienja: Ako javnost nije sklona povjerovati u vau temeljnu premisu, nije vano koliko ste potroili ili koliko su vai oglasi dobro proizvedeni, oni nee funkcionisati Da li se uinci mogu mjeriti: Tri naina empirijske provjere: Pitati ljude kako su reagovali pa statistiki agregirati odgovore, Posmatranje ponaanja biraa i povezivanje sa strategijama uesnika, Experiment kako bi se izolovali odreeni elementi komunikacijskog procesa: Rosenberh i McCafferti uticaj imida na stavove o kandidatima Kepplinger i Donsbach uticaj tehnike predstavljanja (snimanje) na povjerenje u kandidate Uinak politikog oglaavanja: Jednom razvijeni imid kandidata dovee do tofa da se sve nove informacije tumae kroz osnovni okvir. Ljudi uju to ele uti Diamond and Bates Kroj odijela, frizura, ugao kamere ili boja scene primjeri su formalnih aspekata poruke koji bi mogli pod uslovom da su svi drugi elementi jednaki, pozitivno uticati na percepciju publike o komunikatoru i njegovoj poruci. Ali, nisu svi uslovi jednaki...Stranaka politika komunikacija

emu slui stranako oglaavanje? Dvosjekli ma? Svi bi eljeli da se na odreeni nain predstave neposredno biraima, ali u kontrolisanim uslovima. etiri faze tipine amerike kampanje: Uspostavljanje identiteta kandidata Kandidovanje politike s emotivnim nabojem Napad na protivnika negativnim spotovima Pozitivno znaenje za kraj Kratka istorija politickog oglasavanja: SAD istorija spotova pocinje u SAD-u jer su tehnike tog oblika zapoele tu i tu su spotovi dosegli najvisi oblik sofisticiranosti. Tu i politicko oglasavanje postaje roba. Upotreba medija za prodaju politiara svakako nije nova pojava. 19v. Kandidate su podupirali koristeci pamflete, plakate i javne dogadjaje poput parada i skupova; za kampanje su se pisale pjesme koje su rezimirale politicke teme i obecanja. Eisenhower - postao prvi kandidat koji je unajmio profesionalnu marketinsku kompaniju da osmisli televizijske oglase i potrsio je milion dolara (brao mu ga); kontakt sa gradjanima je u centru paznje Ajzenhaure odgovara Americi; kasnije je i dobio izbore. Njegova jedinstvena prodajna zamisao se temeljila na ideji spontanosti u smislu da e se njegova kampanja usredsrediti na njegovu sposobnost da bude spontan u odnosima sa graanim,a te da sa lakoom i na pristupaan nain odgovra na njihova pitanja i predstavlja politiku. Njegovi spotovi su bili primitivni ali su ipak postavili politiko oglaavanje ko bitan dio opreme svakog kandidata koji dri do sebe. danas spotovi imaju karakteristicne retoricke obicaje i vizuelne stilove

Skracivanje spotova Iako su njegovi spotovi bili razmjerno kratki, u kampanji su 1956. godine uvedeni petominutni oglasi, zbijeni izmedju popularnih zabavnih emisija, kako bi se izvukla korist iz njihove gledanosti. Istraivanja su pokazala kako su publici brzo dosadili oglasi takve duine pa su ih iskljuivali. Nakon toga se prelazi na krace spotove 30 do 60 sekundi; spot se zasniva na imidzu umjesto na stvarnim pitanjima Oblik spotova 30/60 sekundi odruje sadraj koji se neminovno zasniva na imidu umjesto na stvarnim pitanjima. Uspon imidza Drugi opsti trend u americkom politickom oglasavanju koji sve veci naglasak stavlja na izgradjivanje imidza svojeg kondidata (ili unistavanje protivnikovog imidza), te se udaljava od komuniakcije o nekom pitanju ili politickom stavuMit i simbol oglasi su postali sve vise simbolicki i mitotvorni- jer su politiki oglasi utemeljeni na imid umjesto na teme. Scharwz 1964. Je uveo tu metodu sa oglasom Tratinica(Daisy)-za kampanju Lindona Donsona.Moc oznacavanja

Simbol moc i statusa ima znacajno mjesto i uticaj u politickim spotovima prednost je koristenje arhivskih snimki sa konferencije za novinare, putovanja po inostranstvu, sastanaka sa medjunarodnim vodjama. Ti vizuelni elementi sa verbalna pratnja su snazne oznake autoriteta nasuprot izazivau ije je administrativno iskustvo obino ogranieno. Informisanje i mree

Da li pojedinac odluuje sam ili u odreenom kontekstu? Nezavisni pojedinci donose odluke i prave izbore kao interaktivni lanovi u socijalno izgraenom procesu koji zavisi od komunikacionih mrea unutar i izmeu pojedinaca u okviru odreenih parametara. U ekonomskoj teoriji demokratije Dauns daje dovoljnu motivaciju za ovaj pogled, tvrdei da graani prilino osjetljivo iskoriavaju drutveno dobijene informacije u njihovim naporima da smanje troak politikih informacija. Oslanjanjem na savjete politikih strunih saradnika, ije su politike baze sline njihovim, Dauns tvrdi da pojedinci mogu da se otarase trokova prikupljanja, analiziranja i evaluiranja politikih informacija. (Slajdovi: Dauns i racionalnost izbora, da nizak nivo politike sofisticiranosti i znanja) Teorije mree zasnivaju se na konceptualnom aparatu koji se kree iza tradicionalnih definicija primarnih grupa, organizacija, i druptvenih grupa da bi se definisale mree u pogledu veza koje postoje izmeu pojedinaca, unutar i iza granica tradicionalno definisanih granica. Mree nijesu tradicionalne socio-demografske grupe. Snaga ovih grupa slavi ali su primijeeni novi naini grupisanja, zasnovani na primjer na vrijednosti. Obrazac vezivanja je isti ali se tip mrea promijenio. Problemi istraivanja mrea: Tzv. ekoloke zablude- nastaje kada izuavamo ponaanje grupe pa to dedukcijom prenosimo na sve Tzv. individualistike zablude indukcija-od pojedinanog ka optem Tzv. snowball istraivanje i rekonstrukcija mrea: neke studije dodaju i snowball komponentu uzimanju uzoraka u kome su intervjui odrani sa partnerima u diskusiji, koji su identifikovani od strane glavnog respodenta incijalnog istraivanja. Oni su korisni jer daju reciprocitet mjera, kao i verifikaciju u odnosu na sposobnost glavnog respodenta da identifikuje tano preferencije onih koji su u diskusiji. Tako se stvara prirodna laboratorija za izuavanje politikih preferencija i komunikacionih procesa unutar i izmeu pojedinaca. IZBORNA APSTINENCIJA

Zato ljudi glasaju? Ima mnogo razloga zato ljudi ne izlaze na izbore. Neki su, na primjer, bolesni tog dana, drugi idu na primjer na odmor, neki prosto zaborave da odu na izborno mjesto prije nego to se ono zatvori. Ali to su pojedinana objanjenja koja nijesu korisna za politiko ponaanje. Normativne pretpostavke za glasanje: Registracija biraa: glasanje je doprinos demokrarije koji podrazumijeva da svaki kompetentni graanin moe da uestvuje u politikom procesu i to izborom onih koji vladaju. Iako je ovo pravo da se glasa jednako, praksa glasanja daje mnoge nejednakosti meu graanima u njihovoj elji ali i u sposobnosti da glasaju. Da bi ljudi mogli da glasaju oni moraju da se registruju (SAD). Svi demokratski izbori moraju da imaju listu biraa (registrovanih glasaa) prema izbornoj jedinici ili distriktu u kome se glasa. Kako se registracija vri nije jednako svuda. Na primjer, neke zemlje trae od graana koji mogu da glasaju da se svake godine prijavljuju u svojoj lokalnoj administraciji prisustvo, tako da oni mogu da budu ukljueni u glasanje. Neke zemlje podrazumijevaju registraciju prije izbora (SAD). Meutim, moemo zamisliti brojne prepreke za registraciju biraa: Neregistrovanje da bi se izbjeglo prijavljivanje mjesta boravka- da bi se npr izbjegle takse Nerazumijevanje pravila za registraciju Jezika barijera Fizika sprijeenost Nemogunost da se usklade obaveze U ijoj je obavezi da izvri registraciju? Drave i njene slube- Sami graani obavezno- Filadelfija?? Sami graani ali nije obavezno- Primjeri: VB, Florida, Filadelfija, Crna Gora. Moderno vienje apstinencije je negativna aktivnost koja komentarie problem u sistemu. Graani koji ne glasaju uobiajeno se smatraju kao otueni. To moe znaiti gubitak prava glasa ili drugih graanskih prava. Birai se ne smatraju dijeom Sistema jer je on, po njihovom miljenju korumpiran, nepravedan, neefikasan. to je drutvo podjeljenije i to su podjele intenzivnije, manje je apstinenata- Gosnel i drugi. Visoka izlaznost nije dobra za demokrariju jer vodi destabilizaciji Sistema i intenziviranju konflikata. (Tingsten) Da li su neki skloniji tome da ne glasaju od drugih? Sociodemografska perspektiva Skorije studije pokuale su da istaknu tip apstinenata, fokusirajui se na njihove individualne karakteristike. Godine: veza izmeu godina i glasanja moe se uspostaviti na dva naina. Prvi je linearna povzeanost: to je vie godina, to je vjerovatnoa izlaznosti na izbore vea, makar do godina nemoi. Drugi vjeruju da godine slabosti imaju vei znaaj, i tako su istakli postojanjeo obrnute U povezanosti: sa vjerovatnoom izlaska na izbore koja se pojaava u srednjim godinama, i onda smanjuje kako je osoba starija. Pol: ene rjee glasaju od mukaraca Etnike grupe: manjine manje glasaju, osim ukoliko je rije o otrim sukobima u drutvu, koji i njih interesuju. Obrazovanje: obrazovaniji imaju veu vjerovatnou da e izai na izbore, (jer postoji vea vjerovatnoa da e biti kognitivno mobilisani, i sposobni da se ukljue u politiki diskurs, i oni e vjerovatno biti socijalizovani tako da doivljavaju glasanje kao dunost). Prihodi: sa niim prihodima vjerovattnoije nee glasati, jer imaju mnogo bitnijih briga od politike. lanstvo u sindikatima i drugim organizacijama. lanovi sindikata sup o definijsij ukljueni u politiki aktivne organizacije i prema tome oni e biti vjerovatnije aktivni i u glasanju. Brani status: oni koji su u braku vjerovatnije je da e glasati, jer e partner da utie kao mobilizacija da se izae na izbore (Prema American Voter). Zakljuak: Sociodemografske varijable ukazuju na poziciju pojedinca u drutvu, njegovu uklopljenost i mogunost da se politiki angauje Neke varijable impliciraju odnos prema glasanju kao graanskoj dunosti (obrazovanje, religioznost) Varijable koje ukazuju na bliskost pojedinca sa politikim procesima (lanstvo u organizacijama) Socijalna integracija klju Makro indikatori izlaznosti Tip izbornog sistema:proporcionalnost dovodi do vee izlaznosti od veinskih sistema. Jednostavno, sistem zasnovan na proporcionalnosti vien je kao pravedniji: proporcionalni sistemi reprezentacije se vide kao egalitarniji od veinskih sistema u vrijednosti koju daju glasu(manja vrijednost individualnom glasu kod v.s.). Prvo svi glasovi koji su dati kandidatu koji je izgubio su ili izgubljeni ili bez vrijednosti, jer jedino glasovi za kandidata koji je pobijedio utiu na ishod. Drugo, u veinskom sistemu birai e odloiti glasanje za stranke koje imaju malu ili nikakvu ansu za osvajanje mjesta u izbornoj jedinici. Tree, vei nivo reprezentativnosti je ohrabren prisustvom vielanih distrikta u proporcionalnom sistemu. Gdje postoje takvi distrikti, manja je vjerovatnoa da e jedna partija da osvoji vlast. Tip partijskog sistema: Izborni sistem utie na format partijskog sistema, i partijski sistem moe da utie na izlaznost. Proporcionalni sistemi imaju vie partija nego veinski, zato e birai vjerovatnije biti u mogunosti da glasaju za njihovu istinsku partiju u proporcionalnom sistemu mnogo lake jer je vjerovatnije da e ta partija i da postoji. Veinski sistem postavlja mnoge barijere manjim partijama u pogledu dobijanja reprezentativnosti, i tako je manje vjerovatno da e one biti na prvom mjestu. Ali i veinski sistem moe biti privlaan za one birae koji ele jasan ishod, odnosno pobjedu jedne partije a ne koaliciju na vlasti. Izborni kontekst: to bira smatra da je vea vjerovatnoa da e njegov glas da utie na promjene, to je vea i vjerovatnoa da e on uestvovati na izborima, glasanjem. Primjer za to su referendumi. Socio-ekonomski kontekst: ljudi koji pripadaju manjim zajednicama vjerovatnije je da e da glasaju; zemlja sa visokim stepenom dobrostanja imae vii stepen ukljuenja pojedinaca koji su obrazovaniji i ukljueniji u politiku; u sluaju ekonomske krize poveae se participacija jer e pojedinci biti nervozni i eljee da izraze svoje miljenje o onima koji su ih doveli u takvo stanje. Makro i mikro indikatori: to su u stvari pokuaji da se poveu i makro efekti (na primjer objanjenje za glasanje u proporcionalnom sistemu) sa pojedincima. Efekti nee svi uticati jednako na sve birae, ali je malo o tome istraivano. Znai, neke stimulie i veinski sistem da izau da glasaju. Individualni razlozi: postoji obrnuta povezanost izmeu individualnih podsticaja i nivoa apstinencije. Gdje je izlaznost vioka, i gdje makro kontekst ohrabruje glasanje, efekti individualnih podsticaja su manji od onih u zemljama gdje je izlaznost niska i gdje individualni podsticaji mogu da imaju vei efekat. Obavezno glasanje: Kada je glasanje obavezno, pojedinani podsticaji se ine stroijima, i slino efekti obaveznog glasanja su jai kada su pojedinani podsticaji visoki. Drugim rijeima, razlika izmeu oni koji su politiki efektni i onih koji su socijalno dislocirani je vea, kada je glasanje obavezno nego kada nije. Izborni prag: to je manji izborni prag, graani doivljavaju da e njihov glas biti od veeg znaaja, pa to utie pozitivno na izlaznost. Preferencijalno glasanje: sistemi koji omoguavaju biraima da hijerarhijski postave listu partijske preferencije ili da izaberu pojedinanog, konkretnog kandidata, poveavaju izlaznost biraa. Ipak, ukoliko pretpostavimo da se ovakvo glasanje javlja u proporcionalnim izbornim sistemima, gdje je manje izvjestan ishod, to moe uticati destimuliue na glasanje. Normativna rjeenja za izbornu apstinenciju: Institucionalna promjena- u veinskim sistemima insistiraju na promjeni izbornog sistema, ne samo da bi se poveala izlaznost nego i da bi se uopteno postigla vea reprezentativnost. Proporcionalni sistem ima direktne benefite na izlaznost. Obavezno glasanje: pravo da se glasa udrueno sa obavezom da se glasa. Pomo biraima: glasanje olakano za birae. Ljudi sa invaliditetima, stariji, oni koji moraju da putuju sa veih udaljenosti na glasanje, roditelji mlade djece, ak i ljudi sa velikim obavezama na poslu- svima treba pruiti vei obim pomoi kako bi i oni sami mogli da lake ili glasaju ili se registruju za glasanje. Nove tehnologije: moda je najdrastiniji prijedlog za poveanje zlaznosti da se ono uini nerelevantnim. Nove tehnologije mogu da dozvole glasanje preko interneta i to je prema nekima odgovor na utopiju direktne demokratije gdje organizacije i institucije koje dominiraju savremenom politikom arenom-mediji, korporativni interesi, grupe za pritisak, mogu da se zaobiu koritenjem ovih interaktivnih medija.

DRUTVENI KONTEKST GLASANJA: PARTIJSKI, IZBORNI SISTEM I POLITIKA KULTURA

I. Partijski sistem i birai Znaaj razumijevanja institucionalnog okvira Ponaanje biraa ne moe se analizirati nezavisno od okvira u kome se ono odvija, odnosno, ne uzimajui u obzir partije, tip partijskog sistema i vaea izborna pravila. Izmeu biraa i partijskih elita postoji uzronoposljedina veza i oni se, u toku svakog politikog procesa, prilagoavaju jedni drugima. Partije, kako bi maksimizirale svoj izborni uinak, nastoje da ponude biraima ono to smatraju da birai ele; s druge strane, okvir uea biraa u politikom procesu u najveoj je mjeri definisan od strane partijskih elita. Dva osnovna oblika partijskog pristupa biraima: stranaki i marketinki. Stranaki pristup zasnovan je na tvrdom ideolokom i programskom profilisanju partije koja nastoji da obezbijedi podrku za svoje unaprijed koncipirane ideje. Ovaj koncept podrazumijeva jednosmjernu komunikaciju; ona se kree od partije ka biraima, koji se potom opredjeljuju zavisno od toga da li im unaprijed kreirana partijska ponuda odgovara ili ne. Moglo bi se rei da se, u sistemima u kojima partije funkcioniu na ovaj nain, birai vie prilagoavaju partijama nego partije biraima. To se najee odnosi na specifine politike ambijente, u kojima partije imaju privilegiju da zastupaju neke ekskluzivne interese (npr. nacionalne), te je cio sistem podeen tako da biraima ne ostavlja previse izbora. Marketinki koncept pristupa biraima polazi od toga da se prvo istrae interesi i elje biraa, pa tek onda pristupi izradi programa. Pretpostavka je da je tako koncipiran program, budui da je inicijalno zasnovan na interesima biraa, lake prodati. Ovaj pristup podrazumijeva nesigurnije politiko trite, gdje su partije prinuene da svoj prostor trae u odnosu na elje i pozicije biraa. U veini zapadnih demokratija danas dominira ovaj drugi, marketinki pristup, koji je proistekao iz ekonomskog tj. Trinog pristupa birakom tijelu. I socijalistike zemlje naputaju tvrdi stranaki koncept a u prilog tome govori injenica koliko partije ulau u kampanje. U politikim sistemima u kojima partije prevashodno poseu za marketinkim pristupom biraima a takvi su gotovo svi sistemi u kojima dominiraju tzv. catch all partije u odnosu meuzavisnosti partije-birai prednost je na strani biraa. Mora se raunati s tim da e u odreenim politikim okolnostima prevagu uvijek odnijeti partije kao organizova ne manje skupine koje u svojim rukama imaju brojne poluge moi. Rije je, prije svega, o moi nametanja pravila, na primjer, kao u naem sluaju kroz ureenje mehanizama izbornog sistema kojim e se dalje reprodukovati politika mo. Nain funkcionisanja partija, njihova geneza, i tip partijskog sistema veoma su vai za objanjenje ponaanja biraa, kao i tip izbornog sistema i pravila izborne utakmice. Meutim, kako su u postsocijalixtiki zemljama elite novoformiranih partija bile u poziciji odluivanja one sui male mogunost izbornog ininjeringa u skladu sa sopstvenim interesima. Kako su u CG politiki akteri koji su trenutno na vlasti personalno uestvovali u kreiranju pravila izbornog sistema i kasnijih izmjena koje su uslijedile, tip partija i partijskog sistema samo je dijelom proizvod izbornog sistema, a uticaj u suprotnom smjeru bio je mnogo znaajniji. Taj stav je donekle u suprotnosti sa Duvergerovim zakonom o uticaju izbornog sistema na kreiranje partijskog sistem, po kome npr veinski sistem pogoduje stvaranju dvopartijskog a proporcionalni izborni sistem viepartijskog sistema. Prihvatamo stanovite Goatija koji smatra da se o odreenoj korelaciji izmeu dviju varijabli svakako moe govoriti, tim prije to i sam Duverger donekle relativizuje svoj zakon Duverger, naime, kae da nije nuno da smjer uticaja bude od Duverger, naime, kae da nije nuno da smjer uticaja bude od izbornog ka partijskom sistemu i ostavlja mogunost da presudnu ulogu imaju neki drugi faktori. Uslovi stvaranja partijskog sistema u Crnoj Gori Piui o partijama u postsocijalistikim drutvima, V. Goati izdvaja niz okolnosti kje su znaajno determinisale stvaranje i izgled partijskih sistema u tim dravama, a koje su karakteristine i u CG. Rije je o sljedeim okolnostima: a) Nelagoda od javnog iznoenja partikularnih interesa Kako navodi Goati, zbog ideologije kojom je dominirao opti interes, organizovane drutvene grupe u socijalizmu nijesu bile naviknute da razmiljaju u kategorijama parcijalnih interesa, te su u tom smislu nespremne ule u sistem partijsko-politikog diferenciranja. Bitna odlika partija zapadne demokratije jeste legitimno zalaganje za odreene parcijalne interese, ak i kada je rije o catch all partijama. To to su postsocijalistike partije trebale da definiu koji je interes kojim e se one rukovoditi predstavljalo je, prema Goatiju, znaajan psiholoki prelom za partijske elite koje su izale iz sistema u kome su parcijalni interesi smatrani predmetom srama. Traei proctor za svoj identitet, partije su tada uglavnom posezale za etnikim i nacionalnim obiljejima kako bi obuhvatile to vie biraa i kako bi protivnih (u ovom sluaju i neprijatelj) bio neko drugi. Vano je znati razliku izmeu politikog protivnika i politikog neprijatelja: olitiki neprijatelj je neko spolja, dakle neko s kim partija ne konkurie za isto birako tijelo. Njegova je funkcija u tome da homogenizuje birako tijelo unutar partije i to samim tim to predstavlja spoljnju prijetnju. S druge strane, politiki protivnici konkuriu za isto birako tijelo i najee predstavljaju iste interese. U postsocijalizmu partije su posezale za neprijateljima. U Crnoj Gori su velike teme oko kojih je mobilisano birako tijelo prole kroz dvije faze: pokreta svih promjena do 2006. Godine bili su konflikti unutar partije koja je nekada bila Savez komunista CG, a oni su polarizovali drutvo u vezi sa dvijema osnovnim temama: podrka reimu Slobodana Miloevia do 2000. godine i podrka nezavisnosti CG (od 2000. do 2006. godine). b) Dravni klijentelizamDruga okolnost koja je bitno uticala na profil partijskog sistema vezana je za injenicu da je pojedinac u socijalizmu bio navikao da se u rjeavanju svih svojih problema i ivotnih pitanja oslanja na dravu a ne na vlastite snage. A to je prema Goatiju postalo jedno od osnovnih obiljeja drutvenog karaktera. Ona je jo uvijek prisutna kod graana o emu svjdeoe brojni primjeri privatizovanih preduzea u kojima radnici od drave trae zatitu, zaostala primanja, produetak proizvodnje i slino. Ova osobina doprinijela je stvaranju plodnog tla za razvoj klijentelistikih mrea u kojima ovjek postsocijalistikog doba gotovo bez nelagode nastavlja svoj odnos pokornosti vladajuoj partiji, oekujui zauzvrat konkretne nagrade. U liberalno-kapitalistikom dravnom ureenju drava nema ni kapacitete, ni takvu ulogu da bi svim svojim podanicima mogla obezbijediti ono to je potrebno za ivot. No, sami podanici, sada graani, to i dalje oekuju ostvarajui tako iroko vrata klijentelizmu. Tipian postsocijalistiki podanik-graanin, ak i kada ne dobija konkretne povlastice od drave, ivi u stalnom stanju pripravnosti i oekivanja, a to su idealni uslovi za stvaranje lojalnih klijentelistikih mrea. c) Produetak vladavine komunistikih nomenklaturaPripadnici bive komunistike nomenclature iskoristili su svoj poloaj i pristup zajednikim resursima u line svrhe. Oni su drutveni capital iz prethodnog sistema pretvorili u vlastiti, stvarajui klasu novih bogataa, tzv crvenih tajkuna. Pristup javnim dobrima i informacijama obezbijedio je mnogim pripadnicima ove crvene buroazije poetnu prednost nad preduzetnicima koji nisu bili partijski lanovi. Najvii menaderi fokusirali su se na stvaranje profita, izvlaei insajdersku korist od procesa privatizacije.Birai su lako prihvatili nova pravila igre jer se ona, sutinski, nisu razlikovala od prethodnih. U nekim zemljama tranzicija je dodatno odgoena, kao npr. u Crnoj Gori, stvarajui prostor da u produenom trajanju tranzicije brzo prilagoavanje izostane.Kada je rije o Crnoj Gori, treba pomenuti i neke specifine okolnosti u kojima se stvarao partijski sistem. Prije svega, injenicu da je Savez komunista Crne Gore naslijedila jedna partija i, samim tim, preuzela sve resurse, organizacione i druge poluge moi ove nekadanje omnipotentne strukture. Tako je devedesetih godina prolog vijeka otpoela neravnoprav na utakmica, u kojoj su opozicione partije ve na startu bile u viestrukom zaostatku. Na prvim demokratskim izborima Savez komunista Crne Gore odnio je ubjedljivu pobjedu, sa 56.2% glasova i 83 od ukupno 125 mandata. Nedugo zatim, ova se stranka transformisala u Demokratsku partiju socijalista i nastavila da vlada, sve do danas uspjeno savlaujui sve izazove. Nove autoritarne vlade obezbijedile su neravnopravnu politiku kompeticiju i to kroz kontrolu nad najvanijim javnim institucijama i medijima, posebno dravnom televizijom i radijom. Pritom su zadrali najvei dio imovine bive komunistike partije, njene komunikacione mree i organizacione strukture.Kontrola resursa o kojoj govori Bugajski bila je posebno snana u Crnoj Gori, budui da se u njoj zapravo nije dogodila nikakva smjena. Tzv. antibirokratskom revolucijom, 1989. godine, dolo je do smjene generacija unutar Saveza komunista Crne Gore, ali su sve poluge moi i uticaja ostale u potpunosti ouvane i u novom sistemu. Da se u sociolokom smislu radilo o obraunu unutar komunistike elite, govori podatak da su svi lideri protestnog pokreta bili lanovi ili funkcioneri Saveza komunista Crne Gore i Jugoslavije ili tzv. drutveno-politikih organizacija (SSRN i SSO) koje su uglavnom bile pod kontrolom vladajue stranke. Takoe, nakon uspjeha prevrata nije stvorena nova politika stranka, ve su lideri januarskog pokreta jednostavno preuzeli glavne funkcije u Savezu komunista Crne Gore. Januarski prevrat nije, dodue, bio obraun unutar najueg vrha stare elite (kao u Srbiji, gdje je predsjednik partije porazio i svrgnuo predsjednika drave), ali, isto tako, nova kontraelita nije, poput ehoslovake i Istone Njemake, dolazila iz antisistemskog, ve, poput Rumunije, upravo iz sistemskog kruga.Iako je opozicija putem brojnih zakona pokuavala da obezbijedi jednake anse u izbornoj trci, uspjeh je bio veoma ogranien. Birai su jasno prepoznavali ko posjeduje mo, to e se vidjeti u empirijskom dijelu ovoga rada. Darmanovi (2007) ovu situaciju opisuje na sljedei nain: Ova stara/nova vladajua stranka nije djelovala tek kao jedna od ravnopravnih uesnica u viepartijskoj utakmici, ve mnogo vie kao dravna partija koja je koristila sve prednosti koje donosi potpuna kontrola dravnih aparata i resursa. Ti resursi bili su u potpunosti podreeni odravanju vlasti i pobjedama na izborima. Korieni su tipini metodi: vrsta partijska kontrola nad dravnim tampanim i elektronskim medijima; klijentelizam i sistem favorizovanja partijskih pristalica u pristupu radnim mjestima; legalni i ilegalni finansijski resursi koji su vladajuoj stranci stajali na raspolaganju; povremeno zastraivanje politikih protivnika; upotreba policije u izbornom procesu; manipulacije izbornim sistemom i sl.d) Pravni nihilizamPod ovim pojmom podrazumijeva se takozvano svrsishodno, a ne u pravu utemeljeno odluivanje, odluivanje principom vieg reda. Ova vrsta nihilizma uslovila je dodatno nepovjerenje graana u institucije. Posljedica su parlamenti koji ni o emu ne odluuju, izbori redukovani na puko glasanje i viepartijsk sistemi u kojima sve odluke donosi jedna komunistika prtija (Goati). Za obinog graanina takvo stanje je bilo poruka da e ukoliko eli da ostvari neko svoje pravo morati da dovije naklonost nosilaca moi. Ta e mu naklonost ak i u situaciji kada za to nema osnova, pomoi da ostvari odreeni lini interes. e) Promjenjivost institucijaNa stvaranje i izgled partijskih sistema u Crnoj Gori bitno je uticalo promjenjivo institucionalno okruenje, kao i relativno kratko postojanje partija, koje onemoguuje stvaranje vrste partijske identifikacije. Kada je u pitanju Crna Gora, govorimo o dugoj i nesmetanoj dominaciji jedne partije, koja je vie puta mijenjala svoj identitet, a s druge strane, o vrlo nestabilnom opozicionom dijelu partijskog sistema, koji se vie puta rekonfigurisao. Vano je napomenuti jo neto: pri svim razmatranjima ovoga tipa, treba imati u vidu neto iru sliku. Naime, u vremenu kada u svim djelovima zapadnog svijeta partijska identifikacija slabi, kada birai sve vie odustaju od konvencionalnih oblika politike participacije, a njihovim politikim odluivanjem dominiraju kratkoroni inioci, podstaknuti medijima kao novom silom, u jednom dijelu svijeta partijski pluralizam tek se uspostavlja.f) Subjektivni faktorGoati posebno istie vanost subjektivnog faktora, koji u uslovima transformacija sistema ima nemjerljivu mo udluivanja i upravljanja. U CG je ta karakteristika jedna od najdominantnijih. Goati istie jednu njenu dimenziju- nepredvidljivost odreenih politikih poteza, budui da zavise od subjektivnog faktora, tj od odluke lidera. Druga je dimenzija identifikacija sa liderom. U CG se od 97-e godine vladajua partija u najveoj mjeri identifikuje sa njenim liderom. g) Nerijeeno pitanje dravnog statusaZa razliku od ostalih drava koje su nastale iz SFR Jugoslavije, u CG je pitanje dravnosti i nezavisnosti snano uticalo na formiranje partijskog sistema, a samim tim i na ponaanje biraa. Za to postoje dva razloga a) rjeavanje ovog pitanja trajalo je znatno due nego u ostalim bivim republikama, 2) upravo oko tog pitanja nastala je dominantna podjela u politikoj sferi i formiran takozvani osnovni drutveni rascjep oko koga se formira dugotrajna partijska podjela (cleavage),unutar partijskog sistema. etiri osnovna faktora treba uzeti u obzir kada je u pitanju funkcionisanje partijskog sistema u Crnoj Gori: (1) rat u okruenju; (2) potpuno uruena ekonomija i visoka zavisnost od dravnog finansiranja; (3) drutvo koje je osjetljivo i podijeljeno po nacionalnom pitanju, i (4) atmosfera snane zavisnosti od deavanja u susjednoj Srbiji.Raspad SFRJ stvorio je vie alternativa u pitanju dravnog statusa, a identifikuju se i dvije struje koje predstavljaju osnovnu dravnu, drutvenu i politiku podjelu, inkorporiranu u sve drutvene sfere-nacionalnu podjelu na Crnogorce i Srbe. Iako nije proizvela nasilne konflikte, ova podjela je duboko podijelila nae drutvo iz vie razloga: 1) nepostojanje jasne veine, (2) duboka podjela koja onemoguava prenos glasova izmeu dva bloka, to jaa pregovarake pozicije i smanjuje izglede za kompromis; (3) prenoenje nacionalnog rascjepa na druge sfere, npr. na vjersku (dvije crkve), intelektualnu (dvije akademije nauka), medijsku (dvije dominantne medijske informativne kue i sl., i (4) dugo trajanje statusa quo (problem nerijeenog pitanja dravnog statusa, latentan od 1990, a eksplicitno prisutan od 1997. do 2006. godine).h) Zakon malih brojevaCG je po broju stanovnika izuzetno mali i samim tim specifini sistem. Ona je prije svega neanonimno drutvo, tj drutvo u kome su svi na odreeni nain povezani. Ta injenica ima dvije ozbiljne posljedice, prvo neanonimnost ugroava izbor, odnosno mogunost promjene politike stvarnosti. Drugo, gusta socijalna mrea vrsta isprepletanost roakih, prijateljskih, kumovskih i drugih veza, koje u statusnom drutvu kakvo je crnogorsko imaju veliku vanost, manifestuje se kao svojstvo bitnije od bilo kog drugog, pritom ponitavajui ili bar umanjujui znaaj svih drugih relacija, kakvi su odnosi odgovornosti. Razmatrajui stvaranje partijskih sistema u postsocijalistikim drutvima, V. Goati (2008) referira na odreene osobine tzv. proto-partija, koje je opisao Peter Emil Mitev (1991), a koje bi se, u znaajnom obimu, mogle primijeniti na crnogorske prilike: Protopartije karakteriu sledea obeleja: (a) ambivalentnost u pogledu dimenzije levica/desnica; (b) integralni karakter (nastojanje da se u sopstvenom okviru obezbedi prostor za sve politike tendencije); (c) heterogenost socijalne osnove; (d) mozaina organizaciona struktura; (e) ideoloki amalgam razliitih programskih ideja; (f) este podele postojeih i stvaranje novih partija, i (g) pseudoetnicizam (pseudoethnoses) koji oznaava tenju da se politiki protivnici etniki definiu Crnogorske partije karakterie veina navedenih osobina, koje su, u odreenoj mjeri, ak postale njihove trajne karakteristike. injenicom da se ideolokom jasnou i preciznou ne moe pohvaliti gotovo nijedna partija na crnogorskoj politikoj sceni ukazujemo na ono to Mitev (1991), kako navodi Goati (2008), naziva ideolokim amalgamom. Ovaj uopteni karakter programa politikih partija objasnili smo svojevrsnom inicijalnom nelagodom od partikularnih interesa, mada su poetni razlozi leali i u homogenosti socijalne osnove.Nastojei da sumiramo prethodna razmatranja i zakljuke, moemo rei da su se crnogorske proto-partije, koje su nastajale od 90-ih godina prolog vijeka, formirale